Transcript ilginyangın
KİMYASAL TEHLİKELER DOÇ.DR.İLGİN KURŞUN Yeni kimyasallar her yerde Yediğimiz gıdadan, Bakım ürünlerine, Böcek kovucularından, Halılara, Plastik oyuncaklara ve çok fazlasında… TV & Bilgisayar Kişisel bakım/Kozmetikler Mobilyalar Sıradan bir ev Kimyasal ev Otomobil Döşeme Mobilya Temizlik maddeleri & Pestisitler Yerdöşemesi KİMYASAL MADDE • • • • • Doğal halde bulunan veya Üretilen veya Herhangi bir işlem sırasında veya Atık olarak ortaya çıkan veya Kazara oluşan her türlü element, bileşik veya karışım olarak tanımlanmıştır. TEHLİKELİ KİMYASALLAR ve KAYNAKLARI KİMYASALLAR TEHLİKELİ KİMYASALLAR ANİ, TEKRARLANAN VEYA UZUN SÜRELİ MARUZİYET SONUNDA SAĞLIĞA ZARARLI OLANLAR FİZİKSEL VE KİMYASAL ÖZELLİKLERİ NEDENİYLE ZARAR VERME RİSKİ OLANLAR ÇEVREYE ZARAR VERENLER ÜLKEMİZDEKİ BAZI KİMYASAL KAZALAR• Kimya Deposu Yangın ve Patlamaları• İstanbul Tuzla LMA Fab. Reaktör Patlaması(Reçine üreten reakörün patlaması)• İstanbul Başakşehir Saf Kimya Yangını Gaziantep Allen Kimya Yangını Gebze Boya Fabrikası Yangını İst. Tuzla Kayalar Kimya Boya Fab. Yangını KİMYASALLAR TEHLİKELİ KİMYASALLARIN RİSKLERİ SAĞLIK RİSKLERİ GÜVENLİK RİSKLERİ Meslek hastalıkları İş kazaları İş kazaları Yangın Parlama-patlama ÇOK TOKSİK MADDE TOKSİK MADDE ZARARLI MADDE AŞINDIRICI MADDE TAHRİŞ EDİCİ MADDE ALERJİK MADDE KANSEROJEN MADDE MUTAJEN MADDE ÜREME İÇİN TOKSİK MADDE YANICI PARLAYICI PATLAYICI OKSİTLEYİCİ (OKSİDAN) SUYA DUYARLI OLANLAR BİRBİRLERİYLE REAKSİYONA GİRENLER ÇEVRE İÇİN RİSKLER Ekosistemin dengesini bozma ÇEVRE İÇİN ZARARLI OLAN MADDELER KİMYASALLAR KİMYASALLARIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI SOLUNUM KİMYASALLAR İŞYERİ HAVASINDA TOZ, SİS, DUMAN, GAZ VE BUHAR. LİF ŞEKLİNDE DAĞILMIŞ OLABİLİR VE SOLUNABİLİR (ÇAPI 3 MİKRONDAN AZ UZUNLUĞU 5 MİKRONDAN FAZLA UZUNLUK, ÇAP, ORANI 3:1 DEN BÜYÜK LİFLER) ABSORBSİYON (DERİ VEYA GÖZLER) SİNDİRİM SIVI KİMYASALLAR DERİ YOLU İLE ABSORBLANABİLİR ORTAM HAVASINDA BULUNAN TOZLARIN YUTULMASI, KİMYASAL MADDE BULAŞMIŞ ELLERİN TEMİZLENMEDEN YEMEK YENİLMESİ, SİGARA İÇİLMESİ YOLUYLA, YANLIŞLIKLA YUTMA YOLUYLA, GAZ, TOZ, BUHAR, DUMAN SIVI VEYA KATI MADDELERİN VÜCUDA GİRMESİDİR. 9 AYRICA GÖZLER DE SIÇRAMA VEYA BUHAR ŞEKLİNDE BULUNAN MADDELERİ ABSORBE EDEBİLİR. Kimyasalların vücuda giriş yolları Deri Solunum yolu Sindirim kanalı Nikel, Katran , Benzen, Akrilik, Epoksi reçineleri Organik fosforlar Böcek ilaçları Kurşun Cıva Manganez Arsenik Asbest Silisyum Pamuk tozu Kadmiyum Berilyum Dizel gazlar Karbon monoksit Vinil klorür Tiner Benzen Tolüen Karbon tetraklorür Vinil klorür Tiner Asbest Nitrozaminler Dumanlar Kurşun Benzidin boyalar Betanaftilamin Cıva Mangal dumanları kurşun Kimyasal Atıkların Bertaraf Edilmesi Kimyasalların kullanıldığı yerlerde atıkların oluşması çok normaldir. Bazı kimyasalların artıkları ve/veya atıkları hem çevre hem de insan sağlığı için çok tehlikeli olabilir. Bu gibi durumlarda kimyasal atık veya artığın türüne göre insan sağlığına ve ekolojiye yönelik riskler ortadan kaldırılmalı veya en aza indirilmelidir. YANGIN Doç.Dr.