Transcript araştırma yöntemleri

Araştırmanın Doğası
Eğitim alanında gözlemlenen bazı
kaygılar



X lisesinin müdürü çalışanların moralini
yükseltmek istiyor
Lise biyoloji öğretmeni proje yönteminin
geleneksel öğretim yöntemine göre biyoloji
kavramlarının öğretiminde daha etkili olup
olmadığını merak ediyor
Beden öğretmeni bir spor dalındaki yeteneğin
başka bir spor dalındaki yetenekle ilişkili olup
olmadığını merak ediyor
Bilgi ihtiyacı

Öğretmenler (hangi tür materyal, stratejiler, aktiviteler öğrencilerin
daha iyi anlamasına yardımcı olur)
Yöneticiler (mutlu ve üretken bir ortamı nasıl sağlarım)
 Veliler (çocuklarının okulda daha başarılı olmaları için ne

yapabileceklerini)
Öğrenciler (nasıl çalışırlarsa daha başarılı olabilirler)
 Eğitimciler (ne tür sorunlar öğrencilerin öğrenmelerini

güçleştirmekte ve bu sorunların çözümü için ne yapılabilir)
Araştırma Neden Önemlidir

Gerekli Bilgiyi
 Kitaplardan,
 Dergilerden
 Uzmanlardan
 Gözlemlerimizden
 Deneyimlerimizden
 Meslektaşlarımızdan

Güvenilir mi?
Araştırma Yöntemlerini Bilmenin Önemi

Bilgi Elde Etme
Gözlem (deneyim)
 Başkalarının Görüşüyle Uyuşma
 Uzman Görüşü
 Mantık
 Medya Araçları
 Bilimsel Yöntem

Gözlem (Deneyim)
Duyu organlarımız ile sürekli bilgi ediniriz
 Yanıltıcı olabilirler

 Silah
sesi/araba egzozu
 Tavuk/tavşan
Güvenilir değil
 Başka kaynaklardan da bakmalıyız

Başkalarının Görüşüyle Uyuşma

Başkalarının görüşü



Eğitimde


Lise öğretmeni meslektaşlarıyla tartışma yönteminin düz
anlatımdan daha etkili olup olmadığını tartışabilir
Sorun



Bu çorba sana da tuzlu geldi mi?
Dışarıda bir ses duydun mu?
Görüşlerin ikisi de yanlış olabilir
Çoğunluğun görüşü o görüşün doğru olduğu anlamına gelmez
Başka kaynaklardan bilgiye ihtiyaç var
Uzman Görüşü

Alan Uzmanlarının Görüşü
 Borsa/Ekonomist

Eğitimde
 Disiplin

sorunları/rehberlik
Uzmanlar da yanılabilir
 Okuyarak,
dinleyerek, gözlemleyerek ve kendi
gözlemleri
 Alanın tamamına hakimiyet zor
 Bize bildikleri çerçevesinde bilgi verebilir
Mantık


Gözlemlerimiz ve yorumlarımız sonucu yeni bilgi
oluştururuz
İki yöntem



Tümdengelim
 (Genel önermelerden (doğrulardan) hareket ederek özel
durumlar için akıl yürüterek sonuç çıkarma)
Tümevarım
 (Tek tek yapılan gözlem ve deneylerin sistemli bir biçimde
incelenmesiyle elde edilen genellemeler)
Örnek



Bütün insanlar ölümlüdür
Ali bir insandır
Bu nedenle Ali de ölümlüdür
Mantık

Eğitimde
 Bir
öğrenci rehberlik öğretmeninden başarılı olmak
için nasıl çalışması gerektiğini soruyor
 Not tutan öğrenciler başarılı/bu nedenle not tutmalısın

Sorun
 Mantık
yürütmeler her zaman doğru olmayabilir
 Yukarıdaki örnek
 Her not tutan başarılı olur mu
Medya Araçları



