Transcript Kimyasallarla Çalışmada Sağlık Ve Güvenlik Önlemleri

METEKSAN AŞ.
KİMYASALLARLA ÇALIŞMADA
SAĞLIK GÜVENLİK ÖNLEMLERİ
EĞİTİMİ
MERYEM KARAN
KİM.YÜK. MÜH.
İSG UZMANI
KİMYASAL MADDE KULLANIMI
• 20.yy.da kimya endüstrisindeki teknolojik
gelişmeler ile kimyasal ürünler,insan
sağlığını ve yaşan sürecini büyük ölçüde
iyileştirmiş,tarımsal üretimi arttırmış, konforu
imkanları ve genel yaşam kalitesini
yükseltmiştir.
• Ancak sürekli olarak ortaya çıkan yeni
kimyasal ürünler ve bunların atıkları ve uzun
vadeli etkileri insan sağlığı ve çevre
açısından tehdit oluşturmuştur.
KİMYASALLARIN
ADLANDIRILMASI
• 1-BİLİMSEL İSMLERİ
• Etil alkol
• Etanol Vb.
• 2- TİCARİ İSİMLERİ
• Kerozen- gazyağı
• Sodyum hidroksit-Kostik Vb.
KİMYASAL MADDELERİN
FİZİKSEL HALLERİ
• 1-KATI
• 2-SIVI
• 3-GAZ
KATI KİMYASALLAR
• Kimyasal zehirlenmeye yol açma olasılığı endüşük kimyasal
maddeler katı biçiminde olan maddelerdir.ancak katı maddelerden
bazıları deriye veya yiyeceğe bulaştığı zaman ve siz bunları
yuttuğunuzda zehirlenmeye neden olabilirler.
• BU DURUMDA KİŞİSEL HİJYEN ÇOK ÖNEMLİDİR.
• Katı maddelerde en büyük tehlike bazı iş süreçlerinin bunları daha
tehlikeli biçime dönüştürebilmesidir.
• Örnek: doğranmakta olan kereste daha tehlikeli talaşa dönüşebilir
ve solunum yolu ile vücuda girebilir.Kaynak çubukları dumana ve
kaynak gazlarına dönüşebilir.
• TOZLAR:
• Havada asılı olarak kalabilen, büyüklüğü 0.1-25 mikron arasında
değişen katı partikülleri ifade eder.
• 5 mikronun üzerindeki tozlar genellikle solunum problemi
oluşturacak kadar uzun süre havada asılı kalmazlar.
• Toz maruziyetini doğru olarak değerlendirebilmek için; kimyasal
bileşimini,patikül büyüklüğünü,havadaki toz konsantrasyonunu gibi
pek çok faktörün iyi bilinmesi gerekir.
• 5 – 10 mikron arasında bulunan tozlar akciğerlere kadar ulaşarak
çeşitli akciğer rahatsızlıklarının oluşmasına neden olaktadırlar.
• Bazı durumlarda tozlar patlayabilir.(organik kökenli olan tozlar)
• İşyerinde tozun” güvenli” düzeylerde tutulması için gerekli önlemler
alınmalıdır.
TOZ PATLAMASI
• Tozların insan sağlı üzerine zararlı etkilerinin yanısıra bazı
konsantrasyonlarının havaya karışması sonucu kapalı alanlarda
meydana getirebileceği patlama tehlikesi vardır.
• Yanabilen tozla hava belirli oranlarda karıştıklarında bir alev yada
kıvılcımla temasa gelirlerse patlama olur.
• Un, şeker, nişasta vb. gibi yanıcı organik tozların hava ile belirli
oranalrda karışımı patlayıcı özellik gösterir.
• Alüminyum, Mağnezyum gibi bazı metal tozlarıda havayla
karıştıklarında patlayıcı karışımlar oluşturabilirler.
• Toz patlaması genellikle iki kademeli olur. İlk kademe belli bir yerde
oluşan toz bulutunun patlamasıdır. Bu ilk patlama ile işyerinin geniş
bir alanda çökmüş bulunan tozu havaya kaldırarak daha büyük bir
toz bulutu oluşturur. Oluşan bulut ilk patlamanın etkisiyle yeniden
tutuşarak daha büyük bir patlamaya neden olur.
