Slide 1

วัฒนธรรม
และประเพณี ไทย


Slide 2

• การที่มนุษย์มาอยูร่ วมกันเป็ นกลุม่ เป็ นสังคมขึ ้นมาย่อมต้ องมีความสัมพันธ์
ระหว่างสมาชิกของกลุม่ มีระเบียบแบบแผนที่ควบคุมพฤติกรรมของบุคคลใน
กลุม่ ให้ อยูใ่ นขอบเขตที่จะอยูร่ ่วมกันอย่างมีความสงบสุข สิง่ ที่เป็ นเครื่ องมือใน
การควบคุมพฤติกรรมของกลุม่ คนนี ้เราเรี ยกว่า "วัฒนธรรม" ดังนัน้ วัฒนธรรมจึง
เปรี ยบเสมือนอาภรณ์ห่อหุ้มร่างกายตกแต่งคนให้ น่าดูชม วัฒนธรรมเป็ นสิง่ ที่
ต้ องควบคูก่ บั คนเสมอไป
• "วัฒนธรรมมีความหมายครอบคลุมทุกสิง่ ทุกอย่าง ที่แสดงออกถึงวิถีชีวิตของ
มนุษย์ในสังคมกลุม่ ใดกลุม่ หนึง่ หรื อสังคมใดสังคมหนึง่ มนุษย์ได้ คิดสร้ าง
ระเบียบกฎเกณฑ์ใช้ ในการปฏิบตั ิ การจัดระเบียบตลอดจนระบบความเชื่อ
ค่านิยม ความรู้ และเทคโนโลยีตา่ ง ๆ ในการควบคุมและใช้ ประโยชน์จาก
ธรรมชาติ"


Slide 3

• "วัฒนธรรมคือความเจริญก้ าวหน้ าของมนุษย์ หรื อลักษณะประจาชน
กลุม่ ใดกลุม่ หนึง่ ที่อยูใ่ นสังคม ซึง่ ไม่เพียงแต่จะหมายถึงความสาเร็จใน
ด้ านศิลปกรรมหรื อมารยาททางสังคมเท่านัน้ กล่าวคือ ชนทุกกลุม่ ต้ อง
มีวฒ
ั นธรรม ดังนัน้ เมื่อมีความแตกต่างระหว่างชนแต่ละกลุม่ ก็ยอ่ มมี
ความแตกต่างทางวัฒนธรรมนัน่ เอง เช่น ชาวนาจีน กับชาวนาใน
สหรัฐอเมริกา ย่อมมีความแตกต่างกัน
• "วัฒนธรรมคือสิ่งที่มนุษย์เปลี่ยนแปลงหรื อปรับปรุงหรื อผลิตสร้ างขึ ้น
เพื่อความเจริญงอกงามในวิถีชีวิตและส่วนรวม วัฒนธรรมคือวิถีแห่ง
ชีวิตของมนุษย์ในส่วนร่วมที่ถ่ายทอดกันได้ เรี ยนกันได้ เอาอย่างกันได้
วัฒนธรรมจึงเป็ นผลผลิตของส่วนร่วมที่มนุษย์ได้ เรี ยนรู้มาจากคน
สมัยก่อน สืบต่อกันมาเป็ นประเพณี วัฒนธรรมจึงเป็ นทังความคิ
้
ดเห็น
หรื อการกระทาของมนุษย์ในส่วนร่วมที่เป็ นลักษณะเดียวกัน และสาแดง
ให้ ปรากฏเป็ นภาษา ความเชื่อ ระเบียบประเพณี


Slide 4

• พระราชบัญญัติ วัฒนธรรมแห่งชาติพทุ ธศักราช 2485 แก้ ไขเพิ่มเติม (ฉบับ
ที่ 2) พุทธศักราช 2486 ได้ ให้ ความหมายของวัฒนธรรมไว้ ดงั นี ้
• วัฒนธรรม คือ ลักษณะที่แสดงถึงความเจริ ญงอกงาม ความเป็ นระเบียบ
เรี ยบร้ อย ความกลมเกลียวก้ าวหน้ าของชาติ และศีลธรรมอันดีของประชาชน
• วัฒนธรรมจึงเป็ นลักษณะพฤติกรรมต่างๆ ของมนุษย์ซงึ่ เป็ นวิถีชีวิตของ
มนุษย์ ทังบุ
้ คคลและสังคมที่ได้ วิวฒ
ั นาการต่อเนื่องมาอย่างมีแบบแผน แต่
อย่างไรก็ดีมนุษย์นนไม่
ั ้ ได้ เกาะกลุม่ อยูเ่ ฉพาะในสังคมของตนเอง ได้ มี
ความสัมพันธ์ตดิ ต่อกับสังคมต่างๆ ซึง่ อาจอยูใ่ กล้ ชิดมีพรมแดนติดต่อกัน หรื
อยูป่ ะปนในสถานที่เดียวกันหรื อ การที่ชนชาติหนึง่ ตกอยูใ่ ต้ การปกครองของ
ชนชาติหนึ่ง มนุษย์เป็ นผู้ร้ ูจกั เปลี่ยนแปลงปรับปรุงสิ่งต่าง ๆ จึงนาเอา
วัฒนธรรมที่เห็นจากได้ สมั พันธ์ตดิ ต่อมาใช้ โดยอาจรับมาเพิม่ เติมเป็ น
วัฒนธรรมของตนเองโดยตรงหรื อนาเอามาดัดแปลงแก้ ไขให้ สอดคล้ อง
เหมาะสมกับสภาพวัฒนธรรมที่มีอยูเ่ ดิม
• ในปั จจุบนั นี ้จึงไม่มีประเทศชาติใดที่มีวฒ
ั นธรรมบริ สทุ ธิอ์ ย่างแท้ จริ ง แต่จะมี
วัฒนธรรมที่มีพื ้นฐานมาจากความรู้ ประสบการณ์ที่สงั คมตกทอดมา
โดยเฉพาะของสังคมนัน้ และจากวัฒนธรรมแหล่งอื่นที่เข้ ามาผสมปะปนอยู่
และวัฒนธรรมไทยก็มีแนวทางเช่นนี ้


