Uzależnienia Lekomania, narkomania, alkoholizm i nikotynizm to choroby utajone, które są trudniej wykrywalne, gdyż osoby uzależnione często żyją w nieświadomości jej posiadania. Objawy bywają niezauważalne przez najbliższe otoczenie. Granica między kontrolowanym używaniem,
Download ReportTranscript Uzależnienia Lekomania, narkomania, alkoholizm i nikotynizm to choroby utajone, które są trudniej wykrywalne, gdyż osoby uzależnione często żyją w nieświadomości jej posiadania. Objawy bywają niezauważalne przez najbliższe otoczenie. Granica między kontrolowanym używaniem,
Uzależnienia Lekomania, narkomania, alkoholizm i nikotynizm to choroby utajone, które są trudniej wykrywalne, gdyż osoby uzależnione często żyją w nieświadomości jej posiadania. Objawy bywają niezauważalne przez najbliższe otoczenie. Granica między kontrolowanym używaniem, a uzależnieniem jest trudna do wytyczenia. Bywają osoby, które charakteryzują się samotnym, potajemnym braniem środków uzależniających, czego osoby w najbliższym otoczeniu również nie są w stanie zauważyć. Fizjologiczne konsekwencje spożycia alkoholu i branie narkotyków różnią się w zależności od rodzaju substancji. Większość z nich (alkohol, nikotyna, marihuana, inne narkotyki, środki halucynogenne) działają niemal natychmiast. Najczęściej zmieniają one poczucie rzeczywistości i jej ocenę oraz modyfikują doznania zmysłowe. Efekty działania jednych środków odurzających (np. alkoholu) odczuwalne są przez kilka godzin i innych (marihuana) przez kilka dni. Wiele tragicznych wydarzeń to bezpośredni skutek spożywania środków odurzających. Zbyt często dochodzi do przedawkowania narkotyków i wypadków drogowych spowodowanych jazdą po pijanemu. Lekomania Co to jest? Uzależnienie lekowe to stan wywołanym dłuższym stosowaniem leku. Lek powoduje przestrojenie czynności psychicznych oraz lub somatycznych do tego stopnia, że nagłe jego przerwanie stosowania wywołuje objawy abstynencji. Najczęściej i najszybciej wytwarza się zależność psychiczna od leku, rzadziej i później zależność somatyczna, charakteryzująca się zmianami w narządach po odstawieniu leku, np. zaburzeniami ciśnienia krwi, czynności serca, oddychania, układu pokarmowego. Istotną cechą zależności lekowej jest nieodparta potrzeba zażywania leku, a w konsekwencji wytworzenia się zachowania, którego celem jest poszukiwanie pożądanego leku za wszelką cenę. Lek uzależniający jest to substancja, która zażywana przez wystarczająco długi czas może wywołać stan zależności lekowej. Nazwa "lekoman„ lub "narkoman", niezależnie od toczącej się dyskusji co do właściwości używania takiego terminu, niewątpliwie dotyczy osób zależnych od leków, względnie narkotyków. Stosowane w lecznictwie środki są mniej lub bardziej skomplikowane pod względem składu lub budowy chemicznej. Spotykamy wśród nich zarówno pojedyncze pierwiastki, proste związki nieorganiczne, jak i skomplikowane połączenia organiczne, złożone układy fizykochemiczne lub subtelne zespoły biochemiczne. Postęp chemii i nauk biologicznych doprowadził w dobie obecnej do lawinowego wzrostu liczby preparatów farmaceutycznych. Lekomania obejmuje w znacznym stopniu leki nasenne, które początkowo stosowane są w celu wywołania snu. Później stają się narzędziem, przy pomocy którego leczy się nie tylko brak snu, ale i napięcie nerwów, lęk, niezadowolenie lub uczucie niezrównoważenia. Lekomania najczęściej obejmuje leki przeciwbólowe, nasenne, dopingujące i euforyzujące (wywołujące stan błogiego podniecenia). Leki hormonalne również kryją w sobie szereg niebezpieczeństw dla zdrowia. Stosowanie hormonów tarczycy na odchudzenie może spowodować nadczynność tarczycy, a hormonów kobiecych na przedłużenie młodości - guzy macicy. Wiele osób stosuje środki przeczyszczające jako lek na odchudzenie lub przy zaparciach i nie zdaje sobie sprawy