TV programları, sinema filmleri, gazete ve dergiler yaşamımızda
eşsiz bilgi kaynakları.
Medya sayesinde
 Yaşadığımız toplum ve dünyada olan biten hakkında bilgi
ediniyoruz.
 Çoğu zaman hiç karşılaşamayacağımız olaylar ve kişileri
tanıyoruz.
Ancak medyadan elde ettiğimiz bilgilere tümüyle güvenmek zor.
Çünkü:
 Çok kısa zamanda hazırlanmak zorunda.
 Bu süreçte olayın her yönü yeterince yansıtılmayabilir
 Yeterince araştırma yapılmamış olabilir.
 Medyanın öncelikli amacı haber. Bu nedenle yansıttıkları amaca
hizmet eden şeyler.
 Oysa mesleki konularda karar vermek için bundan daha
fazlasına gereksinimimiz var.
Bilimsel Yöntem









Açık seçik, denetlenebilir, yansız, eleştirici, düzeltici, deneyici, seçici,
akla uygun, duyarlığı yüksek, olgusal düzeyde, bilinen en güvenli
sorun çözme yöntemi
Herkese açık olmalıdır
Verilere dayalı olmalıdır
Nesneldir
Analitik olmalıdır (araştırmaya dayalı olmalı)
Bilim üretme yolu
Kanıtlanmış bilgi elde etmek için izlenen yol
Sorun çözmek için izlenen düzenli yol
Bilimsel yöntem tümdengelim ve tümevarımın bir sentezidir.
Bilimsel Yöntem

Olgusal Süreç (amacı araştırma konusu olguları ve bu
olgular arasındaki ilişkileri saptama, sınıflama ve kaydetmektir)
 Gözlem (olgunun içinde geçtiği olayları araştırılan probleme göre
belli grup veya sınıf altında toplamaktır)
 Deney (olguların kendi akışı içinde çıkmasını beklemeksizin belli
koşullar altında yapay olarak onları üretme yoluna gider)
 Ölçme (bilimin ulaştığı sonuçları kesin, açık ve doğru biçimde dile
getirmeye olanak sağlar)
Bilimsel Yöntem

Kuramsal Süreç (ilk aşamada betimlenmiş olguları, bu olguların ilişkilerini
yansıtan olgusal genellemeleri, bazı kuramsal kavram veya genellemelere
başvurarak anlaşılır hale getirmeyi amaçlar
 Hipotez
(bir araştırmanın olası sonucuna dair yapılan
tahminlerin ifadesi)
 Kuram (doğrulanmış hipotezlerdir)
 Yasa (olguların nedenlerini nedenlerini açıklayan her
doğru kuram bir bilimsel yasadır)
 Öngörü (yasalardan yararlanarak henüz olmamış bir
olguyu önceden tahmin etme işlemidir.)
Bilimsel Yöntemin Dayandığı Temel
Varsayımlar
Olaylar arasında neden-sonuç ilişkisi olması
 Olayların incelenmesi
 Tümevarım/tümdengelim ile geçerli/güvenilir
bilgi toplanabilmesi
 Olayların metafiziğe dayanmadan
açıklanabilmesi

Bilimsel yöntemin aşamaları








Problemin tanımlanması
Problemin açıklanması
Gerekli bilginin toplanması
Probleme ilişkin olası çözümlerin ortaya
konulması (denenceler)
Verilerin toplanması
Verilerin çözümlenmesi
Bilginin organize edilmesi
Sonuç,yargı ve raporlaştırma
Bilimsel araştırmanın amaçları
Olayların tanımlanması,sınıflamsı…
 Olaylar arasındaki ilişkileri bulmak
 Olayları anlamak ve açıklamak
 Olayların önceden tahmin edilmesi
 Olayların kontrolü
 İlişkilerin içindeki sebepleri incelemek

Araştırmanın özellikleri






Araştırma problem çözmeyi amaçlar
Problemlere güvenilir çözümler bulmalıdır
Gözlenebilir, ölçülebilir verilere dayalı olmalıdır
Yapılan gözlem ve tanımlar doğru olmalıdır
Yapılan araştırmada kişisel yanlılık yok
edilmelidir.
Araştırmalar kayıt altına alınmalıdır.
Nicel Çalışmalar..
‘Nesnel’ gerçekleri çalışır (ki mekan ve
zamanla sınırlı değildir).
 Bir takım gerçeklerin diğer gerçeklerle
ilişkisini inceler.
 Sayısallaştırma (nicelleme) ve bunlar
ışığında genellemeye varmak önemlidir.
 İstatistiki analizler gerektirir.

