Transcript d. cumhuriyet döneminde ekonomi (1938`e kadar)

5- CUMHURİYET DÖNEMİNDE EKONOMİ (1938’E KADAR)
İzmir İktisat Kongresi (18 Şubat - 4 Mart
1923)
Lozan'daki barış görüşmelerinin kesildiği bir
sırada, İzmir'de Türkiye iktisat Kongresi
toplandı.
Atatürk, kongreyi açarken yaptığı
konuşmada "Siyasi zaferler, ne kadar büyük
olursa olsun, ekonomik zaferle
taçlandırılmazlarsa, kazanılacak başarılar
yaşayamaz, az zamanda söner." şeklindeki
sözleriyle gerçek kurtuluşun ekonomik
bağımsızlığa bağlı olduğunu belirtmiştir.
5- CUMHURİYET DÖNEMİNDE EKONOMİ (1938’E KADAR)
Çiftçi, sanayici, tüccar ve işçi
kesimlerinin temsilcilerinden
1135 kişinin katıldığı bu
kongrede temel ilke olarak,
ekonomik bağımsızlığın
her kesim tarafından
titizlikle korunması
kararlaştırılmıştır
Kongrede aynı zamanda
Misak-ı İktisadi’de kabul
edilmiştir.
5- CUMHURİYET DÖNEMİNDE EKONOMİ (1938’E KADAR)
Misak-ı İktisadi:
“Ekonomi Andı” anlamına
gelen bu kararda, Türk
milletinin milli
bağımsızlığından taviz
vermeyeceği, ekonomik
gelişmelerin ve kalkınmanın
milli bağımsızlık
doğrultusunda
gerçekleştirilmesi gerektiği
belirtilmiştir.
5- CUMHURİYET DÖNEMİNDE EKONOMİ (1938’E KADAR)
İzmir iktisat Kongresi'nde ayrıca;
- Hammaddesi yurt içinde yetişen veya yetiştirilebilen
sanayi dallarının kurulması,
- Küçük imalattan süratle fabrikaya geçilmesi,
- Özel sektörce yapılamayan teşebbüslerin devletçe
gerçekleştirilmesi,
- Özel teşebbüse kredi sağlayacak bir devlet bankası
kurulması ve
- İşçilerin durumunun düzeltilmesi şeklinde kararlar
alınmıştır.
5- CUMHURİYET DÖNEMİNDE EKONOMİ (1938’E KADAR)
Milli Ekonominin Kurulması
a. Tarım
17 Şubat 1925'te çıkarılan bir kanunla aşar
vergisi kaldırılarak yerine daha az
miktardaki arazi vergisi konuldu.
Böylece köylünün rahatlaması
sağlanmıştır.
Köylüye yardım etmek amacı ile tohum
ıslah istasyonları, numune çiftlikleri
kuruldu. Traktör kullanılması teşvik
edilerek ucuz alet ve makine dağıtıldı.
5- CUMHURİYET DÖNEMİNDE EKONOMİ (1938’E KADAR)
Tarım Kredi Kooperatifleri
kuruldu.
Yüksek Ziraat Enstitüleri açılarak
tarımla ilgili bilimsel araştırmalar
yapılmasına imkan hazırlandı.
Tarım faaliyetlerini geliştirmek ve
çiftçilere kredi kolaylığı sağlamak
amacıyla Ziraat Bankası
geliştirilerek kredi imkanları
artırıldı.
5- CUMHURİYET DÖNEMİNDE EKONOMİ (1938’E KADAR)
b. Sanayi
28 Mayıs 1927tarihinde
"Teşvik-i Sanayi Kanunu"
çıkarıldı. Bu kanunla özel
teşebbüse yatırım yapmada
pek çok kolaylıklar
sağlanmıştır.
1929 yılından itibaren gümrük
tarifelerinin yükseltilmesi de,
memleketimizdeki sanayi dış
rekabette korumayı
amaçlamıştır.
5- CUMHURİYET DÖNEMİNDE EKONOMİ (1938’E KADAR)
Bu dönemde devlet, temel
tüketim ve ana mallar sağlamak
gayesi ile üç beyaz ve üç siyah
projesine ağırlık vermiştir. Un,
şeker, pamuklu üç beyazı,
kömür, demir ve akaryakıt ise üç
siyahı oluşturuyordu.
Bu temel malların üretilmesi ile
döviz tasarrufu sağlanacağı gibi,
bu maddeler için dışa bağımlılık
da ortadan kalkacaktı.
5- CUMHURİYET DÖNEMİNDE EKONOMİ (1938’E KADAR)
Yeni devletin kuruluşundan 1933'e kadar geçen
dönemde sanayileşme istenilen seviyede
gerçekleşmemiştir.
