Transcript Üçlü Zeka
Üçlü Zeka Yaratıcı Zeka Pratik BAŞARILI ZEKA Zeka Analitik Zeka Sternberg’in Düşünme Biçimlerine göre Farklılaştırma Üç Zeka Bir Zekadan İyidir… • Üçlü Zeka farklı düşünme biçimlerine göre farklılaştırma yapmak için kullanılan bir planlama aracıdır. • Robert Sternberg’in Triarşik (Üçlü) Zeka Kuramı’na göre (ekli slaytlara bakınız) insanlar bir ya da daha fazla zeka türünde güçlüdürler; bunlar yaratıcı, analitik ve pratik zekalardır. Başarılı Zeka güçlü olduğumuz zeka türlerinin farkında olup, bu zeka türlerini kullanabileceğimiz alanlara yönelmemizi sağlayan becerimizdir. Sternberg’in Triarşik Zeka Teorisi • Sternberg üç türlü zeka olduğunu var sayar (bir sonraki sayfadaki tanımlara bakınız): Analitik Yaratıcı Pratik Hepimiz bu zeka türlerinin bir ya da birkaçına sahibiz, ancak genellikle bazı alanlarda diğerlerinden daha güçlüyüz. Bu zeka türlerinin her birini öğrencilerimizde tam olarak geliştirmeye çalışmalıyız, ancak aynı zamanda çocukların güçlü yanlarını keşfedip , özellikle yeni konulara girerken bu yanları kullanarak onları eğitmeliyiz. Yaratıcı Düşünen Yeniliklere açık, bilgi ve fikirleri tüketmekten ziyade üretmeyi seven,dünyayı kendine özgü bir bakış açısından gören, çoğunlukla yanlız çalışmayı seven, vrilen görevlerin tamamlanması için zorlnmaktan hoşlanmayan, sık sık patlamalar yaşayan, uzun kuluçka dönemlerini (verimsizlik gibi gelebilir) takip eden hızlı, yüksek verimliliği olan çalışma dönemleri olan, kendine özgü bir espri anlayışı olan kişiler. İhtiyaçları: Onu teslim tarihleri vererek ve zaman çizelgesi sağlayarak, belli bir yapısı olan ucu açık ödevler vererek, yaratıcı düşnce ve orjinal ürünler gerektiren ödevler vermek, diğer öğrencilerle çalışmasını desteklemek, yaratıcı düşünce için sürekli bir çıkış noktası, “fikirleri” “gerçeğe” dönüştürmek için destek. YARATICI •_____________i gösterecek yeni bir yol bulmak. •________________i açıklamak için kullanılacak olağandışı malzemeler. •____________________i göstermek için mizah kullanmak. •____________ yapmak için yeni ve daha iyi bir yöntem göstermek. •_____ ve _____ arasında bağlantı kurup ____________i anlamamıza yardımcı olmak. •Bir ____ olmak ve bizim ____________ hakkında düşünmemize yardım etmek için “yeni” perspektiflerini kullanmak. Yaratıcı İnsanlar Şunlardan Hoşlanır… • • • • Yeni şeyler tasarlamak Yeni fikirler ortaya atmak Hayal gücünü kullanmak Hayal ürünü oyunlar ve yap-inan oyunları oynamak • Alternatif çözümler üzerinde düşünmek • Genellikle insanların görmezden geldiği şeyleri fark etmek • Resimler ve imgelerle düşünmek • İcatlar yapmak (yeni tarifler, kelimeler, oyunlar) • Bir şeylerin farklı olduğunu varsaymak • Dünyada bir takım şeyler farklı olmuş olsaydı ne olurdu diye düşünmek • Beste yapmak (yeni şarkılar, melodiler) • Oyunculuk ve rol yapmak Sternberg & Grigorenko, 2000 Başarılı Zeka Kavramının Uygulamaları: Triarşik Öğretme Yaratıcı Düşünenler İçin • YARAT (bir şiir, bir heykel, yeni bir oyun, yeni bir denklem ya da örnek) • TASARLA (bu problemi çözmek için yeni bir yaklaşım, bu hikayenin yeni bir yorumu, yeni bir şiirsel form) Başarılı Zeka Kavramının Uygulamaları: Triarşik Öğretme Yaratıcı Düşünenler İçin • HAYAL ET (bir parabol gibi olmanın nasıl birşey