SIVI KİMYASALLLAR
•
•
•
•
•
•
•
Sıvı kimyasalların çoğu, solunabilen ve kimyasal maddenin türüne
bağlı olarak çok toksik olabilen buharlar çıkartırlar.
Sıvı kimyasallar,deri ve solunum yolu ile vücuda alınırlar.
Bazı sıvı kimyasalllar deride ani tahribata neden olabilirler.diğer bazı
sıvı kimyasalllar deriden geçerek doğrudan doğruya kana karışırlar, ve
vücudun çeşitli bölgelerinde tahribata yol açabilirler.
Benzen,Trikloretilen,Aseton,Toluen,Ksilen,Halojenli
hidrokarbonlar,alkoller, eterler,ketonlar vb.kimyasal madde buharlarıiş
yeri havasına karıştığında yeterli güvenlik önlemleri alınmadan sürekli
çalışan işçilerde;
Böbrek, karaciğer,sinir ve kan yapıcı sistemlerde ciddi bozukluklar
oluşabilir.
Bunların yanısıra endüstride kullanılan çözücüler kolay tutuşabilir
olduklarından yangınlara neden olabilmektedirler.
Sıvı kimyasallarla çalışılırken dikkatli olunmalı etkili kontrol önlemleri
uygulanmalıdır.
• Bu nedenle; herşeyden önce parlayıcı, sağlığa zararlı solventlerin
kullanıldığı ve depolandığı binaların mümkünse tek katlı, yanmaz
malzemeden yapılmış olması çok önemlidir.
• Depolarda elektrik tesisatı exproof olmalıdır.
• Depolarda uygun sayıda yangın söndürücü tüp bulundurulmalıdır.
• Çalışan personele uygun eğitimler aldırılması sağlanmalıdır.
GAZLAR
• Bazı kimyasallar normal koşullarda gaz halinde bulunurlar. Katı ve
sıvı kimyasallarda ısıtıldıklarında gaz haline geçebilirler.
• Rengi ve kokusu nedeniyle bazı kimyasalları kolayca
farkedebiliriz.ancak renksiz ve kokusuz gazlarda vardır. Bunlar özel
ekipmanlar kullanılarak tespit edilir. Bazanda kokusuz gazlar
içerisine kokulandırıcı maddeler ilave edilerek algılanabilir hale
getirilir.
• Gazlar ortamda solunabilir
• Bazı gazlar anında tahriş eder
• Bazı gazların sağlık üzerine etkileri ise sağlığınız önemli derecede
bozulduktan sonra ortaya çıkar
• Gazlar parlayıcı ve patlayıcı olabilirler. Bu gibi ortamlarda yapılan
çalışmalarda gerekli teknik önlemlerin alınmış olması gerekir.
KİMYASALLARIN ÇEVREYE ETKİLERİ
• Bu gün bütün ülkeler kimyasal atık sorunu ile mücadele etmekte ve
kimyasal atıklardan kalıcı ve aynı zamanda güvenli bir şekilde
kurtulmanın yollarını aramaktadır.
• İşyerimizdeki kimyasal maddeler veya kirletici maddeleri
giyisilerimizle saçımızla veya cildimizle eve taşıdığınızda ailemizde
işyerimizdeki tehlikelere maruz kalırlar.
• Bunu önlemek için mümkünse iş yerini terketmeden önce duş alın
ve gerekiyorsa giyisilerinizi değiştirin.
• Kirli giyisilerinizi iş yerinde bırakın. Eve götürülecekse ailenizin
çamaşırları ile birlikte yıkamayın.
• Bu giyisilerle eve götürdüğünüz miktarı önemseyin. Aylar sonra çok
düşük maruziyet birikerek yüksek düzeyde bir maruziyete ulaşır.
Ciddi rahatsızlıklara neden olabilir.
