Transcript 2Pojecie i charakter prawny budzetu panstwa

Ekonomiczne i prawne
pojęcie budżetu państwa
Definicja budżetu.

Budżet państwa jest podstawowym planem finansowym
ogółu dochodów i wydatków publicznych, ujętych w
sposób szczegółowy, jawny i przejrzysty w ustawie
budżetowej, opracowywanej i uchwalanej oraz
kontrolowanej według odrębnej procedury. Po stronie
dochodów jego postanowienia stanowią prognozy ich
wielkości, natomiast po stronie wydatków stanowią
nieprzekraczalny limit.
Przesłanki powstania i ewolucji
instytucji budżetu:
1.
rozdzielenie skarbu panującego na skarb
publiczny i prywatny oraz
2.
powstanie parlamentu.
Konsekwencje ewolucji
instytucji budżetu:
1.
kontrola wykorzystania dochodów publicznych zaczęła przekształcać się
w projektowanie przyszłych dochodów i wydatków publicznych,
autoryzowane przez parlament i przezeń kontrolowane.
2.
tak ustalane zestawienia dochodów i wydatków nazwano „budżetem”,
3.
pod względem prawnym ustawę zawierającą budżet państwa nazwano
ustawą budżetową (w niektórych krajach także ustawą skarbową lub
ustawą finansową),
4.
proces tworzenia, wykonywania i kontroli budżetu państwa został
unormowany przepisami prawnymi rangi konstytucyjnej oraz ustawowej
(tzw. prawo budżetowe),
5.
przepisy te powstały pod wpływem postulatów doktrynalnych
wysuwanych pod adresem budżetu, zwanych zasadami budżetowymi.
Funkcje budżetu.

Budżet państwa pełni funkcje

ekonomiczne i

ustrojowe.
Charakter prawny budżetu.
Spory historyczno-polityczne.

W drugiej połowie XVIII w., najpierw w Prusach,
a potem także we Francji i w Stanach
Zjednoczonych Ameryki, powstał spór o
charakter prawny budżetu. Zaczęto też dowodzić
naukowo (głównie G. Jellinek), że uchwalana
przez parlament ustawa budżetowa jest ustawą
jedynie w znaczeniu formalnym, nie wywołuje
natomiast skutków materialnoprawnych.
Spory historyczno-polityczne. cd

Przeciwstawił się temu Bela Feldes, węgierski profesor Uniwersytetu
w Wiedniu, występując przeciwko podziałowi ustaw na formalne i
materialne. Spór o budżet miał charakter polityczny. Bismarck oraz
prezydenci Francji i Stanów Zjednoczonych chcieli osłabić znaczenie
uchwalania budżetu państwa przez parlament. Dlatego też wszystkie
późniejsze i współczesne konstytucje, z Konstytucją RP włącznie,
podkreślają, że budżet państwa uchwala się w formie ustawy
budżetowej. Aktowi temu nadaje się szczególny reżim prawny.
Wyraża się on m.in. w odmienności tworzenia (opracowywania i
uchwalania) oraz wykonywania i kontroli tego aktu, a także jego
obowiązywania (czasu, dyrektywności).
Charakter prawny norm
planowych.
Należy odróżnić
 prognozy i
 programy od
 planów,
 gospodarczych
(rzeczowych) i
 finansowych.
Budżet państwa jest przede wszystkim planem finansowym, i czasami
rzeczowym (np. ustalenia liczby etatów w administracji).
Dyrektywność norm budżetu
państwa

Poprzez oznaczenie dochodów i przychodów w
budżecie państwa określa się jedynie
prognozowane ich wielkości.

Natomiast poprzez oznaczenie wydatków i
rozchodów ustala się ich nieprzekraczalny limit.
Charakter prawny wydatków
budżetowych.

Zamieszczenie w budżecie państwa dochodów z określonych źródeł
lub wydatków na określone cele nie stanowi podstawy roszczeń bądź
zobowiązań państwa wobec osób trzecich ani roszczeń tych osób
wobec państwa (art. 27 ust. 1 uofp). Nie dotyczy to jedynie wydatków
budżetu państwa na subwencje dla jednostek samorządu
terytorialnego oraz wydatków budżetów jednostek samorządu
terytorialnego na subwencje. Dyrektywność strony wydatkowej
budżetu obejmuje również wielkości dotyczące deficytu budżetowego.
Nie mają natomiast dyrektywnego charakteru wielkości dotyczące
nadwyżki budżetu państwa, ponieważ są to wielkości po stronie
dochodów.
Elastyczność budżetu.

Elastyczność budżetu jako planu finansowego zapewnia
się poprzez możliwość dokonywania zmian budżetu w
toku jego wykonywania. Zmiany te mogą polegać na
zwiększeniu lub zmniejszeniu uchwalonych rozmiarów
budżetu, bądź też tylko na przesunięciach środków
budżetowych w ramach uchwalonego budżetu (pomiędzy
podziałkami klasyfikacji budżetowej). Może to nastąpić
tylko w przypadkach przewidzianych w ustawie (art. 96 i
97 oraz art. 128). Elastyczność budżetu zapewnia
również instytucja rezerw budżetowych (ogólnych i
celowych).
Odpowiedzialność za wykonanie
budżetu.

Planowy charakter budżetu państwa ma także znaczenie
ustrojowe. Wykonywanie budżetu podlega kontroli ze
strony wyznaczonych w tym celu organów (NIK - w
odniesieniu do budżetu państwa i regionalnych izb
obrachunkowych - w odniesieniu do budżetów jednostek
samorządu terytorialnego). Ocena wykonania budżetu
państwa stanowi podstawę do podejmowania uchwał w
sprawie absolutorium dla Rady Ministrów i dla zarządów
jednostek samorządu terytorialnego.