olduğunu, dlbilgisi olmasaydı iletişimin nasıl olacağını) • FARZ ET (dünya çapında sıcaklığın 5 derece arttığını, çan eğrisinin olmadığını, Huck Finn’in isminin Helen Finn olduğunu...) Ders Programından Örnekler: Yaratıcı • • • • • • (a) Yarat : Yeni okuduğunuz kısa öyküdeki ana karakterlerle ilgili olayların farklı seyretmesi halinde ulaşılabilecek alternatif bir son. (b) İcat Et: Paris’te gezen Amerikalı bir turist ile yolda karşılaştığı ve Rue Pigalle’e hangi yoldan gidilebileceğini sorduğu bir Fransız arasında geçen bir diyalog. (c) Keşfet: Her biri, alt yapısal açıdan değil de yüzeysel yapı açısından diğerinden farklı olan aşağıdaki problemlerin tümünün altında yatan temel fizik prensibi. (d) Hayal Et: Çin devletinin önümüzdeki 20 yılda da şu ana kadar izlediği süreçteki gibi gelişmeye devam etmesi halinde neler olabilir? Çin devletinin 20 yıl içinde nasıl bir duruma geleceğini düşünüyorsunuz? (e) Varsay: Bir senfoni orkestrasında çalınmak üzere yeni bir müzik aleti tasarlayacaksınız. Bu alet nasıl olurdu, neden? (f) Tahmin Et: İspanyolca ve Türkçe konuşanlar arasındaki sürekli etkileşimler nedeniyle, Rio Grande sınır bölgelerinde önümüzdeki 100 yıl içinde İspanyol’ca konuşma dilinin sözcük ve gramer açısından ne tür değişikliklere uğrayabilir? Analitik Düşünenler Bir şeyleri parçalara ayırmaktan, onların nasıl çalıştığını öğrenmekten hoşlanırlar, düşünceler kadar gerçekleri de severler, tartışmaktan, mantıki düşüncelerden, ve aynı zamanda “yapmak”tan çok “düşünme”ye odaklanırlar, genellikle okul görevlerine başarılıdırlar, problem çözmekten hoşlanırlar, nesneleri parçalara ayırmaktan hoşlanırlar, çalışan şeylerin nasıl çalıştığını bilmekten zevk duyarlar, fikirlerden olduğu gibi bilgilerden de zevk alırlar, tartışmayı severler, mantıksal düşünme ve mantıksal fikirler onları cezbeder, “yapma”nın tersine “düşünme”yi severler, tipik olarak okul görevlerini iyi yaparlar, problem çözmekten hoşlanırlar, tek bir göreve uzun süre odaklanabilirler, “yaratıcı” ödevler konusunda tereddüt edebilirler, bir doğru “yanıtı” bulmayı severler, varlıkları siyah ve beyaz olarak görebilirler İhtiyaçları: Ezber gerektiren değil düşünme gerektiren ödevler, odaklanmaya ve uzun süreli çalışmaya olanak sağlayan genişletilmiş ödevler, çözülecek “problemler”, fikirleri başkalarıyla tartışmak için zaman, fikirleri tartışma çerçevesine kaydırmadan sunma konusunda destek, başkalarının fikirlerini dinleme ve kabul etme konusunda destek, doğru/yanlış yanıtları olmayan açık uçlu sorularla baş etme olanakları Analitik Düşünenler Şunlardan Hoşlanır… _________ bölümlerini ve nasıl çalıştıklarını göstermek. _______ neden bu şekilde çalıştığını açıklamak. __________’nın __________________’ı nasıl etkilediğini şemayla göstermek. _____________________ ana bölümlerini tanımlamak. ……….Adım adım yaklaşım göstermek Analitik Düşünenler: “Ben…… • Bir öyküyü okurken veya dinlerken karakterleri analiz etmekten • Bakış açılarını karşılaştırıp farklılıklarını belirtmekten • Kendimin ve başkalarının yaptığı işleri eleştirmekten • Açık ve analitik şekilde düşünmekten • Kendimin ve başkalarının bakış açılarını karşılaştırmaktan Sternberg & Grigorenko, 2000 • Mantığa başvurmaktan • Kendimin ve başkalarının davranışlarını yargılamaktan • Başkalarına zor problemleri açıklamaktan • Mantık problemleri çözmekten • Çıkarımda bulunmaktan ve elde etmekten • Sıralama ve sınıflandırma yapmaktan • Varlıklar hakkında düşünmekten …. hoşlanırım.” Başarılı Zekâ Kavramına İlişkin Uygulamalar: Triarşik (Üçlü) Eğitim Analitik Düşünenler • ANALİZ ET (bir edebi metin planını, bilim alanında bir teoriyi, matematiksel bir problemi) • KARŞILAŞTIR (bir romandaki iki karakteri, iki yönetim sistemini, iki sanatçının tarzlarını) Başarılı Zekâ Kavramına İlişkin Uygulamalar: Triarşik (Üçlü) Eğitim Analitik Düşünenler • DEĞERLENDİR (bir şiiri, bir kültürel geleneği, teniste bir stratejiyi) • AÇIKLA (bir cümlenin dilbilgisi yapısını, tarihsel bir olaya ilişkin yorumunuzu, bilimsel bir problemi) Ders Programından Örnekler: Analitik • • • • • • (a) Bronté‘nin Uğultulu Tepeler kitabındaki karakterlerin durumunu analiz etmek. (b) Bazı bitkilerin loş ortamda, güneş alan aydınlık bir ortamdakine göre daha iyi büyüdüklerini gösteren deneyin tasarımını (sınıfta veya bir okuma esnasında yeni incelenmiş ) eleştirmek. (c) Roy Lichtenstein’ın “çizgi roman sanatı”nın sanatsal açıdan iyi olan yanlarını değerlendirmek, güzel sanatlar çalışması olarak güçlü ve zayıf yanlarını tartışmak. (d) Amerikan Devrimi’nin ve Fransız Devrimi’nin özelliklerini benzerlikleri ve farklılıklarını göstererek karşılaştırmak. (e) Bir matematik probleminin aşağıda verilen çözümünün geçerliliğini değerlendirmek ve bu çözüm yönteminin, varsa zayıf yönlerini tartışmak. (f) Yeni izlemiş olduğunuz tenis maçında, kazanan oyuncunun kullandığı stratejiyi değerlendirmek, rakibini yenmek için hangi teknikleri kullandığını belirtmek. Pratik Düşünenler Varlıkların gerçek dünyadaki uygulanışını görmeyi sever, planları uygulamakta mükemmeldir, “yapar”, bir şeyleri “oldurmakta” çok etkilidir, düzenlidir, eyleme göre fikirlerle daha az ilgilenir, öğrenirken hareket etmeyi ve yapmayı sever, harika bir lider olabilir, sırf yaratıcılık uğruna yaratıcılık gerektiren ödevlerde zorlanabilir, gerçek dünya ile bağlantı amacı göremediği ödevleri tamamlamaya karşı direnebilir, grup çalışmalarında çok iyi çalışabilir, geleneksel olarak “kitap aklı”na sahip olmayabilir İhtiyaçlar: Bizzat yapacağı aktiviteler, gerçek dünyayla bağlantılı ödevler, pratisyenler ve uzmanlarla fikir paylaşımı olanakları, daha yaratıcı açık uçlu aktivitelerle deneyim kazanma, yakın uygulama alanını göremediği aktivitelerde sabırlı olma konusunda destek, liderlik etme olanakları (bu işte en iyi onlar olmasa da, bu öğrenciler gruplara liderlik etme ve sorumlulukların devredilmesinde çok etkili olabilirler) PRATİK düşünenler şunlardan hoşlanır… Birinin ________ yaşamında veya çalışmalarında nasıl kullandığını göstermek. Bu gerçek yaşam problemini çözmek için ------- nasıl uygulayabileceğimizi göstermek. Kendi deneyimine dayanarak _____ nasıl kullanılabileceğini göstermek. Burada okulla ilgili bir problem verilmektedir; ________. ______________ bilginizi kullanarak, problemi çözmeye yönelik bir plan geliştirin. PRATİK düşünenler şunlardan hoşlanır… • Nesneleri parçalarına ayırıp yeniden bir araya getirmek • Bizzat yapılan aktiviteler yoluyla öğrenmek • Arkadaşlıklar kurup sürdürmek • Başkalarını anlamak ve onara saygı duymak • Öğrendiğim