Transcript โดย ดร.ดนุพล อริยสัจจากร และ ดร.สมประวิณ มันประเสริฐ

การศึกษา
ผลกระทบจากการเคลื่อนย้ายแรงงานมี
ฝี มือระหว่างประเทศจากการรวมกลุ่ม
ทางเศรษฐกิจ AEC
10 ก.ค. 57
อ.ดร.ดนุพล อริยสัจจากร และ ผศ.ดร.สมประ
วิณ มันประเสริฐ
ส่วนประกอบการนาเสนอ
ความเป็ นมาและความสาคัญ
 สถานการณแรงงานในอาเซี
ยน
์
 ผลการศึ กษา:

 แรงงานไทยในปัจจุบน
ั และแนวโน้ม
 ขีดความสามารถและศั กยภาพของแรงงานไทย
โอกาสและความทาทาย
้
 ผลกระทบตอระบบเศรษฐกิ
จในเชิงปริมาณ
่

-
สรุปผลการศึ กษาและขอเสนอแนะเชิ
งนโยบาย
้
ความเป็ นมาและความสาคัญ


การรวมกลุมทางเศรษฐกิ
จทาให้ ประเทศสมาชิกมี
่
ส่วนรวมกั
นในกิจกรรมการผลิตเพิม
่ มากขึน
้
่
นโยบายการรวมกลุมทางเศรษฐกิ
จทีส
่ าคัญใน
่
ปัจจุบน
ั คือ การเป็ นประชาคมเศรษฐกิจอาเซียน
(ASEAN Economic Community: AEC) โดย
ส่วนประกอบของ AEC Blueprint ประกอบไปดวย
้
 การเป็ นตลาดเดียวและฐานการผลิตรวมกั
น
่
 การสรางขี
ดความสามารถในการแขงขั
้
่ นทางเศรษฐกิจ
ของอาเซียน
 การพัฒนาเศรษฐกิจอยางเสมอภาค
่
 การบูรณาการเขากั
้ บเศรษฐกิจโลก
ความเป็ นมาและความสาคัญ


