Transcript حالت جدا بودن یونیت دندانپزشکی

‫کاربرد ارگونومی در دندانپزشکی‬
‫تهیه کننده‪:‬‬
‫سعید نکونام ‪ ،‬رامین محمدی‬
‫پاییز ‪91‬‬
‫‪www.ilamhse.vcp.ir‬‬
‫ارگونومی علم مهندس ی فاکتورهای انسانی است که هدفش تطبیق دادن شغل با شاغل است‬
‫و بالطبع راهکارهایی که بر این اصول مبتنی هستند‪ ،‬مداخالت ارگونومیک نامیده میشوند‪.‬‬
‫علم ارگونومی در حال حاضر پیشگیري از آسیب هاي اسکلتی‪ ،‬عضالنی شاغلین در صنایع و‬
‫مشاغل پیچیده است‪.‬‬
‫در حرفه دندانپزشکی همانند سایر مشاغل یک سري عوامل زیان آور در محیط کار‬
‫وجود دارد که در صورت عدم رعایت موازین بهداشت شغلی ‪ ،‬سالمتی شاغلین در این‬
‫حرفه را به خطر می اندازند‪.‬‬
‫ارگونومی در دندانپزشکی بر روي دو موضوع عمده تأکید دارد ‪:‬‬
‫فشارهاي فیزیکی و فشار هاي روحی روانی ‪.‬‬
‫مطالعات انجام شده در حرفه دندانپزشکی نشان می دهد دندانپزشکان بیش از سایر‬
‫شاغلین حرفه پزشکی در معرض ابتال به مشکالت اسکلتی و عضالنی قرار دارند‪.‬‬
‫این اصول شامل‪:‬‬
‫ارزیابی وضعیت بدن‪ ،‬وضعیت نشستن دندانپزشک و سرانجام ارزیابی وسایل و تجهیزات‬
‫دندانپزشکی می باشد‪.‬‬
‫منطقی ترین دیدگاه براي طراحی وسایل و تجهیزات دندانپزشکی با استفاده از اصول ارگونومیکی‬
‫‪ ،‬بررس ی شرایط و وضعیت بدن دندانپزشک است و سپس باید نوع فعالیت هاي انجام شده‬
‫بر روي بیمار را نیز در نظر گرفت‪.‬‬
‫به طور مثال تغییر وضعیت صندلی دندانپزشک به صورتی که در آن خود دندانپزشک و‬
‫بیمار احساس ر احتی کند و در نتیجه تشخیص و قضاوت هاي بالینی مناسبی اتخاذ شود ‪،‬‬
‫موجب ارتقاء عملکرد دندانپزشک خواهد شد‪.‬‬
‫انجام کارهاي تکراري‬
‫وضعیت ایستا و نامناسب بدنی‬
‫انجام کار بیش از توان فیزیکی‬
‫وجود استرس شغلی‬
‫عدم استراحت کافی‬
‫اکثر صاحب نظران منشاء عوارض و پیامدهاي ناش ی از حرفه دندانپزشکی را به دو دسته کلی‬
‫تقسیم می کنند ‪:‬‬
‫اول مکانیک و وضعیت غلط قرار گرفتن بدن در هنگام کار و دوم عدم تحرك کافی در‬
‫دندانپزشکان‪.‬‬
‫نتایج انتشار یافته نشان می دهد اختالالت اسکلتی و عضالنی ‪ %29.5‬بیماري هاي قلبی و عروقی‬
‫و بیماري هاي سیستم عصبی مرکزي ‪ ،‬تومورها و عال یم عصبی به ترتیب هر یک به میزان ‪21.1‬‬
‫‪ 7.6، 6.1 ،‬و ‪ 16.5‬درصد در از کار افتادگی و بازنشستگی زودرس دندانپزشکان مؤثرند‪.‬‬
‫از آنجا که دندانپزشکان در معرض مشکالت اسکلتی و عضالنی قرار دارند ‪ ،‬شناخت عوامل‬
‫خطر ارگونومیکی مرتبط در محیط کار آنها بسیار حایز اهمیت است ‪.‬‬
‫در مطالعه اي که توسط ‪Sunell‬و ‪ Rucker‬در سال ‪ 2002‬بر روي تعداد ‪421‬‬
‫دندانپزشک کانادایی در زمینه بروز درد در اعضاي مختلف بدن انجام شد نتایج بدست آمده‬