Nitel çalışmalar
Bu tür tarzı benimseyen araştırmacılar
daha çok ‘bireylerin’ dünya algısı (ve
gerçekliği) ile ilgilenir.
 Bir konu hakkında istatistiki bilgiden ziyade
derinlemesine bilgi edinmek isterler.
 Sosyal gerçeklerin olup olmadığı
noktasında şüphecidirler ve ‘insan’ nın
çalışılmasında ‘bilimsel’ yöntemin ne kadar
geçerli olduğunu sorgularlar.

Nicel Araştırma/Nitel Araştırma
Nicel araştırma
Gerçeklik
nesneldir
Asıl olan yöntemdir
Değişkenler kesin sınırlarıyla
saptanabilir ve bu değişkenler
arasındaki ilişkiler ölçülebilir
Araştırmacı olay ve olgulara
dışardan bakar, nesnel bir
tavır geliştirir
Genelleme
Tahmin
Nedensellik ilişkisini
açıklama
Nitel araştırma
Gerçeklik
oluşturulur
Asıl olan çalışılan durumdur
Değişkenler karmaşık ve içiçe geçmiştir ve bunlar
arasındaki ilişkileri ölçmek
zordur
Araştırmacı olay ve olguları
yakından izler, katılımcı bir
tavır geliştirir
Derinlemesine betimleme
Yorumlama
 Aktörlerin perspektiflerini
anlama
Nicel Araştırma — Nitel Araştırma
Nicel araştırma
Nitel araştırma
Kuram ve denence ile başlar
 Kuram ve denence ile son bulur
 Deney, manipülasyon ve kontrol
 Kendi bütünlüğü içinde ve doğal
 Standardize edilmiş veri toplama  Araştırmacının kendisinin veri
araçları kullanma
toplama aracı olması
 Parçaların analizi
 Örüntülerin ortaya çıkarılması
 Uzlaşma ve norm arayışı
 Çokluluk ve farklılık arayışı
 Verinin sayısal göstergelere
 Verinin, bütün derinlik ve
indirgenmesi
zenginliği içinde betimlenmesi
 Olay ve olguların dışında, yansız
 Olay ve olgulara dahil, öznel
ve nesnel
perspektifi olan ve empatik

Araştırmanın Türleri








Eylem araştırması
Vaka çalışmaları
Etnografik araştırma
Anket çalışmaları
Deneysel araştırmalar
Korelasyon Araştırmaları
Nedensel Karşılaştırma Araştırmaları
Tarihi Araştırmalar
Eylem Araştırması
“Bir öğretmenin yakın çevresindeki somut bir
problemi çözebilmek için planladığı bir süreçtir.
Bunun anlamı, bu süreç farklı zamanlarda ve
farklı yöntemler kullanılarak (anket, günlük,
mülakat, vaka çalışması gibi) gözlemlenmeli ve
sonuçta birinin kendi uygulamalarında
değişikliklere gitmesi ve geliştirmesidir”
(Cohen ve Manion 1994: 192)
Eylem araştırmasının özellikleri




Temel olarak pratiktir (uygulamaya yöneliktir)
Somut bir problemi ya da problemleri çözmeye
odaklanmıştır
Öğretmen/araştırmacı kendi uygulamaları
bağlamında belirlediği bir problemi tespit eder ve
bunun araştırılmaya değer olduğunu düşünür.
Amacı kendi uygulamalarını geliştirmektir.
‘Araştırmacı olarak öğretmen’
Vaka Çalışmaları