Bu durumun başlıca nedenleri arasında:
-Gelir seviyesinin çok düşük olması,
-Teknik bilginin yetersiz olması,
-1929'a kadar sanayinin dışa karşı himaye edilememesi
(Lozan’ın bazı maddeleri nedeniyle),
5- CUMHURİYET DÖNEMİNDE EKONOMİ (1938’E KADAR)
-Özel sektörün Teşvik-i
Sanayi Kanunu'na rağmen
yapabildiği yatırımların
miktar ve çeşit itibariyle
yeterli olmaması,
-1929 yılında dünya da
meydana gelen ekonomik
bunalımın Türkiye'yi olumsuz
etkilemesi sayılabilir.
5- CUMHURİYET DÖNEMİNDE EKONOMİ (1938’E KADAR)
Ülkemizde 1934 yılında ilk defa
planlı ekonomiye geçildi.
1934 - 1939 yılları arasında "Birinci
Beş Yıllık Planı" uygulandı.
Hazırlanan bu plana göre, özel
sektörün gerçekleştiremeyeceği
yatırımlar devlet eliyle yapılmaya
başlandı. Plan doğrultusunda
dokuma, demir, kağıt, cam ve
kimya alanlarında 1937'ye kadar
on altı fabrika kuruldu.
5- CUMHURİYET DÖNEMİNDE EKONOMİ (1938’E KADAR)
“İkinci Beş Yıllık Plan" ise ikinci Dünya Savaşı'ndan dolayı
uygulanamadı. Bir daha da gündeme gelmedi.
Fakat, 1945 yılına kadar süren savaş esnasında Türkiye,
dışarıya muhtaç olmadan kendi ihtiyaçlarını
karşılayabilmiştir.
Sümerbank'ın açılmasıyla elde edilen başarı, yeni kuruluşların
açılmasını teşvik etmiş ve maden işleri ile uğraşacak Etibank ve
Maden Tetkik Arama Enstitüsü kurulmuştur (1935).
5- CUMHURİYET DÖNEMİNDE EKONOMİ (1938’E KADAR)
Böylece sanayide devletçilik
ilkesi iyice yerleşmiştir.
Kayseri, Ereğli, Nazilli ve
Malatya'da pamuklu
dokuma fabrikaları ve
Bursa Merinos Fabrikası
kuruldu. Böylece tekstil
sanayi kurulmaya başladı.
5- CUMHURİYET DÖNEMİNDE EKONOMİ (1938’E KADAR)
Selüloz sanayi alanında İzmit'te
kağıt, Gemlik‘te ipek fabrikası,
İstanbul Paşabahçe'de şişe ve cam
sanayi, Beykoz'da deri fabrikası
kuruldu.
Maden sanayi alanında ilk defa
Karabük Demir-Çelik Fabrikası
açıldı (1939).
Bu arada özel sektör Uşak'ta ilk
şeker fabrikasını kurmuştur.
5- CUMHURİYET DÖNEMİNDE EKONOMİ (1938’E KADAR)
c. Ulaşım
1. Demiryolları:
Yabancı şirketlerin elinde bulunan
demiryollarının satın alınarak
devletleştirilmesi ilk aşamayı
oluşturmuştur. İkinci aşamada ise
yeni demiryolları yapmak
amaçlanmıştır. Cumhuriyetin
ilanından 1938'e kadar herhangi
bir dış yardım almadan 3360
km. demiryolu yapılmıştır.
5- CUMHURİYET DÖNEMİNDE EKONOMİ (1938’E KADAR)
2. Karayolları:
Cumhuriyet Türkiye’sine Osmanlı
İmparatorluğu'ndan 18335 km'lik
karayolu kalmıştı. Fakat bu
yolların büyük bir kısmı harap ve
tamire muhtaçtı. Yaz ve kış
ulaşıma açık kasaba şehir
yollarının yapılması Cumhuriyet
Dönemi'nde gerçekleşmiştir.
1948'de karayollarının uzunluğu
45.000 km'ye ulaşmıştır.
5- CUMHURİYET DÖNEMİNDE EKONOMİ (1938’E KADAR)
3. Denizyolları:
1 Temmuz 1926'da çıkarılan
Kabotaj Kanunu ile Türk
karasularında gemi işletme
hakkı sadece Türklere
bırakılmıştır.
Sahillerimizde yük ve
yolcu taşınması devlet
ve özel teşebbüs
tarafından yapılırken,
devlet bu alanı kamu
hizmeti olarak
değerlendirerek
müdahale etmiştir.
5- CUMHURİYET DÖNEMİNDE EKONOMİ (1938’E KADAR)
Böylece yolcu taşıma
devlet tekeline
bırakılırken, yük
taşımada devlet ve özel
teşebbüs birlikte
faaliyette
bulunmuşlardır.