KİMYASALLARLA ÇALIŞMALARDA
DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR
• 1-ETİKET BİLGİLERİNİN OKUNMASI
• 2-MSDS KULLANMA
TEHLİKELİ KİMYASALLARIN ETİKETLENMESİNDE
KULLANILAN SEMBOLLERVE ANLAMLARI
Tehlikeli kimyasal madde :
Patlayıcı,
Oksitleyici,
Çok kolay alevlenir,
Alevlenir,
Çok toksik,
Aşındırıcı,
Alerjik,
Mutajen,
Kolay alevlenir,
Toksik,
Zararlı,
Tahriş edici,
Kanserojen,
Üreme için toksik
ve çevre için tehlikeli özelliklerden bir veya birkaçına
sahip maddeler,
AVRUPA TEHLİKE SEMBOLLERİ
• Patlayıcı, (Explosive-E )
Özelliği:
Ürünün özelliğine bağlı olarak ısı,
kıvılcım,başka maddelerle temas
veya sürtünme patlamaya neden
olabilir.
Önlem:
Ateşten,ısıdan,darbeden,
sürtünmeden uzak tutulmalıdır
• Oksitleyici, (Oxidising-O)
Özelliği:
-Parlayıcı ve patlayıcı maddelerin var
olduğu yerde patlama tehlikesi ve/veya
yangın tehlikesi taşır.
-Odun gibi yanıcı maddelere temas
ettiği zaman patlamaya neden
olabilir,veya çok tehlikeli reaksiyonlar
oluşturabilir.
-Fuel-oil gibi yanıcı maddelerle temas
ettiği zaman patlamaya neden
olabilir. ,veya çok tehlikeli reaksiyonlar
oluşturabilirler.
Önlem:
Yanıcı maddelerden uzak tutulmalıdır.
Bu tür maddeler alev aldıktan sonra
müdahale etmek zordur.
flammable (F)
Özelliği:
Parlama noktası 21C nin altında olan
maddelerdir.herhangi bir ısı kaynağı ile
temasta kolayca tutuşabilirler.
Sıcaklık/ısı kıvılcım veya alev ile
etkilendiğinde veya sürtünme sonucu
yangına neden olabilirler.
Önlem:
Çıplak ateşten,kıvılcımdan ve ısı
kaynağından uzak tutulmalıdır.
Extremely flammable (F+)
Çok yanıcı olup 0 C altında
bile kolaylıkla kıvılcımla,statik
elektrikle tutuşabilen
maddelerdir. Örnek:
solvent,tiner.Vb.
Önlem:
Çıplak ateşten,kıvılcımdan ve
ısı kaynağından uzak
tutulmalıdır.
Toxic-T
Özelliği:
Solunduğunda,yutulduğunda ve deriye
temas ettiği durumlarda sağlığa zarar
verebilir,hatta öldürücü olabilir.
Önlem:
İnsan vücuduyla temasından
kaçınılmalıdır. Temas edilmesi halinde
derhal tıbbi yardım alınız.
• Very toxic (T+)
• Özelliği:
• Solunduğunda,yutulduğunda ve
deriye temas ettiği durumlarda
kanserojen etk,ilerde dahil olmak
üzere kronik etkilere neden olabilen
maddelerdir.
• Zararlı (Harmful)- Xn)
Özelliği:
Solunduğunda,yutulduğunda ve deriye
temas ettiği durumlarda sağlığa zarar
verebilir.
Önlem:
İnsan vücudu ile teması engellenmelidir
• Irritant (Xi)-Tahriş edici
• Solunursa tehlikeli olabilir
• Uzun süreli maruziyetlerde
dokularda ciddi yaralanmalara
neden olabilir.
• Diğer maddelerle reaksiyona
girebilir.
• Korozif (Corrosive-C)
Özelliği:
Dokularda ciddi yaralanmalara neden olabilir.
Temas ettiğinde ciddi göz ve deri tahrişine
neden olabilir.
Diğer maddelerle reaksiyona girebilir.
Önlem:
Gözleri,deriyi ve kıyafetleri korumak için özel
önlem alınmalıdır.
Buharlar solunmamalıdır.
İyi hissedilmediğinde tıbbi yardım alınmalıdır.
• Kanserojen (Carcinogenic, Categories 1 and 2- T)
•Kanserojen (Carcinogenic, Category 3-Xn)
• Mutajenik (Mutagenic,
Categories 1 and 2- T )
• Mutajenik (Mutagenic,
Category 3-Xn)
• Üreme açısından toksik
(Categories 1 and 2-T)
• Üreme açısından toksik
(Category 3- Xn )
• Çevre için tehlikeli (Dangerous for the
Environment-N)
Özelliği:
Bu tür maddelerin ortamda bulunması,doğal
dengenin değişmesi açısından ekolojik
sisteme hemen veya gecikmiş zarar verebilir.
