Transcript Bilimsel Ara*t*rma Yöntemleri

4. Bölüm Veri Toplama Araçları
Yrd. Doc.Dr. Murat Tezer
Hazırlayan: Selin Üstüner
Özlem Çubukçu




Ölçme
ile
ilgili
temel
kavramları
tanımlayabilme,
Ölçme sonuçlarının güvenirlik ve geçerlik
özelliklerini tanımlayabilme,
Verilerin özelliklerine göre ne tür geçerlik
ve güvenirlik analizlerinin yapılabileceğini
açıklayabilme.
Anket geliştirmenin ve uygulamanın
yollarını açıklayabilme.



Geniş anlamıyla, herhangi bir niteliği
gözlemek ve gözlem sonucunu sayılarla
ya
da
sembollerle
ifade
etmektir.(Turgut 1986)
Ölçme bir başka ifadeyle, nitelikleri
(uzun, kısa, yüksek, derin, pahalı, vb)
nicelendirme işlemidir.
Ölçme, bireyin ya da bireylerin belli bir
özelliğe sahip olma derecesinin sayısal
olarak belirtilmesidir.



a)
b)
c)
Ölçme farktan doğmuştur. Ölçme bir
gözlemleme türüdür. Bir özellik ya da
oluşum nicellendirilir. Ölçme diğer gözlem
türlerine göre daha objektif, kesin ve
güvenilirdir.
Bir başka ifadeyle ölçe, “gerçek dünyanın
elemanlarını sayı veya sembollerle ifade
eden bir model”dir.(Baykul 2000)
Baykul, ölçme işleminin üç temel bileşenine
dikkat çeker:
Ölçülecek nitelikler,
Niteliklerin
eşleştirileceği
sayı
ve
semboller, kısacası semboller,
Birey ya da nesnenin ölçülen nitelikle ilgili
miktarlarının, düzeylerinin belirlenmesinde
temel alınacak ölçme kuralları.

Sonuç olarak, ölçme birey ya da nesnelerin
niteliklerinin uygun araçlar kullanılarak
gözlenip, gözlem sonuçlarının sembollerle
ifade edilmesi olarak tanımlanabilir.
Nesnelerin,
olayların
özellikleri



Gözle
m
Sayı Ya Da
Sembolle
ifade(ölçüm
)
Ölçme
Boy uzunluğu Metreyle ölçüm alma Ali’nin boyu 168 cm.
Kimya bilgisi
Sınav yapma
Ali 90 puan aldı.
Cinsiyet
Gruplama
10 erkek , 10 kız








Ölçme İşleminin Aşamaları:
Ölçülecek nitelikleri ya da özellikleri (davranışlardeğişkenleri) belirleme
Ölçmenin amacına ve ölçülecek değişkene uygun
sembol ve sayı kümesi seçme
Bu davranışları ölçecek soruların belirlendiği bir ölçme
aracı hazırlama ve uygulama (gözlemleme)
Özelliğin ne kadarlık miktarına ne kadar puan
verileceğini belirleme(ölçme kuralı)
Yoklanan özelliği puanlama (özellik ile aracı
eşleştirme)
Ölçülen niteliği yada özelliği ifade (sayı yada
sembolle) etme
Ölçülen niteliği yada özelliği gruplandırma, sıralama
ya da derecelendirme


Ölçme
işlemi
bir
niteliğin
nicelendirilmesidir.
Öğrencinin
sınav
kağıdına puan verilmesi, öğrencinin boy
uzunluğuna bir sayı değeri verilmesi ya da
bir jürinin yarışmacıların performansına
puan vermesi birer ölçme işlemidir. Sınıfı
saymak, boyu ölçmek, tarihi belirlemek,
bireyleri ekonomik durumlarına göre kötü,
orta, iyi olarak, cinsiyetlerine göre kız,
erkek olarak sınıflamak, saati söylemek,
sınav kağıtlarını puanlamak, nesneleri
sıralamak birer ölçmedir.
Ölçmenin
önemli
işlevi
nesnelerin
özellikler bakımından benzerliklerini ve
farklılıklarını ortaya koymaktır.