Vaka çalışması ‘bir durum/olayı araştırmak için
farklı (bir çok) yöntemle veri toplandığı araştırma
yaklaşımını ifadelendirmek için kullanılan
şemsiye bir terimdir’ (Adelman, 1977).
Bir durumu tüm yönleriyle belli bir sürede
derinlemesine araştırmak isteyen tek olarak
çalışan araştırmacılar için çok uygundur. Ancak
3-4 yıla uzanan vaka çalışmaları da mevcuttur.
Genellikle bir duruma etki eden faktörlerin
ve olayların etkileşimiyle ilgilenir.
 Ancak bu ‘bir durum hakkındaki hikaye’ ya
da betimlemenin çok daha ötesinde bir
şeydir.
 Veri sistematik şekilde toplanır.
Değişkenler arasındaki ilişkiler çalışılır ve
araştırma yöntem açısından planlanır.



Genellikle mülakat, gözlem ve belge analizi kullanılmakla
birlikte amaca uygun her türlü araştırma metodu/tekniği
kullanılabilir.
Bu bağlamda en büyük avantajı araştırmacının belli bir
konu üzerine yoğunlaşmasını, belirlemesini ve bunu
etkileyen çeşitli etkileşim süreçlerini ortaya koymasını
sağlamasından gelir.

Çünkü bu süreçler büyük ölçekte gerçekleştirilen anket
çalışmalarında gizli kalabilir ve organizasyonların başarılı
olmalarında hayati öneme haiz olabilir.
Örneğin…

Araştırmacı bir durumu belirler…yeni
müfredatın okula tanıtılması (uygulanmaya
başlanması), okulun yeni rolüne uyumu
gibi…araştırmacı okulu gözlemler, sorgular
ve çalışır. Her kurumun kendine özgü
özellikleri vardır. Araştırmacı bu özelliklerin
sistemin çalışmasına nasıl etki ettiğini ve
kurumun bu bağlamda ne tür işlevleri
yerine getirdiğini araştırabilir.
Etnografik araştırma
Orijinalli bir toplumu ya da onun bir yönünü
çalışmak isteyen antropologlar tarafından
geliştirilmiştir.
 Etnografik araştırmalar ağırlıklı şekilde
gözleme dayanır…bazı durumlarda o
topluma ya tamamen ya da belli bir yere
kadar katılım söz konusudur (araştırmacı
çalıştığı toplumun bir üyesi haline gelir).


Bu şekildeki ‘katılımcı gözlem’
araştırmacının diğer grup üyeleriyle aynı
deneyimleri yaşamasına ve sonuçta neden
belli şekilde davrandıklarını anlamasına
yardım eder.
 “Bir
eylemi yapanların gözüyle eylemi
görmek…” (Denscombe, 2002: 69).
Katılımcı gözlem
Nispeten uzun zaman alır
 Araştırmacı grup üyeleri tarafından kabul
edilmelidir
 Araştırmacı grup üyelerinin yaptığı işleri
yapmalı, yaşadığı koşullarda yaşamalıdır.

Anket çalışmaları
Analizlerin yapılabileceği, dokuların ortaya
konabileceği ve karşılaştırmaların
yapılabileceği bilgiyi elde etmek için
gerçekleştirilir.
 Aynı soruların seçilen bir örnekleme (genel
grubu yansıtan) sorulması ile yapılır.
 Genellemeye gidilmesi önemlidir.

Deneysel çalışmalar


Ölçülebilen olaylarla ilgili deneyler planlamak
nispeten kolaydır.
Diş macununun etkisini ölçmek için bir deney ve
kontrol grubu kolaylıkla oluşturulup sonuçları
ölçülebilir.
 Burada
aynı yaş, cinsiyet, sağlık durumuna vs. sahip
kişiler diş muayenesinden geçirildikten sonra tesadufi
şekilde iki gruba ayrılır. Bir yıl sonra gerçekleştirilecek
diş muayeneleri sonucunda diş macununun etkinliği
ortaya konabilir.
….
Yukarıdaki örnekte neden-sonuç ilişkisi
oldukça net şekilde kurulabilir.
 Ancak davranışlardaki değişimi test
etmek aynı şekilde doğrudan
olmayabilir. Çünkü sosyal nedenler tekil
olarak işlemezler (bir davranışı etkileyen
birden çok faktör vardır).

örneğin….

Düşük okul başarısı ya da yüksek IQ ile ilgili
herhangi bir inceleme bir çok faktörü göz önüne
almak durumundadır.
 Bu
durumda her bir değişkeni kontrol altına almanız
gerekir ki bu da her bir değişken için yeni bir deney
grubu anlamına gelir. Böyle bir araştırmayı planlamak
oldukça zor ve zahmetli olabilir.
 Bu bağlamda çok fazla sayıda insan ve deney grubu
ile çalışmak gerekir ki genel sonuçlara ulaşılabilsin.
Korelasyon Araştırmaları
İki ya da daha fazla değişken arasındaki
ilişkileri belirlemek ve neden sonuç ile ilgili
ipuçları elde etmek
 Örnek:

 Matematik
öğretmeni hangi tür bireylerin
geometriyi öğrenmede sorun yaşadığını nasıl
tahmin edebilir
Nedensel Karşılaştırma
Araştırmaları


İnsan grupları arasındaki farklılıkların nedenlerini
ve sonuçlarını koşullar ve katılımcılar üzerinde
bir müdahale olmaksızın belirlemeyi
Örnek:
 Sosyoekonomik
düzeyi yüksek ailelerden gelen
öğrencilerin, sosyoekonomik düzeyi düşük ailelerden
gelenlere göre kendi dersinde daha zayıf olup
olmadığını belirlemek isteyen bir öğretmen
Tarihi Araştırmalar


Dönemin dokümanları dikkatlice okunarak ya da
o zamanda yaşamış kişilerle görüşmeler
yaparak odaklanılan problemle ilgili olarak
geçmişte ne oldu sorusuna cevap arar
Örnek:
 Okul
müdürü okulda uygulanan sosyal etkinliklere
ilişkin geçmişte ne tür sorunlar yaşandığını bilmek
istemesi
Genel Araştırma Türleri
Betimsel Araştırmalar
 İlişkisel Araştırmalar
 Müdahale Araştırmaları

Araştırma Problemi
Araştırma Problemi

Eksikliğini ya da yetersizliğini hissettiğimiz
bir konuda araştırılması gereğini
hissettiğimiz her şey
Örnek Araştırma Problemleri
proje tabanlı öğrenme yaklaşımı
geleneksel yaklaşıma göre öğrencilerin fen
başarısında daha etkili midir?
 Bir haftalık periyot içerisinde bir sınıf
içerisinde neler olmaktadır?
 Öğretmenler öğrencilere cinsiyetlerini göz
önünde bulundurarak farklı davranıyorlar
mı?

Araştırma Problemi
Bu soruların ortak yanı hepsiyle ilgili veri
toplayabilmemiz
 Dolayısıyla araştırılabilir

Araştırma Yapamayacağımız
Problemler

Hayatın anlamı nedir?
 Araştırılamaz
olmasının sebebi bu soruyla
ilgili bilgi elde edemeyecek olmamız
Hangi Sorula Araştırılabilir





Tanrı iyi midir?
Öğrenciler kendileriyle aynı cinsiyette bir
öğretmenle ders işlemekten mutlu olurlar mı?
Lise başarısıyla üniversitedeki akademik başarı
arasında ilişki var mıdır?
Dil öğretiminde en iyi yol nedir?
2. dünya savaşı olmasaydı okullar şu anda neye
benzeyecekti?
Araştırılabilir nitelikteki Problemin
Özellikleri

Akla Yatkın Olmalı (çok fazla zaman, para veya enerji gerektirmeksizin
araştırılabilmeli)







