Transcript Sürdürülebilir Ulaşım için Kent Planlama ve Ulaşım Politikaları

İklim Değişikliği ve Ulaşım Sektörü
Sürdürülebilir Ulaşım için
Kent Planlama ve Ulaşım Politikaları
Y.Doç.Dr. Ela Babalık Sutcliffe
ODTÜ Şehir ve Bölge Planlama Bölümü
Sürdürülebilirlik
Kavramlar – Tanımlar
• Yenilenebilir kaynakların tüketim hızı bu kaynakların
yeniden yaratılma hızlarını aşmamalı
• Yenilenemeyen kaynakların tüketim hızı yenilenebilir
alternatiflerinin yaratılma hızını aşmamalı
• Hava ve çevre kirlilik oranları doğanın taşıma
kapasitesini aşmamalı
• Gelişme (ve ulaşım) insan sağlığına ve ekosisteme zarar
vermemeli
Günümüzde ulaştırma sektörü
ve çevresel etkiler
• Ulaştırma sektörü ve iklim değişikliği
– Avrupa Birliği sınırlarında yapılan 1998 tarihli çalışmada
Karbondioksit (CO2) emisyonlarının % 28’inin ulaştırma
sektörü kaynaklı olduğu bulundu.
– Bu oran artmakta
• Diğer insan etkinliklerinde yaratılan CO2 miktarları azalmakta
• Ulaşım sektöründe yaratılan CO2 miktarları hızla artmakta
• Avrupa Birliği 2001 yılı “White Paper” dökümanında 2000 –
2010 yılları arasında ulaşım sektörünün yarattığı CO2
miktarının % 50 oranında artacağı tahmininde bulunmakta.
Günümüzde ulaştırma sektörü
ve çevresel etkiler
• Ulaştırma sektörü ve iklim değişikliği
– CO2 emisyonlarının sera etkisinde büyük payı var
– Ulaşım sektöründe yaratılan diğer gazlar da iklim
değişikliği, çevre kirliliği ve ekolojik sistemin tahribi
açısından tehlike taşımakta:
• metan
• azot monoksit ve azot oksitler (NOx – havayolları kaynaklı)
• kloroflorokarbon (CFC – soğutma sistemleri kaynaklı)
Kaynak tüketimi ve ulaştırma sektörü
• Günümüzün ulaştırma sektöründe enerji
gereksinimi % 99 oranında petrol
• Petrol ürünlerinin tüketiminden % 60
oranında ulaşım sektörü sorumlu
• Petrol yenilenemeyen bir kaynak
Arazi ve doğal çevrenin tüketimi
ve ulaştırma sektörü
• Ulaşım altyapısı en temel arazi kullanım
türlerinden biri
• Ulaşım sistemleri ve bağlantıları (özellikle otoban
ve diğer karayolları) doğal alanları kullanmakta
• Ulaşım ile kent çeperlerine erişim arttıkça kentler
yayılmakta ve doğal çevreyi ve rezerv arazileri
işgal etmekte
İnsan sağlığı ve ulaştırma sektörü
•
•
•
•
Kirlilik etkileri
Gürültü etkileri
Trafik kazaları
Trafik sıkışıklığı
– Daha fazla emisyon
– Stres
– Zaman kaybı
Ulaştırma alt türleri ve
sürdürülebilirlik
• Karayolu ve havayolu çevreyi en çok kirleten;
Demiryolu ve denizyolu çevresel etkisi en az olan
türlerdir
• Ulaştırma sektöründe ortaya çıkan CO2 emisyonlarının
% 84’ü karayolu sektörü kaynaklıdır (AB White Paper 2001)
• Karayolu ve havayolu en çok petrol tüketen ulaştırma
sektörüdür
• Karayolu ve havayolu en çok arazi işgal eden türlerdir
Ulaştırma alt türleri ve
sürdürülebilirlik
Mesafe
(km)
813
100 km’de tüketilen enerji
(petrol) (l / yolcu 100 km)
Karayolu
778
5,9
Havayolu
600
7,8
Demiryolu
2,5
Ulaştırma alt türleri ve
sürdürülebilirlik
CO2 emisyonu
(kg / yolcu)
Demiryolu
35,2
CO2 emisyonu
(g / yolcu km)
43
Karayolu
109,2
140
Havayolu
111,4
186
Ulaştırma alt türleri ve
sürdürülebilirlik
Enerji yoğunluğu (kJ / kişi-km)
Araba
Benzin
Dizel
LPG
Tren
Tramvay ve metro
1790
1420
1440
980
1110
Otobüs
Bisiklet
Yürüme
1110
40
30
Günümüz ulaştırma sektörü ne
derece sürdürülebilir nitelikte?
• Yolcu ve yük taşımacılığında en ağırlıklı sektör
karayolu
• Havayolunun payı az ancak taşımada en çok artış
gösteren sektörlerden biri
Günümüz ulaştırma sektörü ne
derece sürdürülebilir nitelikte?
Yük taşımacılığında ulaşım türlerinin payı
100%
90%
80%
70%
Havayolu
60%
Denizyolu
50%
Demiryolu
40%
Karayolu
30%
20%
10%
0%
Avrupa
Karayolu
Demiryolu
Denizyolu
Havayolu
Türkiye
Avrupa
44
8
45
3
Türkiye
91
4
5
0.2
Günümüz ulaştırma sektörü ne
derece sürdürülebilir nitelikte?
Yolcu taşımacılığında ulaşım türlerinin payı
100%
90%
80%
70%
Havayolu
60%
Denizyolu
50%
Demiryolu
40%
Karayolu
30%
20%
10%
0%
Avrupa
Karayolu
Demiryolu
Denizyolu
Havayolu
Türkiye
Avrupa
79
6
10
5
Türkiye
96
2
0.01
2
Günümüz ulaştırma sektörü ne
derece sürdürülebilir nitelikte?
• Gelişmiş ülke kentlerinde kentsel ulaşımda özel araba hakim
• Gelişmekte olan ülke kentlerinde toplu taşım ve yaya kullanımı
yüksek ancak sürekli azalmakta; ve en büyük artış gösteren tür
özel araba
• Tüm dünyada toplu taşım kullanımı azalmakta
• Tüm dünyada yaya ulaşımı azalmakta
• Bisiklet ile ulaşım yok denilecek kadar az
• Kentsel ulaşımda çevreye dost türler:
– toplu taşım (özellikle raylı sistemler), bisiklet, yaya
Günümüz ulaştırma sektörü ne
derece sürdürülebilir nitelikte?
• Kentler arası ulaşımda (yük ve yolcu
taşımada) hakim olan sistemler
sürdürülebilir değil
• Kentsel ulaşımda hakim olan sistemler
sürdürülebilir değil
Sürdürülebilir Ulaşım için
• Karayolları ve arabanın hakimiyeti dikkate alınarak:
– Temiz yakıt türlerinin kullanılması özendirilmeli
• Karayolları ve arabanın hakimiyetini değiştirmek için:
– Çevreyi en az kirleten ulaşım türleri kullanılmalı
– (Demiryolları, deniz ve su yolları, toplu taşım, yaya ve bisiklet)
• Arazi kullanım ve kent planlarıyla araba kullanım
gereksinimini azaltan; toplu taşım, yaya ve bisiklet
kullanımını özendiren kentler tasarlanmalı
• Ulaşım gereksinimini ve talebini azaltmak için İletişim
Teknolojilerindeki gelişmelerden faydalanılmalı
Sürdürülebilir Ulaşım politikası
olarak yakıt türlerinin kontrolü
• Temiz yakıt kullanımı için teşvikler
– Birleşmiş Milletler Avrupa Ekonomik Komisyonu tarafından öne sürülen
“Kurşunlu Benzin Kullanımının Aşamalı Olarak Kaldırılması” bildirgesi
uyarınca bu bildirgeyi imzalayan ülkeler 1 Ocak 2005 tarihine kadar
karayolu araçlarında kurşunlu benzin kullanımına son vereceklerdir.
Türkiye bu belgeyi imzalamamıştır.
• Çevreye zararlı yakıt kullanımında denetleme ve ceza sistemleri
– AB 2001 “White Paper” politika dökümanı uyarınca karayolu araçları
çevreye olan olumsuz etkilerine göre ücretlendirileceklerdir. Petrole
alternatif yakıt kullanan araçlar için ücretlendirme olmayacaktır. “Çevreyi
kirleten öder” ilkesine dayalı ücretlendirme politikası tüm Birlik
kapsamında uygulanacak olup, aday ülkelerde de buna uyumlu sistemlerin
geliştirilmesi gerekmektedir.