‫مشخص کرد که چرخش باال تنه‪ ،‬باال بردن یک شانه و در نتیجه خارج شدن شانه ها از‬
‫محور افقی ‪ ،‬بلند کردن آرنج و دور کردن آن از تنه در حین کار‪ ،‬فاصله زاویه تابش نور از‬
‫محور دید دندانپزشک در هنگام کار بر روي فک باال درحالیکه دست ها نزدیک به صورت‬
‫باشند و افزایش مدت زمان کارکردن در وضعیت ساعت هاي‪3.30‬الی‪ 5‬و ‪ 7‬الی ‪ 8.30‬از جمله‬
‫عواملی است که می تواند در ایجاد مشکالت اسکلتی و عضالنی در میان دندانپزشکان نقش‬
‫مؤثري داشته باشد ‪ .‬در نتیجه معلوم شد کاربرد صحیح وسایل دندانپزشکی و قراردادن آنها در‬
‫محل مناسب و حفظ موقعیت مناسب قرار گرفتن بدن در حین کار‪ ،‬با کاهش عالئم اسکلتی و‬
‫عضالنی مرتبط است‪.‬‬
‫‪ ‬دردهاي ماهیچ هاي‪:‬‬
‫احساس درد و ناراحتی و کوفتگی درعضالت گردن‪ ،‬شانه و بازو و کاهش محدوده حرکتی‪.‬‬
‫‪ ‬اسپوندیلوزیس (‪ )pondylosis‬گردنی‪:‬‬
‫کرختی و سفتی یا دردهاي مداوم و مزمن در ناحیه گردن و شانه همراه با سوزش وخارش ‪ ،‬آرتروز و‬
‫ورم مفاصل‪.‬‬
‫‪ ‬سندروم خروجی قفسه سینه )‪: (Thoracic outlet syndrome‬‬
‫درد ناحیه شانه و بازو و دست‪ ،‬کرختی و خارش انگشتان‪.‬‬
‫‪ ‬پارگی و ورم ماهی چه هاي سردست ‪:‬‬
‫درد و سفتی در ناحیه شانه یا تورم و پارگی بافت نرم عضله شانه و ضعف در عضله چرخان‬
‫سردست‪.‬‬
‫‪ ‬بیماري دکو ئروین )‪: )Dequervain Disease‬‬
‫احساس درد در شست یا محدوده مچ زمانی که شیئی را در دست می گیرند‪.‬‬
‫‪ ‬اختالالت دست و مچ ‪:‬‬
‫به دلیل انجام حرکات سخت و مکرر با مچ دست‪ ،‬فشارهاي فیزیکی و ارده بر اعصاب انگشتان‪ ،‬استفاده طوالنی‬
‫از وسایلی که حرکات ارتعاش ی دارند و ناکافی بودن استراحت بین کاري‬
‫‪ ‬بیماري تنوزینوویتیس (‪: )Tenosynovities Disease‬‬
‫احساس درد در انگشت هنگام حرکت و بخصوص ملس کردن ابزار‬
‫‪ ‬سندروم کارپال تونل (‪:)Carpal Tunnel Syndrome‬‬
‫ً‬
‫بی حس ی و کرختی دست یا انگشتان و نهایتا درد و بد شکلی دست‬
‫‪ ‬سندروم گویون(‪:) Guyon's Syndrome‬‬
‫درد و ضعف وبی حس ی در انگشتان در شب هنگام و صبح زود‬
‫‪ ‬پدیده ر ینود (‪: )Raynaud's Syndrome‬‬
‫اسپاسم متناوب ودوره اي همراه با کرختی و درد انگشتان و حساسیت نسبت به دماي پایین و درد مچ‬
‫‪ ‬اختالالت در ناحیه پشت‪:‬‬
‫دیسک کمر‪ ،‬درد پشت‪ ،‬کمر و سیاتیک‪.‬‬
‫محل کار باید به گونه اي طراحی شود که دندانپزشک بتواند وضعیت بدنی خود را به طور مناسب‬
‫تغییر دهد ‪ .‬حتی در بعض ی مواقع موقعیت نامناسب قرارگیري وسایل و تجهیزات نیز موجب می شود‬
‫تا دندانپزشک در وضعیت نامناسب بدنی قرار گیرد ‪ .‬بیشترین مشکل دندانپزشکان زمانی است که‬
‫این دو مورد هم زمان و توأم با هم دیده می شوند‪ .‬موقعیت قرارگیري نامناسب‪ ،‬ثابت و منحرف‬