İlgin KURŞUN YANMA NEDİR YANMA MADDENİN ISI VE OKSİJENLE BİRLEŞMESİ SONUCU OLUŞAN KİMYASAL BİR OLAYDIR. YANGIN SINIFLARI C KORLU YANAN KATI MADDELER ODUN KÖMÜR KAĞIT TEKSTİL ÜRÜNLERİ KAUÇUK VB. YANICI SIVILAR VEYA SIVI HALE GELEN KATILAR BOYALAR PETROL ÜRÜNLERİ YAĞLAR YANICI GAZLAR HİDROJEN DOĞALGAZ METAN ETAN PROPAN BÜTAN ASETİLEN YANICI METALLER MAGNEZYUM SODYUM ALEMİNYUM TOZLARI VB. AYRICA NİTRATLAR YANGIN SEBEPLERİ DİKKATSİZLİK 16 SİRAYET İHMAL TABİAT OLAYLARI SABOTAJ KAZALAR Yangın kimyasına genel bakış 17 Yanma: Bir kimyasal olaydır. Yanıcı maddelerin belirli bir ısı seviyesinde oksijenle birleşmesidir. Yangın kimyasına genel bakış (Devam) 18 Yangın kimyasına genel bakış (Devam) 19 Yangın kimyasına genel bakış (Devam) 20 YANICI MADDELER GAZLAR SIVILAR KATI MADDELER Doğal gaz Propan Bütün Hidrojen Asetilen Karbon monoksit ve diğerleri Benzin Gaz yağı Alkol Boya Cila Zeytin yağı Mazot ve diğerleri Kömür Plastik Ağaç Şeker Kağıt Hububat Kumaş Saman Mum Mantar Deri ve diğerleri Yangın kimyasına genel bakış (Devam) 22 2) Yakıcı Madde (Oksijen): 23 Normal olarak havada %21 oranında bulunan oksijen yanma olayının temel unsurudur. Renksiz, kokusuz ve tatsız bir gazdır. Oksijen oranı çok özel şartların dışında çok fazla değişmez. Eğer özel şartlarda oksijen oranı mesela %5 artsa cisimlerin yanıcılık özellikleri çok fazla artar ve mesela yürürken sürtünme ısısından elbiselerimiz tutuşabilir. Yanmanın sürmesi için en az %16 oranında oksijene ihtiyaç vardır. Oksijenin bu oranın altına düştüğü yerlerde yanma zayıf olur ve azalan oksijen oranına göre durabilir. 24 Isı kaynakları, yanıcı maddeyi tutuşma sıcaklığına (yanma noktasına) gelecek kadar ısıtan kaynaklardır. Bir maddenin yanmaya başlaması için yeterli miktarda ısıya ihtiyaç vardır. İhtiyaç duyulan bu ısı bir çok kaynaktan elde edilmektedir. Isı kaynakları iki kısımda incelenir. Doğal Isı Kaynakları Yapay Isı Kaynakları Doğal Isı Kaynakları Güneş Yıldırım Volkanlar Güneş: Güneşin radyasyon şeklinde yaydığı enerjiye güneş ısısı enerjisi denir. Suni Isı Kaynakları Açık Ateşler Elektrik Arkları Aşırı Isı Veren Kaynaklar Kızgın Yüzeyler Kıvılcımlar Statik Elektrik Arkları Sürtünme ile ortaya çıkan ısı Çarpmalarla ortaya çıkan kıvılcımlar Yanma ürünleri 27 Zehirli ve boğucu gazlar CO CO2 SO2 H2S NH3 HCN ve C3H4O Duman Isı Alev Bazı Gazların Özellikleri; 28 Karbondioksit CO2 Renksiz Karbonmonoksit CO Renksiz Metan CH4 Renksiz Hidrojen Sülfür H2S Renksiz Kükürt Dioksit SO2 Renksiz Kokusuz Kokusuz Kokusuz Çürük Yumrt. Keskin Kokulu Yanıcı Yanıcı Yanıcı Boğucu Boğucu Zehirleyici Patlayıcı Patlayıcı Patlayıcı Boğucu - Solunum Rahatsız. - Yanma ürünleri (Devam-Alev) 29 Alev yanma olayının gözle görülen kısmıdır. Özellikle tam yanma durumunda çok net bir şekilde görülür. Genellikle hızlı tepkimeye giren yanan maddelerde ısı, çoğu zaman da ışık yayan gaz kütlelerine alev denilmektedir. Kızıl