z tego, że stałe przyjmowanie ich powoduje zmiany chorobowe jelit oraz zaburzenia w równowadze mineralnej ustroju. Na podstawie badań i ankiet korespondencyjnych w środowisku lekarskim i farmaceutycznym ustalono listę leków, których domagają się pacjenci w gabinetach lekarskich lub w aptekach. Najczęściej wymieniane leki to leki przeciw bólowi głowy i ogólnie przeciwbólowe. Jednoczesne stosowanie kilku leków może być przyczyną wielu niebezpiecznych interakcji (wzajemnych oddziaływań) środków leczniczych w organizmie, zaciemnienia obrazu choroby oraz opóźnienia właściwego rozpoznania i leczenia. Zażycie silnych środków przeciwbólowych utrudnia chirurgowi rozpoznanie ostrego zapalenia wyrostka robaczkowego, urologowi kamicy układu moczowego, a interniście - zawału mięśnia sercowego Może wystąpić np. uszkodzenie powierzchni gałek ocznych u chorego, który z powodu chorób tarczycy, otyłości lub trudno gojących się ran, zastosuje równocześnie leki zawierające związki jodu i maść do chorych oczu ze związkami rtęci (w łzach chorego powstaje toksyczny jodek rtęci). Wśród zależności lekowych odróżnia się cięższą postać zwaną uzależnieniem chorobą i lżejszą zwaną przyzwyczajeniem. Znane są też przypadki zażywania od kilku do kilkunastu i więcej tabletek od bólu głowy, Gardanu, Pabialginy, Veramidu, itp. lub wypijania kilku butelek kropli żołądkowych, walerianowych, czy nasercowych w ciągu dnia. Jeśli temu długotrwałemu używaniu leków towarzyszyć będą objawy wzrastającego zatrucia lub ogólnego wyczerpania organizmu - to nałogu tego nie można już nazwać lekomanią, lecz toksykomanią. Toksykomanie mogą prowadzić do powstania nałogu, nawyku, czyli uzależnienia. Historia Lekomania, czyli lekozależność, jest stosunkowo nowym nałogiem. Pęd za cudownymi specyfikami rozpoczął się na Zachodzie w latach sześćdziesiątych XX wieku wraz z odkryciem nowych leków uspokajających. Najpierw było valium (lek na bezsenność), które stało się najczęściej wypisywanym przez lekarzy specyfikiem na świecie. Później ta sama sytuacja powtórzyła się z relanium (lekiem uspokajającym). Obecnie najczęściej uzależniają benzodiazepiny, czyli leki uspokajające i nasenne, szczególnie relanium oraz jeszcze silniejsze barbiturany, których obrót jest na szczęście ograniczony przez prawo. Terapia uzależnienia lekowego Terapia uzależnienia lekowego prowadzona jest według pewnych ogólnie przyjętych zasad. Opiera się na: 1. Objawowym wyprowadzeniu z ostrego stanu, tzw. detoks lekowy. 2. Likwidacji fizycznych i psychicznych skutków przewlekłego zażywania leków. 3. Diagnozie problemowej. 4. Właściwej terapii odwykowej. 5. Rehabilitacji i samorealizacji. O ile dwie pierwsze fazy leczenia opierają się głównie na farmakoterapii, a trzecia jest ściśle diagnostyczna, o tyle ostatnie fazy mają za zadanie wywołanie u pacjenta odpowiedniej motywacji do rzucenia nałogu i do odcięcia się od możliwości powrotu do nałogu. Czwarta faza opiera się głównie na psychoterapii, a piąta na zabiegach psychologicznych, pozwalających czerpać radość z życia bez środków farmakologicznych. Większość autorów jest zdania, że pierwsze dwie fazy leczenia powinny przebiegać w warunkach przymusowej hospitalizacji. Dla wielu dopiero ostatnie tygodnie (miesiące) rehabilitacji i samorealizacji mogą być realizowane poza specjalnym zakładem. Psychoterapia uzależnienia lekowego, w porównaniu z innymi psychiatrycznymi kategoriami chorobowymi leczonymi również psychoterapią, jest bardzo specyficzna. Przede wszystkim ze względu na lekowy zespół abstynencyjny, rozwinięty po odstawieniu leków. W tym okresie podejmuje się próby motywowania pacjenta do podjęcia psychoterapii. Kiedy zespół abstynencyjny znika następuje stopniowe łagodzenie i zanikanie wielu uciążliwości fizycznych, a wyłaniają się właściwe problemy. Najpierw jest to stan "wielkiej