‫شده بدن روي عضالت‪ ،‬لیگامان ها‪ ،‬تاندون ها‪ ،‬ستون فقرات و مفاصل فشار زیادي وارد می کند‪.‬‬
‫التهاب تاندون عضالت ‪ ،‬درد گردن و شانه با موقعیت قرارگیري نامناسب بدن هنگام کار مرتبط‬
‫است ‪.‬‬
‫یک عامل اساس ی در سالمت فیزیکی دندانپزشکان انجام کار درحالت نشسته است ‪.‬‬
‫نشستن داراي فواید بسیاري است ‪ ،‬زیرا با نشستن میزان فشار کار وارده به عضالت کاهش می‬
‫یابد و گردش خون بهتر می شود ‪ .‬مطالعات نشان می دهد ‪ % 54.29‬از دندانپزشکان در اثر بیماري‬
‫هاي قلبی عروقی فوت می کنند و بسیاري از آنان نیز به علت واریس وریدي و سایر اختالالت عروقی‬
‫دست از کار می کشند‪.‬‬
‫نشستن به حالت سنتی‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪:Traditional Sitting‬‬
‫ارتفاع صندلی طوري تنظیم شود که ناحیه ران هاي دندانپزشک موازي سطح اتاق باشد‪.‬‬
‫از تمامی قسمت نشیمن صندلی استفاده شود‪.‬‬
‫سر بیمار به نحوي قرار گیرد که ناحیه کاري متناسب با محدوده آرنج هاي دندانپزشک باشد و بازوهاي‬
‫او به طرفین تنه چسبیده وساعدها موازي سطح اتاق باشند‪.‬‬
‫دندانپزشک باید به نحوي روي صندلی بنشیند که به یک طرف خم نشود‪.‬‬
‫ناحیه پشتی و گردن دندانپزشک به طور مستقیم و عمودي قرار گیرد و چشمان او اندکی رو به پایین‬
‫باشد‪.‬‬
‫فاصله حدود ‪ 14 - 16‬اینچ بین چشمان دندانپزشک و حفره دهان بیمار رعایت شود‪.‬‬
‫دندانپزشک به طور کامل به پشتی صندلی تکیه دهد و صندلی داراي پنج پایه باشد‪.‬‬
‫بیمار در موقعیت دراز کش قرار بگیرد‪.‬‬
‫‪‬‬
‫حالت نشسته ایستاده ) ‪: (Traditional Sitting‬‬
‫که در آن دندانپزشک بر روي بیماران به ویژه آنهایی که دچار بحران شده یعنی نمی توانند به طور‬
‫کامل بر روي صندلی بخوابند یا دچار استرس هستند‪ ،‬به حالت نیم خیز در آمده و در حالیکه دو پا‬
‫بر روي زمین قرار می گیرد‪ ،‬ران ها به حالت انحنا در می آیند‪ .‬این حالت به ویژه براي بیمارانی‬
‫مفید است که نمی توانند به هر دلیل به طور کامل به پشت بخوابند یا دچار استرس و نگرانی‬
‫هستند‪.‬‬
‫‪‬‬
‫نشستن با پاشنه پاي متعادل )‪:(Close Focus Sit Standing‬‬
‫زمانی است که دندانپزشک در حالیکه نشسته است عمدتا تمایل دارد به سمت جلو خم شود‪.‬‬
‫در این شرایط صندلی باید طوري طراحی شود که ارتفاع پشتی آن قابل تنظیم بوده تا انحناي‬
‫طبیعی کمر دندانپزشک را حفظ کند و همچنین نشیمنگاه صندلی کمی به سمت پایین انحناء‬
‫ً‬
‫و‬
‫داشته باشد تا ران نسبت به ساق پا زاویه ‪ 110‬درجه پیدا کند و پاها کامال بر ر ي زمین قرار‬
‫گیرد تا مقداري از وزن بدن بر روي پاها انتقال داده شود و از محدود شدن جریان خود در آنها‬
‫جلوگیري گردد‪.‬‬
‫از نظر ارگونومی‪ ،‬صندلی دندانپزشکان باید با توجه به حرکت آنها جهت تنظیم و دسترس ی و دید‬
