Transcript Mustafa Kemal Paşa

Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi I
Bölüm – 7
Bölüm - 7


İşgaller Karşısında Ulusun ve Ülkenin Durumu, Cemiyetler
ve Faaliyetleri,
Mustafa Kemal Paşa’nın İstanbul’a Gelişi ve İşgallere Tepkisi
İşgaller Karşısında Memleketin Durumu ve
İşgallere Tepkiler

Türk Milletinin Tepkisi

İşgali önleme amacıyla pek çok millî cemiyet kurulmuştur. Bütün cemiyetlerin ortak
amacı, tecavüzlere karşı millî hakların müdafaası idi.

İzmir Müdafaa-i Hukuk-u Osmaniye Cemiyeti, Hareket-i Millîye-Reddi İlhak
Derneği, Türklere işgale karşı direnmek için örgütlenmiş, kurdukları silahlı birliklerle
Yunan ordusuna karşı koymaya çalışmışlardır. Doğuda Ermenilere karşı Vilayet-i
Şarkiye (Doğu Anadolu) Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti, Trabzon’da da Rum Pontus
devletine karşı Trabzon Muhafaza-i Hukuk-u Milliye Cemiyeti kurulmuştur.

Doktor Esat Paşa (Işık) 29 Kasım 1919’da İstanbul’da kurduğu “Millî Kongre” ile
“ülkenin haklarını korumak için harekete geçen Kuvayi Milliye’nin ortak gayeye doğru
sevk ve idaresini sağlamak için bütün kurum, dernek ve fırkaları birleştirmek”
istemiştir.

Kars’ta da 17 Ocak 1919’da Cenubi Garbî Kafkas Hükümeti Muvakkat-i
Milliyesi (Güney Batı Kafkasya Geçici Millî Cemiyeti) adıyla kurulan örgüt ise
İngilizler tarafından dağıtılmış ve Kars Ermenilerin eline geçmiştir.

1919 yılının Temmuz ve Ağustos aylarında Balıkesir ve Alaşehir’de millî
kongreler toplanmış ve Batı Anadolu’daki Kuvayi Milliye birliklerinin insan ve
malzeme bakımından beslenmelerine ve ortak bir cephe oluşturulmasına çalışılmıştır.

Aralarında birlik ve bağlantı olmayan bütün bu millî teşekkülleri Mustafa Kemal Paşa
biraraya getirerek örgütlemiş ve bağımsızlık mücadelesine yöneltmiştir.
Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi - I
Azınlıkların Faaliyetleri

İzmir’in işgali o zamana kadar devletin durumunu dikkatle izleyen azınlıklar üzerinde
de büyük etkiler yaratmıştır.

Azınlıklar işgalcilerle beraber çalışıp, onlara yardımcı olmuşlar, kurdukları örgütlerle bir
kısmı bağımsız birer devlet kurmaya çalışırken, Rumlar da Yunan işgalini
kolaylaştırmaya yönelik faaliyetler yürütmüşlerdir.

Osmanlı topraklarında Yunan menfaatlerini
Patrikhanesi bu etkinliklerin merkezi olmuştur.

Patrikhane ve Yunan hükümeti kurulan Rum derneklerini desteklemişlerdir. “Yunan
Komitesi” ve “Trakya Komitesi” adlı dernekler Trakya’daki Türk direnişi kırmaya
çalışmıştır. “Mavri Mira” Derneği ise Rumları silahlandırmış ve olaylar yaratmıştır. Bu
amaçla kurulan derneklerden biri de “Göçmenler Komisyonu”dur.

1814’de kurulmuş olan “Etniki Eterya” adlı dernek de Karadeniz’de Samsun-Trabzon
merkezli bir Pontus devleti kurmaya çalışıyordu.