Anlamlı Olmalı (araştırılmaya değer olmalı,katkı sağlamalı)
Açık ve Anlaşılır Olmalı
İfadeler olasılık veya emir kipi şeklinde kurulmamalıdır
Sınanabilir test edilebilir ve ölçülebilir olmalı
Çok geniş ve çok dar kapsamlı olmamalı
Orijinal ve özgün olmalı
ETİK olmalıdır (fiziksel ve psikolojik zarar vermemeli)

Problemin Tanımlanması
Araştırma problemleri üç aşamalı bir
yaklaşımla tanımlanabilirler:
 Bütünleştirme
 Sınırlandırma
 Tanımlama
Sınırlandırma
(Araştırılacak Problem diliminin
seçilmesi)
Tanımlama
(Sınırlandırılmış Problem
Ayrıntılarıyla Açıklanır)
 Problemin
Tanımlanması
Burada öncelikle ilgili
kaynakların
(Literatürün)taranm
ası gerekir. Bunlar;
Kitaplar
Yapılan
Araştırmalardır.
Bu amaçla:
Araştırılan konunu o ana kadar
hangi yönleriyle nasıl incelendiği,
Hangi gelişmişlik düzeyinde
bulunduğu,
Problemin çözümü için hangi
yönlerde ve ne tür araştırmalara
gerek duyulduğu belirlenir.
Kaynak olarak verilen
çalışmalardan her biri:
Konuya yatkınlık ve önem
derecesine göre özetlenir.
Çok önemli ve doğrudan ilişkili
çalışmalar ayrı paragraflarda;
amaç, yöntem, sınırlılık, buldular
ve öneriler yönünden ayrıntılı
verilir.
PROBLEMİN TANIMLANMA AŞAMALARI
Örnek: “Değerlendirme tekniğinin (Not vermenin) öğrenci
başarısına olan etkisi” araştırılması istensin.
1. Problemin Bütünleşmesi:

Önce öğrenci başarısının anlamı
üzerinde durularak, başarıyı
etkilemesi olası (Öğretmen,
Program, Bina vb.) değişkenlerin
neler olabileceği, değerlendirme
tekniğini de içeren bir kapsamda
tartışılır.
2. Problemin
Sınırlandırılması:
Başarıya
etkisi araştırılmak
istenen değişken, problem dilimi
seçilerek(Değerlendirme tekniği)
ayrı bir paragrafta belirtilir.
3. Problemin Tanımlanması:



Bu aşamada, seçilen problem
dilimi(Değerlendirme tekniği) ilgili
kuramsal ve pratik yönleriyle
ayrıntılı olarak tanımlanır.
Değerlendirme tekniklerinin türleri,
bunların kuramsal
özellikleri,uygulamalar,
kullanılmasında karşılaşılan
kuramsal ve pratik sorunlar, varsa
ilgili araştırma sonuçlarıyla birlikte
ele alınır.
Başarı ile değişken arasındaki
ilişkilerin belirlenmesi, ya da bu
amaçla toplanmak istenen verileri
soran “soru cümleleri” gelir.
Problem Cümlesi ve
Alt Problemlerin Yazılması
(Bu amaç ve alt amaçlar olarak
da ele alınabilir)


1.
2.
Problem cümlesi alt
problemlere göre
geneldir. Alt problemler
ise genel problemin alt
alanları ile sınırlıdır.
Alt problemler(Amaçlar)
iki şekilde ifade edilebilir:
Soru cümlesi olarak
Denence(Hipotez) olarak.
ÖRNEK:
Problem: Türkiye’deki okullaşma
oranının bugünkü düzeyi
nedir?
Alt problemler:
1. Okullaşma oranının cinsiyete
göre dağılımı nedir?
2. Okullaşma oranının yerleşim
merkezlerine göre dağılımı
nedir?
3. Okullaşma oranının bölgelere
göre dağılımı nedir?
4. Yaşa göre dağılımı nedir?