‫بهتر به وسایل و تجهیزات و تطابق با حرکت بیمار انتخاب شود ‪ .‬این صندلی باید داراي ‪ 5‬چرخ‬
‫باشد تا از افتادن به عقب جلوگیري کند و همچنین نباید به اندازه صندلی هاي اداري داراي پشتی‬
‫و نشیم نگاه پهن و بزرگ باشد ‪ .‬صندلی دندانپزشک باید پایه هاي جمع و جور داشته تا چرخ ها‬
‫براي کنترل پاها و یا تخت بیمار مزاحمتی ایجاد نکند‪ .‬توصیه می شود یک دندانپزشک با قد کوتاه‪،‬‬
‫صندلی با محدوده تنظیم پذیري بین ‪ 16‬تا ‪ 21‬ا ینچ و یک شخص قد بلند محدوده ‪ 21‬تا ‪ 26‬اینچ‬
‫را انتخاب کند از آنجا که دندانپزشکان هنگام کار عمدتا تمایل به حرکت به سمت جلو و باال‬
‫دارند‪ ،‬بنابراین صندلی آنها باید قابل تنظیم به سمت باال باشد تا انحناي طبیعی کمر دندانپزشک‬
‫را حفظ کند ‪ .‬در این حالت نیاز به نوعی از صندلی است که قسمت پشتی آن قابل تنظیم بوده به‬
‫طوري که تکیه گاه کمر صندلی به خوبی با انحناي کمر دندانپزشک منطبق باشد ‪ .‬پشتی صندلی‬
‫نباید زیاد بلند باشد تا مانعی براي انحناي طبیعی ستون فقرات ایجاد کند‪.‬‬
‫‪ ‬حالت دسترس ی به ابزار از کنار)‪:(Side Delivery Position‬‬
‫در این حالت دندانپزشک به تنهایی و بدون کمک دستیار خود کار می کند و براي برداشتن و‬
‫ً‬
‫گذاشتن ابزار کار اجبارا دید خود را از منطقه جراحی و درمان جابجا کرده و باالتنه را می چرخاند‬
‫تا بتواند ابزار الزم را بردارد و دوباره چشمان خود را روي آن منطقه متمرکز کند ‪ .‬این امر باعث‬
‫فشارجسمی و خستگی چشم می شود و دندانپزشک مجبور است تا حرکات غیرضروري بیشتري را‬
‫انجام دهد و در نتیجه بهره وري و بازدهی او کاهش می یابد‪.‬‬
‫‪‬‬
‫دسترس ی به ابزار از پشت)‪:(Rear Delivery Position‬‬
‫در این حالت دندانپزشک ابزار را « بگذار و بردار » می کند ‪ ،‬یعنی یکی را برمی دارد و یکی را می‬
‫گذارد‪ .‬چنین حالتی به پیچش و چرخش اضافه و بیش از اندازه بدن نیاز دارد‪ .‬در این شرایط ‪،‬‬
‫دندانپزشک به واسطه چرخش بیش از حد جهت برداشتن ابزار دچار خستگی و فشار جسمی‬
‫می شود‪ .‬در این حالت طرز قرارگیري یونیت به صورت ثابت است ونمی توان آن را با موقعیت‬
‫دندانپزشک تطبیق داد ‪ ،‬در نتیجه دندانپزشک ناچار به تکیه و خم شدن به جلو و حرکات‬
‫اضافی است‪.‬‬
‫‪‬‬
‫حالت جدا بودن یونیت دندانپزشکی)‪:(Split Unit/Cart Position‬‬
‫در این حالت‪ ،‬یونیت دندانپزشکی به صورت جدا روي چرخ هاي سیار و سرنگ آب و هوا‬
‫روي )‪ (HVE‬تعبیه شده و بخش تخلیه سریع کابینت سیار قرار می گیرد‪ .‬در این شرایط‬
‫طراحی یونیت مجزا فضاي کار را براي دستیار دندانپزشک نیز محدود میکند که در نتیجه منجر‬
‫به حرکات اضافی او می شود‪.‬‬
‫‪‬‬
‫حالت میان سینه اي)‪:(Trans Thorax Position‬‬