pustki". Pacjent, któremu odebrano lek, ma poczucie pustki, ponieważ oprócz leków odebrano mu dotychczasowy tryb życia i wiele rytuałów wypełniających przedtem jego cały czas. Lekarz, terapeuta, staje teraz wobec dwóch aspektów osobowości pacjenta - przed chorobowej i wtórnie zmienionej w wyniku nadużywania leków. Terapia musi zdecydować, które z nich jest bardziej zagrożone. Nie należy umniejszać znaczenia atmosfery rodzinnej. Terapia, w wyniku diagnozy, powinna odpowiadać i rozwiązywać problemy, z powodu których pacjent zażywał leki. Terapeuta wraz z pacjentem tworzy osobisty program terapii. Od lekarza lub terapeuty lekoman oczekuje wsparcia i zaakceptowania go jako jednostki. Komitet Ekspertów WHO ustalił 8 podstawowych typów toksykomanii: 1. Typ morfinowy - charakteryzujący się silną zależnością psychiczną i fizyczną oraz zwiększeniem tolerancji, jak również wyraźnymi objawami abstynencji (opium, heroina, metadon). 2. Typ barbituranowoalkoholowy - o wyraźnej zależności psychicznej, o różnym nasileniu oraz o zależności fizycznej. Niewielkie zwiększenie tolerancji oraz objawów abstynencji kwalifikują ten zespół do nałogów (meprobomat, benzodiazepiny). 3. Typ kokainowy - charakteryzujący się silną zależnością psychiczną i fizyczną, znacznym zwiększeniem tolerancji oraz silnym zespołem abstynencji (kokaina, liście ecoca). 4. Typ cannabis (alkaloidy konopi) - występuje umiarkowana lub silna zależność psychiczna i zależność fizycznej, w niektórych przypadkach duże zwiększenie tolerancji (marihuana-suszone ziele, haszysz-żywica). 5. Typ amfetaminowy - wyraża się dużą zależnością psychiczną i mniejszą zależnością fizyczną. Wyraźne zwiększenie tolerancji (deksamfetamina, metamfetamina). 6. Typ khat (katyna, pochodna efedryny) - przeważa zależność psychiczna, słabsza zależność fizyczna przy braku zwiększenia tolerancji (żucie liści i gałązek krzewu catha edulis). 7. Typ substancji halucynogennych - zależność psychiczna, przy mniejszej zależności fizycznej i braku zwiększenia tolerancji (LSD, meskalina). 8. Typ lotnych rozpuszczalników (wziewna) - zależność psychiczna, silne objawy toksyczne (butaprem, TRI, eter, chloroform). Istota zagadnienia lekomanii tkwi w samo leczeniu. Dlatego każdy lek powinien być objęty nadzorem i wskazaniami lekarskimi, a każda skłonność do samo leczenia powinna być zwalczana. Tempo współczesnego życia, przemęczenie fizyczne i psychiczne, stresy, bezsenność lub uczucie lęku i zniechęcenia skłaniają wiele osób do szukania tzw. komfortu psychicznego po linii najmniejszego oporu. Osoby te chętnie sięgają po każdy lek, który w jakimkolwiek stopniu może odmienić wszystko to, co związane jest z napięciem, bólem, niepokojem, zniechęceniem lub osłabieniem dynamizmu życiowego. Najchętniej jednak przyjmowałyby stale taki lek, który mógłby pobudzać radykalnie organizm rano, a wieczorem powodowałby szybkie zasypianie i mocny sen. W celu profilaktyki należy bardziej rygorystycznie przestrzegać ograniczeń i zakazów dotyczących odręcznej sprzedaży leków bez recept lekarskich - środków przeciwbólowych i uspokajających, wypierać leki zabiegami fizykoterapeutycznymi, dietą, wypoczynkiem, kąpielami, masażem, akupresurą, muzykoterapią, relaksacją, ćwiczeniami oddechowymi, chromo terapią (leczenie kolorami) lub autosugestią. W przypadku uzależnienia dawniej uważano, że najlepszą metodą jest podawanie choremu placebo (tabletki neutralnej) jako danego leku. Jednak takie postępowanie skutkowało u małej grupy pacjentów, a u większości nie przyniosło to pożądanych rezultatów. Leczenie Obecnie najbardziej skuteczna jest terapia behawioralna z rozwinięciem aspektu duchowości, równoległa ze stopniowym schodzeniem z leku aż do całkowitego odstawienia. Coraz częściej spotykane jest uzależnienie krzyżowe, np. alkohol - leki, z którego trudniej wyjść, ale w