Slide 5

ความสาคัญของวัฒนธรรม
• วัฒนธรรมเป็ นเรื่ องที่สาคัญยิ่งในความเป็ นชาติ ชาติใดทีไ่ ร้ เสียซึง่
วัฒนธรรมอันเป็ นของตนเองแล้ ว ชาตินนจะคงความเป็
ั้
นชาติอยูไ่ ม่ได้
ชาติที่ไร้ วฒ
ั นธรรม แม้ จะเป็ นผู้พิชิตในการสงคราม แต่ในทีส่ ดุ ก็จะเป็ นผู้
ถูกพิชิตในด้ านวัฒนธรรม ซึง่ นับว่าเป็ นการถูกพิชิตอย่างราบคาบและ
สิ ้นเชิง ทังนี
้ ้เพราะผู้ที่ถกู พิชิตในทางวัฒนธรรมนันจะไม่
้
ร้ ูตวั เลยว่าตนได้
ถูกพิชิต เช่น พวกตาดที่พิชิตจีนได้ และตังราชวงศ์
้
หงวนขึ ้นปกครองจีน
แต่ในที่สดุ ถูกชาวจีนซึง่ มีวฒ
ั นธรรมสูงกว่ากลืนจนเป็ นชาวจีนไปหมด
สิ ้น ดังนันจึ
้ งพอสรุปได้ วา่ วัฒนธรรมมีความสาคัญดังนี ้


Slide 6

• วัฒนธรรมเป็ นสิง่ ที่ชี ้แสดงให้ เห็นความแตกต่างของบุคคล กลุม่ คน หรือชุมชน
• เป็ นสิง่ ที่ทาให้ เห็นว่าตนมีความแตกต่างจากสัตว์
• ช่วยให้ เราเข้ าใจสิง่ ต่าง ๆ ที่เรามองเห็น การแปลความหมายของสิง่ ที่เรามองเห็นนัน้
ขึ ้นอยูก่ บั วัฒนธรรมของกลุม่ ชน ซึง่ เกิดจากการเรี ยนรู้และถ่ายทอดวัฒนธรรม เช่น
ชาวเกาะซามัวมองเห็นดวงจันทร์ วา่ มีหญิงกาลังทอผ้ า ชาวออสเตรเลียเห็นเป็ นตา
แมวใหญ่กาลังมองหาเหยื่อ ชาวไทยมองเห็นเหมือนรูปกระต่าย
• วัฒนธรรมเป็ นตัวกาหนดปั จจัย 4 เช่น เครื่ องนุ่งห่ม อาหาร ที่อยูอ่ าศัย การรักษาโรค
• วัฒนธรรมเป็ นตัวกาหนดการแสดงความรู้สกึ ทางอารมณ์ และการควบคุมอารมณ์
เช่น ผู้ชายไทยจะไม่ปล่อยให้ น ้าตาไหลต่อหน้ าสาธารณะชนเมื่อเสียใจ
• เป็ นตัวกาหนดการกระทาบางอย่าง ในชุมชนว่าเหมาะสมหรื อไม่ ซึง่ การกระทา
บางอย่างในสังคมหนึง่ เป็ นที่ยอมรับว่าเหมาะสมแต่ไม่เป็ นที่ยอมรับในอีกสังคมหนึง่