Ozon tabakası için tehlikelidir.
Önlem:
Risk göz önüne alınarak bu tür maddelerin
toprakla ve çevreyle teması engellenmelidir.
MSDS BİLGİLERİ
• 16 standard başlık altında toplanan bilgiler verilir.
–
–
–
–
–
–
–
–
–
1. Madde / Müstahzar ve Şirket / İş Sahibinin Tanıtımı ,
2. Bileşimi / İçindekiler Hakkında Bilgi,
3. Tehlikelerin Tanıtımı,
4. İlk Yardım Tedbirleri,
5. Yangınla Mücadele Tedbirleri,
6. Kaza Sonucu Yayılmaya Karşı Tedbirler,
7. Kullanma ve Depolama,
8. Maruz Kalma Kontrolleri / Kişisel Korunma,
9. Fiziksel ve Kimyasal Özellikler,
– 10. Kararlılık ve Tepkime ,
– 11. Toksikolojik Bilgi,
– 12. Ekolojik Bilgi,
– 13. Bertaraf Bilgileri,
– 14. Taşımacılık Bilgisi,
– 15. Mevzuat Bilgisi,
– 16. Diğer Bilgiler,
İŞ YERİNDE ALINMASI GEREKEN
TEKNİK ÖNLEMLER
•
•
KİMYASAL MADDELERLE
ÇALIŞMALARDA
• SAĞLIK VE GÜVENLİK ÖNLEMLERİ
• HAKKINDA YÖNETMELİK
• İşverenin Yükümlülükleri
• İşveren, kimyasal maddelerle çalışmalarda,
• İşçilerin bu maddelere maruziyetini önlemek,
• Bunun mümkün olmadığı hallerde en aza
indirmek,
• Tehlikelerinden korumak,
• için gerekli tüm önlemleri almakla yükümlüdür
Risk Değerlendirmesi
• İşveren, işyerinde tehlikeli kimyasal madde
bulunup bulunmadığını tespit etmek ve
tehlikeli kimyasal madde bulunması
halinde,
• işçilerin sağlık ve güvenliği yönünden
olumsuz etkilerini belirlemek üzere,
• risk değerlendirmesi yapmakla yükümlüdür
İşçilerin Görüşlerinin Alınması ve
Katılımının Sağlanması
• İşveren, İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği’ne
uygun olarak
• işçilerin veya temsilcilerinin
• görüşlerini alacak ve katılımlarını sağlayacaktır
İşçilerin Eğitimi ve Bilgilendirilmesi
• İşveren,
• İşyerinde Risk değerlendirmesi sonucunda
elde edilen bilgiler ve çalışma koşullarında
önemli bir değişiklik olması halinde gerekli
yeni bilgiler sağlamak ve çalışan
personelini bilgilendirmekle yükümlüdür.
İşçilerin görev ve sorumlulukları
• İşçiler de, işveren tarafından yazılı ve sözlü olarak
yapılan uyarı ve talimatlara uyacak,
• Eğitimlerde verilen bilgiler doğrultusunda hareket
edecek
• Kişisel koruyucu malzemelerini sürekli olarak
kullanacak ve eskimesi halinde en yakın amirine bilgi
verecek,
• Ayrıca, işyerinde meydana gelebilecek tehlike ve
riskleri amirlerine bildireceklerdir.
KİMYASAL RİSK ÖNLEMLERİ
Önlemler;
• Kaynakta,
• Ortamda,
• Kişiye yönelik
olmak üzere sırasıyla 3 aşamada
değerlendirilmelidir.
• Kaynakta Alınacak Önlemler
Kullanılan Maddenin
Değiştirilmesi
Benzen yerine toluen,
benzin yerine gazyağı
vb.
gibi daha az
zararlı madde
kullanmak.
Islak (Sulu) Yöntemler
Kullanılması
Özellikle tozun ortama karışmadan
bastırılmasına yarayan bu yöntem, tozlu
ortamlarda çalışan işletmelerde çok
yararlı olmaktadır.