şeyleri uygulamaya geçirmek • Uzlaşmazlıkları çözmek Sternberg & Grigorenko, 2000 • Arkadaşlarıma problemleri hakkında tavsiyelerde bulunmak • Birini bir şey yapma konusunda ikna etmek • Başkaları ile etkileşim içersinde öğrenmek • Bildiklerimi uygulamak • Başkaları ile çalışmak ve onarla birlikte olmak • Yeni durumlara adapte olmak Başarılı Zeka Kavramına İlişkin Uygulamalar: Triarşik (Üçlü) Eğitim Pratik Düşünenler • KULLAN (yaşamınızdaki bir edebiyat karakterinin öğrendiği ders, süpermarkette bir matematik dersi, günlük hayatta oyun alanında öğrenilen bir ders) Başarılı Zekâ Kavramına İlişkin Uygulamalar: Triarşik (Üçlü) Eğitim Pratik • UYGULA (bir matematik prensibini sosyal yaşamınıza uygulamak, yabancı dil dersinde öğrendiğiniz bir şeyi bir yabancı ile etkileşimde kullanmak, tarihten günümüzle ilgili alınan bir ders) Ders Programından Örnekler: Pratik • • • • • • (a) Uygula: Kişilerin emeklilik planı yaparken karşılaşabilecekleri bileşik faiz hesabı ile ilgili formülü uygulamak. (b) Kullan:Berlin’de yeni tanıştığınız birine selam vermek için Almanca bilginizi kullanmak. (c) Uygulamaya koy: Sınıf takımının bir projesini başarıyla sonlandırmak için futbolda uyguladığınız takım çalışmasını uygulamaya koymak. (d) Yaşama Geçir: Simülasyonlu bir iş ortamında yazmış olduğunuz bir iş planını hayata geçirmek. (e) Uygulama içinde kullan: Uzaklık, hız ve zaman ile ilgili formülü uzaklık hesabında kullanmak. (f) Olabilir hale getir: Çevrede bulunan en az 100 yaşındaki binalarla estetik bakımdan uyuşmayacak bir yapı tasarım teklifini olabilir hale getirmek Zeka Türü – Robert Sternberg Aşağıdaki ödevlerden her birine uygun olan zeka türü hangisidir? 1. Analitik 2. Yaratıcı 3. Pratik Psikoloji: Freud’un Rüya Teorisi Bir rüya görme teorisi ile ilgili deney yapmak için bir deney tasarlamak Freud’un rüya görme teorisi ile Crick’in teorisini karşılaştırmak Freud’un rüya görme teorisinin sizin yaşamınızla nasıl bir dolaylı ilişkisi var? Edebiyat: Uğultulu Tepeler Catherine Earnshaw ve Daisy Miller hangi açılardan benzerlikler gösteriyorlardı? Catherine ve Heathcliff birbirlerine neden acımasız davranıyorlardı? Bunun gerçek yaşam pratiğinde nasıl olacağını düşünüyorsunuz ve bunun için ne yapılabilir? Catherine ve Heathcliff’i yaşamlarında birleştirerek romana alternatif bir son yazın. Matematik “Felaket Teorisi”nin psikolojiye nasıl uygulanabileceğini gösteren bir öykü veya olay çalışması tanımlayın. Bu matematiksel ispattaki aksaklık nedir? Trigonometri köprü inşaatında nasıl kullanılır? Adapted from: Sternberg, R.J. (1997b). A triarchic view of giftedness: Theory and practice. In N. Colangelo & G.A.Davis (Eds.), Handbook of gifted education, 2nd Ed. (pp. 43-53). Boston: Allyn and Bacon. Triarşik Eğitim için İpuçları • • • • • • • Bazı zamanlar, öğrencilere analiz etmeyi, değerlendirmeyi, karşılaştırma yapmayı, eleştirmeyi ve yargı yürütmeyi öğrenmelerine yardım ederek analitik yolla öğretin. Başka bazı zamanlar, öğrencilere yaratmayı, icat etmeyi, hayal etmeyi, keşfetmeyi, buluş yapmayı ve varsayımda bulunmayı öğrenmelerine yardım ederek yaratıcı yolla öğretin. Başka bazı zamanlar, öğrencilerin uygulamayı, kullanmayı, yararlanmayı, kapsam çerçevesinde ele almayı, yaşama geçirmeyi ve uygulamaya