Transcript Yeni maddeleri Çevreye Etkisi

Yeni Maddelerin
Çevreye Etkisi
Dr. Utku Güner
Trakya Üniversitesi
Fen fakültesi Biyoloji Bölümü
Email: [email protected]
Ne göreceğiz?








Yeni maddeler
Nano maddeler
Yeni maddelerin çevreye etkisi
Toksik etki
Çevre etkisi
Örnek olay DDT
Örnek olay Asbest
Değerlendirme
Yeni maddelerin çevreye etkileri
2
Teknolojinin getirdiği gelişmeler
 Polimer teknolojisi
 Nano teknoloji en hızlı ilerleyen
teknolojiler başında gelmektedir.
 Yeni üretilen, geliştirilen ve pazara
sunulan kimyasalların gerek sayısı
gerekse türü günden güne artmaktadır.
Yeni maddelerin çevreye etkileri
3
Yeni kimyasallar her yerde






Yediğimiz gıdadan,
bakım ürünlerine,
böcek kovucularından,
halılara,
plastik oyuncaklara
ve çok fazlasında…
Yeni maddelerin çevreye etkileri
4
Artan yeni maddeler
 10 milyondan çeşit kimyasal
maddenin kullanıldığı tahmin
edilmektedir. (REACH)
 her yıl piyasaya 200-300 farklı yeni
kimyasal madde sürülmektedir.
Yeni maddelerin çevreye etkileri
5
Yeni Nano Maddeler













fullerenes (C 60)
Tek cidarlı karbon nanotüpler (SWCNTs) çok duvarlı karbon
nanotüpler (MWCNTs)
gümüş nano partiküller
demir nano partiküller
karbon siyahı
titanyum dioksit
alüminyum oksit
seryum oksit
çinko oksit
silisyum dioksit
polisitren
endrimerlerin
nanoclays
Yeni maddelerin çevreye etkileri
6
Yeni maddelerin riskleri
 Her yıl 700 kimyasal temel toksisite
testlerinden geçmeden
kullanılmaktadır.
 Dünyada, her yıl işe bağlı 2 milyon
ölüm olayının yaklaşık yüzde 25
kısmı(439.000) kimyasal maddelere
bağlı
Yeni maddelerin çevreye etkileri
7
Yeni maddelerin getirdiği problemler
 işe bağlı hastalıkların yaklaşık yüzde
25 kısmı (160 milyon olaydan 35
milyon tanesi) kimyasallara bağlıdır.
Yeni maddelerin çevreye etkileri
8
Nano maddeler ve risk
Yeni maddelerin çevreye etkileri
9
Nano maddelerin riski
 Nano boyuttaki malzemelerin zararlı
etkileri şu anda tam olarak
bilinmemektedir.(Yeterli araştırma,
süre, bilgi, maddenin doğada izlediği
yol, birikim, vb bilinmiyor.)
 Nano malzemelerin üretimi,
taşınması, kullanımı, yok edilmesi,
gibi süreçlerde çevre ve insana
etkileri de tam olarak bilinmektedir.
Yeni maddelerin çevreye etkileri
10
Her kimyasal madde
 Uygun yolla ve uygun dozda canlı
organizmalara verildiğinde zararlı etki
meydana getirme kapasitesine sahiptir.
 bir etki meydana getirebilmesi için öncelikle
belirli bir yoldan vücuda alınması, absorbe
olması gereklidir.
 SONUÇTA meydana gelen etkinin şiddeti,
organizmada etki yerine ulaşan madde
miktarına bağlıdır.
Yeni maddelerin çevreye etkileri
11
Çevre etkisi için





Derin deniz türlerine etkiler
Bentik canlı türlerine etkiler
Topraktaki canlı türlerine
Karadaki canlı türlerine etkiler
Mikroorganizmalara etkiler
Yeni maddelerin çevreye etkileri
12
Yeni maddelerin çevreye etkileri
13
Toksik etkietki
Etkiyi yaratacak doz düzeyi, maddenin
fizikokimyasal özellikleri, temas koşulları
ve temas edilen organizma/ birey
hakkında bilgi sahibi olmak gereklidir.
Toksisiteyi etkileyen esas faktörler
toksik maddenin dozu, veriliş yolu,
temas süresi ve sıklığıdır.
Tekrarlayan temasla gelişen toksisiteyi
etkileyen faktörler temas süresi ve
sıklığıdır.
Yeni maddelerin çevreye etkileri
14
Çevre etkisi belirlemek için
Kimyasal maddenin
 biyolojik sistemlerde meydana getirdiği zararlı
etkileri saptamak,
 doz-cevap ilişkisini belirlemek,
 toksisite meydana getirdiği koşulları belirlemek
Meydana gelen toksik etkinin
 doğasını
 niteliğini
 niceliğini tanımlamaktır
Yeni maddelerin çevreye etkileri
15
Toksik testler
Bütün testler
 sağlıklı,
 uygun koşullarda muhafaza edilmiş,
 derecelendirilmiş dozlara maruz bırakılan hayvanlara
uygulanır
Bütün testlerde
 kontrol grubu kullanılır
Uygulamayı takiben
 toksisite işaretleri gözlenir
 ayrıntılı olarak kaydedilir
 testi takiben kontrol grubu dahil tüm hayvanlara patolojik
testler uygulanır
Yeni maddelerin çevreye etkileri
16
Özel Toksisite testleri




Teratojenite
Mutajenite testleri
Davranışsal toksikoloji
İmmünotoksikoloji
Yeni maddelerin çevreye etkileri
17
Özellikle memelilerde
 Farmakokinetik
 Akut zehirlilik
 Maddenin tekrar alınması durumunda
zehirlilik
 Kronik zehirlilik
 Genetik zehirlilik
Yeni maddelerin çevreye etkileri
18
DDT
Yeni maddelerin çevreye etkileri
19
DDT zamana bağlı etkisi
Yeni maddelerin çevreye etkileri
20
Asbest
16000
250
14000
200
12000
10000
150
8000
100
6000
4000
50
2000
0
0
1925
1950
1975
1988
1993
Asbestos kullanımı
1998
2000
2010
Asbestosis
Yeni maddelerin çevreye etkileri
21
Kısaca
 Yeni maddelerin (özellikle nano
maddelerin) çevreye ve insana etkileri
ayrıntılı araştırmalı
 Zararsız yada güvenli madde
olmadığı, bütün maddelerin doza ve
süreye bağlı olarak zararlı olabileceği
unutulmamalıdır.
Yeni maddelerin çevreye etkileri
22
Teşekkürler
Dr. Utku Güner
Trakya Üniversitesi Fen Fak
Biyoloji Bölümü 22030 Edirne
Cep
:0 542 621 86 22
Fax
:0 284 235 40 10
İş
:0 284 234 28 26 -1194
:[email protected]
Yeni maddelerin çevreye etkileri
23