wielu przypadkach kończy się powodzeniem. Leki a ludzie starsi Według ekspertów z WHO używanie leków wzrasta z wiekiem. Badania wykazały, że w grupie osób po 65. roku życia liczba zażywanych samowolnie leków wzrasta 12-krotnie w porównaniu z grupą w wieku 15-35 lat. Odsetek osób przyjmujących różne środki farmakologiczne jest wyższy wśród kobiet niż mężczyzn. Leki stosowane z własnej inicjatywy stanowią 60% leków przyjmowanych doraźnie i 15% używanych przewlekle. Skłonność do samo leczenia w wieku starszym tłumaczy się szeregiem dolegliwości, poczuciem niepewności jutra, stałą obawą o własne zdrowie. Leki a ludzie młodzi U osób młodszych jest spowodowana praktyką leczenia każdego objawu chorobowego odrębnym lekiem oraz stała pogoń za najnowszym, rewelacyjnym medykamentem. Wpływ na tę pogoń ma również błyskotliwa reklama, piękne opakowanie i wysoka cena, które mają na celu wzbudzić u chorych przekonanie o jego niezwykłej skuteczności w działaniu. Rozmiary lekomanii W sumie ponad 80% dorosłych mieszkańców USA zażywa w każdym tygodniu lek tego samego typu, a połowa z nich bierze leki na receptę. Około 8% ludności przyjmuje pięć lub więcej leków na receptę w każdym tygodniu, a 30% - pięć lub więcej leków różnego typu: w tym leki na receptę, sprzedawane bez recepty leki przeciwbólowe oraz na przeziębienie, suplementy ziołowe oraz suplementy z witaminami i minerałami. Powstają kliniki specjalizujące się w nielegalnym handlu receptami na opiaty, który przynosi krocie. Negatywne reakcje na leki należą do głównych przyczyn hospitalizacji i zgonów w tym kraju. Różnią się one od siebie objawami przewlekłego zatrucia, nasileniem i typem zależności, stopniem tolerancji, szkodliwością społeczną. Wszystkie prowadzą stopniowo do degeneracji psychicznej, głębokich zaburzeń najwyższych czynności umysłowych, charakteru, myślenia, pamięci oraz do wyniszczenia organizmu. W rezultacie używania nadmiernie długo i w zbyt dużych dawkach pewnych leków (np. uspokajających) może nastąpić uszkodzenie wielu narządów wewnętrznych wątroby, nerek) oraz różne zaburzenia ze strony układu nerwowego. Zdarzają się też sytuacje paradoksalne, np. przewlekłe stosowanie środków nasennych może spowodować bezsenność. Nałóg charakteryzuje się niezwykle nasiloną potrzebą zażywania leku, bardzo silnym uzależnieniem psychicznym i fizycznym, ciężkimi objawami abstynencji po nagłym zaprzestaniu zażywania, dużą szkodliwość dla jednostki, a nawet spowodować śmierć. Przyzwyczajenie jest potrzebą ciągłego zażywania leku, słabym uzależnieniem, niezbyt nasilonymi objawami abstynencji tylko psychicznej, przejawiającej się średnio nasilonym złym samopoczuciem. Zależności lekowej często towarzyszy tolerancja na zażywany lek. W procesie powstawania lekomanii zasadnicze znaczenie mają trzy elementy: lek, użytkownik i środowisko, w którym ma miejsce zażywanie leku. Konsekwencje psychospołeczne W dzieciństwie i okresie dorastania prowadzi do poważniejszych problemów w wieku dorosłym. W wieku dorastania silnie koreluje z takimi zjawiskami, jak wczesna inicjacja seksualna, wczesne wstępowanie w związek małżeński, zaniechanie dalszej edukacji, wczesne podejmowanie pracy zawodowej lub wczesne bezrobocie. Pomyśl! Może jeszcze nie jest za późno! Czas poświęcony dzieciom bywa zbawienny i dlatego w miarę możliwości należy poświęcać go im jak najwięcej. Powinny czuć się kochane, rozumiane i wspierane przez rodzinę pomimo trudności i egzaminów z życia z jakimi przyjdzie im się zetknąć. Rodzice winni być dla swych pociech podporą i nie dać się zwieść pozorom, że przecież wychowane jest w dobrej, szanowanej rodzinie gdzie takiego problemu nie było, więc nie powinien się zdarzyć. Należy być ich oczami i uszami, a wówczas sytuacja nie wymknie się spod kontroli. Przygotowały: Klaudia Galbarczyk kl. 1b Roksana Karbowiak kl. 1b