Transcript stanowienie prawa i podstawy finansów publicznych

STANOWIENIE PRAWA I
PODSTAWY FINANSÓW
PUBLICZNYCH
(wykład 20 marca 2010 r.)
FINANSE PUBLICZNE:

zasoby pieniężne będące w dyspozycji
podmiotów prawa publicznego:
państwa
jednostek samorządu terytorialnego


operacje tymi zasobami
normy prawne regulujące te zagadnienia
FUNKCJE FINANSÓW
PUBLICZNYCH:


redystrybucyjna


fiskalna
interwencyjna
ewidencyjno - kontrolna
WŁADZTWO FINANSOWE:

PAŃSTWA

prawo ustanawiania i emitowania środków pieniężnych jako

JEDNOSTKI
SAMORZĄDU
TERYTORIALNEGO
prawnych środków płatniczych

prawo ustanawiania i pobierania ciężarów publicznoprawnych

prawo dokonywania wydatków w trybie publicznym

prawo administrowania przypadającymi państwu
publicznymi (prowadzenie gospodarki finansowej)
środkami
W POLSKIM SYSTEMIE PRAWNYM MOŻNA
WYRÓŻNIĆ NASTĘPUJĄCE PLANY
FINANSOWE:
budżet państwa
 budżety JST
 plany finansowe państwowych funduszy
celowych
 wieloletni plan finansowy państwa
 wieloletnia prognoza finansowa JST

ZASADY BUDŻETOWE:

zasada równowagi budżetowej

zasada zupełności budżetu



zasada jedności budżetu
zasada jawności budżetu
zasada szczegółowości budżetu
PROCEDURA UCHWALANIA
BUDŻETU
inicjatywa
Ministrów

ustawodawcza
–
wyłączność
Rady
termin przedłożenia projektu – najpóźniej na 3 m-ce
przed rozpoczęciem kolejnego roku budżetowego (30
września)

w wyjątkowych przypadkach możliwe złożenie
projektu w późniejszym terminie (do 31 grudnia, jeśli po
tej dacie – konieczność złożenia projektu ustawy o
prowizorium budżetowym)

SKIEROWANIE PROJEKTU USTAWY
BUDŻETOWEJ DO SEJMU

PROBLEMATYKA UZASADNIENIA PROJEKTU
USTAWY BUDŻETOWEJ W REGULAMINIE SEJMU I W
USTAWIE O FINANSACH PUBLICZNYCH

INSTYTUCJA AUTOPOPRAWKI
PIERWSZE CZYTANIE PROJEKTU USTAWY
BUDŻETOWEJ
PRACE NAD PROJEKTEM USTAWY BUDŻETOWEJ W
KOMISJACH:
PRACE W KOMISJACH BRANŻOWYCH

PRACE W KOMISJI FINANSÓW PUBLICZNYCH
- rozpatrzenie części projektu ustawy budżetowej właściwych
dla Komisji Finansów Publicznych
- rozpatrzenie stanowisk innych komisji sejmowych, które
rozpatrywały części projektu ustawy budżetowej, przekazane
im do rozpatrzenia w postanowieniu Marszałka Sejmu
- rozstrzygnięcie o kształcie sprawozdania komisji – poprzez
rozpatrzenie wszystkich zgłoszonych wniosków i poprawek
(tzw. głosowania)
DRUGIE CZYTANIE PROJEKTU USTAWY
BUDŻETOWEJ

prawo wnoszenia poprawek:
- wnioskodawca
- grupa co najmniej 15 posłów
- przewodniczący klubu (upoważniony przez niego
wiceprzewodniczący)
- przedstawiciel porozumienia klubów lub kół mającego
reprezentację w Konwencie Seniorów, jeżeli reprezentuje co
najmniej 15 posłów
- Rada Ministrów (w przypadku budżetu – wnioskodawca)
w przypadku wniesienia poprawek projekt ustawy
kierowany jest do Komisji Finansów Publicznych