Ölçek;
Nesnelere
verilen
sayıların
anlamlarını ya da nesnelere sayılar
vermede ve nesnelere verilen sayıların
kullanılmasında uyulması gereken kurallar
ve
kısıtlamaları
belirtmek
için
kullanılır.(Erdoğan, 1984)
İkinci anlamda ölçek; cetvel ve metre gibi
ölçme araçları üzerindeki bölmeleri ya da
belli bir başlangıç noktasından itibaren
değişmez bir birimle bölümlenmiş bir
ölçme
aracını
belirtmek
için
kullanılır.(Tekin, 1982)
Ölçek; bir ölçme kümesinin sahip olduğu
matematiksel (formal) özellikler anlamına
gelmektedir.(Baykul, 2000)

Ölçek türleri:4 çeşit ölçek türü vardır.
Ölçekler Dört
Türlüdür
(en az bilgi verenden
en çok bilgi verene
doğru sıralama)
1-Sınıflama(adlandırma)ölçeği
(Gruplama veya kategorileme ölçeği)
2-Sıralama Ölçeği
3-Eşit Aralıklı Ölçek
4-Eşit Oranlı Ölçek



Nesneler
belirli
yönlerinden
benzeyip,
benzemediklerine
göre
sınıflandırılır.(kategorilendirilir).
Özelliğin
varlığını, yokluğunu bildirir.
Sıralama ve oran vermek önemli değildir.
Sınıflamada kategoriler
 Homojen olmalı
 Karşılıklı birbirini dışta tutmalı
 Kategoriler arasında sıralı ilişkiler hakkında hiçbir sayıltı
olmamalıdır.
Örnek olarak;
 Meslek türü(işçi-memur),
 Cinsiyet(erkek-kız),
 Şube kodu(4-A-4-B),
 İllere plaka no’su verme,
 Evlere telefon no’su verme vb.
 İstatistiki işlemler olarak;
 Frekans,
 Mod (tepe değeri),
 Yüzde hesaplama
 Ölçme türü olarak Nitel(miktar verilmez)
kullanılır.
 Örnek olarak yazılı sınav sonuçlarına göre
öğrenciler başarılı ve başarısız olarak
gruplandı.


Nesne, olay ve insanlar belli bir özelliğe sahip oluş miktarı
bakımından (derecelendirilir)sıralanır.
Sıralama yapmak önemlidir. Fakat oran vermek önemli değildir.
Ölçme türü olarak nitel yöntem kullanılır.(miktar verilmez)
Örnek olarak;
Öğrencileri aldıkları puanlara, ağırlıklarına ya da boy
uzunluklarına göre sıralama
İstatistiki işlemler olarak;
Frekans,
Mod(tepe değeri),
Medyan
Yüzdelikler

Örnek olarak;okuma yarışmasında Ayşe birinci, Sibel ikinci oldu.

















Başlangıç noktası (0 noktası) tanımlanmış (itibari) olan ve
eşit aralıklarla sıralanmış ölçeklerdir.Ölçümler arasında
oranlama yapılmaz.
Sıralama yapmak önemlidir.
Oran vermek önemli değildir.
Örnek olarak;
Tutum, zeka, yetenek, takvim, kişilik, başarı, sıcaklık
(gerçek sıfır noktası yoktur)
İstatistiki işlem olarak;Aritmetik ortalama, Medyan, Mod
(tepe değeri), Ranj, Yüzdelik, Standart sapma ve Varyans.
Ölçme türü olarak nicel (miktar verilir)yöntem kullanılır.
Örnek olarak; Muratcan matematik sınavından 75 puan
aldı.






Başlangıç noktası(0 noktası) gerçek (doğalmutlak) olan ve eşit aralıklarla sıralanmış
ölçeklerdir.Ölçümler arasında oranlama yapılır.
Sıralama yapmak ve oran vermek önemlidir.
Ölçme türü olarak nicel(miktar vardır) kullanılır.
Örnek olarak; Boy uzunluğu, ağırlık, zaman,
yaş(gerçek sıfır noktası vardır).
Bir başka örnek; Muratcan’nın boyu 168 cm’dir.
İstatistiki işlem olarak; Aritmetik ortalama,
Medyan, Mod(Tepe değer), Ranj, Yüzdelik,
Standart sapma,Varyans vb.
Nicel araştırma öncelikle sayılarla
ilgilidir.
1.
2.
3.
4.
•Avantajları
Genelleştirilir
sonuçlar
üretilir.
Farklı gruplar arasında
karşılaştırma yapılabilir.
Kurumların doğruluk
derecesi test edilir.
Belirli bir yapı içindeki
ilişkilerin
incelenmesine
yarar.
1.
2.
3.
4.
5.
•Dezavantajları
Mükemmel örneklem almak
güçtür.
Yeteri sayıda veri toplamak
güçtür.
Mükemmel ölçüm şartları her
zaman sağlanamaz.
Ölçme aracı önyargıyı da
yansıtır.
Model dışındaki veriler ile
ilgilenmez.
Nitel veri ise öncelikle
sözcükler ile ilgilidir.
1.
2.
3.
4.
•Avantajları
Özel durumların “tüm
gerçekliğini “yansıtır.
•Dezavantajları
Sonuçları ile kuramların 1. Deneklerin yaşadıkları
üretilmesini kolaylaştırır.
deneyimleri olduğu şekliyle
Ortamdaki
çok
farklı
ifade etmeleri zordur.
faktörlerin anlaşılmasını 2. Verilerin analizinde
sağlar.
bireylerin sahip oldukları
Araştırmanın sonuçlarının
önyargı da yer alır.
uygulanabilirliği
daha
yüksektir.
Eşit oranlı ölçek
-oranlama yapılabilir.
•Uzunluk ölçümü
•Ağırlık ölçümü
•Zaman (saat)ölçümü
•0 (sıfır)noktası ölçülen
özelliğin hiçliğini,
yokluğunu gösterir. Sıfır
noktası mutlaktır.
Eşit aralıklı ölçek
-oranlama yapılamaz
•Başarı ölçümü
•Zeka ölçümü
•Takvimle yapılan ölçme
•Sınavlar
•0 (sıfır)noktası
görecelidir, itibaridir.
Sıfır moktası tanımlıdır.
Ölçme hataları sabit, sistematik ve tesadüfi olmak
üzere üç türlüdür.
Ölçme Hatası: ölçülen nesnenin gerçek değeri ile
gözlem ya da ölçme sonuçlarından elde edilen
değer arasındaki farka denir.(Yılmaz 1998)
 ölçme hatası ölçme işlemi sonuçlarının gerçek
ölçüme olan farklarıdır.
 Bir ölçme sonucundaki hata miktarı o ölçme
işleminde kullanılan birimin yarısı kadardır.
 Birim ne kadar küçülürse hata miktarı o kadar
azalır, her ölçme işlemine bir miktar hata karışır.
 Önemli olan ölçme işlemi sonucunda gerçeğe en
yakın değerleri elde etmektir.

1-)Ölçmeciden
(ölçmeyi
yapan
kişiden)
Kaynaklanan Hatalar
•Ölçmecinin taraflı davranmasıölçmecinin dikkatsiz davranması
gibi durumlarda ortaya çıkan
hatalar.örneğin ;kız öğrencilere ya
da yazısı güzel öğrencilere 5 puan
fazla not vermek.
•Ölçmeyi
yapan
kişinin
şu
özellikleri hataya yol açabilir.
Yaşı
Psikolojik(kişisel)özellikleri
Motivasyonu
Bilgi düzeyi
Eğitim düzeyi
•Yönergenin ve soruların anlaşılmaması,
2-)ölçme Aracından ölçme aracının birden fazla davranışı
Kaynaklanan
karmaşık
ölçmesi,
soruların
iyi
Hatalar
düzenlenmemiş
olması,
soruların
okunamıyor olması gibi hatalar
3-)ölçmenin
•Sınav yerinin ısı, ışık ve havalandırmasının
Yapıldığı Ortamdan
yetersiz olması, ses ve gürültünün rahatsız
Kaynaklanan
edici olması.
Hatalar
4-)ölçülen kişiden
(öğrenciden)
Kaynaklanan
Hatalar
5-)Ölçme Aracının
Çeşidinden
Kaynaklanan
Hatalar
•Öğrencinin derse ve sınava tutumu,
sorumluluğu,
kişiliği,
yorgunluğu,
isteksizliği.
•Sözlü sınav yerine, yazılı sınavın
kullanılması
Ölçmede
temel
olarak
iki
tür
hata
bulunur.bunlar;
1. Hatanın kaynağının yönünün ve miktarının
bilindiği sabit hatalar ve sistematik hatalar
2. Hatanın kaynağının, yönünün ve miktarının
bilinmediği
tesadüfü(rastgele)
hatalar
(ölçme hatası)

Hata Türü
Hatanın kaynağı
ve yönü
Geçerlik ve
güvenirliğe etkileri
Sabit Hata
•Bilinir ve aynıdır
•Hata miktarı
sabittir.
•Geçerliği doğrudan
düşürür
•Güvenirliği
etkilemez
Her ölçme
işlemine hata
aynı miktarda ve
yönde katılmıştır.
•Geçerliği doğrudan
düşürür.
•Güvenirliği
etkilemez
Hata miktarı
ölçümden
ölçüme belli bir
oranda artar
yada azalır.
Sistematik(sist
emli)Hata
Tesadüfi
(Rastgele) Hata
•Bilinir ve aynıdır.
•Hata miktarı
değişiktir.
Temel özellik



Yapı sözcüğü psikolojide, atılganlık, güvensizlik,
içe dönüklük, dışa dönüklük gibi tanımlanabilir
belli kişilik özellikleri için kullanılır.(Doç.Dr. Halil
Tekin)
Yapı geçerliği test ile ölçülmek istenen kavramın,
testten elde edilen puanlarla ne derece
ölçülebildiği ile ilgilidir.
Araştırmacılara göre tek bir doğru yoktur ve
bireylerin belli bir yapıyı ölçmek amacıyla
geliştirilen bir testi aldıklarında , o yapıya ait
kendi özelliklerini testteki performanslarına
yansıtacakları
öngörülür.Bu
nedenle
yapı
geçerliğine ihtiyaç vardır.
Yapı geçerliğini inceleyen iki tane yöntem
vardır.
1. FAKTÖR ANALİZİ : “Bu testten elde edilen
puanlar, testin ölçtüğünü varsaydığı şeyi
ölçüyor mu?” , testin maddeleri konuyla
ilgilimi? Sorularına cevap arar.
2. HİPOTEZ TESTİ
: Ölçülmek istenen grupla ,
daha önceden ölçülmüş grup karşılaştırılır.
Yada daha önceden geçerliği ve güvenirliği
belirlenmiş bir ölçek sonucuyla, kullanılan
ölçek sonuçları karşılaştırılır.
Ör:Sosyal
iletişim becerileri ölçülecek bir gruba, daha
önceden genel uyum testi yapılmış başka bir
grubun puanları bir ölçektir.


1.

2.

Ölçülmek istenen özelliği, diğer özelliklerle
ölçebilmeyi etkileyen faktörler 4’e ayrılır.
karıştırmadan
Ölçme sonuçlarının güvenirliği : Bir testten elde edilen puanların
geçerliği puanların güvenilir olmasını gerektirir.
Ör: Bir matematik sınavında, elde edilen test puanı ile madde
puanı ilişkili değilse, aynı test ile daha sonra yapılan ölçme
sonuçları tutarlılık göstermiyorsa yani öğrencilerin test puanları
arasında gözlenen değişkenlik hatayı yansıtıyorsa, test puanlarına
başka
değişkenlerde
karışmış demektir,
buda
geçerliği
düşürmektedir.
Ölçme yöntemi ve madde sayısı : Bir testte yer alacak maddelerin
sayıca yeterli, hem de kaliteli olması beklenir. Madde seçimi için
planlı bir yol izlenmezse, kaliteli maddeler seçilemezse geçerlik
düşecektir.
Ör: 30 maddeli bir test, 10 maddeli bir teste ve 3 sorulu bir yazılı
sınava göre daha geçerli sonuçlar verecektir.
3.
4.
Puanlayıcı yanlılığı : Testi puanlayan kişi,
öğrencinin güzel yazısı, sınıftaki davranışları
vs. gibi değişik faktörleri gözeterek fazla
veya eksik puan verirse geçerlik düşecektir.
Uygulama koşulları : Ölçmelerin standart
uygun ortamlarda yapılmaması da geçerliği
etkiler.




Ölçmeye karışan hataların test puanlarının,hem
güvenirliğini, hem de geçerliğini düşüreceği
bilinmektedir.
Geçerlik ölçmede yapılan sabit, sistematik ve
tesadüfi hataların tümünden etkilenir.
Güvenirlik ise kaynağı net olarak bilinmeyen
rastgele hatalardan etkilenir.
Bir testten elde edilen puanlar için hesaplanacak
geçerlik katsayısı , güvenirliğin karekökünden
fazla olamaz.Ör:Güvenirlik katsayısı .81 olan test
puanları için geçerlik katsayısı .90’ı geçmez.


Testin güvenilirliğini etkileyen tüm faktörler,
o testin geçerliğini de etkiler. Bir testin
güvenilirliği artırılırsa, geçerliğide artar.
Ancak güvenilr ölçmelerin olması, geçerliği
garantilemez.Ör:Bir matematik testi tutarlı
ölçümler verebilir.Ancak soruların içerikleri
incelendiğinde veya aynı amaca yönelik
geçerliği kanıtlanmış bir başka testle ilişkisine
bakıldığında
matematik
başarısı
yerine
matematik yeteneği veya başka bir özellik ile
ilgili olduğu görülebilir.
Bir testteki maddelerin işe yarayıp yaramadığını;
işe yaramıyorsa bunun nedenini anlamak ve ona
göre gerekli düzeltmeleri yapmak için cevapları
analiz etmek gerekir.
 Madde özelliklerini incelemeye yönelik analizlere
kısaca madde analizi denir.
1. MADDE
GÜÇLÜĞÜ :Yetenek testleri, bilgi
testleri gibi bilgi ve becerilerin ölçüldüğü
testlerde
yer
alan
maddelerin
doğru
cevaplanma oranını gösterir.
2. MADDE
AYIRT EDİCİLİĞİ :Testin ölçmeyi
amaçladığı özelliğe yüksek düzeyde sahip olan
bireylerle, düşük düzeyde sahip olan bireyleri
ayırt etme gücüdür.