‫طراحی این یونیت متناسب با دستورالعمل هاي ارگو نومیکی است ‪ .‬با قرار گرفتن دستگاه بر روي‬
‫سینه بیمار‪ ،‬دستیار دندانپزشک به راحتی می تواند ابزار را بردارد و به دندانپزشک بدهد‪ .‬اینکار از‬
‫انحراف خط دید دندانپزشک از ناحیه فعالیت جلوگیري می کند‪ .‬از آنجا تغییر مکان پی در پی خط‬
‫دید از ناحیه روشن به ناحیه تاریک که بیرون از حفره دهان بیمار و در فاصله اي دورتر قرار دارد‪،‬‬
‫چشم دندانپزشک را مجبور به تطابق و سازگاري با تغییرات نور و فاصله می کند که در نهایت‬
‫ً‬
‫موجب خستگی چشم و متعاقبا سردرد می شود‪ ،‬لذا در این حالت یک کابینت سیار که حول‬
‫زانوي دستیار در حالت نشسته حرکت می کند ابزار را در خود جاي داده و دندانپزشک دسترس ی‬
‫راحتی به آن دارد‪.‬‬
‫‪‬‬
‫روش دندانپزشکی دو نفره یا روش ‪ 4‬دست (‪:(Fourhanded Position‬‬
‫مطلوب ترین روش ارگونومیک جهت انجام خدمات دندانپزشکی بدون تنش است ‪ ،‬زیرا حرکات‬
‫نامطلوب را به کمترین حد رسانده و سرعت فر آیند درمان را تس ریع می کند ‪ .‬در این طرح باید‬
‫تجهیزات را در ناحیه کاري دستیار در کنار صندلی دندانپزشکی قرار داد ‪ .‬دندانپزشکی ‪ 4‬دست به‬
‫تکنیکهاي مناسبی احتیاج دارد‪ ،‬مانند قرار گرفتن بیمار و تیم دندانپزشکی در جاي مناسب‪ ،‬انتقال‬
‫ابزار‪ ،‬تخلیه داخل دهان و کنترل آلودگی ‪ .‬از مشکالت روش مزبور این است که اگر تیم‬
‫دندانپزشکی جابجایی هاي زیادي را براي رسیدن به ابزار انجام دهد و از طرفی ابزار و مواد به راحتی‬
‫در دسترس نباشد یا در میان لوله هاي الستیکی و سیمهاي برق گیر کند‪ ،‬طبعا دندانپزشکی ‪ 4‬دست‬
‫نمی تواند با موفقیت انجام شود‪.‬‬
‫به هر صورت ‪ ،‬منطقی ترین دیدگاه براي طراحی وسایل و تجهیزات دندانپزشکی با استفاده از‬
‫اصول ارگونومی ‪ ،‬بررس ی شرایط و وضعیت قرارگیري بدن دندانپزشک و نوع فعالیت هاي‬
‫انجام شده بر روي بیمار است‪ .‬عدم تعادل و تحت فشار بودن اندام تحتانی بدن و انگشتان‬
‫دندانپزشک در طول انجام فعالیت هنگام طراحی وسایل باید به دقت مورد مطالعه قرار گرفته‬
‫و با استفاده از روش هاي ارگونومی به کاهش و حذف این نوع خطرات کمک کرد‪ .‬ارگونومی در‬
‫ً‬
‫دندانپزشکی عمدتا بر روي طراحی و استقرار وسایل و تجهیزات و مهارت دندانپزشکان جهت‬
‫استفاده از آنها تأکید دارد‪.‬‬
‫‪‬‬
‫در ابن قسمت از نرم افزارهای مدل سازی و نقشه کشی صنعتی برای طراحی‬
‫و تغییر در قسمت های مختلف یونیت و صندلی دندانپزشکی استفاده شده است‪.‬‬
‫‪‬‬
‫پدال پایی‪:‬‬
‫‪‬‬
‫سیستم ضد برگشت بزاق‪:‬‬
‫در راستای جـلوگیـری از بیـماری های عفونی و اجـــرای مصوبات اداره‬
‫تجهیزات پزشکی سیستم ضد برگشت بزاق ( ‪none retraction water‬‬
‫)‪system‬طراحی و ساخته شده از سال ‪ 88‬در یونیت و صندلی مورد استفاده‬