İngilizler tarafından kurulan “İngiliz Muhipleri Cemiyeti” Hilafeti destekleyerek Türk
halkının uyanan Milliyetçilik bilincini yok etmeye çalışmıştır. Padişah Vahdettin ve
Damat Ferit de bu derneğe üyedirler. 1919 seçimlerinde Hürriyet ve İtilaf Partisi’ni
destekleyen bu dernek 1921 yılı sonunda silinmiştir.

Yıkıcı faaliyetler içinde Ermeniler de yer almaktadır. Adana’da Fransızların yardımı ile
kurulan Ermeni İntikam Alayı büyük ölçüde tedhiş hareketlerine girişirken, Doğu
Anadolu’da bağımsız bir Ermenistan kurabilmek için bu bölgede çoğunlukta olduklarını
bildirerek Anlaşma Devletlerinden destek istemişlerdir.
temsil
eden
ve
savunan
Rum
Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi - I
Azınlıkların Faaliyetleri

1919 Mayıs’ında Seyyit Abdülkadir tarafından kurulan Kürdistan Teali Cemiyeti
ise Kürtleri ayrı bir kavim olarak sayıyor ve Ermeniler gibi Wilson ilkelerine dayanarak
bağımsız bir Kürdistan kurmayı amaçlıyordu.

Teali-i İslâm Cemiyeti de milli varlığa düşman cemiyetlerden biridir. İskilipli
Mehmet Akif Efendi başkanıdır. Osmanlı Devleti’nin dinî esaslara bağlı kalınarak
kurtarılabileceğini, bu nedenle Saltanat ve Hilafetin güçlendirilmesi gerektiği
savunarak, Anadolu hareketine karşı çıkmıştır.

1911’de İttihat ve Terakki Partisi’ne karşı kurulan Hürriyet ve İtilaf Partisi de bazı
zararlı cemiyetler tarafından desteklenmiştir. Tevfik Paşa’nın sadrazam olması üzere
silinmişlerdir.

Başka ülkelerin himayesinde yaşama yolunu seçen kişilerce bazı dernekler
kurulmuştur. Wilson Prensipleri Cemiyeti bunlardan biridir. Halide Edip, Celalettin
Muhtar, Refik Halid bu cemiyetin üyesidirler. Bu cemiyet, Amerika Birleşik Devletlerinin
himayesinde Osmanlı Devleti’nin kalkınabileceğini savunmuşlardır ancak Millî Mücadele
ilerledikçe bu kişiler Anadolu’ya katılmışlardır.
Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi - I
Mustafa Kemal Paşa’nın Tepkisi

Mustafa Kemal Paşa’nın tepkisine Birinci Dünya Savaşı sırasındaki ve Ateşkes
Anlaşmasının İmzalanmasından sonra İstanbul’da bulunduğu sıradaki tepkisi olarak iki
açıdan bakılabilir:

Birinci Dünya Savaşı Sırasındaki Tepkisi

Mustafa Kemal’in I. Dünya Savaşı’na Almanya’nın kazanacağı savı ile girilmemesini,
ordunun hazırlıklı olmadığını bildirdiği görüşü ilgililer tarafından kabul edilmemiştir. Ve
Osmanlı Devleti Almanya ile savaşa katılmıştır.

Mustafa Kemal Paşa, savaş başladıktan sonra Tekirdağ’daki 19. Tümen
komutanlığına
atanmıştır.
Çanakkale’deki
başarılarından
sonra
1916’da
Tuğgeneralliğe (Mirliva) terfi etmiştir. Sonrasında Doğu Cephesinde görev yapmış
ve 5 Temmuz 1917’de Yedinci Ordu Komutanlığına atanmıştır. Tüm bu görevler
esnasında biliyordu ki, şartlar aleyhimize doğru gelişmekteydi. Enver Paşa’ya,
Başbakan Talat Paşa’ya ve Cemal Paşa’ya yazdığı raporlarda, halkın ve ordunun
savaştan bitkin durumda olduğunu, idareye artık güvenmediğini, ekonomik hayatın
çok güçsüzleştiğini belirterek güçlü bir ordu kurulmasını ve idarenin güçlendirilmesini
istiyordu.