TRZECIE CZYTANIE
PRZEKAZANIE USTAWY DO SENATU
PRACE W SENACIE
ROZPATRZENIE POPRAWEK SENATU
UPRAWNIENIA PREZYDENTA RP PO
PRZEKAZANIU MU USTAWY
podpisanie ustawy
skierowanie ustawy do
Trybunału
Konstytucyjnego
SKUTKI NIEUCHWALENIA USTAWY
BUDŻETOWEJ
nieuchwalenie ustawy
przed 1 stycznia roku
budżetowego
(art. 219 ust. 4 Konstytucji Rada Ministrów prowadzi
gospodarkę finansową na
podstawie przedłożonego
projektu ustawy
budżetowej)
nieuchwalenie ustawy w
ciągu 4 miesięcy od
dnia przekazania
projektu Sejmowi
(art. 225 Konstytucji - jeżeli
ustawa budżetowa nie
zostanie przedstawiona
Prezydentowi do podpisu w
ciągu 4 m-cy od dnia
przedłożenia Sejmowi projektu
ustawy budżetowej, Prezydent
może w ciągu 14 dni zarządzić
skrócenie kadencji Sejmu)
NOWE REGULACJE W USTAWIE O
FINANSACH PUBLICZNYCH
• Wieloletni Plan Finansowy Państwa
• Budżet środków europejskich
• Budżet zadaniowy
UCHWAŁA BUDŻETOWA
JEDNOSTKI SAMORZĄDU
TERYTORIALNEGO PROCEDURA BUDŻETOWA
UCHWAŁA W SPRAWIE TRYBU PRAC NAD PROJEKTEM
UCHWAŁY BUDŻETOWEJ – ORGAN STANOWIĄCY
JEDNOSTKI SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO (JST)
INICJATYWA UCHWAŁODAWCZA W ZAKRESIE PROJEKTU
UCHWAŁY BUDŻETOWEJ, PROJEKTU UCHWAŁY O
PROWIZORIUM BUDŻETOWYM ORAZ PROJEKTU UCHWAŁY O
ZMIANIE UCHWAŁY BUDŻETOWEJ PRZYSŁUGUJE
ZARZĄDOWI JST
UCHWALENIE BUDŻETU (DO 31 GRUDNIA ROKU
POPRZEDZAJĄCEGO, W SZCZEGÓLNIE UZASADNIONYCH
PRZYPADKACH DO 31 STYCZNIA ROKU BUDŻETOWEGO)
SPRAWOZDANIE Z WYKONANIA BUDŻETU
UCHWAŁA O
UDZIELENIU
ABSOLUTORIUM
UCHWAŁA O NIEUDZIELENIU
ABSOLUTORIUM

SKUTKI:
1) podjęcie inicjatywy przeprowadzenia
referendum w sprawie odwołania wójta, jeżeli
uchwała została podjęta po upływie 9 miesięcy
od dnia wyboru wójta i nie później niż na 9
miesięcy przed zakończeniem kadencji
2) złożenie wniosku o odwołanie zarządu powiatu
lub województwa (nie ma ograniczeń
czasowych)
NADZÓR NAD GOSPODARKĄ
FINANSOWĄ JEDNOSTKI SAMORZĄDU
TERYTORIALNEGO SPRAWOWANY
PRZEZ RIO
ustalanie budżetu jednostki samorządu terytorialnego

udzielanie wyjaśnień w sprawach dotyczących

stosowania przepisów o finansach publicznych
PRAWO PODATKOWE
Podatek ( zgodnie z art. 6 ustawy - Ordynacja podatkowa) publicznoprawne, nieodpłatne, przymusowe oraz bezzwrotne
świadczenie pieniężne na rzecz Skarbu Państwa,
województwa, powiatu lub gminy, wynikające z ustawy
podatkowej.
Cechy podatku:
świadczenie jednostronne, nieekwiwalentne, przymusowe,
pieniężne, bezzwrotne i generalne.
ŹRÓDŁA PRAWA PODATKOWEGO
KONSTYTUCJA
USTAWY

ROZPORZĄDZENIA

UCHWAŁY RAD GMIN

(uchwały rad gmin w zakresie podatków mogą być
podejmowane na podstawie wyraźnego upoważnienia
wynikającego z ustaw podatkowych)
WŁADZTWO
FINANSOWE
SAMORZĄDU
TERYTORIALNEGO - wynika z art. 167 Konstytucji RP, który
przewiduje gwarancję wyposażenia go w dochody publiczne
proporcjonalnie do potrzeb wyznaczonych przez zakres
zadań własnych lub zleconych.

WŁADZTWO
PODATKOWE
SAMORZĄDU
TERYTORIALNEGO zostało unormowane w art. 168
Konstytucji, zgodnie z którym jednostki samorządu
terytorialnego mają prawo ustalania wysokości podatków i
opłat lokalnych w zakresie określonym w ustawie.

