Kömür Madeni Kazaları ve İnhalasyon Hasarları Prof. Dr. Fatma Evyapan Pamukkale Üniversitesi Tıp Fakültesi Göğüs Hastalıkları AD

Sunum Planı • • • • • • • • Kömür madeni kazalarına genel bakış Kömür ocaklarındaki tehlikeli gazlar Maden kazalarının etkileri Kömür ocağı yangınlarına bağlı solunum sistemi etkilenmeleri Asfiksi gazları ve etkileri İnhalasyon hasarları Prognoz Örnek üzerinden kaza nedenlerinin analizi

Kazalar

Madencilik • • • • Ekonomik krizlerde ve olumsuzluklardan en fazla etkilenen sektör Yatırımın geriye dönmesi uzun vadeli Sektörde 30 milyon işçi : çalışanların %1’i Her aşaması çok riskli: iş kazalarının %8’i

ABD’de Madenlerde Ölümlü İş Kazalarının Seyri

ABD’de Madenlerde İş Kazaları ve Meslek Hastalıklarının Seyri

Ülkemizdeki Önemli Maden Kazaları Manisa/Soma/Kömür 13 Mayıs2014 yangın 301

Kömür Madenlerinde Toksik İnhalasyon Riskleri

Hastalık ve Yaralanmalardan Sorumlu Kimyasallar

SWORD 1996-1998 İnhalasyon Kazalarının Yaşandığı Sektörler

Kömür Madeni Gazları • • • • • Hidrojen Metan Karbonmonoksid Nitrojen Etilen • • • • • • Etan Oksijen Hidrojen sülfid Karbondioksid Azotdioksid Kükürtdioksid

Yüksek ıslarda bu gazlar patlamaya hazır bir ortam oluşturabilecek miktara ulaşmaktadır

Karbondioksid (CO 2 ) • • Renksiz hafif kokulu, maden suyu tadında Yüksek konsantrasyonlarda MSS uyarıcısı: – solunum sayısı ve kalp hızında artış

Metan (CH 4 ) • • Kokusuz ve tatsız bir gaz. Yanıcı gazlarla karışınca tatlı hoş bir koku yayıyor %5-14’lük karışımlarda patlayıcı özellik (en patlayıcı karışım %9)

Nitrojendioksid (NO 2 ) • • • • Kırmızı kahverengi, keskin kokulu tadı asitli Havayolları için oldukça iritan Bronş hiperreaktivitesinde artma Astım semptomlarında alevlenme

Karbon Monoksid (CO) • • • • • • Dumanın önemli bileşenlerinden Duman inhalasyonundan ölümlerin %80’inden sorumlu Hemoglobine yüksek afiniteyle bağlanır Oksihemoglobin disosyayson eğrisini sağa kaydırır Hücresel düzeyde mitokondriyal sitokrom enzimlerine bağlanır Doku hipoksisi ve ölüm

Hidrojen Sülfit (H 2 S) • • Özellikle madende sülfidlerin açığa çıktığı ortamlarda bulunmaktadır “Çürük yumurta kokusu” – 20 ppm müköz membranlarda iritasyon – 100 ppm akciğer hasarı ve bronşiolitis – 150 ppm olfaktor sinirde inhibisyon – 250 ppm akciğer ödemi – Daha yüksek konsantrasyonlarda asfiksi

Maden Kazalarının Etkileri • • • • Yangınlar Patlamalar Göçükler Su baskınları

Yangında Solunum Sistemi Etkilenmesi • • • • Termal hasar Hipoksik ortam Afiksi yapan gazların inhalasyonu Kimyasal iritanların inhalasyonu

Termal Hasar • • • Genelde süpraglotik bölgeyle sınırlı Buhar inhalasyonu alt solunum yolları ve akciğeri etkileyebilir Hasar inhalasyondan 2-8 saat sonra gelişir

Klinik • • • • • • • • Özellikle ağız çevresinde , burunda yanığa ait lezyonlar Stridor Yardımcı solunum kaslarının kullanılması Ağızdan kömürleşmiş materyal gelmesi Seste kabalaşma Yutma güçlüğü ve ağrılı yutma Boyun ağrısı Solunum yetmezliği

Afiksi Yapan gazlar

• • Karbon Monoksid Zehirlenmesi Nörolojik (kanda CO %) – – – Baş ağrısı (%10-20) Sersemlik (%20-30) Akıl yürütme zorluğu (% 30 40) Klinik • – Konfüzyon letarji senkop (%40-50) – Konvülsiyonlar:(%50-60) – – Koma Ölüm (>%70) Kardiyak – – – Kardiyak iskemi Aritmiler Kardiyojenik şok Geç Nöropsikiyatrik sekeller: – Halsizlik – Bellek bozuklukları – – Depresyon Anksiyete – Parkinsonizm – Ataksi – Fokal nörolojik bozukluklar

Tanı • Arter Kan Gazları: – Seri halde ölçülerek hipoksi takibi – Oksijen satürasyonu yüksek bulunsa bile güvenilmemeli !

– Co-oksimetreler: 4 farklı dalga boyu aracılığıyla COhemoglobin ve methemoglobinemiyi ölçebilir

İnhalasyon Hasarları

Yangınlar ve İnhalasyon Hasarları • • • Patlama ve yangınlar sonucu yanık morbiditesi ve mortalitesini olumsuz etkilemekte: hastane yatış süresi ↑ Yanıklarda %13-30 arasında inhalasyon hasarı görülmekte Maden kazalarında solunum sistemi semptomları: %45-50

Doku Hasarını ve Yerini Belirleyen Faktörler • • • Partikülün büyüklüğü Gazların suda eriyebilirlik özellikleri: pH sı: asid ve alkali doku hasarları

Fizyopatoloji • • • • Vücutta inflamatuar yanıt sisteminin uyarılması Doğrudan doku hasarı Mukus hipersekresyonu Akut bronkospazm ya da bronkore

• • • • • Hiperinflasyon: – Fizyopatoloji Küçük havayolları konstriksiyonu – Havayollarında ödem , epitel dökülmesi ve nekrotik materyalle daralma – Mukosiliyer klirenste bozulma Atelektaziler: – Sürfaktan aktivitesinde bozulma Alveollerde toksik maddelerin depozisyonu Kapiller hasar: – Non-kardiyojenik pulmoner ödem Enfeksiyonlara yatkınlık – Makrofaj fonksiyonlarında bozulma – Silyer fonksiyonlarda bozulma – Epitelyal bariyerde yıkılma

• • • • • • İnhalasyon Hasarlarının Uzun Süreli Komplikasyonları Havayolu hiperreaktivitesi Disfaji Egzersiz dispnesi Bronşektazi Bronşiolitis obliterans Kalıcı difüzyon bozukluğu

Örnek Kaza Analizi

Örnek Kaza Analizi

Örnek Kaza Analizi

Kazalar İhmal Bilgisizlik Tecrübesizlik Mevzuatta yetersizlik Yaptırımlarda yetersizlik Düşük maliyetle yüksek kazanç elde etme hırsı Liyakatsizlik ………………

• • • • • • Özetle Kömür madenleri sadece pnömokonyozlar değil akut solunum sistemi hasarlanmaları için de önemli iş ortamlarıdır.

Bu ortamlarda solunum sistemine zararlı pek çok gaz karışım halindedir Türkiye’de kömür madeni kazalarından genelde metan gazı patlaması sorumlu bulunmaktadır Patlama ve yangınlarda doku hasarından ziyade CO zehirlenmesi ölümden sorumludur Hiçbir kaza kader değildir. Oluştuğunda altta ciddi ihmaller bulunmaktadır

Teşekkürler