ในขอตกลง
ไดมี
เ่ อือ
้ ให้
้
้ การระบุในขอตกลงที
้
เกิดการเคลือ
่ นยายแรงงานมี
ฝีมอ
ื ภายในกลุมฯ
้
่
ไดง้ ายขึ
น
้
่
 แพทย ์ ทันตแพทย ์ พยาบาล วิศวกร นัก
สารวจ สถาปนิก นักการบัญชี มัคคุเทศก ์
การวิเคราะหผลกระทบที
อ
่ าจเกิดขึน
้ ตอระบบ
์
่
เศรษฐกิจไทยจากการเคลือ
่ นยายแรงงาน
้
ระหวางประเทศ
จึงเป็ นประเด็นสาคัญทีค
่ วร
่
ไดรั
้ บการศึ กษา
จานวนแรงงานอาเซียนในปี
พ.ศ.2554-2555
อินโดนีเซีย
เวียตนาม
ฟิ ลิปปิ นส์
ไทย
เมียนมาร์
มาเลเซีย
กัมพูชา
ลาว
สิงคโปร์
บรูไน
118
116
53
52
41
40
39
39
31
31
พ.ศ.2555
13
12
พ.ศ.2554
8
8
3
3
3
3
0
0
40
80
Source: World Development Indicators (WDI) Database, the World Bank
120
ล้ านคน
การเคลื่อนย้ายแรงงานสุทธิใน
อาเซียน
ประเทศ
สัดส่ วนของชาวต่ างชาติต่อประชากรใน
ประเทศ (ร้ อยละ)
2543
บรู ไน
กัมพูชา
อินโดนีเซีย
สปป.ลาว
มาเลเซีย
เมียนมาร์
ฟิ ลิปปิ นส์
สิงคโปร์
ไทย
เวียดนาม
Source: United Nations
31.84
1.9
0.14
0.41
6.64
0.22
0.42
34.49
1.25
0.07
2548
34.2
2.27
0.06
0.35
7.77
0.2
0.44
35.02
1.47
0.07
2553
37.13
2.38
0.05
0.31
8.3
0.18
0.47
38.67
1.67
0.08
อัตราการเคลื่อนย้ ายแรงงานสุทธิ
(ร้ อยละต่ อประชากร 1,000 คน)
2538-2543
3.5
1.6
-0.8
-3.5
3.8
0
-2.1
13.7
1.9
-0.8
2543-2548
2
-1.8
-1.1
-4.2
3.2
-4.4
-2.8
11.4
3.4
-1.1
2548-2553
1.8
-3.7
-1.1
-2.5
0.6
-2.1
-2.8
30.9
1.5
-1
เมืองหลวงในอาเซียน ปี
พ.ศ.2551-2555
400
350
ค่าจ้ างต่อเดือน (ดอลล่าห์สหรัฐ)
300
290
296
250
241
257
231
200
194
150
100
131
95
186
148
100
50
0
16
2551
Source: JETRO (2013)
298
263
236
23
2552
114
41
2553
344
325
286
กัวลาลัมเปอร์ , 344
กรุ งเทพ, 345
มะนิลา, 301
จาการ์ ตา, 239
209
130
68
2554
โฮจิมินห์, 148
ย่างกุ้ง, 53
2555
จานวนประชากรอายุ 15 ปี ขึน้ ไปใน
ประเทศไทย จาแนกตามสถานภาพ
แรงงาน พ.ศ.2546-2555
(หน่วย: ล้ านคน)
สถานภาพแรงงาน
ประชากรรวม 1/
2550
2551
2552
2553
2554
2555
63.04
63.39
63.53
63.88
64.08 N/A
ชาย 1/
31.10
31.26
31.29
31.45
31.53 N/A
หญิง 1/
31.94
32.13
32.23
32.43
32.55 N/A
51.04
51.90
52.82
53.46
54.00
54.51
36.94
37.70
38.43
38.64
38.92
39.41
ผูมี
้ งานทา
36.25
37.02
37.71
38.04
38.46
38.94
ผูว
้ างงาน
่
0.51
0.52
0.57
0.40
0.26
0.26
ผูที
้ ร่ อฤดูกาล
0.18
0.16
0.15
0.20
0.19
0.21
14.10
14.20
14.39
14.82
15.08
15.11
ประชากรอายุ 15 ปี
ขึ ้นไป
ผูอยู
าลัง
้ ในก
่
แรงงาน
ผูอยู
ง
้ ทีนอกก
่ ม่ า: สานัาลั
กงานสถิ ติแห่งชาติ
แรงงาน
การคาดประมาณความต้องการกาลังคน และ
การคาดประมาณจานวนผู้สาเร็จการศึกษาและ
พร้อมที่จะเข้าสู่ตลาดแรงงาน
ล้ านคน
1.40
1.25
1.27
1.24
1.22
1.20
1.00
0.80
ความต้ องการกาลังคนส่วนเพิม่
0.60
ผู้เข้ าสู่แรงงาน
0.40
0.37
0.37
0.36
0.36
0.20
0.00
2555
2556
Source: สถาบันวิ จยั เพือ่ การพัฒนาประเทศไทย
2557
2558
ย้ายถิ่นเข้ามาทางานในประเทศ
ไทยตามประเภท
180,000
160,000
140,000
Persons
120,000
100,000
80,000
60,000
40,000
20,000
2003
Administrative
2004
Professional
Source: International Labor Organization
2005
Agriculture
2006
Sales
2007
Clerical
2008
Production
ให้เดินทางไปทางานต่างประเทศ ปี
พ.ศ.2545-2555
Source: สานักบริ หารแรงงานไทยในต่างประเทศ กระทรวงแรงงาน
ต่างประเทศ พ.ศ.2555 จาแนก
ตามประเทศปลายทาง
Source: สานักบริ หารแรงงานไทยในต่างประเทศ กระทรวงแรงงาน
ข้อตกลงการเคลื่อนย้าย
แรงงานเสรีในอาเซียน
กรอบขอตกลงที
ว่ างไว้: การเคลือ
่ นยายแรงงาน
้
้
วิชาชีพภายในภูมภ
ิ าคอาเซียน
 มีการลงนามในขอตกลงการยอมรั
บรวมในการ
้
่
ประกอบวิชาชีพหลายครัง้ ตัง้ แตปี่ พ.ศ. 2548
– 2555
 โดยหลักการแลว
้ วิชาชีพตามขอตกลง
้
สามารถขึน
้ ทะเบียนวิชาชีพนั้นของอาเซียน
แลวจึ
้ งสามารถทางานในประเทศในอาเซียนได้
 ขอจ
่ งั คงมีอยูคื
้ ากัดทีย
่ อกฎ ระเบียบ และ
ขอบั
ชาชีพในแตละประเทศ
้ งคับในแตละสาขาวิ
่
่
ยังคงมีแตกตางกั
น ดวยเหตุ
ผลทางดาน
่
้
้