WŁADZTWO PODATKOWE PRZYSŁUGUJE
JEDNOSTCE SAMORZĄDU
TERYTORIALNEGO W ODNIESIENIU DO
NASTĘPUJĄCYCH PODATKÓW I OPŁAT:
1. podatki i opłaty lokalne
2. podatek rolny
3. podatek leśny
4. ordynacja podatkowa
5. opłata skarbowa
1. USTAWA Z DNIA 12 STYCZNIA 1991 R. O PODATKACH I
OPŁATACH LOKALNYCH:
1) podatek od nieruchomości:
a) rada gminy określa wysokość stawek podatkowych w granicach
określonych w ustawie, przy czym rada gminy może jednocześnie
różnicować
wysokość
tych
stawek
dla
poszczególnych
przedmiotów opodatkowania, kierując się określonymi w ustawie
kryteriami (art. 5);
b) rada gminy określa wzory informacji o nieruchomościach i
obiektach budowlanych składanych przez osoby fizyczne (art. 6
ust. 13 w zw. z ust. 6), oraz wzory deklaracji na podatek od
nieruchomości, składanych przez osoby prawne (art. 6 ust. 13 w
zw. z ust. 9);
c) rada gminy może zarządzić pobór podatku od nieruchomości od
osób fizycznych w drodze inkasa oraz wyznaczyć inkasentów i
określić wysokość przysługującego im wynagrodzenia za inkaso
(art. 6 ust. 12);
d) rada gminy może określić warunki i tryb składania informacji o
nieruchomościach i obiektach budowlanych oraz deklaracji na
podatek od nieruchomości za pomocą środków komunikacji
elektronicznej (art. 6 ust. 14);
e) rada gminy może wprowadzić inne zwolnienia przedmiotowe niż
określone w art. 7 ust. 1 oraz w art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 2
października 2003 r. o zmianie ustawy o specjalnych strefach
ekonomicznych i niektórych ustaw (art. 7 ust. 3), natomiast rada
gminy nie może ustanawiać innych zwolnień podmiotowych niż te,
które są określone w art. 7 ust. 2;
2) podatek od środków transportowych:
a) rada gminy określa wysokość stawek podatkowych w granicach
określonych w ustawie, przy czym rada gminy może jednocześnie
różnicować wysokość tych stawek dla poszczególnych
przedmiotów opodatkowania, kierując się określonymi w ustawie
kryteriami, z tym że jeżeli górna granica stawki podatku jest niższa
od stawki minimalnej określonej w ustawie, przyjmuje się stawkę
minimalną określoną w ustawie (art. 10);
b) rada gminy może wprowadzić, ograniczonym zakresie, inne
zwolnienia przedmiotowe niż określone w ustawie (art. 12 ust. 4);
c) rada gminy może wprowadzić możliwość składania deklaracji na
podatek od środków transportowych za pomocą środków
komunikacji elektronicznej (art. 6 ust. 14);
3) opłaty lokalne (opłata targowa, opłata miejscowa, opłata
uzdrowiskowa, opłata od posiadania psów):
a) rada gminy może wprowadzić opłatę od posiadania psów, z tym że
stawka tej opłaty nie może przekraczać stawki określonej w ustawie (art.
18a i art. 19 pkt 1 lit. f);
b) rada gminy ustala, które miejscowości na terenie gminy odpowiadają
warunkom określonym przez Radę Ministrów w rozporządzeniu dla
miejscowości, na terenie których może być pobierana opłata miejscowa, i
w których – w związku z tym – pobiera się opłatę miejscową (art. 17 ust.
5);
c) rada gminy określa zasady ustalania i poboru oraz terminy płatności i
wysokość stawek opłat lokalnych, z tym że stawki tych opłat nie mogą
przekroczyć stawek maksymalnych określonych w ustawie (art. 19 pkt 1);
d) rada gminy może zarządzić pobór opłat lokalnych w drodze inkasa
oraz wyznaczyć inkasentów i określić wysokość przysługującego im
wynagrodzenia za inkaso (art. 19 pkt 2);
e) rada gminy może wprowadzić inne zwolnienia przedmiotowe niż
określone w ustawie (art. 19 pkt 3).
2. Ustawa z dnia 15 listopada 1984 r. o podatku rolnym:
a) sejmik województwa na wniosek rady gminy może, po
zasięgnięciu opinii izby rolniczej, w szczególnych, gospodarczo
uzasadnionych wypadkach zaliczyć niektóre gminy do innego
okręgu podatkowego niż określony w rozporządzeniu Ministra
Finansów o zaliczeniu jednostki samorządu terytorialnego do
danego okręgu podatkowego, jednakże nie może to spowodować