renktedir. Oksijen azaldıkça alev sarımtırak renge dönüşür. Yanma sonucu oluşan gazların türleri ve miktarları da alev renginin oluşumunu etkiler. Yanma ürünleri (Devam) 30 Özellikle akaryakıt yangınlarında renk değişimi önem kazanır. Dolu tank, siyah duman ve kızıl alevle yanar. Tank boşaldıkça (yakıt seviyesi düştükçe) duman rengi, kahverengiye, alev rengi ise sarıya dönüşür. Tankın doluluk seviyesi daha da düştükçe patlayıcı gazlar artar; duman sarı- mor karışımında, alev ise maviye dönüşür. Mavi alev yanmakta olan tankın infilak etmekte olduğunun işaretidir. Yangın (Devam) 31 Yangının fark edilmesindeki oluşum safhaları; İlk aşamasında, KOKU, İkinci aşamasında, DUMAN, Üçüncü aşamasında, ALEV görülür. Yangın (Devam) 32 Yangın (Devam) 33 Yangın (Devam) 34 Sıcaklık 5 dakika sonra 555 oC, 10 dakika sonra 660 oC, 15 dakika sonra 720 oC, Yarım saat sonra 820 oC, Bir saat sonra 927 oC’ a yükselmektedir. İnsan vücudu ve solunum sistemleri 65 oC sıcaklığa sınırlı bir süre, 120 oC sıcaklığa 15 dakika, 143 oC sıcaklığa 5 dakika, 177 oC sıcaklığa ise 1 dakika dayanabilir. Yangın nedenleri 35 Yangının nedenlerinin yüzde olarak dağılımı: Elektrik kusurları Sigara Sürtünme Aşırı ısıtılmış maddeler Sıcak yüzeyler (buhar kazanları, fırınlardan gelen ısı) Alevlerden yanma % 22 % 17 % 10 % 8 % 7 % 7 Yangın nedenleri 36 Korunma önlemlerinin alınmaması Bilgisizlik İhmal Kazalar Sıçrama Sabotaj Doğa olayları 37 38 Yangın nedenleri (Devam) 39 Kaynak ve kesme işlerinde çok dikkatli olunuz Temiz ve düzenli işyerlerinde daha Sigara içilmemesi gereken az yangın riski vardır. yerlerde aksini yapmak intihar etmek demektir. Yangın nedenleri (Devam) 40 Yangınla mücadele vasıtalarını temiz ve bakımlı bulundurunuz. Elektrik donanımına ehliyetsiz kimseler el sürmemelidir. Kusurlu ve etrafı yanabilir maddelerle dolu ısıtma kazanları tehlikeli olabilir. Yangın nedenleri (Devam) 41 Kıvılcım çıkaran işlerin yanında ve civarda yanabilir madde bulundurmayınız. Yangın ihbarını işittiğinizde ne yapacağınızı önceden öğreniniz. 42 43 1) SU: Yangın söndürücüler içerisinde daha ucuz ve daha kolay temin edilebilenidir. Bir yangının çevreye yayılmasını ve giderek genişlemesini önlemekte, yangın mahalline yakın bulunan yanıcı ve patlayıcı madde depolarının soğutulmasında kullanılır. 44 SU – AVANTAJLARI: Depolanmasının kolaylığı, Isı alma özelliğinden dolayı yanıcı maddelerin ısısının kolaylıkla tutuşma sıcaklığının altına düşürmesi, Buhar haline geçerken 1.7 kere genişlediğinden yangın için gerekli olan oksijenin (havanın) önünü buhar olarak kesmesi ve boğma etkisi yapması, Yanabilen cisimleri ıslatarak, tutuşma ısılarının altında kalmasını sağlaması. 45 SU – DEZAVANTAJLARI: Elektrik akımını iletmesi, Bazı kimyasal maddelerle (Na, Mg) reaksiyona girerek H2 gazı açığa çıkarması, Yüzey gerilimi yüksek olduğundan yanan maddelerin içine yavaş işlemesi. 