Slide 7

ลักษณะของวัฒนธรรม
• เพื่อที่จะให้ เข้ าใจถึงความหมายของคาว่า "วัฒนธรรม" ได้ อย่างลึกซึ ้ง จึงขออธิบายถึงลักษณะของ
วัฒนธรรม ซึง่ อาจแยกอธิบายได้ ดงั ต่อไปนี ้
• วัฒนธรรมเป็ นพฤติกรรมที่เกิดจากการเรี ยนรู้ มนุษย์แตกต่างจากสัตว์ ตรงที่มีการรู้ จกั คิด มีการเรี ยนรู้ จัด
ระเบียบชีวิตให้ เจริ ญ อยู่ดีกินดี มีความสุขสะดวกสบาย รู้จกั แก้ ไขปั ญหา ซึง่ แตกต่างไปจากสัตว์ที่เกิด
การเรี ยนรู้โดยอาศัยความจาเท่านัน้
• วัฒนธรรมเป็ นมรดกของสังคม เนื่องจากมีการถ่ายทอดการเรี ยนรู้ จากคนรุ่นหนึ่งไปสูค่ นรุ่นหนึ่ง ทังโดย
้
ทางตรงและโดยทางอ้ อม โดยไม่ขาดช่วงระยะเวลา และ มนุษย์ใช้ ภาษาในการถ่ายทอดวัฒนธรรม
ภาษาจึงเป็ นสัญลักษณ์ที่ใช้ ถ่ายทอดวัฒนธรรมนัน่ เอง
• วัฒนธรรมเป็ นวิถีชีวิต หรื อเป็ นแบแผนของการดาเนินชีวิตของ มนุษย์ มนุษย์เกิดในสังคมใดก็จะเรี ยนรู้
และซึมซับในวัฒนธรรมของสังคมที่ตนเองอาศัยอยู่ ดังนัน้ วัฒนธรรมในแต่ละสังคมจึงแตกต่างกัน
• วัฒนธรรมเป็ นสิ่งที่ไม่คงที่ มนุษย์มีการคิดค้ นประดิษฐ์ สิ่งใหม่ ๆ และ ปรับปรุงของเดิมให้ เหมาะสมกับ
สถานการณ์ที่เปลี่ยนแปลงไป เพื่อความเหมาะสม และความอยู่ รอดของสังคม เช่น สังคมไทยสมัยก่อน
ผู้หญิงจะทางานบ้ าน ผู้ชายทางานนอกบ้ าน เพื่อหาเลี ้ยง ครอบครัว แต่ปัจจุบนั สภาพสังคม
เปลี่ยนแปลงไป ทาให้ ผ้ หู ญิงต้ องออกไปทางานนอกบ้ าน เพื่อหา รายได้ มาจุนเจือครอบครั ว บทบาทของ
ผู้หญิงในสังคมไทยจึงเปลี่ยนแปลงไป


Slide 8

• หน้ าที่ของวัฒนธรรม
• วัฒนธรรมเป็ นตัวกาหนดรูปแบบของสถาบัน ซึง่ มีลกั ษณะแตกต่าง กันไปในแต่ละสังคม เช่น วัฒนธรรม
อิสลามอนุญาตให้ ชาย (ที่มีความสามารถเลี ้ยงดูและ ให้ ความ ยุติธรรมแก่ภรรยา) มีภรรยาได้ มากกว่า 1
คน โดยไม่เกิด 4 คน แต่ห้ามสมสู่ ระหว่าง เพศเดียว กัน อย่างเด็ดขาด ในขณะที่ศาสนาอื่นอนุญาตให้
ชายมีภรรยาได้ เพียง 1 คน แต่ไม่มีบญ
ั ญัติห้าม ความสัมพันธ์ระหว่างเพศเดียวกัน ฉะนันรู
้ ปแบบของ
สถาบันครอบครัวจึงอาจแตกต่างกันไป
• วัฒนธรรมเป็ นสิ่งที่กาหนดพฤติกรรมของมนุษย์ พฤติกรรมของคน จะเป็ นเช่นไรก็ขึ ้นอยู่กบั วัฒนธรรม
ของกลุม่ สังคมนัน้ ๆ เช่น วัฒนธรรมในการพบปะทักทายของ ไทย ใช้ ในการสวัสดีของชาวตะวันตกทัว่ ไป
ใช้ ในการสัมผัสมือ ของชาวทิเบตใช้ การแลบลิ ้น ของชาว มุสลิมใช้ การกล่าวสลาม เป็ นต้ น
• วัฒนธรรมเป็ นสิ่งที่ควบคุมสังคม สร้ างความเป็ นระเบียบ เรี ยบร้ อย ให้ แก่สงั คม เพราะในวัฒนธรรมจะมี
ทังความศรั
้
ทธา ความเชื่อ ค่านิยม บรรทัดฐาน เป็ นต้ น ตลอดจน ผลตอบแทนในการปฏิบตั ิและ
บทลงโทษเมื่อฝ่ าฝื น
•
ฉะนันจึ
้ งกล่าวได้ วา่ ถ้ าหากเข้ าใจในเรื่ องวัฒนธรรมดีแล้ ว จะทาให้ สามารถเข้ าใจพฤติกรรม
ต่าง ๆ ของคนในแต่ละสังคมได้ อย่างถูกต้ อง


Slide 9

การไหว้


Slide 10

มวยไทย


Slide 11

ประเพณี ปีใหม่ไทย


Slide 12

อาหารไทย