Yerel Aspirasyon Sisteminin
Uygulanması
Gaz, toz, buhar gibi maddelerin
kaynağında, ortama yayılmadan
çekilerek
dışarı
atılmasını
sağlayan bu yöntem ne yazık ki,
pek
çok
yerde
yanlış
uygulanmakta ve bazen yarar
yerine zarar vermektedir.
Yerel Aspirasyon Sisteminin
Uygulanması
Bu konuda çok yaygın
olarak kullanılan
sistem
– doğal veya
– cebri çekişli
davlumbazlardır.
Yerel Aspirasyon Sisteminin
Uygulanması
Ortama
yayılmaması
gereken
maddenin nitelikleri ve çıkış hızı
hesaba
katılmadan
yapılan
bu
sistemler yararlı olmamakta hatta
işçilerin burunları hizasında daha
yoğun
bir
ortam
oluşturarak
tehlikeyi arttırmaktadırlar.
Yerel Aspirasyon Sisteminin
Uygulanması
Oysa çalışma
noktasında,
tezgaha uygulanacak
bir yandan
çekiş sistemi bu
sorunu kökünden
çözecektir.
Sürekli Ortam Ölçümleri
Ortamda, sık sık sorun olan
madde veya etkenler özel
detektör tüpleri veya
deteksiyon cihazları ile
kontrol edilerek alınan
önlemlerin yeterliliği
denetlenmeli, gerekiyorsa
yeni önlemler alınmalıdır.
Yeterli Bakım Programı
Risklerin kaynağında önlenmesi için tesis
edilen sistemlerin bakımlarının
yapılması kimyasalların ortama
yayılmasını önlemede etkili olacaktır.
Ortamda Alınacak Önlemler
İşyeri Düzeni
Düzensiz bir işyeri,
iş verimini düşüreceği gibi
iş kazaları olasılığını arttıracak
ve iş gereği oluşan süprüntü vb.
maddeler (örneğin tozlar) sağlığı
olumsuz yönde etkileyebilecektir
Genel Aspirasyon
Burada da ilk göz önüne alınacak husus çalışan kişilerin
soludukları hava düzeyinde etkin bir havalanma sağlanmasıdır.
Seyreltme Aspirasyonu (Temiz Hava
Sağlanması)
Tamamen kapalı iş
ortamlarında bir yandan
yerel aspirasyon ile
zararlı maddeler dışarı
atılırken gerekli olan
temiz hava da bir başka
sistemden içeri
verilmelidir.
• Kişiye Yönelik Alınacak Önlemler
Eğitim
•
•
•
•
•
•
Önlemlerin en etkili
ve yararlısı, çalışanların,
hangi tehlikelerle karşı
karşıya olduğu, nasıl
korunacağı, alınan
önlemlere nasıl uyacağı konusunda
yapılacak ve belirli aralıklarla
tekrarlanan İş Sağlığı ve Güvenliği
eğitimleridir.
İşçilerin Rotasyonu
Bazı iş türlerinde, işin gereği alınan tüm önlemlere
karşın yine de risk tamamen ortadan kaldırılamaz.
Bu durumlarda uzmanların yapacakları
değerlendirmeye bağlı olarak belirlenecek sürelerde
değiştirilen ekiplerle iş sürdürülebilir.
Kişiler üzerindeki maruziyet süresi kısaltılmış
olur.
Kişisel Dozimetre-monitörler
Özellikle röntgen ışınları, radyoaktif izotoplar veya
bazı özel kimyasal maddelerle çalışan işçilerin
üzerlerine takılacak dozimetre denilen araçlarla
etkilenme risklerinin var olup olmadığı saptanabilir
ve gereken önlemler alınır.
Kişisel Koruyucular
Gözlük, maske, eldiven, baret vb. kişisel koruyucular
en son başvurulacak, fakat gerektiğinde kesinlikle
kullanılması zorunlu araçlardır.
Bu araçlar ancak, hangi
tehlikeye karşı ne kadar
ve ne sürede koruduğu
bilinci ile kullanılırsa
yararlı olurlar.
Yeterli Sağlık Kontrolü
Çalışan kişilerin işe giriş
muayeneleri ve periyodik
tıbbi kontrolleri sorunların
erken tespit edilmesi ve
gereken önlemlerin alınarak
tedavilerinin yapılması çoğu
kez hayat kurtarıcı
olmaktadır.