46 2) Kuru kimyasal tozlu söndürme cihazları (KKT): Temel söndürme maddesi amonyumfosfattır. B ve C sınıfı yangınlarda olduğu kadar A sınıfı yangınlarda da etkilidir. Yangın sırasında sıcak yüzeyle karşılaşınca erir ve yapışkan hale gelerek yanıcı maddenin üzerine yapışır. Bu tabaka yanıcı maddenin hava ile temasını keser, oksijenin yanma zincirine katılmasını engelleyerek söndürmeyi gerçekleştirir. 47 Püskürtme sırasında görüşü bozduğu, nefes almayı zorlaştırdığı, yanıcı madde dağıldığında sıcak korun yeniden tutuşabileceği, elektrik yangınlarında etkili olurken, elektrik bağlantı ve nakil hatlarına zarar verdiği göz önünde tutulmalıdır. Etkin söndürme gücü, geniş kullanım alanı, kolay kullanım, emniyetli aksesuarlarla donatılmış olması ve rahat taşınması Kuru Kimyevi Tozlu söndürme cihazlarının tercih edilme sebepleridir. Çeşitli tipleri bulunmaktadır. (1,2,6,12,25,50,ve 100 kg’lık) 48 3) Karbondioksitli yangın söndürme cihazları: 49 Yangın söndürme cihazları kullanılanlardandır. içerisinde en çok Cihazların içerisinde basınçla sıvılaştırılmış karbondioksit (CO2) gazı bulunur. saf CO2 gazı, yanmayan ve bir çok madde ile reaksiyona girmeyen özelliğe sahip olması, havadan 1,5 kat daha ağır olması sebebiyle yangın sırasında havanın yerini alarak yangını boğma etkisi göstermesi avantajlarıdır. 50 Zehirleyici etkiye sahip olması, dezavantajı olup, İnsanların bulunduğu önerilmektedir. yerlerde kullanılmaması Yanabilen sıvı yangınları ile elektrikli malzeme yangınlarında öncelikle kullanılır. (video) 51 52 4) Köpük: Özellikle yanabilen sıvıların yüzeyini genişçe kaplama özelliği, köpüğün sıvı yangınlarında tercih edilme sebebidir. Köpük, yangın yüzeyini sarar ve hava ile (oksijen) olan teması keserek tam sönme sağlanıncaya kadar kademe kademe ilerleyerek akar. Ayrıca yangın sırasında çeşitli sebeplerle sıçrayan küçük parçalar köpükle etkisiz hale gelir. (video) 53 Parlama ve Patlama 54 Parlayıcı madde: Normal şartlar altında buharlaşabilen veya gaz halinde bulunan ve tutuşma noktası düşük olan madde. Parlama: Parlayıcı maddelerin yanma limitleri içinde hava ile karışım oluşturmaları ve bu karışımın tutuşma noktası üzerinde bir tutuşturucu etkenle teması sonucu yanması olayı. Parlama Noktası: Yanma özelliği olan sıvıların parlamaya hazır bir buhar tabakası oluşturabilecekleri en düşük ısı derecesi. Alt Yanma Sınırı: Buhar tabakasının parlayabilmesi için hava ile oranı bakımından olması gereken en düşük miktar. Parlama ve Patlama (Devam) 55 Daha farklı kriterlerle de sınıflandırma yapılabilir. Not: Sıvılar kaynama sıcaklıklarına kadar ısıtılınca uçuculuk özellikleri artar ve daha çabuk buharlaşarak diğer sınıf parlayıcıların özelliklerine ulaşabilirler. Parlayıcı Maddelere Örnekler: Sıvılar Katılar Gazlar Aseton Fosfor penta klorür Asetilen Benzen Zirkon Metan Hegzan Magnezyum Propan Toluen Ksilen, Metil alkol, Benzin Betanaftilansin Karpit Etan Parlama ve Patlama (Devam) Patlama: Hava ile karışım halinde olan gazın parlama (tutuşma) ısısına erişmesi ile tamamının aniden yanması sonucu meydana gelen hacim genişlemesidir.