Bu fikirleri onaylanmayan Mustafa Kemal istifa ederek İstanbul’a gitmiş ve buradan
veliahd Vahdettin ile bir ziyaret için Almanya’ya gitmiştir. Bu esnada Osmanlı
Devleti’nin birlikte savaştığı Almanya’nın içinde bulunduğu durumu görmüştür.
Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi - I
Mustafa Kemal Paşa’nın Tepkisi

Birinci Dünya Savaşı Sırasındaki Tepkisi

5 Temmuz 1918’de padişah olan Vahdettin, Mustafa Kemal Paşa’yı 7. Ordu
Komutanlığına atamıştır ve Mustafa Kemal Paşa orduyu toparlayarak düşmanı
Halep’te durdurmayı başarmıştır.

14 Ekim 1919’da Başkomutanlığa yolladığı bir yazıyla orduların savaş gücünü
kaybettiklerini, hemen barışa girilmezse tüm yurdun kaybedilmesi ihtimalinin
bulunduğunu bildirmiştir. Ancak bu öneriler reddilmiştir. Mustafa Kemal Paşa’nın yakın
arkadaşlarına “Bu iş artık ulusun kendine kaldı” dediği kaydedilmektedir.
Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi - I
Mustafa Kemal Paşa’nın Tepkisi

Mondros Ateşkes Anlaşması’nın imzalandığında Adana’da Yıldırım Ordular Grubu
Komutanlığı’na atanan Mustafa Kemal Paşa, Ateşkes hükümlerinin harfiyen
uygulanması durumunda yurdun tamamen işgal edileceğinin anlamıştır.

Hükümet Mustafa Kemal Paşa’dan, yayılmaya devam eden işgal ordularına karşı
nezaket göstermesini, ateş açılsa dahi karşı konmamasını istemiştir.

6 Kasım’da verdiği cevapta, bu emri uygulamaya yaradılışının elverişli olmadığını, her
ne sebep ve bahaneyle olursa olsun İskenderun’a çıkacak düşman askerlerine ateş
açılacağını bildirirken, verilen emirleri uygulayacak yeni bir komutan atanmasını
istemiştir.

Mustafa Kemal Paşa’nın hükümet ile olan bu durumu fazla uzun sürememiş ve 7.
Ordu ve Yıldırım Ordular Grubu lağvedilmiştir ve Mustafa Kemal Paşa İstanbul’a
dönmüştür.
Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi - I
Mustafa Kemal Paşa’nın Tepkisi

Gelişmeleri yakından izleyen Mustafa Kemal Paşa, Türk halkının ulusal egemenliğe
dayanan, kayıtsız ve şartsız olarak bağımsız, yeni bir Türk devleti kuracak güçte
olduğuna inanmaktadır. Hükümetin teslimiyetçi tutumunun karşısında tek kurtuluşun
Millî Mücadele ile olacağının farkındadır.

İstanbul’da kurtuluş için mücadele planlarını gerçekleştirmek için İsmet Bey, Ali Fuat
ve Kazım Karabekir Paşalarla görüşmüştür. Ancak millî mücadeleyi İstanbul’da
başlatamazdı. Bu sebeple Anadolu’ya geçmek için çareler arıyordu.

Ateşkes Anlaması’nın
Sıradaki Tepkisi

Mustafa Kemal Paşa, Ateşkes imzalandıktan sonra İstanbul’a dönmüştür. Durumun
ciddiyetinin farkındadır.

Türk milletine tehlikeyi anlatarak düşmana karşı gelinebileceğini düşünmektedir. Bu
sebeple İstanbul’da demirli duran İtilaf Devletlerinin filosunu görünce, “Geldikleri
gibi giderler” demiştir.
İmzalanmasından
Sonra
İstanbul’da
Bulunduğu
Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi - I