Transcript İlgi Ölçekleri

EĞİTİMDE
ÖLÇME &
DEĞERLENDİRME
-10Psik.Dan.& Reh.Yusuf ŞARLAK
İstanbul / 2010
SUNU İÇERİĞİ
TEST HAZIRLAMA SÜRECİ VE EĞİTİMDE
KULLANILAN ÖLÇME ARAÇLARI
3- EĞİTİMDE KULLANILAN ÖLÇME ARAÇLARI
* Duyuşsal Alandaki Davranışların Ölçülmesinde
Kullanılan Araçlar
1- İlgi Ölçekleri (Envanterleri)
2- Tutum Ölçekleri
3- Gözlem Tekniği
* Psikomotor Alandaki Davranışların Ölçülmesinde
Kullanılan Araçlar
1- Kontrol Listesi
2- Çeteleme Aracı
3- Derecelendirme Ölçekleri
4- Öğretim Yaprakları
5- Rubrikler (Dereceli Puanlama Ölçeği)
6- Özdeğerlendirme
7- Akran Değerlendirme
8- Grup Değerlendirme
Psik.Dan.& Reh.Yusuf ŞARLAK
İstanbul / 2010
1- İlgi Ölçekleri (Envanterleri)
* İlgi envanterleri, bireylerin ilgilerini belirlemek
ve kendilerini tanımalarını sağlamak amacıyla
kullanılmaktadır.
* Okullarda öğrencilerin hangi alana, programa,
mesleğe veya etkinliğe ilgisi olduğunu saptamak ve
böylece öğrenciyi yönlendirmek amacıyla
uygulanmaktadır.
Psik.Dan.& Reh.Yusuf ŞARLAK
İstanbul / 2010
* İlgi envanterleri bireyin doğrudan verdiği cevaplar ve
gözlem aracılığıyla elde edilen verilerle kullanıldığında
daha gerçekçi sonuçlara ulaşılabilir.
İlgiyi Saptamada Kullanılan Yöntemler;
1- İfade edilen ilgi yöntemi
2- Görünen ilgi yöntemi
3- Ölçülen ilgi yöntemi
4- Testle ölçülen ilgi yöntemi
Psik.Dan.& Reh.Yusuf ŞARLAK
İstanbul / 2010
2- Tutum Ölçekleri
Tutum Nedir?
* Bireye atfedilen ve bireyin psikolojik bir obje ile ilgili
düşünce, duygu ve davranışlarını düzenli bir biçimde
oluşturan eğilimdir.
Tutum Ölçekleri;
* Bireylerin tutum ve değerlerinin belirlenmesinde ve
kişilik ölçekleri ile birlikte davranışı etkileyen önemli bir
etmen olarak bireyin uyum sorunlarının teşhisinde
kullanılır.
Psik.Dan.& Reh.Yusuf ŞARLAK
İstanbul / 2010
Tutumların ölçülmesinde gözlem, soru listeleri,
tamamlanmamış cümleler ve hikâyeler anlatma gibi
çeşitli yöntemler ile nadir de olsa yanlışı seçme tekniği,
içerik analizi gibi çeşitli teknikler de kullanılmaktadır.
Tutum ölçeklerinde en çok kullanılan yöntem de
Likert Ölçeği’dir.
Olumlu
İfade
Puanı
Olumsuz
İfade
Puanı
Kesinlikle katılmıyorum
1
5
Katılmıyorum
2
4
Kararsızım
3
3
Katılıyorum
4
2
Tamamen katılıyorum
5
1
SEÇENEK
Psik.Dan.& Reh.Yusuf ŞARLAK
İstanbul / 2010
Psik.Dan.& Reh.Yusuf ŞARLAK
İstanbul / 2010
3- Gözlem Tekniği
* Bir olay, bir durum, bir kişi vb. hakkında planlı ve
sistemli bir veri toplama tekniğidir.
* Doğrudan duyu organlarıyla yapılabileceği gibi çeşitli
araçlar yardımıyla da yapılabilir, böylelikle daha
duyarlı, daha geçerli ve güvenilir sonuçlar elde edilir.
* Gözlem, öğrenciler hakkında doğru ve çabuk bilgi
sağlar. Uygulamada hız ve zaman önemlidir.
Psik.Dan.& Reh.Yusuf ŞARLAK
İstanbul / 2010
Öğretmen, öğrencilerin;
* Soru ve önerilere verdikleri cevapları
* Sınıf içi tartışmalara ve grup çalışmalarına katılımlarını
* Öğretim sürecinde yapılan görevler ve materyallere
öğrencinin gösterdiği tepkiyi gözlemler.
Gözlem yaparken;
* Ölçütleri belirlemede bütün öğrenciler için aynı
standartlar kullanılmalı.
* Her öğrenci birkaç kez ve farklı durumlarda
gözlemlenmeli
* Gözlem sonuçları kısa zaman içinde kaydedilmeli.
Psik.Dan.& Reh.Yusuf ŞARLAK
İstanbul / 2010
1- Kontrol Listesi
* Gözlenecek olan performansı oluşturan alt davranışları
Var / Yok (Yapıldı / Yapılmadı) şeklinde işaretlemeye
yardımcı olan bir ölçme aracıdır.
* Davranışların olup olmadığını ortaya koyar fakat ne
derece kaliteli yapıldığı hakkında bilgi sunmaz.
* Performans anında tutulan liste işlem tamamlandıktan
sonra öğrenciye verilerek eksiklerini gidermesi fırsatı
sunulur.
Psik.Dan.& Reh.Yusuf ŞARLAK
İstanbul / 2010
* Kontrol listeleri, genellikle daha küçük parçalara
ayrılabilen ve karmaşık davranışları belirlemek için
uygundur.
ÖRNEK;
GÖZLENECEK
KRİTER LİSTESİ
VAR
Materyallerde çeşitliliğe gitme
Konuyu aşamalı olarak ele alma
Görsellerle destekleme
Dinleyicilerden sorma alma
Psik.Dan.& Reh.Yusuf ŞARLAK
İstanbul / 2010
YOK
2- Çeteleme Aracı
* Gözlenen davranışlardan kaçar tane bulunduğunu
belirlemek amacıyla kullanılan ölçme aracıdır.
* Gözlenecek davranışlar listelenerek her davranış ortaya
çıktıkça yanına bir işaret koyulur.
GÖZELENECEK DAVRANIŞLAR
Dinleyicilerle göz teması kurmak
ÇETELEME
/
Dinleyicilerle soru sormak
XXX
Dinleyicilerden soru almak
X/
Psik.Dan.& Reh.Yusuf ŞARLAK
İstanbul / 2010
3- Derecelendirme Ölçekleri (Likert Tipi)
* Öğrencilerin sınavları, dosyaları veya performanslarını
değerlendirmek için önceden belirlenmiş kriterler kümesidir.
* Kontrol listesi, davranışları yapıldı yapılmadı şeklinde
belirtirken, derecelendirme ölçeği ise bu davranışların ne
kadar kaliteli yapıldığını gösterir.
Çok
Kötü
ALT DAVRANIŞLAR
Materyallerde çeşitliliğe gitme
Konuyu aşamalı olarak ele alma
Görsellerle destekleme
Psik.Dan.& Reh.Yusuf ŞARLAK
İstanbul / 2010
Kötü
Orta
İyi
Çok
İyi
4- Öğretim Yaprakları
* Beceri gerektiren işlerin öğretiminde kullanılan “işbaşında
eğitim” yönteminin etkili olabilmesi için öğreticinin
kullanması gereken yapraklardır.
İş Yaprağı; Yapılacak olan işin basamaklarını, işe ilişkin tüm
ayrıntıları, çizimleri ve şekilleri gösterir.
İşlem Yaprağı; Yapılacak işin bir bölümü ya da işlemi ile
sınırlıdır.
Bilgi Yaprağı; Bir işin yapılması için gerekli olan temel
bilgileri kapsar.
Değerlendirme Yaprağı; Öğreticinin gösterisi sonucunda
nelerin, ne kadar kazanıldığını gösterir.
Psik.Dan.& Reh.Yusuf ŞARLAK
İstanbul / 2010
5- Rubrikler (Dereceli Puanlama Ölçeği)
* Rubric, değerlendirmeleri ya da etkinlikleri
puanlarken takip etmek için bir rehberdir.
* Kabul edilebilir ya da edilemez performans
sınırlarının öğrenciler ve öğretmenler için açıkça
belirlenen kriter grubu ölçeğidir.
* Portfolyonun puanlanması ve yazılı performansın
değerlendirilmesinde kullanılmaktadır.
Psik.Dan.& Reh.Yusuf ŞARLAK
İstanbul / 2010
DEĞERLENDİRMEDE RUBRIC
KULLANMANIN AVANTAJLARI
+ Daha objektif ve tutarlı ölçmeye izin verir.
+ Öğretmenler belirli zamanlarda kriterlerini
açıklayabilirler.
+ Öğrenci, çalışmasının nasıl değerlendirileceğini ve ne
beklendiğini açıkça görür.
+ Öğrenci, kendi performansında kullanılacak kriter
hakkında bilgi sahibi olduğundan ilerleme kaydeder.
+ Eğitimin etkisine ilişkin dönüt vermede yardımcı olur.
+ Gelişmeyi ölçmek ve belgelemek için ölçütler sağlar.
Psik.Dan.& Reh.Yusuf ŞARLAK
İstanbul / 2010
Dereceleme Ölçekleri Ne Tür Etkinliklerin
Değerlendirilmesinde Kullanılır?
Sözel projeler: Sınıf tartışması, rol oynama, görüşme,
sözel sunular, hikaye anlatma,münazara
 Ürünler: Koleksiyon, sergi, broşür hazırlama, poster
hazırlama, gazete çıkarma vb.
 Deney raporları, grafik çizme, problem çözme, proje
hazırlama vb.
 Araştırma ve yazı çalışmaları : Mektup, dilekçe,
hikaye, kompozisyon yazma vb.
 Sanatsal çalışmalar

Psik.Dan.& Reh.Yusuf ŞARLAK
İstanbul / 2010
RUBRİK ÇEŞİTLERİ
HOLİSTİK RUBRİK (Bütünsel Dereceli Puanlama Anahtarı)
* Öğretmen öğrencinin yaptığı işi toplam olarak
değerlendirmek istediğinde kullanılır.
* Süreçten ziyade ürünle ilgilidir.
* Geliştirilirken öğretmenler ilk olarak kullanılacak
performans göstergelerini belirlerler (üstün, kabul
edilebilir, yetersiz ve kabul edilemez gibi).
Psik.Dan.& Reh.Yusuf ŞARLAK
İstanbul / 2010
HOLİSTİK RUBRİK (Bütüncül Dereceleme Ölçeği) Örneği
Puan
4
Ölçütler
Konuyu tümüyle iyi anladığını gösterdi. Konuyla ilgili öne
sürülen düşünceler mantıklı gerekçelerle desteklendi. Konuyu
farklı örneklerle açıkladı. Olaylar arsında farklı bağlantılar kurdu.
Konuyla ilgili çelişkili açıklama yapılmadı.
3
Konuyu anladığını gösterdi. Konuyla ilgili öne sürülen
düşünceler mantıklı gerekçelerle desteklendi fakat yeterli
değildi. Yazılı açıklamalar yeterliydi.
2
Konunun çoğunu anladığını gösterdi. Konuyla ilgili öne sürülen
düşünceler desteklenmişti fakat yeterli değildi. Anlatımda
çelişkili açıklamalar yapıldı.
1
Konunun birazını anladığını gösterdi. Örnekler yeterli değildi.
Önemli eksikler var.
Psik.Dan.& Reh.Yusuf ŞARLAK
İstanbul / 2010
ANALİTİK RUBRİK
* Bir değerlendirmenin farklı bölümlerindeki çok belirli
performansları puanlamada kullanılır.
* Önce performans veya ürünün parçalarının ayrı ayrı
puanlanmasını sonra da bu puanları toplayarak toplam
puanın hesaplanmasını gerektirir.
* Puanlama kriterleri nasıl puan verilebileceği ya da
verilemeyeceği konusunda son derece belirlidir.
Psik.Dan.& Reh.Yusuf ŞARLAK
İstanbul / 2010
ANALİTİK RUBRİK (Bütüncül Dereceleme Ölçeği) Örneği
Psik.Dan.& Reh.Yusuf ŞARLAK
İstanbul / 2010
6- Özdeğerlendirme (Kendini Değerlendirme)
* Öğrencinin kendi katılımının, sürecinin ve ortaya
koyduğu ürünün kendisi tarafından değerlendirilmesidir.
* Öğrenci yaptıklarının ve yapabileceklerinin farkına
varır.
* “Biliş Bilgisi”; bir kişinin kendi düşüncelerini kontrol
edebilme bilgisidir.Yani kişinin planlama ve problem
çözme becerisidir. Özdeğerlendirme ile doğrudan
ilişkilidir.
* Olası dezavantajı; öğrencilerin kendileri hakkında
yanlı davranmasıdır.
Psik.Dan.& Reh.Yusuf ŞARLAK
İstanbul / 2010
Psik.Dan.& Reh.Yusuf ŞARLAK
İstanbul / 2010
7- Akran Değerlendirme
* Öğrencilerin etkinliklerinin birbirleri tarafından
değerlendirilmesidir.
* Öğrencilerin birbirlerinden bilgi alışverişinde
bulunmalarını sağlar.
* Akran değerlendirme ile kendilerini değerlendirmeyi
öğrenmelerine de katkı sağlanır.
* Olası dezavantajı; öğrencilerin birbirleri hakkında
yanlı davranmasıdır.
Psik.Dan.& Reh.Yusuf ŞARLAK
İstanbul / 2010
Psik.Dan.& Reh.Yusuf ŞARLAK
İstanbul / 2010
8- Grup Değerlendirme
* Birlikte veya işbirlikli değerlendirme olarak da
adlandırılabilir.
* Öğrencilerin öğretmenleriyle birlikte beceri analizi ve
değerlendirme ölçütlerini saptayarak akranlarını
değerlendirmeleridir.
* Burada değerlendirme hem üyeler hem de öğretmen
tarafından gerçekleştirilir.
* Ortak değerlendirme becerilerini geliştirme akran ve
özdeğerlendirme eğitiminin başlangıç noktasını
oluşturur.
Psik.Dan.& Reh.Yusuf ŞARLAK
İstanbul / 2010
Psik.Dan.& Reh.Yusuf ŞARLAK
İstanbul / 2010
KPSS’DE
ÇIKMIŞ SORULAR
Psik.Dan.& Reh.Yusuf ŞARLAK
İstanbul / 2010
2006
Rubrikler, süreç ya da ürün değerlendirmede, çeşitli
becerileri tanımlayan dereceli puanlama anahtarlarıdır.
Aşağıdakilerden hangisi rubrikler oluşturulurken
dikkat edilmesi gereken özelliklerden biri değildir?
A) Öğrencilerin bilişsel, duyuşsal ve psiko-motor gelişim
düzeylerini belirlemek
B) Değerlendirme sırasında öğrencilerin ilgi ve ihtiyaçlarını
dikkate almak
C) Her konu ve alan için standart bir form geliştirmek
D) Geliştirirken alanda birden fazla uzman kişinin görüşünü
almak
E) Öğrencilerde kazandırılması istenilen özellikleri belirlemek
Psik.Dan.& Reh.Yusuf ŞARLAK
İstanbul / 2010
2006
Rubrikler, süreç ya da ürün değerlendirmede, çeşitli
becerileri tanımlayan dereceli puanlama anahtarlarıdır.
Aşağıdakilerden hangisi rubrikler oluşturulurken
dikkat edilmesi gereken özelliklerden biri değildir?
A) Öğrencilerin bilişsel, duyuşsal ve psiko-motor gelişim
düzeylerini belirlemek
B) Değerlendirme sırasında öğrencilerin ilgi ve ihtiyaçlarını
dikkate almak
C) Her konu ve alan için standart bir form geliştirmek
D) Geliştirirken alanda birden fazla uzman kişinin görüşünü
almak
E) Öğrencilerde kazandırılması istenilen özellikleri belirlemek
Psik.Dan.& Reh.Yusuf ŞARLAK
İstanbul / 2010
2007
Bir ölçme aracının özelliklerinden bazıları şunlardır:
• Bir işin yapılması sırasında nelerin, hangi sırada ve nasıl
yapılacağını göstermesi nedeniyle öğretim amaçlı da kullanılabilir.
• Gözlenecek davranışların varlığını veya yokluğunu gösterme
olanağı tanır.
• Performansı oluşturan davranışlardan ne kadarına sahip
olunduğunu belirlemeyi kolaylaştırır.
• Performansın en önemli ve gözlenebilir yanlarını kapsar.
• Performansı oluşturan davranışların her birine ne düzeyde sahip
olunduğu hakkında bilgi veremez.
Bu ölçme aracı aşağıdakilerden hangisidir?
A) Dereceleme ölçeği
C) Tutum ölçeği
E) Puanlama yönergesi (rubrik)
B) Kontrol listesi
D) Anket
Psik.Dan.& Reh.Yusuf ŞARLAK
İstanbul / 2010
2002
Bir ölçme aracının özelliklerinden bazıları şunlardır:
• Bir işin yapılması sırasında nelerin, hangi sırada ve nasıl
yapılacağını göstermesi nedeniyle öğretim amaçlı da kullanılabilir.
• Gözlenecek davranışların varlığını veya yokluğunu gösterme
olanağı tanır.
• Performansı oluşturan davranışlardan ne kadarına sahip
olunduğunu belirlemeyi kolaylaştırır.
• Performansın en önemli ve gözlenebilir yanlarını kapsar.
• Performansı oluşturan davranışların her birine ne düzeyde sahip
olunduğu hakkında bilgi veremez.
Bu ölçme aracı aşağıdakilerden hangisidir?
A) Dereceleme ölçeği
C) Tutum ölçeği
E) Puanlama yönergesi (rubrik)
B) Kontrol listesi
D) Anket
Psik.Dan.& Reh.Yusuf ŞARLAK
İstanbul / 2010
2008
Öğrencilerin, belli bir konuda kendileriyle ilgili bilgi,
beceri, tutum ve davranışlarını yorumlamalarına ---- ;
araç - gereç kullanma, deney yapma ya da proje hazırlama
vb. becerilerinin, puanlama kriterleri kullanılarak
değerlendirmesi sürecine ---- denir.
Bu parçadaki boşluklara, aşağıdakilerin hangisindeki
sözcükler sırasıyla getirilmelidir?
A) Öz değerlendirme - rubrik (puanlama yönergesi)
B) Performans değerlendirme - grid
C) Öz değerlendirme - performans değerlendirme
D) Portfolyo (öğrenci ürün dosyası) - dallanmış ağaç
E) Performans değerlendirme - akran değerlendirme
Psik.Dan.& Reh.Yusuf ŞARLAK
İstanbul / 2010
2008
Öğrencilerin, belli bir konuda kendileriyle ilgili bilgi,
beceri, tutum ve davranışlarını yorumlamalarına ---- ;
araç - gereç kullanma, deney yapma ya da proje hazırlama
vb. becerilerinin, puanlama kriterleri kullanılarak
değerlendirmesi sürecine ---- denir.
Bu parçadaki boşluklara, aşağıdakilerin hangisindeki
sözcükler sırasıyla getirilmelidir?
A) Öz değerlendirme - rubrik (puanlama yönergesi)
B) Performans değerlendirme - grid
C) Öz değerlendirme - performans değerlendirme
D) Portfolyo (öğrenci ürün dosyası) - dallanmış ağaç
E) Performans değerlendirme - akran değerlendirme
Psik.Dan.& Reh.Yusuf ŞARLAK
İstanbul / 2010
2009
Özel bir okul yöneticisi Ahmet Bey, iş başvurusunda bulunan
birkaç aday öğretmenle görüşmüş ve görüşme sırasındaki
izlenimlerini önceden hazırladığı bir derecelendirme ölçeğine
kaydetmiştir. Bununla birlikte, ölçekte yer alan bazı özellikleri
adaylarda tam olarak görememiş, bu özellikleri adayların diğer
özelliklerinden yordamak zorunda kalmıştır. Ahmet Bey, görüşme
sonunda bir adayı işe almasına karşın, seçtiği öğretmenin aradığı
niteliklere tam olarak sahip olduğundan emin olamamıştır.
Buna göre, Ahmet Bey’in uygun adayı seçmekte zorlanması,
dereceleme ölçeklerinin kullanılmasında karşılaşılan hata
türlerinden hangisiyle açıklanabilir?
A) Genelleme
D) Gözlem yetersizliği
B) Mantık
C) Sosyal kabul
E) Kişisel yanlılık
Psik.Dan.& Reh.Yusuf ŞARLAK
İstanbul / 2010
2009
Özel bir okul yöneticisi Ahmet Bey, iş başvurusunda bulunan
birkaç aday öğretmenle görüşmüş ve görüşme sırasındaki
izlenimlerini önceden hazırladığı bir derecelendirme ölçeğine
kaydetmiştir. Bununla birlikte, ölçekte yer alan bazı özellikleri
adaylarda tam olarak görememiş, bu özellikleri adayların diğer
özelliklerinden yordamak zorunda kalmıştır. Ahmet Bey, görüşme
sonunda bir adayı işe almasına karşın, seçtiği öğretmenin aradığı
niteliklere tam olarak sahip olduğundan emin olamamıştır.
Buna göre, Ahmet Bey’in uygun adayı seçmekte zorlanması,
dereceleme ölçeklerinin kullanılmasında karşılaşılan hata
türlerinden hangisiyle açıklanabilir?
A) Genelleme
D) Gözlem yetersizliği
B) Mantık
C) Sosyal kabul
E) Kişisel yanlılık
Psik.Dan.& Reh.Yusuf ŞARLAK
İstanbul / 2010