Anket,
insanların
yaşam
koşullarını,
davranışlarını, inançlarını veya tutumlarını
betimlemeye yönelik bir dizi sorudan oluşan
bir araştırma materyalidir.
Avantajları
-Diğer veri toplama tekniklerine göre
(görüşme,gözlem) farklı bölgelerden ,çok
daha büyük gruplara hızla uygulama
olanağının olması
-Maliyetinin daha düşük olması…..vs

Sınırlılıkları
-Cevaplayıcıyı güdülemekte sorunlar yaşanması
-Daha çok yüzeysel bilgi toplamaya uygun olması
-Önceden hazırlanan soruların cevaplanmasının
gerekliliği(esnek olmaması)
-Hedef kitlenin duyarlı olduğu konularda; özel
hayata müdahale olarak algılanması veya sosyal
beğenirlik duygusuyla anketi cevaplaması , bazen
de hiç doldurmak istememesi önemli bir
sınırlılıktır.
-Madde sayısının artmasıyla cevaplama süresi artar
ve buda güdünün azalmasına, yorgunluğa bağlı
olarak, düşünmeden cevap vermeye yada anketin
hiç cevaplanmamasına sebep olmaktadır.
Anket ölçülmek istenen özelliklere göre, 4 farklı soru
grubundan oluşan bölümlere ayrılır:
1.
OLGUSAL SORULAR:Cevaplayıcıların cinsiyet , yaş,
meslek, eğitim düzeyi….vs. özellikleri araştıran
sorulardır.
2.
BİLGİ SORULARI :Cevaplayıcıların sosyal , ekonomik,
politik….vs. konularda ne bildiklerini veya bilgiye
nasıl ulaştıklarını araştıran sorulardır.
3.
DAVRANIŞ SORULARI :Sınıf içi öğretmen ve öğrenci
davranışları, oy verme davranışları, tüketim
alışkanlıkları
,
sanatsal etkinliklere
katılma
davranışları….vs. belirlemeye yönelik sorulardır.
4.
İNANÇ VE KANI SORULARI:Mesleğe ilişkin tutum,
atama veya yükseltme uygulamalarına ilişkin
görüş....vs. belirlemeye yönelik sorulardır.

1.AŞAMA
Problemi
tanımlama
•Amaç ve
soruları
belirleme
2.AŞAMA
Madde
yazma
•Taslak form
oluşturma
3.AŞAMA
Uzman görüşü
alma ve ön
uygulama
formu
oluşturma
4.AŞAMA
ön uygulama
analizler ve
ankete son
şeklini verme



Geçerli bir anket geliştirmek için, araştırma
probleminin iyi tanımlanması ve araştırmanın
amaçlarının
olabildiğince
kesin,
iyi
biçimlenmiş,
açıkça
anlaşılır
olması
gerekmektedir.
Problemi
tanımlamaya,
olası
anahtar
sözcükler kullanılarak ,geniş bir literatür
taraması ile başlanır.
Problem tanımlama ne kadar sistematik
yapılırsa, araştırmanın genel amaç ve alt
amaçlarının oluşturulması o kadar kolay olur.


Problem tanımlamanın sonunda araştırmacı,
çalışmanın amacını ve araştırmasında cevabını
arayacağı soruları veya test etmek istediği
hipotezleri oluşturur.
Araştırma soruları ve hipotezler;“ ne tür
bilgiyi, nereden\ kimden toplayacağım ve
topladığım
bilgilerle
ne
yapacağım?”
sorusunun cevabını verir

Örnek :
Amaç ve alt problem ifadeleri
Amaç
Alt Problem
Özel eğitime gereksinim
duyan(ÖEGD)
ve
ilköğretimde kaynaştırma
programına katılan 6-14
yaş çocukların akranları
tarafından istismarı ve
ihmalini incelemek.
1.ÖEGD
çocuk
ve
akranlarının görüşlerine
göre
ÖEGD
çocuklar,
akranları tarafından fiziksel
istismar
ve
ihmale
uğramaktamıdırlar?
2.ÖEGD
çocuk
ve
akranlarının görüşlerine
göre
ÖEGD
çocuklar,
akranları tarafından
duygusal istismar ve ihmale
uğramaktamıdırlar?
3.ÖEGD
çocuk
ve
akranlarının
görüşlerine
göre
ÖEGD
çocuklar,
akranları tarafından cinsel
istismar
ve
ihmale
uğramaktamıdırlar?