Sürdürülebilir Ulaşım politikası
olarak petrole alternatif yeni
teknolojiler
Yeni teknolojiler
– Elektrik enerjisi kullanan araçlar
– Güneş enerjisi kullanan araçlar
– Rüzgar enerjisi kullanan araçlar
Sürdürülebilir Ulaşım politikası olarak
çevreye dost türlerin desteklenmesi
• Yük ve yolcu taşımacılığında demiryolu ve denizyolları
– Demiryollarının yaygınlaştırılması, modernize edilmesi
– Deniz ve su yollarının yaygın kullanımı, hizmet düzeylerinin artırımı
– Sistemler arası entegrasyon
• Kentsel ulaşımda “yeşil türler”: toplu taşım, yaya ve bisiklet
–
–
–
–
Yeni sistemlerin geliştirilmesi: metro, hafif raylı, tramvay, otobüs yolları
Trafikte hafif raylı, tramvay ve otobüs sistemlerine öncelik veren çözümler
Yayalaştırma, yaya yolları, yaya öncelikli kent mekanları tasarımı
Bisiklet yolları, bisiklet parkları, bisiklet öncelikli trafik çözümleri
Sürdürülebilir Ulaşım politikası olarak
araba kullanımı kontrolü ve kısıtlamalar
• Fiziksel müdahaleler ile özel araba kullanımını kısıtlama
–
–
–
–
Kent merkezinde yayalaştırma, trafikte toplu taşım önceliği
Toplu taşım hatlarına özel yol tahsis ederek araba yolu kapasitesini azaltma
Kaldırımları genişleterek araba yolu kapasitesini azaltma
Merkezi alanlarda araba parkı kapasitesini sınırlı tutma
• Parasal yöntemler ile özel araba kullanımını kısıtlama
– Petrol fiyat ve vergilerinde artışlar
– Araba park fiyatlarında artışlar
– Kentin belli bölgelerine (örn. kent merkezi) araba ile girişin
ücretlendirilmesi
Sürdürülebilir Ulaşım politikası olarak
kent planları
• Özel araba kullanım gereksinimini en aza indiren tasarımlar
– Yaygın olmayan, yoğun kent dokuları
– Karma arazi kullanımı ile ev, işyeri, rekreasyon kullanımlarını birarada
yürüme mesafesi içinde sunmak
– En çok yolcu çeken temel etkinlik merkezlerini yüksek kapasiteli toplu
taşım sistemleri (raylı sistemler gibi) ile birbirine bağlamak
• Toplu taşım, yürüme ve bisiklet türlerini özendiren tasarımlar
– Araba gerektirmeyecek mesafelerin benimsenmesi (az yaygın form)
– Temel kullanımlara toplu taşım duraklarında yer verilmesi
– Toplu taşım boyunca yoğun konut kullanımlarının diğer kullanımlarla
(karma arazi) beraber tasarlanması
– Kullanımlar arası yaya yollarıyla bağlantılar; yaya ve bisiklet alanları...
Sürdürülebilir Ulaşım politikası olarak
İletişim Teknolojilerinden Faydalanma
• Araçlı yolculuk yerine bilgisayar kullanımı
–
–
–
–
–
Evden çalışma
Uzaktan eğitim
E-bankacılık
E-devlet
E-alışveriş
Sürdürülebilir Ulaşım kapsamında
SGP İklim Değişikliği proje alanları
• Bilinçlendirme ve Farkındalığı artırmaya yönelik toplumsal
projeler
–
–
–
–
Çevreyi kirleten türler konusunda bilinçlendirme
Çevreyi kirleten türlerin alternatifsiz olmadığının anlaşılması
Trafik sıkışıklığının çözümünün yeni yollar olmadığının anlaşılması
Özel araba yerine toplu taşım kullanımının (özellikle yoğun saatlerde, kent
merkezi yolculuklarında) kentlilik sorumluluğu olduğunun anlaşılması
– Kentlilerin araba yolları yerine yaya sistemleri içeren yeşil ve açık alan
sistemleri için kamuoyu yaratmasına yönelik çalışmalar
(örn: Londra’daki “Squares for All = Kent Meydanları Herkes İçindir”
hareketi)
• Kampanyalar, Toplantılar, İlan ve Afişler, Kent Çalıştayları, Örnek
Alan Uygulamaları
Sürdürülebilir Ulaşım kapsamında
SGP İklim Değişikliği proje alanları
• Yaya alanlarını artırma, iyileştirme projeleri
– Kampanyalar
– Yerel Yönetimler ile ortak Örnek Alan Uygulamaları
– Yaya alanları ile temel toplu taşım duraklarını entegre etmeye
yönelik tasarım ve uygulama projeleri
• Bisiklet Yolları uygulamaları
–
–
–
–
Bisiklet yolları ve park yerleri
Bisiklet ile yaya alanlarının entegrasyonu
Bisiklet ile toplu taşımın entegrasyonu
Bisiklet kullanımına yönelik kampanyalar
Sürdürülebilir Ulaşım kapsamında
SGP İklim Değişikliği proje alanları
• Toplu taşım kullanımını destekleyici uygulamalar
– Otobüs Yolları uygulaması
– Toplu Taşım – Yaya sistemleri entegrasyonunu artırıcı uygulamalar
– Trafik Yönetimi ile toplu taşım öncelikli çözümlerin denenmesi
• Otobüslerin trafikte bekleme sürelerinin en aza indirilmesi; dolayısıyla
yolculukların daha kısa sürede yapılabilmesi
• Örnek hatlarda veya alanlarda çevre etkisi en az olan yeni
teknolojilerin denenmesi
– “Yeşil” Otobüsler
Sürdürülebilir Ulaşım kapsamında
SGP İklim Değişikliği proje alanları
• Trafik Yönetimi
– Toplu taşım öncelikli sinyalizasyon ve kavşak uygulamaları
– Bisiklet öncelikli sinyalizasyon ve kavşak uygulamaları
– Yaya yoğun alanlarda “trafik sakinleştirme/durultma” (traffic
calming) yöntemleriyle yaya öncelikli güvenli alanların
oluşturulması