KİMYASALLARIN SAĞLIK ETKİLERİNİ BELİRLEYEN
FAKTÖRLER
KİŞİNİN FİZYOLOJİK ÖZELLİKLERİ
MARUZ KALMA ŞEKLİ VE SÜRESİ.
FİZİKSEL VE KİMYASAL ÖZELLİKLERİ
ÇEVRESEL ÖZELLİKLER
KİŞİNİN FİZYOLOJİK ÖZELLİKLERİ
Kimyasala maruz kalan kişinin fizyolojik özellikleri de kimyasalların
zehirli etkisinde belirleyici rol oynar.
• Yaş : Genellikle yaşlı kimseler ilaç ve toksik maddelere karşı daha
dayanıksızdırlar
• Beslenme: Yetersiz bir şekilde beslenenlerin kafeine daha duyarlı
oldukları gözlenmiştir.
• Cinsiyet, Hamilelik, Genetik Faktörler:
• Bazı bireylerde doğuştan nedenlerle bazı enzim sistemlerinde
eksiklik veya daha yüksek aktivite söz konusudur. Bu nedenle
aynı maddeye farklı cevaplar verilir.
MADDENİN FİZİKSEL VE KİMYASAL ÖZELLİKLERİ
• Kimyasalın molekül yapısı, aynı zamanda biyolojik
aktivitesini belirler.
 Kimyasalın kolay reaksiyona girip girmediği, ulaştığı
yerdeki koşulların buna elverip vermediği gibi özellikler
yine kimyasalın toksisitesini etkileyebilir.
• Kimyasalın saflığı ve uygulandığı formülasyon şekli de
toksisiteyi etkiler
MARUZ KALMA ŞEKLİ VE SÜRESİ
• Maddenin organizmaya giriş yolu, maruz kalma sıklığı ve
süresi kimyasalların toksisitesini etkiler.
• Kimyasalın toksisitesi, absorbsiyon hızının en yüksek
olduğu yolla en yüksek toksisite gösterir.
• Maddenin verildiği zaman, mevsim, verilme süresi ve
verilme sıklığı da biyolojik etki şiddetini değiştirir.
ÇEVRESEL ÖZELLİKLER
• Çevresel faktörler ortamın sıcaklık, basınç, radyasyon
durumunu içerir. Kimyasalların etkisi bu faktörlere göre
değişir.
• Çevre sıcaklığı, toksisiteyi çeşitli şekillerde etkileyebilir.
KİMYASALLARIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI
-SOLUNUM
-ABSORBSİYON (DERİ VEYA GÖZLER)
-SİNDİRİM
SOLUNUM
• Kimyasallar işyeri
havasında
• toz, sis, duman, gaz
ve buhar şeklinde
dağılmış olabilir ve
solunabilir.
•
ABSORBSİYON (DERİ VEYA GÖZLER
• Kimyasal maddenin zararlı miktarları deri
yolu ile absorblanabilir.
• Bazı kimyasal maddeler tahrişe neden
olan maddelerin aksine hiçbir etki
uyandırmadan deriden geçebilir.
•
• Ayrıca gözler de sıçrama veya buhar
şeklinde bulunan maddeleri absorbe
edebilir.
SİNDİRİM
• Ortam havasında bulunan tozların
• yutulması,
• Kimyasal madde bulaşmış ellerin
temizlenmeden yemek yenilmesi,
• Sigara içilmesi yoluyla,
•
• Yanlışlıkla yutarak,
• Gaz, toz, buhar, duman, sıvı veya katı
kimyasal maddeler vücuda girebilir.
• Vücuda giren kimyasallar dolaşım sistemine girerek
bütün vücuda yayılır.
• Bu yolla sadece etkiye maruz kalan organ değil
doğrudan bu etkiye hiç maruz kalmayan organları
etkileyebilir.
• Plesenta yoluyla anne karnındaki bebeğe de geçebilir.
HEDEFİMİZ
• (0) SIFIR İŞ KAZASI
• (0) SIFIR İŞ GÜCÜ KAYBI
• (0) SIFIR İŞ GÖREMEZLİK GÜN
SAYISIDIR
Başaracağımıza inancımız tamdır