Araştırmacı, alt problemlerde yer alan
değişkenlerden yola çıkarak, ihtiyaç duyulan
verilerin toplanmasına yönelik maddeleri
yazar.
Konuyla ilgili kuramsal çerçevenin bilinmesi
ve daha önce yapılan benzeri araştırmalara
ulaşılması,
maddelerin
tasarlanması
ve
yazılmasında önemli kolaylıklar sağlar.
Anket soruları 2’ye ayrılır:
1. Açık uçlu sorular(Yapılandırılmamış sorular):
Açık uçlu sorula, katılımcılardan serbestçe
cevap vermelerinin istenmesi durumunda tercih
edilir.
 Avantajı:Araştırmacının
beklemediği
veya
planlamadığı
cevaplarıda
alabilmesi
ve
böylece konu hakkında daha geniş bilgiye
sahip olabilmesidir.
 Dezavantajı:Sorunun
cevaplandırılmasında
geçen sürenin uzun olması cevapların
kodlanarak analiz edilmesindeki güçlüklerdir.

Açık uçlu sorular cevaplama biçimine göre 3’e
ayrılır:
a .Yorumlama soruları: Belli bir konuyla ilgili
olarak daha yansız ve ayrıntılı cevapların
toplanmasını amaçlar.
ÖRNEK:
 Size göre zihinsel engelli çocukların
kaynaştırma uygulamalarında karşılaşılan
sorunlar nelerdir? Lütfen yazınız.

………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………….
b .Listeleme soruları: Açık uçlu sorulara verilen
cevapların bir düzen içinde sunulmasına olanak
vermesi bakımından yararlıdır.
ÖRNEK:
 Size
göre akademik başarısızlığın nedenleri
nelerdir?Lütfen yazınız.
1)………………………………………………………….

2)…………………………………………………………..
Cevapları önem sırasıyla istemek, analiz edilmesi
güç olacağından uygun bir çözüm değildir.
c.Boşluk doldurma soruları: Kısa cevapların
arandığı durumlarda, cevaplayıcıya uygun bir
boşluk bırakılarak sorulan sorulardır.
ÖRNEK:
 Kaç yıldır öğretmenlik yapıyorsunuz? Lütfen yıl
olarak yazınız.
…………………………….
2 .Kapalı uçlu sorular(Yapılandırılmış sorular):
 Cevaplayıcıya olası cevap seçeneklerinin verildiği
soru türüdür.Cevaplayıcı soruları hızlı ve güvenilir
bir şekilde cevaplar; araştırmacıda cevapları hızlı
ve güvenilir şekilde analiz eder.
Kapalı uçlu sorular 3’e ayrılır:
a .Sınıflama soruları: Cevapların seçenek
bazında
sınıflandırılması
amacıyla
yapılandırılır.
ÖRNEK:
 Size göre öğrenci disiplin suçlarının en
önemli nedeni nedir?
 Öğretmen-öğrenci iletişimindeki yetersizlik
 Okul yönetiminin baskıcı tutumları
 Ailelerin eğitim-öğretime olan ilgisizliği
 Aile içi sorunlar
 Akademik başarısızlık

Cevaplayıcıya birden fazla seçim yapma şansı
vermesi avantajdır fakat cevapların analizi
zorlaşır.
ÖRNEK:
 Size
göre
okullarda
var
olan
yeni
teknolojilerin(bilgisayar,internet,vs.)
etkin
kullanılmamasının nedeni nedir?(Birden fazla
seçenek işaretleyebilirsiniz)
 Öğretmenlerin bilgi eksikliği
 Öğretmenlerin
teknoloji kullanımına ilişkin
olumsuz tutumları
 Yöneticilerin
teknoloji kullanımı konusundaki
ilgisizliği
 Öğrencilerin
teknoloji kullanımı konusundaki
bilgisizliği
 Öğrencilerin teknoloji kullanımının yararlarına
inanmamaları

b.Sıralama soruları: Cevaplayıcıdan, cevap seçeneklerini
önem derecesine göre sıralaması istenir.
-Tüm cevap seçenekleri sıralamaya dahil edilebilir
-En önemli üç tanesi denilebilir
 Cevap seçenekleri 10’dan fazla olmamalıdır.
ÖRNEK
 Okullarda
var
olan
yeni
teknolojilerin,
etkin
kullanılmamasının nedenlerini, en önemli gördüğünüzden,
en az önemliye doğru sıralayınız.(1= en önemli).
 Öğretmenlerin bilgi eksikliği
 Öğretmenlerin
teknoloji kullanımına ilişkin olumsuz
tutumları
 Yöneticilerin teknoloji kullanımı konusundaki ilgisizliği
 Öğrencilerin teknoloji kullanımı konusundaki bilgisizlikleri
 Öğrencilerin
teknoloji
kullanımının
yararlarına
inanmamaları
c.Dereceleme soruları: Bu tür sorular cevapların
oluşturulan
bir
derecelendirme
ölçeği
üzerinde toplanmasını gerektirir.

