Transcript 2.3. Polityka makroekonomiczna
Polityka makroekonomiczna
Cel: przybliżenie wpływu państwa i banku centralnego na gospodarkę
Plan
I. Polityka gospodarcza
II. Polityka fiskalna (budżetowa)
1. Etapy kształtowania się ekonomicznej roli państwa 2. Współczesne funkcje polityki budżetowej 2.1. Budżet państwa 2.1.1. Dochody budżetu państwa 2.1.2. Wydatki budżetu państwa 2.1.3. Zasady polityki budżetowej 2.2. Narzędzia polityki fiskalnej 2.3. Funkcje rządu / budżetu 2.4. Pasywna polityka fiskalna 2.5. Aktywna polityka fiskalna 3. Podatki 3.1. Rodzaje podatków
Plan
III. Polityka monetarna 1.
Polityka monetarna Polski 1.1.
Narzędzia polityki monetarnej banku centralnego 2.
Polityka monetarna Unii Europejskiej 2.1.
Europejski System Banków Centralnych 2.1.1.Cele Systemu 2.1.2. Zadania Systemu
Polityka gospodarcza
Kryterium Sposób przekazu preferencji rządu do:
producentów konsumentów inwestorów -
Cele polityki gospodarczej
1.
Równowaga w różnych przekrojach
na rynku towarowym, na rynku zasobów, na rynku pieniężnym, wewnętrzna, zewnętrzna.
2.
Przyśpieszony wzrost gospodarczy
-
3.
Zmiany strukturalne w gospodarce
rozwój pewnych gałęzi inny podział dochodu narodowego
Cele i narzędzia polityki gospodarczej Rodzaje narzędzi polityki gospodarczej Narzędzia pośrednie
: parametryczne , rynkowe
Narzędzia bezpośrednie
: dyrektywy , nakazy , zakazy
-
Narzędzia makroekonomiczne
wpływają na: poziom dochodów i wydatków w kraju, zatrudnienie, konsumpcje, inwestycje, oszczędności, bilans płatniczy
Polityka makroekonomiczna
polityka fiskalna (budżetowa), polityka monetarna, zagraniczna polityka ekonomiczna
Narzędzia mikroekonomiczne
wpływają na: zmianę relacji opłacalności w różnych gałęziach, sektorach, przez zmianę relacji cen i kosztów, zmiany zasad cenotwórstwa -
Polityka mikroekonomiczna
polityka handlowa polityka cenowo – dochodowa
Ogniwa systemu finansowego państwa:
1.
System budżetowy 2.
System bankowy (pieniężno-kredytowy)
3.
System finansowy ubezpieczeń 4.
System finansowy podmiotów gospodarczych 5.
System finansowy ludności
Rys. Przykładowy przepływ środków pieniężnych System budżetowy
1 2
System ubezpieczeń
12
System przedsiębiorstw
3 13 10 5 4
System
8 9 6
gospodarstw dom.
7 1 – dofinansowanie wypłat emerytur i ren z budżetu państwa 11 14
System
9 – wypłata środków pieniężnych z tytułu ubezpieczeń społecznych
bankowy
10 – wypłata wynagrodzeń za pracę 2 – wpłaty do budżetu państwa należnych podatków 11 – kredytu instytucjom ub.
3 – wpłaty do budżetu państwa należnych podatku od osób fizycznych 12 – wpłaty składek na ub. społeczne i ub. gospodarcze 4 – prowadzenie przez banki komercyjne rachunków bankowych 5 – udzielanie przez banki podmiotom gospodarczym kredytów bankowych 6 – prowadzenie przez banki komercyjne ROR, gromadzenie terminowych 13 – wypłaty z z zysku NBP, udzielanie kredytów budżetowi państwa 7 – udzielanie kredytów konsumpcyjnych 14 – prowadzenie przez NBP rachunku budżetu państwa 8 – przyjmowanie składek na ubezpieczenia gospodarcze
Polityka fiskalna
Polityka budżetowa (fiskalna)
Została wyodrębniona z ogólnej polityki ekonomicznej (gospodarczej) państwa ze względu na specyfikę używanych środków (nie zaś celów finansowych)
Etapy kształtowania się ekonomicznej roli państwa
4.
5.
6.
7.
-
Ingerencja państwa w stosunki gospodarcze
: funkcja administracyjno – polityczne funkcja socjalno – kulturowe funkcja ekonomiczna Etapy funkcji ekonomicznych państwa: 1.
2.
3.
przed I wojną światową I wojna światowa po I wojnie światowej wielki kryzys ekonomiczny ingerencja w latach 30 tych w Niemczech, Japonii, Włoszech II wojna światowa okres powojenny
Dlaczego państwo interweniuje:
z powodu zasadniczych wad mechanizmu rynkowego negatywnych konsekwencji dla procesów rozwoju społeczno – gospodarczego monopolizacja gospodarki, skala bezrobocia i marnotrawienie na tym tle znacznej części zasobów ekonomicznych kraju, zabezpieczenie socjalne obywateli, kształtowanie i utrzymywanie systemów infrastruktury ochrona środowiska naturalnego
Budżet państwa Budżet państwa
Obecnie państwa.
budżet
definiowany jest jako zespół rachunków za 1 rok kalendarzowy, który przedstawia wpływy i obciążenia państwowe. Pokazuje on również zamierzony program rządu. Jest on więc zespołem narzędzi i środków służących realizacji świadomie określonych zadań społeczno-ekonomicznych Budżet - bilans przychodów i wydatków państwa. Ustalony zgodnie z prawem budżetowym. Budżet uchwala Sejm, podpisuje Prezydent, wykonuje rząd.
Dochody budżetu państwa I. Dochody podatkowe
1. podatki pośrednie 1.1. podatek od towarów i usług 1.2. podatek akcyzowy od wyrobów nabytych wewnątrzwspólnotowo od wyrobów akcyzowych produkcji krajowej od wyrobów akcyzowych importowanych 1.3. podatek od gier 2. podatek dochodowy od osób prawnych 3. podatek dochodowy od osób fizycznych 4. Podatki zniesione
Dochody budżetu państwa II. Dochody niepodatkowe
1. Dywidendy i wypłaty z zysku z tyt. udziałów Skarbu Państwa w spółkach od przedsiębiorstw państwowych i jednoosobowych spółek Skarbu Państwa pozostałe (prawo poboru) 2. Wypłaty z zysku NBP 3. cła 4. Dochody jednostek budżetowych 5. wypłaty jednostek samorządu terytorialnego 6. Pozostałe dochody niepodatkowe
III. Dochody zagraniczne IV. Wypłaty do budżetu Państwa z Unii Europejskiej
Wydatki budżetu państwa I. Dotacje i subwencje
1. subwencje ogólne 2. dotacje do funduszy celowych Fundusz Ubezpieczeń Społecznych - Fundusz Emerytalno-Rentowy 3. Dotacje dla jednostek samorządu terytorialnego na realizację zadań bieżących z zakresu a.rząd. oraz ....
4. Dotacje dla jednostek samorządu terytorialnego na zadania bieżące własne 5. D otacje podmiotowe dla szkół wyższych
II. Świadczenia na rzecz osób fizycznych III. Wydatki bieżące jednostek budżetowych
1. Wynagrodzenia i pochodne od wynagrodzeń 2. zakup materiałów i usług
Wydatki budżetu państwa IV. Wydatki majątkowe
1. wydatki i zakupy inwestycyjne państwowych jednostek budżetowych 2. dotacje dla jednostek samorządu terytorialnego na inwestycje i zakupy inwestycyjne z zakresu administracji rządowej oraz ...
3. dotacje dla jednostek samorządu terytorialnego na realizację ich własnych inwestycji i zakupów inwestycyjnych
V. Rozliczenia z bankami VI. obsługa długu publicznego
1. obsługa długu krajowego 2. obsługa długu zagranicznego
VII. Środki własne Unii Europejskiej
Wydatki budżetu państwa
Dotacje
– bezzwrotna pomoc finansowa państwa na dofinansowanie lub sfinansowania określonej działalności lub określonego podmiotu. Dotacje określane są na zasadzie procedur przetargowych.
Subwencje
to szczególny rodzaj dotacji związany z bezzwrotną pomocą finansową państwa udzielaną poszczególnym podmiotom. Subwencje określane są na podstawie przeliczników kalkulacyjnych.
Zasady polityki budżetowej 1.
2.
2.1.
3.
4.
5.
5.1.
zasada rocznego budżetu zasada zupełności
wydzielone fundusze celowe
zasada jedności zasada jawności zasada równości budżetowej
deficyt budżetowy
Zasady polityki budżetowej
Budżet, jako plan finansowy, musi odpowiadać określonym wymogom, które nazywane są
zasadami budżetowymi
. Zasady budżetowe nie są ostatecznie ukształtowanym, niezmiennym w swej treści i zakresie zespołem reguł.
Pierwsza obejmuje zasady dotyczące treści i istoty budżetu, druga zaś wiążące się z konstrukcją budżetu i jego cechami zewnętrznymi.
Do zasad związanych z treścią i istotą budżetu należą: • zasada równowagi budżetowej • zasada zupełności budżetu
Zasada równowagi budżetowej
• Określa współzależność pomiędzy dochodami a wydatkami. Jej materialna treść polega na wzajemnym dopasowaniu strony wydatkowej i dochodowej budżetu.
deficyt budżetowy
Metody pokrywania deficytu:
1.
Ograniczenie wydatków budżetowych 2.
3.
4.
1.
Zwiększenie dochodów budżetowych Emisja dodatkowej masy pieniądza Zaciągnięcie długu publicznego Wewnętrznego 2. Zagranicznego
Zasada zupełności budżetu • decyduje o jego ekonomicznym charakterze. Zgodnie z tą zasadą budżet powinien obejmować od strony finansowej całą działalność państwa, wszystkie jego dochody i wydatki. Realizacja tej zasady polega na ujmowaniu dochodów i wydatków poszczególnych podmiotów, i zadań państwa w dwojaki sposób: brutto i netto.
Zasady dotyczące konstrukcji budżetu i jego cech zewnętrznych
Do nich zalicza się: • zasadę jedności budżetu, • zasadę szczegółowości budżetu, • zasadę jasności budżetu, • zasadę jawności budżetu.
Zasada jedności W klasycznym ujęciu oznacza ona postulat objęcia całości dochodów i wydatków państwa jednym budżetem i do tego w jednym dokumencie. Inne związki publicznoprawne powinien mieć tylko jeden budżet. Zasada jedności dotyczy, więc podmiotowego charakteru budżetu. Może jednak istnieć obok siebie kilka budżetów, których każdy obejmuje określoną dziedzinę działalności danego związku publicznoprawnego. Wówczas, mimo formalnej wielości budżetów, zachowana jest ich jedność materialna. Rozróżniamy, więc formalną i materialną jedność budżetu.
Zasada szczegółowości
Odnosi się do jego układu, konstrukcji. Zasada ta postuluje sporządzanie budżetu nie w jednej łącznej kwocie, lecz w sposób rozbudowany, z podziałem na zadania i źródła dochodów państwa oraz rodzaje i formy dochodów oraz wydatków.
Zasada jasności
Zgodnie z nią dochody i wydatki budżetowe winny być zestawione w sposób uporządkowany, zgrupowane według określonych kryteriów. Obydwie te zasady realizuje się poprzez stosowanie odpowiedniej klasyfikacji dochodów i wydatków budżetowych.
