Transcript Kömür Madenlerinde Acil İnhalasyon Hasarları ve Nedenlerİ

Kömür Madenlerinde
Acil İnhalasyon Hasarları ve
Nedenleri
Dr.İpek Özmen
Süreyyapaşa
Göğüs Hastalıkları Ve Göğüs Cerrahisi
Eğitim Ve Araştırma Hastanesi
• Madencilik sektörü birbirine bağlı,
herhangi bir olumsuz durumun zincirleme
olarak birbirini tetikleyebilecek riskleri içeren,
bu riskleri en aza indirebilmek için bilgi ,
deneyim, uzmanlık ve sürekli denetim
gerektiren dünyanın en zor ve riskli iş koludur
(TMMOB rapor 2010).
• Kömür madenciliği , işçi sayısı başına düşen
kaza ve ölüm sıralamasında bütün sektörlerin
başında yer almaktadır
(TMMOB 2010)
Maden Kazalarının Etkileri
•
•
•
•
Yangınlar
Patlamalar
Göçükler
Su baskınları
SWORD 1996-1998 İnhalasyon Kazalarının Yaşandığı
Sektörler
Hastalık ve Yaralanmalardan Sorumlu
Kimyasallar
İnhalasyon Hasarları
İnhalasyon hasarı
• Toz, duman, buhar veya gazları solumasına
bağlı akut ya da kronik inhalasyon sonucu
gelişen solunum sisteminin hasarı
Toksik solunumsal inhalasyon ajanları
•
•
•
•
•
•
•
•
•
İritan gazlar
Amonyak
Klorin
Formaldehid
Nitrojen dioksid
Fosgen
Hidrojen florid
Akrolein
Ozon
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Antijenler / duyarlaştırıcılar
Amonyak
Klorin
Formaldehid
Nitojen dioksid
Toluen
Vinil plastikler
Hayvan ve bitki proteinleri
Bakteriler
Mantarlar
Sistemik toksik inhalasyon maddeleri
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Asfiksi yapanlar
Karbon monoksid
Hidrojen siyanid
Hidrojen sülfid
Karbon dioksid
Metan
Helyum
Organofosfatlar
Sinir gazları
Sarin
Tabun
Soman
Venom x
İnsektisidler
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Hidrokarbonlar
Freon
Benzen
Toluen
Vinilklorid
Trikoloroetilen
Trikloroetan
Metal dumanları
Berilyum
Kadmiyum
Civa
Nikel
Çinko
Krom
İnhaler toksiklerin
özellikleri
1. Toksik
maddenin suda
çözünürlüğü
2. Maruziyet süresi
3. Dakika
ventilasyonu
Görgüner, M., & Akgün, M. (2010). Akut İnhalasyon Hasarı. The Eurasian Journal of Medicine, 42(1), 28.
Görgüner, M., & Akgün, M. (2010). Akut İnhalasyon Hasarı. The Eurasian Journal of Medicine, 42(1), 28.
Toksik etkenlerin
inhalasyon sonuçları
• Basit boğucular
Nitrojen, helyum, hidrojen, metan, propan,doğal gaz
1.
2.
3.
4.
Basit boğucular
Doku asfiksisi yapanlar
Kana geçerek sistemik toksisite
Havayolu hücre hasarı
• Doku asfiksisi yapanlar
Karbon monoksit, hidrojen siyanid, hirojen sülfid,
• Kana geçerek sistemik toksisite
Alifatik hidrokarbonlar, benzen,bir çok solvent
• Havayolu hücre hasarı
Hava yolu ödemi, stridor, larenks ödemi,mukozal ülser,
kanama
Toksik madde
Silia hareketlerinde bozulma
Mukus klirensinde bozulma
saatler
Hafif mukoza ödemi
8-48 saat
Yaygın ilerleyici mukoza ödemi
Mukopürülan membran
Artmış sekresyon
48-72 saat
Bronkokonstriksiyon, peribronşiyal ödem,atelektazi
Solunum yetmezliği
Kimyasal felaketler
Duman inhalasyonu
• Yanık
• İlk 36 saat: akut solunum yetmezliği
• 2-5 gün : mukozal nekroz, sekresyon,
atelektazi
• > 5 gün: pnömoni, ARDS
Astım, KOAH,reaktif hava yolu
hastalığında hasar ve klinik
tablo değişir !