Dereceleme ölçeklerinde alternatifler
Kesinlikle
katılmıyorum
Katılmıyorum
Kararsızım
Katılıyorum
Kesinlikle
katılıyorum
Kesinlikle haksız
Büyük olasılıkla
haksız
Şüpheli
Büyük olasılıkla
haklı
Kesinlikle haklı
Hiç
Az
Orta
Çok
Tam
Çok düşük
Ortanın biraz
altında
Orta
Ortanın biraz
üstünde
Çok yüksek
Hiç
hoşlanmıyorum
Pek
hoşlanmıyorum
Kararsızım
Biraz
hoşlanıyorum
Çok fazla
hoşlanıyorum
Hiçbir zaman
Nadiren
Bazen
Genellikle
Her zaman
Çok zayıf
Zayıf
Orta
İyi
Çok iyi
Kesinlikle
katılıyorum
Katılmıyorum
Katılıyorum
Kesinlikle
katılmıyorum
Anketlerde eşleştirme ve filtre sorular diye 2
farklı soru türünden daha söz edilir
 Eşleştirme
soruları:Sözcük-sözcük
veya
sözcük-cümle bağlantılarının kurulmasını
gerektirir.Nadiren kullanılır.
 Filtre soruları : Bireylerin verdikleri cevaba
göre yönlendirilmesini gerektirir.
ÖRNEK
 Velilerle iletişimi bakımından öğretmenlerin
performansını değerlendiriniz.
 Yeterli (Lütfen 3. soruya geçiniz)
 Yetersiz

Yukarıdaki soruya cevabınız yetersiz ise, bu
yetersizliğin
olası
nedenlerinden
en
önemli
gördüğünüz üçünü (1= en önemli) sıralayınız.
 Öğretmenlerin
iletişimi başlatma ve sürdürme
konusundaki eğitim eksikliği
 Öğretmenlerin yoğun çalışma saatleri
 Okulda velinin de katılacağı sosyal vs. etkinlikleri
yetersizliği
 Velilerin
bilgilendirme veya işbirliğine yönelik
girişimlere ilgisizliği
 Okulda
görüşme için uygun fiziksel koşulların
olmaması
 Yöneticilerin
öğretmen-veli iletişimini yeterince
desteklememesi
 Anket geliştirmenin ikinci aşaması, Anket Taslak
Formunun(ATF), hazırlanması ile son bulur.ATF
madde havuzundan uygun soruların seçilmesiyle
oluşturulur. ATF’da yer alacak soruların seçiminde,
uzmanlara ve meslektaşlara başvurulabilir.








Bu aşamada ilk olarak “ankette yer alan maddeler, ihtiyaç
duyulan olgusal veya yapısal verileri kapsamada ne derece
yeterlidir? Sorusunun cevabı aranır.
Bu sorunun cevabı için uzmanlara başvurulur.
Uzman görüşü için Uzman Değerlendirme Formundan
(UDF) yararlanılır.
UDF’da uzmandan beklenilen açıkça yazılır.
Uzmanların uyuşma noktası, %90-100 olmalıdır. %70-80
çıkarsa
,maddelerde
eleştirilere
göre
düzeltmeler
yapılabilir.
Analiz sonuçlarına göre maddeler, tekrar gözden
geçirilir.Eleştirilen maddeler düzeltilir veya formdan
çıkartılır ve bir ön uygulama formu oluşturulur.
Anketin kullanışlılığı için uzmanlardan sayfa yapısı, soru ve
cevap seçeneklerinin sıralanışı, yazı formatı, baskı
kalitesi….vs. görüş istenmesi önemlidir.







Ön uygulaması yapılacak anketin üç temel
bileşeni vardır.
-Kapak sayfası ve sunuş yazısı(mektubu):
Kapak sayfasında anketi uygulayan kişinin kimlik
bilgileri,iletişim adresi bulunur.
Sunuş yazısında ise ;çalışmanın amacına, anketin
bölümlerine, gizliliğe, teşekkür ifadelerine,
araştırmacının ismine ve iletişim bilgilerine…vs.
yer verilir.
-Anket cevaplama yönergesi
:
Yönergede anket sorularının cevaplandırılmasına
ilişkin, kuralları içeren bilgilere yer verilir.
Yönerge ayrı bir sayfada veya anket birden fazla
bölümde oluşuyorsa, her bölümün altında
açıklamalara yer verilebilir.
-Anket soruları
:
 Sorular katılımcıyı cevaplandırmaya güdüleyecek
bir düzende sunulmalıdır.
 Kolay cevaplanabilen, daha az yorumlama gücü
gerektiren, basit ve problemle doğrudan ilgili
sorularla başlanması önerilir.
 Tutum, iş doyumu…vs. ölçen anketlerde sorular
yansız bir şekilde sıralanmalıdır.
 Olumlu olumsuz sorular karışık sıralanabilir.
 Soruların
sıralanmasında
uzman
desteği
alınılabilir.
 Anketlerde bazen eklere de yer verilebilir.
 Örneğin anket uygulama iznini gösteren belgenin
bir örneği ek olarak verilebilir.