Zasada jawności budżetu Wiąże się z udostępnieniem jego treści obywatelom. Budżet państwa i budżet centralny, a niekiedy również i budżety lokalne, są publikowane. Obrady organów uchwalających budżet są jawne – od sejmowej debaty budżetowej po debaty budżetowych jednostek samorządu terytorialnego. Jawność finansów publicznych wyłączona została w stosunku do tych środków publicznych, których pochodzenie lub przeznaczenie na podstawie odrębnych przepisów uznane jest za tajemnicę państwową lub, jeżeli wynika to z umów międzynarodowych.
Funkcje ogólne polityczne ekonomiczne prawne Funkcje budżetu Funkcje budżetu Funkcje finansowe fiskalna redystrybucyjna stymulacyjna kontrolna
Funkcje rządu
Podstawowymi (podręcznikowymi)
funkcjami rządu
są: -
stabilizowanie
inwestycji); gospodarki (zatrudnienia i -
redystrybucja
(transfer) dochodów, inaczej ograniczenie nadmiernych nierówności w podziale produktu społecznego, dostarczanie dóbr publicznych (
alokacja
), tj. poszerzenie efektywności w skali ogólnokrajowej. (
Tab
.)
Funkcje rządu
ponadto możemy wyróżnić funkcję: bodźcową koordynacyjną kontrolną demokratyczną ustrojową
Oddziaływanie państwa na gospodarkę za pomocą dochodów i wydatków publicznych
Funkcje polityki budżetowej Dochody publiczne Wydatki publiczne Stabilizacja (wyrównawcza, stymulująca) – polega na oddziaływaniu na koniunkturę i wzrost gospodarczy operacje pożyczkowe wywołują efekt deflacyjny (gdy pożyczka publiczna absorbuje nadmiar siły nabywczej ludności) wywołują efekt inflacyjny (gdy finansuje wydatki publiczne) operacje podatkowe „automatyczne stabilizatory” wynikają z progresywnego charakteru podatku dochodowego zmiana stawek podatkowych ulgi i zwolnienia podatkowe stymulujące inwestycje lub eksport - wydatki na wynagrodzenia w sektorze publicznym świadczenia socjalne - wydatki na roboty publiczne - wydatki zbrojeniowe
Oddziaływanie państwa na gospodarkę za pomocą dochodów i wydatków publicznych
Redystrybucja (rozdzielcza) podział – oznacza wtórny dochodu narodowego - podatek bezpośredni od dochodów osobistych pieniężne transfery socjalne (np. zasiłki dla bezrobotnych) bezpłatne lub częściowo odpłatne zaspokajanie określonych usług społecznych, kształtowanie wyjściowych warunków rynkowego podziału dochodów (np. wydatki na szkolenie siły roboczej)
Oddziaływanie państwa na gospodarkę za pomocą dochodów i wydatków publicznych
Alokacja – zagospodaro wanie czynników produkcji pożyczki publiczne - polityka podatkowa cła protekcyjne - instrument podatkowe promujące lub hamujące rozwój określonych przedsięwzięć - wydatki inwestycyjne, - wydatki na działalność służb, organizacji, które przyczynią się do poprawy funkcjonowania infrastruktury ekonomicznej i społecznej
Pasywna polityka fiskalna
Forma pasywna opiera się na działaniu
automatycznych stabilizatorów koniunktury.
Mechanizm stabilizatorów: spadają dochody brutto ludności, rośnie bezrobocie, spadają wpływy z podatków, zmniejszają się dochody do dyspozycji lecz wolniej niż dochody brutto, w wyniku czego spada popyt globalny lecz w mniejszym stopniu niż spadek dochodów brutto.
Działanie automatycznych stabilizatorów koniunktury prowadzi do określonych zmian salda budżetu państwa. W okresie recesji przyczynia się do powstania deficytu budżetowego, zaś w okresie ożywienia prowadzą do powstania nadwyżki budżetowej czy spadku deficytu budżetowego.