Fizyopatoloji
• Hiperinflasyon:
– Küçük havayolları konstriksiyonu
– Havayollarında ödem , epitel dökülmesi ve nekrotik materyalle daralma
– Mukosiliyer klirenste bozulma
• Atelektaziler:
– Sürfaktan aktivitesinde bozulma
• Alveollerde toksik maddelerin depozisyonu
• Kapiller hasar:
– Non-kardiyojenik pulmoner ödem
• Enfeksiyonlara yatkınlık
– Makrofaj fonksiyonlarında bozulma
– Silyer fonksiyonlarda bozulma
– Epitelyal bariyerde yıkılma
Yangınlar
Yangınlar ve İnhalasyon Hasarları
• Patlama ve yangınlar sonucu yanık morbiditesi
ve mortalitesini olumsuz etkilemekte: hastane
yatış süresi ↑
• Yanıklarda %13-30 arasında inhalasyon hasarı
görülmekte
• Maden kazalarında solunum sistemi
semptomları: %45-50
Yangında Solunum Sistemi Etkilenmesi
•
•
•
•
Termal hasar
Hipoksik ortam
Asfiksi yapan gazların inhalasyonu
Kimyasal iritanların inhalasyonu
Duman inhalasyonu
Termal Hasar
• Genelde süpraglotik
bölgeyle sınırlı
• Buhar inhalasyonu alt
solunum yolları ve
akciğeri etkileyebilir
• Hasar inhalasyondan
2-8 saat sonra gelişir
Klinik
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Özellikle ağız çevresinde , burunda yanığa ait lezyonlar
Öksürük
Stridor
Yardımcı solunum kaslarının kullanılması
Ağızdan kömürleşmiş materyal gelmesi
Seste kabalaşma
Yutma güçlüğü ve ağrılı yutma,bulantı,kusma
Boyun ağrısı
Baş ağrısı, göğüs ağrısı
Solunum yetmezliği
Mental durumda değişiklik
Klinik
•
•
•
•
Fiberoptik laringoskopi
Fiberoptik bronkoskopi
Röntgen
Arter kan gazı
• Maden içinde gazlar
• Maden içerisinde yanıcı olan gazlar:
• metan (CH4), karbonmonoksit(CO),
hidrojen (H2)
• Boğucu gazlar:
• karbondioksit (CO2), nitojen (N2), metan
(CH4)
• Zehirli gazlar:
• CO, azot(N) oksitleri, hidrojen sülfür (H2S)
O2
Oksijen miktarının insan sağlığına etkisi
(Durşen, M., & Yasun, B. Yeraltı Madenlerinde Bulunan Zararlı Gazlar Ve Metan Drenajı. , 1. Güyagüler, P. D.
T.,Karakaş A.,Güngör A., (2005).Occupational Health And Safety İn Mining İndustry. Ankara. )
CO2
Karbondioksit miktarının insan sağlığına etkisi
• Karbondioksit başlıca karbon içeren herhangi bir madde yanması sonucu
oluşur solunun havada konsantrasyonunun %3’ün üzerine çıkması kişinin
nefes alıp vermesini zorlaştırmaya başlar. Yüksek konsantrasyonlarda MSS
uyarıcısı
(Durşen, M., & Yasun, B. Yeraltı Madenlerinde Bulunan Zararlı Gazlar Ve Metan Drenajı. , 1. Güyagüler, P.
D. T.,Karakaş A.,Güngör A., (2005).Occupational Health And Safety İn Mining İndustry. Ankara. )
CO
Karbon Monoksid (CO)
• Dumanın önemli bileşenlerinden
• Duman inhalasyonundan ölümlerin %80’inden
sorumlu
• Hemoglobine yüksek afiniteyle bağlanır
• Oksihemoglobin disosiyasyon eğrisini sağa
kaydırır
• Hücresel düzeyde mitokondriyal sitokrom
enzimlerine bağlanır
• Doku hipoksisi ve ölüm
CO alveolakapiller membrandan hızla geçerek
Hb e bağlanırlar
Dokula O2 veilmesi azalır.