zmniejszenia liczby hektarów przeliczeniowych dla tego
województwa o więcej niż 1,5 % (art. 5 ust. 2);
b) rada gminy, po zasięgnięciu opinii izby rolniczej, może w
szczególnych, gospodarczo uzasadnionych wypadkach zaliczyć
niektóre wsie do innego okręgu podatkowego niż określony dla
gminy, jednakże nie może to spowodować zmniejszenia liczby
hektarów przeliczeniowych dla tej gminy o więcej niż 1,5 % (art. 5
ust. 3);
c) rada gminy może obniżyć cenę skupu żyta, przyjmowaną jako
podstawa obliczania podatku rolnego na obszarze gminy (art. 6
ust. 3);
d) rada gminy określa wzory informacji o gruntach,
składanych przez osoby fizyczne (art. 6a ust. 5 w zw. z ust.
11), oraz wzory deklaracji na podatek rolny, składanych przez
osoby prawne (art. 6a ust. 8 pkt 1 w zw. z ust. 11);
e) rada gminy może określić warunki i tryb składania
informacji o gruntach oraz deklaracji na podatek rolny za
pomocą środków komunikacji elektronicznej (art. 6a ust. 12);
f) rada gminy może zarządzić pobór podatku rolnego od osób
fizycznych w drodze inkasa oraz określać inkasentów i
wysokość wynagrodzenia za inkaso (art. 6b);
g) rada gminy może wprowadzić inne zwolnienia i ulgi
przedmiotowe niż określone w ustawie, z uwzględnieniem
przepisów dotyczących pomocy publicznej (art. 13e);
h) rada gminy określa tryb i szczegółowe warunki
zwolnienia od podatku użytków rolnych, na których
zaprzestano produkcji rolnej, na okres nie dłuższy niż 3
lata (art. 12 ust. 9);
i) sejmik województwa ustala wykaz miejscowości w
danym
województwie
położonych
na
terenach
podgórskich i górskich (miejscowości, w których co
najmniej 50 % użytków rolnych jest położonych powyżej
350 m nad poziomem morza), w których podatek rolny od
gruntów położonych na tych terenach obniża się, w
zależności od klasy gruntów o 30 % albo o 60 % (art.
13b).
3. Ustawa z dnia 30 października 2002 r. o podatku leśnym:
a) rada gminy może obniżyć kwotę stanowiącą średnią cenę
sprzedaży drewna, przyjmowaną jako podstawa obliczania podatku
leśnego na obszarze gminy (art. 4 ust. 5);
b) rada gminy może zarządzić pobór podatku leśnego od osób
fizycznych w drodze inkasa oraz wyznaczyć inkasentów i określić
wysokość wynagrodzenia za inkaso (art. 6 ust. 8);
c) rada gminy określa wzory informacji o lasach, składanych przez
osoby fizyczne (art. 6 ust. 2 w zw. z ust. 9), oraz wzory deklaracji na
podatek leśny, składanych przez osoby prawne (art. 6 ust. 5 pkt 1 w
zw. z ust. 9);
d) rada gminy może określić warunki i tryb składania informacji o
lasach oraz deklaracji na podatek leśny za pomocą środków
komunikacji elektronicznej (art. 6 ust. 10);
e) rada gminy, może wprowadzić inne zwolnienia przedmiotowe niż
określone w ustawie, z uwzględnieniem przepisów dotyczących
pomocy publicznej (art. 7 ust. 3).
4. Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa:
a) rada gminy, rada powiatu oraz sejmik województwa może
ustalać wynagrodzenie dla płatników lub inkasentów z tytułu
poboru podatków stanowiących dochody, odpowiednio, budżetu
gminy, powiatu lub województwa (art. 28 § 4);
b) rada gminy, rada powiatu oraz sejmik województwa może
wprowadzić opłatę prolongacyjną, w wysokości nie większej niż
określona w ustawie, z tytułu rozłożenia na raty lub odroczenia
terminu płatności podatków oraz zaległości podatkowych
stanowiących dochód gminy, powiatu lub województwa, a także z
tytułu odroczenia lub rozłożenia na raty należności płatników lub
inkasentów, następców prawnych oraz osób trzecich (art. 57 § 7 i §
8);
c) rada gminy, rada powiatu oraz sejmik województwa mogą
dopuścić zapłatę podatków, stanowiących dochody gminy, powiatu
lub województwa, kartą płatniczą (art. 61a § 1).
5. Ustawa z dnia 16 listopada 2006 r. o opłacie
skarbowej:
- rada gminy może zarządzić pobór opłaty
skarbowej w drodze inkasa, wyznaczyć inkasentów
oraz określić wysokość wynagrodzenia za inkaso
(art. 8 ust. 2).