koymayı öğrenmelerine yardım ederek pratik yolla öğretin. Bazen, tüm öğrencilerin kendi güçlerinden yararlanabilmelerine yardımcı olun. Çoğu zaman, tüm öğrencileri kendi zayıflıklarını telafi edebilmeleri veya düzeltebilmelerine yardımcı olun. Analitik, yaratıcı, pratik ve belleğe dayalı becerilerden yararlanarak, değerlendirmelerinizin öğretmenlik stilinize uygun olmasına dikkat edin. Tüm öğrencilerin sahip olduğu çeşitli yetenek şekillerine değer verin. Üçlü Zeka Şablonu Çalışmalar için belirlenen Öğrenme Hedefleri: Yaratıcı Ödev Pratik Ödev KONU Analitik Ödev Üçlü Zeka Örneği: Matematik Çalışmalar için belirlenen Öğrenme Hedefleri:Öğrenciler kesirlerde bölme işlemini anlayacaklardır. Daha sonra kesir bölme işleminden anladıklarını uygulayacaklardır. Yaratıcı Kesirleri bölmenin tam olarak ne olduğunu insanlara öğretmenin yeni bir yolunu bulur Analitik Arkadaşınızın kesir bölümünün nasıl yapıldığına dair gerçekten açık ve adım-adım ilerleyen bir yöntem öğrenmeye ihtiyacı vardır. Lütfen böyle bir yöntem oluşturun. Pratik Kesirlerde Bölme Analitik Arkadaşınızın kesir bölümünün nasıl yapıldığına dair gerçekten açık ve adımadım ilerleyen bir yöntem öğrenmeye ihtiyacı vardır. Lütfen böyle bir yöntem oluşturun.. Pratik Okuldaki, evdeki veya bulunduğumuz ilçedeki birinin, kesir bölmeyi yaşamındaki gerçek ihtiyaçları karşılayacak şekilde nasıl kullanacağını gösterin. Bu kişilerin kesir bölme işlemlerini nasıl ve neden kullandıklarını anlamamıza yardımcı olur. Çalışmalarla İlgili Öğrenme Hedefleri Öğrenciler bir planın kalitesini açık kriterlere göre değerlendireceklerdir: bir plan şöyle olmalıdır – inanılır, mantıksal ve harekete geçirici olay dizileri olan, inandırıcı karakterleri olan ve ikna edici bir çözümü bulunan Yaratıcı Ödev Konunun Değerlendirmesi Pratik Ödev Analitik Ödev Üçlü Zeka Örneği: İngilizce İngilizce Üçlü Zeka Yaratıcı Ödev • Açık ve inandırıcı bir plan yapısı, mantıklı olaylar dizisi, inandırıcı karakterleri ve ikna edici çözümü olan özgün bir öykü önerin. Onu yazabilirsiniz, görsel senaryo haline getirebilirsiniz veya ona ait bir akış şeması oluşturabilirsiniz. Öykünüzün hem bu kriterleri hem de önemli saydığınız diğer kriterleri sağladığını göstermenin bir yolunu bulun. İngilizce Üçlü Zeka Analitik Ödev • Bu üç kritere ve belirttiğiniz diğer kriterlere göre etkili bir planı OLDUĞUNA inandığınız bir öykü seçin. • Veya • Bu kriterlere uymadığı halde etkili bir planı olduğuna inandığınız bir öykü seçin. Öykünün planını etkili hale getirdiğine inandığınız kriterleri belirleyin. Öyküye özgü görüntüler kullanarak, kriterlerinizin etkili bir plan olduğunu gösterdiği bir olay oluşturun. İngilizce Üçlü Zeka Pratik Ödev Yerel bir TV istasyonu gençler tarafından, ünlü eserlere dayandırılarak üretilen dijital videoları yayınlamak istiyor. Eser seçiminizi yapın ve görsel senaryo taslağını oluşturun. Görsel senaryo taslaklarınızın EN AZINDAN açık ve inandırıcı bir plan yapısı, mantıklı bir olaylar dizisi, inandırıcı karakterleri ve ikna edici bir çözümünün olmasına dikkat edin. Planın etkileyiciliğinin değerlendirilmesinde kullanılabileceğini düşündüğünüz diğer kriterleri de kaydedin. Bunlara ve belirttiğiniz diğer kriterlere göre sizin seçiminizin başarı kazanacağı bir olay üretin.