ทิศทางในการเคลื่อนย้าย
แรงงานอาเซียน
ประเทศทีม
่ วี ต
ั ถุดบ
ิ และแรงงาน เช่น
พมา่ สปป ลาวUnskill
เวียตนาม กัมพูชา
ed
Labor
ประเทศทีม
่ ฐ
ี านการผลิต เช่น ไทย
มาเลเซียSkilledเวียตนาม
Labor
ประเทศทีม
่ ภ
ี าคบริการ เช่น สิ งคโปร ์
ไทย มาเลเซีย
ผลกระทบที่อาจเกิดขึน้ จากการ
เคลื
่
อ
นย้
า
ยแรงงาน
• ในมุมมองของแรงงาน

ผลกระทบเชิ
งบวก
- เกิดการเกื
อ
้ กูลกันดานบุ
คลากรวิชาชีพ
้
และการพัฒนาวิชาการ
- การส่งเสริมความรวมมื
อดานแรงงาน
่
้
ระหวางประเทศสมาชิ
ก
่
- การแขงขั
่ นทาให้เกิดการพัฒนาใน
วิชาชีพ
• ในมุมมองของผูประกอบการ
้
- มีโอกาสมากขึน
้ ในการคัดเลือก
แรงงานทีม
่ ค
ี ุณภาพ
ผลกระทบที่อาจเกิดขึน้ (ต่อ)

ผลกระทบทางลบ
• ในมุมมองของแรงงาน
- แรงงานไทยบางกลุม่ มีทกั ษะฝี มือและคุณภาพไม่ได้
มาตรฐานสากล อาจเป็ นในแง่การใช้ เทคโนโลยี หรื อการใช้ ภาษา
• ในมุมมองของผูประกอบการ
้
- การสูญเสี ยแรงงานคุณภาพให้กับ
ประเทศอาเซียนทีจ
่ ายค
าตอบแทนสู
งกวา่
่
่
ข้อมูลจากการสัมภาษณ์
การเคลือ
่ นยายแรงงานอย
างเสรี
ยังคงตอง
้
่
้
เผชิญปัญหาและอุปสรรคอี
์ กมาก ในหลาย ๆ
ดาน
ทัง้ เรือ
่ งกฎระเบียบ (ใบอนุ ญาต) ภาษา
้
และวัฒนธรรม
 ประเทศไทย มีจุดแข็งในกลุมวิ
่ ชาชีพ แพทย ์
ทันตแพทย ์ พยาบาล วิศวกร และในกลุม
่
วิชาชีพทีเ่ กีย
่ วกับการทองเที
ย
่ ว
่
 สาหรับวิชาชีพทีย
่ งั น่าเป็ นหวงของประเทศไทย
่
คือ นักบัญชี เนื่องจากยังคงมีปญ
ั หาทางดาน
้
โครงสราง
และมีความลาหลั
งของการใช้
้
้

มาตรการรองรับ
1) การปรับตัวให้เขาได
กั
้
้ บมาตรฐานสากล
1.1) ตองเร
งพั
ื แรงงานในวิชาชีพตางๆ
้
่ ฒนาฝี มอ
่
1.2) ยกระดับการให้บริการ
1.3) เรงพั
่ รับมือกับการแขงขั
่ ฒนาทักษะเพือ
่ น
โดยเฉพาะทักษะการใช้เทคโนโลยี และ ดานภาษา
้
1.4) เรียนรูวั
้ ฒนธรรมการทางานของประเทศอาเซียน
2) ส่งเสริม สนับสนุ น สรางความเข
มแข็
งให้กับ
้
้
องคกรวิ
ชาชีพ
์
3) เพิม
่ การผลิตและพัฒนาบุคลากร ในสาขา
วิชาชีพทีข
่ าดแคลนให้มากขึน
้
วิธีการศึกษาเชิงปริมาณ
ใช้แบบจาลองเศรษฐศาสตร:์ แบบจาลองดุลย
ภาพทัว่ ไป
 การจัดทาสถานการณจ
นสอง
์ าลอง แบงออกเป็
่
กรณีหลัก ไดแก
้ ่