Zaleta stabilizatorów to: szybkość reakcji na cykliczne wahania popytu, Wada automatyczny charakter mechanistyczny charakter reakcji na zmiany w AD
Aktywna polityka fiskalna
-
Aktywna polityka fiskalna
występuje wtedy gdy rząd stosuje wybrane środki w celu: przeciwdziałania cyklicznym fluktuacjom, stabilizacji cen, ograniczania bezrobocia.
Podstawowymi rodzajami aktywności to: zmiany stawek i struktury podatków zmiany wypłat przelewów zmiany wydatków na roboty i inwestycje publiczne
Podatki Podatek –
jest przymusowym świadczeniem pieniężnym o charakterze ogólnym, bezzwrotnym, nieodpłatnym, pobieranym przez państwo lub inny związek polityczno-prawny na podstawie obowiązujących norm.
podział I: podatek progresywny podatek degresywny podatek liniowy podatek stały podział II: podatki rzeczowe podatki osobiste
Klasyfikacja podatków:
podział III: zwyczajne nadzwyczajne podział IV: dochodowe majątkowe podział V: pośrednie bezpośrednie
Podatki
Należy pamiętać, że podatki są: mało giętkim instrumentem gospodarczym funkcją anty-motywacyjną kosztowną formą ściągania jeśli zbyt wysokie to zazwyczaj nieściągalne.
Rys. Krzywa Laffera ( wg ekonomii podażowej)
przychód podatkowy - RT
RTmax 0 t max
stopa podatkowa (w %)
Polityka monetarna
Polityka monetarna polski BANK CENTRALNY
dąży do stabilizowania gospodarki i wspierania rozwoju gospodarczego przy pomocy polityki pieniężnej.
Narzędzia polityki monetarnej banku centralnego
, które wpływają na wielkość zasobów pieniądza (nominalną) są następujące: - ustala RRR – stopa rezerw obowiązkowych. Jest to ta część rezerw, która z mocy prawa nie można wykorzystać do tworzenia pieniądza przez udzielanie pożyczek. Jest ona wyrażona w procentach depozytów płatnych na żądanie złożonych w banku. W rzeczywistości jednak, jest określony przy pomocy kilku liczb w zależności od rodzaju depozytu lub terminu wymagalności. stopa procentowa.
Rodzaje stóp procentowych: stopa depozytowa; stopa rentowności 14-dniowych operacji otwartego rynku stopa redyskonta weksli; stopa oprocentowania kredytu lombardowego - stopa refinansowa za usługę udzielenia pożyczki instytucji depozytowej; prowadzi operacje otwartego rynku (są to działania polegające na skupowaniu / sprzedaży rządowych lub prywatnych papierów wartościowych)
Polityka monetarna unii europejskiej Europejski System Banków Centralnych składa się z:
- Europejskiego Banku Centralnego - EBC banków centralnych państw członkowskich BC
Europejski bank centralny
Europejski Bank Centralny wspomagany przez krajowe BC, ma: gromadzić dane i informacje statystyczne, niezbędne dla prawidłowego wykonywania zadań przez System przeprowadzać analizy i badania w zakresie problemów makroekonomicznych, zagadnień finansowych oraz sytuacji pieniężnej.
Celem systemu Celem Systemu
jest: cel podstawowy osiągnięcie i utrzymanie
stabilności cen
cele dodatkowe wspieranie ogólnej polityki ekonomicznej Wspólnoty o
wzrost gospodarczy
o
zmniejszenie bezrobocia
Zadania systemu
Główne
zadania Systemu
: określenie i realizacja polityki pieniężnej w ramach Wspólnoty EURO prowadzenie polityki emisyjnej w odniesieniu do głównej waluty – dokonywanie operacji walutowych zgodnie z zasadami wspólnej polityki pieniężnej zarządzanie oficjalnymi rezerwami dewizowymi państw członkowskich Unii dokonywanie sprawnej organizacji i funkcjonowania systemu rozliczeń pieniężnych oraz płatności ponadto przyczynianie się do sprawnej realizacji przez kompetentne władze nadzoru nad działalnością instytucji kredytowych przyczynianie się do stabilności systemu finansowego