1.



Ön uygulama anketin geçerlik güvenirliğinin gözleme
dayalı verilerle sorgulandığı bir aşamadır.
İki ayrı başlıkta incelenebilir:
Soruların farklı özellikleri ölçmesi
Ankette yer alan sorular, farklı bir konudaki görüşleri,
davranışları, bilgileri ölçüyor veya bireyin kişisel
özelliklerini ölçmeyi amaçlıyorsa , soruların tek olarak
anlaşılırlığı, cevaplanabilirliği ve güvenilirliği incelenir.
Cevaplanmayan soru varsa,soru incelenmeli,düzeltilmeli
veya şıklar
çoğaltılmalıdır.Düzeltilemiyorsa anketten
çıkartılmalıdır.
Araştırmacının 30 dakika olarak belirlediği cevaplama
süresi 60 dakika çıkıyorsa maddelerde azaltma yoluna
gidilebilir.
2.




Soruların aynı özelliği ölçmesi
Anketteki soruların tamamı veya bazıları
bireylerin belli bir konuya ilişkin tutumlarını,
algılarını, yeteneklerini ...vs. saptamaya yönelik
olabilir.
Bu tür sorulardan oluşan bir anketten elde edilen
puanların geçerliğinin ve güvenilirliğinin çeşitli
istatistiksel teknikler kullanılarak incelenmesi
gerekmektedir.
Büyük grupta yapılacak ön uygulama öncesinde,
soruların anlaşılırlığını, cevaplama süresini ve
genel olarak uygulama tarzını değerlendirmek
amacıyla, küçük bir grup üzerinde uygulama
yapılması yararlı olacaktır.
Bu
uygulama
araştırmacıya
formda
son
düzeltmeleri yapma fırsatı verecektir.
Anket uygulama biçimi dörde ayrılır:
1.
Yüz yüze görüşme :Anketlerin cevaplayıcılarla
karşılıklı etkileşim içinde uygulanmasıdır.
 Yüz yüze görüşme araştırmacının uygulamaya ilişkin
kontrolünü artırır; zaman ve maliyet açısından önemli
tasarruflar sağlar.
 Görüşmeyi yapan kişi kendini tanıtır, araştırmanın
amacını, görüşülen kişinin neden/nasıl seçildiği,
tahmini uygulama süresini açıklar ve görüşmenin
kabul edilmesini bekler.
 Yüz yüze görüşme bireysel ve grup olarak yapılabilir.
Bireysel uygulama için anketörlere ihtiyaç duyulabilir.
 Anket
uygulayıcının
süreçte
tarafsız
kalması
cevapların güvenilirliği açısından önemli bir sorundur.

2.




Posta ile görüşme :
En büyük avantajı, daha geniş alanlarda ve
gruplarda uygulama olanağının bulunması ve
böylece
sonuçların
genellenebilirliğinin
artmasıdır.
Dezavantajı kontrol güçlüğüdür.
Örneğin: anket farklı zamanlarda doldurulabilir,
soru sıralamasına uymayıp rastgele cevaplama
yapılabilir, hatta anket ilgili kişiler tarafından
değil de farklı biri tarafından doldurulabilir. Buda
önemli bir güvenirlik sorunu yaratabilir.
Posta
uygulaması
için
hazırlanan
sunuş
yazısında, anketin istenilen adrese en son
ulaştırma tarihi yazılmalıdır.
3.



Telefonla görüşme ;
Yüz yüze görüşmeye benzer. Anketör
katılımcı ile bire bir iletişime geçer.
Cevaplar kaydedilip daha sonra işaretlenebilir
veya anında anket üzerine not edilebilir.
Telefonla görüşme cevaplama oranını artırır;
ancak uygulamada cevap vermeyenlerle,
cevap verenlerin birbirlerinden önemli ölçüde
farklı olabileceği dikkate alınmalıdır.
4.



Bilgisayarla görüşme :
Son yıllarda kullanılmaya başlanılan bir
yöntemdir.
Çok büyük bir kesime hızlı bir şekilde
uygulama olanağı sunar ve maliyeti de çok
düşüktür.
Katılımcıyı
cevaplamaya
yeterince
güdülemedeki güçlük ve uygulamanın sadece
bu teknolojiye ve kültüre sahip kişilerle
gerçekleştirilebilir
olması,
en
önemli
sınırlılıklarıdır.
BİZİ DİNLEDİĞİNİZ İÇİN
TEŞEKKÜRLER
SELİN ÜSTÜNER
ÖZLEM ÇUBUKÇU