Transcript ******* 1
ื่ ว่ามีววิ ัฒนาการมานานกว่า 170 ล้านปี ใน ยุงเชอ ระหว่างยุคของไดโนเสาร์ (206-135 ล้านปี ) มีขนาด ใหญ่กว่ายุงในปัจจุบ ัน 3 เท่า วิ ่ ผลให้ ว ัฒนาการของยุงสง มียง ุ มากกว่า 3,000 ชนิด และแต่ละปี มี ้ อีกราวๆ 20 สายพ ันธุ ์ การค้นพบเพิม ่ ขึน ่ นใหญ่เล็ กกว่า ยุงมีขนาดเล็ ก สว 15 มม. นา้ หน ักยุงอยูร่ ะหว่าง 2.0-2.5 มก ยุงบินได้เร็ว ประมาณ 1.5-2.5 กม/ชม ยุง เคลือ ่ นต ัวได้วอ ่ งไว ด้วยปี กที่ สามารถกระพือได้เร็วถึง 600 ครงต่ ั้ อวินาที มากกว่านก humming bird ถึง 10 เท่า นี่ ี งหึง่ ๆ ทีเ่ ราม ัก คือ ต้นเหตุของเสย ได้ยน ิ เมือ ่ ยุงบินผ่านเราไป ยุง ทุกต ัวต้องการนา้ หวานจากพืช เพือ ่ การ ี แต่ยง ย ังชพ ุ เพศเมียเท่านนที ั้ ่ กระหาย เลือด ด้วยเหตุผลในการขยาย พ ันธุ ์ เพราะ เลือดคือแหล่งโปรตีน สาหร ับการเจริญเติบโต ของไข่ ยุงต ัวเมียจะพยายามดืม ่ เลือด ให้มากทีส ่ ด ุ เท่าทีท ่ าได้ ระหว่างดืม ่ กิน ม ันจะข ับนา้ ทีไ่ ม่ ต้องการออกมา ด้วย การปล่อย ้ ทีใ่ ห้ หยดนา้ เล็ กๆ เพือ ่ สร้างพืน ้ โปรตีนเพิม ่ มากขึน การเลือกเหยือ ่ ( host selection ) เป็นปัจจ ัยกาหนดบทบาทของยุงพาหะ --Anthropophagic ั ชอบเลือดคนละสตว์ --Zoophilic ั ชอบเลือดสตว์ --Ornithophilic ชอบเลือดคน Culex pipiens ในเขตอบอุน่ เหนือเป็นพาหะนา West Nile virus และ Coquillettidia metallica ใน ทวีปอ ัฟริกาชอบกินเลือดนก Cx. tritaeniorhynchus พาหะ นาไข้สมองอ ักเสบชอบกินเลือด หมูและว ัวควาย Aedes aegypti ยุงลาย บ้านชอบกินเลือดคน แหล่งอาหารยุง ปลาตีน mudskippers ่ (random บินแบบสุม ้ อยูก flight) ขึน ่ ับความ เร็ว และทิศทางของลม บินทวนลม (oriented ้ อยูก upwind flight) ขึน ่ ับ สารล่อทีข ่ ับออกมาจาก เหยือ ่ ยุงไม่สามารถตรวจหาเลือดภายในต ัวเหยือ ่ ใน ระยะไกลได้ ด ังนนยุ ั้ งจึงวิว ัฒนาการความ สามารถ ในการตามหาเหยือ ่ จาก สารทีข ่ ับออกมาจากเหยือ ่ ทีม ่ เี ลือด ไคโรโมน kairomone ลมหายใจออกของเราคาร์บอนไดออกไซด์ •ความเข้มข้นของ CO2 ทีเ่ พิม่ ขึน้ เพียง 0.01% กระตุน ้ ต่อมตรวจจ ับ CO2 บนหนวดยุง และถ้าเพิม ่ ถึง 0.03% จะมีผลต่อพฤติกรรมของยุง โดยเฉพาะการ เลือกเหยือ ่ (host preference) •สารเคมีทขี่ ับออกมาก ับเหงือ่ เชน่ lactic acid, acetone, octenol เสริมฤทธิข ์ อง CO2 ยุงมองหาเหยือ ่ ด้วยระบบตรวจจ ับอ ันเยีย ่ มยอดประกอบด้วย ์ นาดจิว๋ น ับร้อย ดวงตา (eye) ขนาดใหญ่ทม ี่ เี ลนสข งวง (palpi) เป็นเซ็นเซอร์ระยะสนั้ คล้ายๆ ก ับจมูกและ เสาอากาศ (antennae) เป็นเซ็นเซอร์ระยะไกล สามารถ ตรวจจ ับความร้อน, CO2 รวมทงั้ lactic acid ทีข ่ ับมาจาก ั อน ผิวหน ังของเราและสตว์ ื่ ๆ ระยะตรวจจ ับ 25-35 เมตร STIMULUS PLUME Physical factors : warm, moist convection currents, visual cues Chemical factors : CO2, host odours (long-range (Kairomones) effect) เจิดสุดา !!! ถอนปากออกเร็ ว .... ้ เลือด เธอดูดโดนเสน ใหญ่เข้าแล้ว .... แหล่งเพาะพ ันธุล ์ ก ู นา้ ยุงก้นปล่อง An. dirus An. aconitus An. sundaicus An. sundic An. maculatus and An. Minimus ื้ การเจริญของเชอ มาลาเรียในยุง ื้ เมือ ่ ยุงก้นปล่องต ัวเมียก ัดคนทีม ่ เี ชอ ั ในกระแส มาลาเรียระยะแกมีโตซยท์ ื้ เหล่านีจ ้ ะผสมพ ันธุก เลือด เชอ ์ ันเป็น ื้ ไซโกต (zygote) เจริญเป็นเชอ ิ ต์ฝง มาลาเรียระยะโอโอซส ั ต ัวที่ ื้ กระเพาะยุง แล้วแบ่งต ัวเป็นเชอ มาลาเรียระยะสปอโรซอยต์ไปย ัง ต่อมนา้ ลาย เพือ ่ รอการก ัดของยุงอีก ครงั้ ื้ เมือ ่ ยุงก้นปล่องต ัวเมียซงึ่ มีเชอ ื้ มาลาเรียก ัดคน ยุงจะปล่อยเชอ มาลาเรียระยะสปอโรซอยต์ จากต่อม ่ ระแสเลือดของคน นา้ ลายเข้าสูก ื้ จะเดินทางไปทีต จากนนเช ั้ อ ่ ับ และ ั เกิดการแบ่งเซลแบบไม่อาศยเพศ ื้ มาลาเรียระยะเมโร ทาให้ได้เชอ ซอยต์ (merozoite) น ับพ ันต ัว ต่อจากนนเซลต ั้ ับจะโตและแตกออก ื้ มาลาเรียระยะเมโรซอยต์ ปล่อยเชอ ออกมาในกระแสเลือด ื้ เข้าเม็ ดเลือดแดง และเจริญเป็นเชอ มาลาเรียระยะโทรโฟซอยต์ (trophozoite) และแบ่งต ัวอีกครงั้ ื้ มาลาเรียระยะเมโรซอยต์ 6เป็นเชอ ื้ 30 ต ัว เมือ ่ เม็ ดเลือดแดงแตก เชอ มาลาเรียระยะเมโรซอยต์จะเดินทาง ไปย ังเม็ดเลือดแดงอืน ่ แล้วเจริญ ่ นี้ เชอ ื้ แบ่งต ัววนเวียนอยูเ่ ชน มาลาเรียระยะเมโรซอยต์บางต ัว จะมี ื้ มาลาเรีย การเปลีย ่ นแปลงเป็นเชอ ั ระยะมีเพศ หรือเรียกว่าแกมีโตซยท์ (gametocyte) โดยมีทงเพศผู ั้ ้ และ เพศเมีย ้ื ระยะแกมีโตซยท์ ั คาถาม: สมชาย มีเชอ (gametocyte) ในร่างกาย เข้ามาพ ักในหมูบ ่ า้ น ทุง ่ หมาเมิน ในว ันที่ 19 ก.ค.55 ในหมูบ ่ า้ น ทุง ่ หมา ้ ว้ ย เมิน มียง ุ ก้นปล่องทีเ่ ป็นพาหะ อยูใ่ นหมูบ ่ า้ นนีด ้ี าดว่าต้องมีผป ้ เป็นรายที่ 2 เหตุการณ์นค ู ้ ่ วยเกิดขึน ่ ง ท่านคิดว่าต้องออกเจาะโลหิต ค้นหาผูป ้ ่ วย ในชว ใด