Metabolik asidoz
CO
• Karbonmonoksit miktarının insan üzerindeki süreye
bağlı etkisi
(Durşen, M., & Yasun, B. Yeraltı Madenlerinde Bulunan Zararlı Gazlar Ve Metan Drenajı. , 1. Güyagüler, P. D.
T.,Karakaş A.,Güngör A., (2005).Occupational Health And Safety İn Mining İndustry. Ankara. )
co Karbon Monoksid Zehirlenmesi Klinik
• Nörolojik (kanda CO %)
–
–
–
–
Baş ağrısı (%10-20)
Sersemlik (%20-30)
Akıl yürütme zorluğu (% 30-40)
Konfüzyon letarji senkop (%4050)
– Konvülsiyonlar:(%50-60)
– Koma
– Ölüm (>%70)
• Kardiyak
– Kardiyak iskemi
– Aritmiler
– Kardiyojenik şok
• Geç Nöropsikiyatrik
sekeller:
–
–
–
–
–
–
–
Halsizlik
Bellek bozuklukları
Depresyon
Anksiyete
Parkinsonizm
Ataksi
Fokal nörolojik bozukluklar
Co zehirlenmesi
HbCO yarıömrü
• Temiz oda havasında 4-6 saat
• %100 O2 ile 1-1,5 saat
• Hiberbarik O2 (3ATA) 20-30 dak
Tanı
• Arter Kan Gazları:
– Seri halde ölçülerek hipoksi takibi
– Oksijen satürasyonu yüksek bulunsa bile
güvenilmemeli !
– Co-oksimetreler: 4 farklı dalga boyu aracılığıyla
COhemoglobin ve methemoglobinemiyi ölçebilir
H2S
• Hidrojen sülfür zehirli diğer bir gazdır.
• Çürük yumurta kokusu
• Barutun yanması, sülfür içeren madenin patlatılası ve su başmış alanlarda
suyun tahliyesi sırasında oluşur
• Hidrojen sülfür miktarının insan sağlına etkisi
OSHA Standartlarına göre (PEL) : 20 ppm (üst sınır)
NIOHS standartlarına göre (REL) : 10 ppm (10 dakikadan az olmak üzere)
Yine OSHA standartlarına göre (PEL) : 50 ppm (10 dakikadan az olmak üzere)
Hidrojen Sülfür Düzeyleri ve Klinik
Etkileri Arasındaki ilişki
• H2S Konsantrasyonu (ppm) Klinik Etki
• 0.1-0.2 Koku eşiği
• 10-100 Göz ve üst solunum yollarında
irritasyon
• > 200 Geç dönemde anosmi,pulmoner ödem
• > 500 Hiperpnea, apnea
• >1000 Solunum felci, ölüm
www.thb.hacettepe.edu.tr/arsiv/1999/s
• Solunum aparatları kurtarma ekibini CO,CO2 ve
H2S ‘den koruyabilir.
• Eğitimli, solunum aparatı kullanan kurtarma
ekipleri için maden içerisine girişte bir kısıtlama
oluşmazken CO2’in deride iritasyon yaratıcı
etkisi, Hidrojen sülfür’ün yüksek
konsantrasyonlarda benzer şekilde gözlerde ve
deride iritasyon yaratması kurtarma ekibinde
rahatsızlık yaratabilir.
• O2 konsantrasyonun % 18 ve altına düştüğü
durumlarda ise kişilerde karanlıkta görmede
azalma beklenir.
so2
• Kükürt dioksit kükürtlü cevherin patlatılması ile ortaya çıkan
zehirli bir gazdır.
• Üst solunum yolunda tahriş edici etki yaratır.
• Kükürt dioksit miktarının insan sağlına etkisi
Konsantrasyon(ppm)
Etki
20
Öksürme,göde, burunda ve
boğazda tahriş
150
Belki 1 dakika dayanılabilir
400
Nefes almak imkansız
NO2
•
•
•
•
Nitrojendioksid
Kırmızı kahverengi, keskin kokulu tadı asitli
Havayolları için oldukça iritan
Bronş hiperreaktivitesinde artma
Astım semptomlarında alevlenme
NO
• Nitrik oksit ve diğer azot oksit türevleri azot
patlamalarında ve dizel motor egzozlarından etrafa
yayılır.
Nitrik oksit miktarının insan sağlına etkisi
CH4
Metan
• Kokusuz ve tatsız bir gaz.
• Metan gazı maden içerisinde ve su altında bitkilerin
çürümesi sonucu ortaya çıkar,
• Havadan hafif olduğu için yukarıda birikir.
• Yanıcı gazlarla karışınca tatlı hoş bir koku
• Metan gazı maden içerisinde oksijen
konsantrasyonunu %12’in altına indirdiği
durumlarda solunum sıkıntısı ve asfiksi
yaratmaya başlar.
• Konsantrasyonun artması durumunda
ortamda patlama ve yangın riskini oluşturur.
• Normal sıcaklık ve basınçlarda gaz halinde
bulunan metan, kokusuzdur.
• Doğal gazın bir bileşenidir ve önemli bir
yakıttır.
• Oksijenin varlığında bir mol metanın
yanmasıyla bir mol karbondioksit ve iki
mol suaçığa çıkar:
• CH4 + 2 O2 → CO2 + 2H2O
• Küresel ısınmaya neden olan sera gazlarından
biridir.
•
•
•
•
•
•
Grizu, metan (CH4) ve hava karışımıdır.
Grizunun Patlama Sebepleri:
Patlayıcı madde ateşlemeleri
Yangınlar ve açık alevler
Elektrik arkları
Taşların sürtünmesi, metallerin metal ve taş vb.
şeylere sürtünmesi ile oluşacak kıvılcım, ısı ve
ateş patlamaya neden olur.
• Hava ile % 9,5 oranında karışım oluşması
durumunda metan (CH4), 650 ⁰C'de 10 saniyede,
1.200 ⁰C'de 0,01-0,12 saniyede patlar.
• Maden ocaklarında % 1 oranında metan
bulunması durumunda patlatma yapılmaz
• % 1,5 metan varsa, elektrik enerjisi kesilir.
• % 2 metan bulunması durumunda çalışma
durdurulur.
Siyanür inhalasyonu
İnhalasyon hasarı
Değerlendirme
• Bilinç durumu
• Yüzde ve saçta yanık
• Siyah balgam
• Wheezing, öksürük
• SaO2 !! AKG !!
• PaO2/FiO2
• Akciğer grafisi
Tedavi
• O2 desteği
• Monitörizasyon
• Bronkodilatatör
• Sekresyonların temizliği
• Erken entübasyon
• Mekanik ventilasyon
• Destek tedavi
İnhalasyon Hasarlarının Uzun Süreli
Komplikasyonları
•
•
•
•
•
•
Havayolu hiperreaktivitesi
Disfaji
Egzersiz dispnesi
Bronşektazi
Bronşiolitis obliterans
Kalıcı difüzyon bozukluğu
Özetle
• Kömür madenleri sadece pnömokonyozlar değil akut
solunum sistemi hasarlanmaları için de önemli iş
ortamlarıdır.
• Bu ortamlarda solunum sistemine zararlı pek çok gaz
karışım halindedir
• Türkiye’de kömür madeni kazalarından genelde
metan gazı patlaması sorumlu bulunmaktadır
• Patlama ve yangınlarda doku hasarından ziyade CO
zehirlenmesi ölümden sorumludur
Özetle
• Maden içerisinde oluşan başlıca toksik gaz CO
ve CO2 dir bununla birlikte sülfür dioksit,
hidrojen klorid, siyanidler ve hidrojen sülfür
(H2S)de de maden ortamlarında oluşan
gazlardır. Maden kazalarının ardından hızlıca
bu gazların düzeyleri belirlenmeli ve kurtarma
planı yapılırken gerekli önlemler alınmalıdır.
• Hiçbir kaza kader değildir.
• Oluştuğunda altta ciddi ihmaller
bulunmaktadır
Teşekkürler