1 การอนุ ญาติให้แรงงานมีฝีมอ
ื
เคลือ
่ นยายได
เพี
ยว
้
้ ยงอยางเดี
่
 สถานการณืท ี่ 2 อนุ ญาติให้แรงงานทัง
้ มีฝีมอ
ื และ
ไรฝี
ื เคลือ
่ นยายได
้ มอ
้
้
 สถานการณที
์ ่

เนื่องจากยังไมทราบปริ
มาณการเคลือ
่ นยาย
่
้
แรงงานทีจ
่ ะเกิดขึน
้ การวิเคราะหจะท
าผานข
อ
์
่
้
ผลการศึกษา: สถานการณ์ที่ 1
Percentage Change in Skilled
Labor (%)
4.00
3.29
3.00
2.00
1.00
0.18
0.00
-1.00
-2.00
-3.00
-4.00
-0.01
-0.90
-0.08
-0.09
-3.04
ผลการศึกษา: สถานการณ์ที่ 1
(ต่อ)
Percentage Change in GDP (%)
0.60
0.54
0.50
0.40
0.30
0.20
0.10
0.00
-0.10
-0.20
-0.30
0.02
0.00
-0.01
-0.01
-0.09
-0.21
ผลการศึกษา: สถานการณ์ที่ 1
(ต่อ)
Change in Welfare ($ Million)
500
497.2
400
300
200
100
83.3
74.8
41.5
10.8
4.1
0
-100
-65.8
The Results: Scenario I
Variable
Agriculture
Manufacturing
Infrastructure
Construction
Trade
Communication and
Transportation
Financial and
Business Services
Recreation
Public Administration,
Defense, Education
and Health Services
Dwelling
Indonesia
0.00%
[0.00%]
-0.01%
[-0.01%]
0.00%
[0.00%]
0.00%
[0.01%]
0.00%
[0.01%]
0.00%
[0.00%]
0.00%
[0.00%]
0.00%
[0.01%]
Malaysia
-0.02%
[-0.03%]
-0.05%
[-0.09%]
-0.04%
[-0.07%]
-0.04%
[-0.06%]
-0.04%
[-0.07%]
-0.07%
[-0.11%]
-0.09%
[-0.16%]
-0.06%
[-0.10%]
The Philippines
0.00%
[-0.01%]
-0.01%
[-0.02%]
0.00%
[-0.01%]
0.00%
[0.00%]
0.00%
[0.00%]
0.00%
[0.00%]
-0.01%
[-0.01%]
0.00%
[0.00%]
Singapore
0.01%
[0.02%]
0.22%
[0.46%]
0.24%
[0.49%]
0.26%
[0.55%]
0.23%
[0.48%]
0.15%
[0.32%]
0.37%
[0.77%]
0.30%
[0.63%]
Thailand
0.00%
[0.00%]
0.01%
[0.01%]
0.01%
[0.02%]
0.01%
[0.02%]
0.01%
[0.01%]
0.01%
[0.02%]
0.01%
[0.02%]
0.01%
[0.02%]
Vietnam
0.00%
[0.00%]
-0.01%
[-0.01%]
-0.01%
[-0.01%]
0.00%
[0.01%]
0.00%
[0.00%]
-0.01%
[-0.01%]
-0.03%
[-0.04%]
-0.02%
[-0.02%]
Other AEC
-0.04%
[-0.07%]
-0.12%
[-0.21%]
-0.15%
[-0.26%]
-0.10%
[-0.16%]
-0.13%
[-0.23%]
-0.15%
[-0.25%]
-0.27%
[-0.46%]
-0.21%
[-0.37%]
0.01%
[0.01%]
0.01%
[0.02%]
-0.15%
[-0.25%]
0.03%
[0.07%]
-0.01%
[-0.02%]
0.01%
[0.01%]
0.38%
[0.80%]
0.06%
[0.13%]
0.03%
[0.07%]
0.00%
[0.01%]
-0.02%
[-0.02%]
0.00%
[0.01%]
-0.51%
[-0.87%]
-0.08%
[-0.14%]
ผลการศึกษา: สถานการณ์ที่ 2
Chart Title
4.00
3.293.35
3.00
2.00
1.00
0.18
0.18
0.00
-1.00
-2.00
-3.00
-4.00
-0.08
-0.01
-0.01 -0.08
-0.90-0.91
-0.09-0.08
-3.04-3.05
ผลการศึกษา: สถานการณ์ที่ 2
(ต่อ)
Percentage Change in Unskilled
Labor (%)
8.00
6.34
6.00
4.00
2.00
0.00
-2.00
-4.00
0.03
0.62
0.00
0.15
0.00
0.00
0.00
0.00
-0.08
-0.04
-0.04
0.00
-2.05
ผลการศึกษา: สถานการณ์ที่ 2
(ต่อ)
Percentage Change in GDP (%)
2.50
2.21
2.00
1.50
1.00
0.50
0.54
0.1
0.00
-0.50
-1.00
-0.09
0.020.06
0.00
-0.01
-0.01-0.02
-0.01-0.03 -0.21
-0.81
ผลการศึกษา: สถานการณ์ที่ 2
(ต่อ)
Change in Welfare ($ Million)
2500.0
2057.9
2000.0
1500.0
1000.0
500.0
828.0
530.5
497.2
74.8
83.3
41.5
141.0
10.8 78.5
4.1 16.6
0.0
-500.0
-65.8 -244.3
The Results: Scenario II
Variable
Agriculture
Manufacturing
Infrastructure
Construction
Trade
Communication
and
ransportation
Financial and
business
services
Recreation
Public Admin.,
Defense, Edu.
and Health
Services
Dwelling
Indonesia
Malaysia
-0.02%
[-0.03%]
-0.09%
[-0.17%]
0.01%
[0.02%]
0.02%
[0.05%]
0.03%
[0.06%]
0.02%
[0.10%]
0.00%
[0.08%]
0.02%
[0.11%]
0.06%
[0.22%]
0.03%
[0.15%]
The Philippines
-0.01%
[-0.03%]
-0.04%
[-0.07%]
0.00%
[0.00%]
0.01%
[0.03%]
0.00%
[0.01%]
-0.01%
[-0.02%]
-0.02%
[0.04%]
0.02%
[0.05%]
0.05%
[0.10%]
0.08%
[0.17%]
0.10%
[0.21%]
Singapore
Thailand
Vietnam
Other AEC
0.35%
[0.72%]
1.08%
[2.23%]
0.98%
[2.05%]
1.14%
[2.38%]
1.04%
[2.17%]
0.01%
[0.03%]
0.02%
[0.05%]
0.02%
[0.06%]
0.03%
[0.07%]
0.02%
[0.05%]
-0.02%
[-0.03%]
-0.03%
[-0.06%]
-0.02%
[-0.03%]
0.01%
[0.03%]
-0.01%
[-0.01%]
-0.30%
[-0.51%]
-0.53%
[-0.93%]
-0.50%
[-0.86%]
-0.51%
[-0.87%]
-0.54%
[-0.93%]
0.00%
[0.00%]
0.68%
[1.41%]
0.02%
[0.05%]
-0.01%
[-0.02%]
-0.46%
[-0.78%]
-0.04%
[0.03%]
0.04%
[0.21%]
-0.01%
[-0.01%]
0.01%
[0.02%]
1.36%
[2.85%]
1.14%
[2.40%]
0.02%
[0.05%]
0.02%
[0.06%]
-0.07%
[-0.13%]
-0.04%
[-0.06%]
-0.71%
[-1.21%]
-0.55%
[-0.93%]
-0.09%
[-0.05%]
0.12%
[0.29%]
0.00%
[0.01%]
0.03%
[0.06%]
1.19%
[2.53%]
0.25%
[0.58%]
0.05%
[0.12%]
0.02%
[0.04%]
-0.03%
[-0.03%]
0.01%
[0.02%]
-0.91%
[-1.56%]
-0.33%
[-0.54%]
สรุปผลการศึกษา
แรงงานไทยมีความสามารถทัดเทียมกับชาติอน
ื่
ๆ ในอาเซียน (ยกเวนสาขาบั
ญชี) ดังนั้นการ
้
ให้แรงงานเคลือ
่ นยายได
จึ
้
้ งน่าจะเป็ นโอกาส
ของแรงงานไทย
 ในมุมมองของผูประกอบการเอง
น่าจะเป็ น
้
ประโยชนทางด
านตั
วเลือกทีม
่ ากยิง่ ขึน
้
์
้
 ในส่วนของจุดดอยของแรงงานไทย
คือ
้
ความรูในเรื
อ
่ งการใช้เทคโนโลยีและภาษา
้

สรุปผลการศึกษา (ต่อ)
ผลประโยชนที
์ ไ่ ดรั
้ บจากการดาเนินนโยบาย
เคลือ
่ นยายแรงงาน
เป็ นไปอยางไม
เท
้
่
่ าเที
่ ยม
กันในแตละประเทศ
ซึง่ ประเทศทีไ่ ดรั
่
้ บ
ผลประโยชนมากที
ส
่ ุดไดแก
ฒนาแลว
์
้ ประเทศพั
่
้
ในขณะที่ ประเทศทีม
่ รี ะดับการพัฒนาตา่ กวา่
ไดผลประโยชน
น
ยบเทียบ หรือ
้
์ ้ อยกวาโดยเปรี
่
เสี ยประโยชน์
 ผลกระทบทีเ่ กิดขึน
้ เกิดกับภาคการผลิตทีใ่ ช้
แรงงานเป็ นปัจจัยการผลิตหลัก เช่น ภาค
บริการ รองลงมาไดแก
และ
้ ภาคเกษตร
่

ข้อเสนอแนะเชิงนโยบาย
1) พัฒนาศักยภาพของแรงงานไทย
1.1) สนับสนุ นการพัฒนาคุณภาพทุกสายวิชาชีพ
โดยเฉพาะวิชาชีพทีข
่ าดแคลน
1.2) ลดจุดดอยของแรงงานไทยโดยให
้
้การ
สนับสนุ นในเรือ
่ งการใช้เทคโนโลยี และการพัฒนา
ภาษา เป็ นตน
้
2) การรักษามาตรฐานทางวิชาชีพ
2.1) มีการออกกฎระเบียบหรือรักษากฎระเบียบทีม
่ อ
ี ยู่
2.2) ควรมีการวางกรอบนโยบาย และการจัด
ระเบียบอยางชั
ดเจนเกีย
่ วกับการเคลือ
่ นยายแรงงาน
่
้
ข้อเสนอแนะเชิงนโยบาย (ต่อ)
3) ควรมีการสนับสนุ นให้กลุมวิ
่ ี
่ ชาชีพทีม
มาตรฐานสูง (เช่น บริการสุขภาพ การ
ทองเที
ย
่ ว) ให้มีการถายทอดความรู
่
่
้ โดยมี
เป้าหมายเป็ นศูนยกลางทางการศึ
กษาใน
์
วิชาชีพนั้น ๆ
4) มุงเน
่ ้ นนโยบายเชิงสนับสนุ นไปยังภาคการ
ผลิตทีต
่ องพึ
ง่ พึงการใช้แรงงานเป็ นหลัก
้
อยางเช
่
่ นภาคบริการ
5) หากมองภาพรวมในภูมภ
ิ าคอาเซียน ควร
ส่งเสริมการสะสมทุนให้มากยิง่ ขึน
้
บทส่งท้าย...

สุดทาย
ขอตกลงดั
งกลาว
น่าจะเป็ นการ
้
้
่
สรางแรงกระตุ
น
่ ตัว และ
้
้ ให้เกิดการตืน
ฒนาในฝี มอ
ื ของแรงงาน
ส่งผลตอการพั
่
ไทย
ขอบคุณครับ