‫قررا میگیرد الزم به توضیح است که در بسیاری از یونیت ها به علت استفاده از‬
‫بوستر و شیر پنومات در لحظه ای که دکتر پای خود را از روی پدال بر میدارد‬
‫ابزاری که در دهان بیمار است مکش انجام داده و بزاق دهان به داخل شیلنگ‬
‫کشیده میشود‪ .‬که می تواند منجر به بروز بیماری شود به همین خاطر این سیستم‬
‫طراحی و تولید شده است‪.‬‬
‫‪‬‬
‫زیرسری جدید‪:‬‬
‫زیر سری جدید با قابلیت تنظیم از دو محور‪ ،‬مناسب برای استفاده بزرگساالن و‬
‫کودکان با تشک بدون درز‬
‫‪‬‬
‫نگات اسکوپ‪:‬‬
‫نگات اسکوپ یا ‪Film Viewer‬با صفحه نمایش عریض ‪x8 16‬سانتیمتر که‬
‫در صورت درخواست مشتری بر روی تابلت قابل نصب می باشد‪.‬‬
‫‪‬‬
‫تابلت ‪:‬‬
‫تابلت جدید با قابلیت نصب یک پوآر‪ ،‬دو توربین و یک ایرموتور همرا با سینی‬
‫جدید‬
‫امروزه طراحی محل کار بر اساس اصول مهندس ی‪ ،‬طبق نیاز افرادی که در آن محل کار می کنند و یا‬
‫مراجعینی که به آنجا رفت و آمد می کنند انجام می گیرد نه بر اساس تجهیزات و ابزاری که قرار‬
‫است در آن دفتر استفاده شود‪ .‬در این صورت محیط کار تبدیل به محلی مناسب‪ ،‬جالب و آرامش‬
‫بخش برای پرسنل آن محل خواهد شد که در این راستا مطبهای دندانپزشکی نیز چنین وضعیتی‬
‫دارند ‪.‬‬
‫طراحی مطب دندانپزشکی باید گویای خدماتی باشد که یک متخصص دندانپزشک می خواهد به‬
‫بیماران خود ارائه دهد‪ ،‬مثل خدمات درمانی در یک محیط امن‪ ،‬زیبا و مطمئن ‪.‬‬
‫یک مطب یا کلینیک دندانپزشکی باید به شکل یک مکان امداد رسانی از سوی متخصص‬
‫دندانپزشک و سایر پرسنل دندانپزشکی به مراجعین و بیماران باشد که این امر باعث رضایت و‬
‫آسودگی خاطر بیمار تا حد امکان می شود‪ .‬با فراهم آمدن چنین شرایطی‪ ،‬ترس و اضطراب در‬
‫مراجعین پایین می آید و اعتماد آنها به کار دندانپزشک جلب می شود‪ .‬بدین ترتیب مراجعه کنندگان‬
‫می توانند به راحتی و بدون هیچ قید و بندی به چنین مکانی در رفت و آمد باشند‪ .‬اگر اصول‬
‫مهندس ی در طراحی یک مطب دندانپزشکی به خوبی رعایت شود نتیجه کار محیطی کاربردی و جالب‪،‬‬
‫زیبا و راحت خواهد شد که همین عوامل باعث تبدیل مطب به مکانی شاد همراه با یک گروه و‬
‫پرسنل فعال و پر کار خواهد شد‪.‬‬
‫مهم ترین عواملی که در طراحی مطب داندانپزشکی باید رعایت شود عبارتند از‪:‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫تهویه هوا‬
‫نور‬
‫رنگ‬
‫موسیقی‬
‫تجهیزات‬
‫مساله اصلی در زمینه دستگاههای تهویه هوا در مطب های دندانپزشکی توجه به مصونیت و ایمنی‬
‫بیماران‪ ،‬پرسنل کمکی و خود متخصص دندانپزشک نسبت به هر نوع آالینده ای که ممکن است در‬
‫هوا موجود باشد است‪ .‬زمانی که دندانپزشک در حال کار کردن روی دهان باز بیمار است و یا‬
‫مشغول کار روی یک جراحت است ‪.‬این یک امر حیاتی و الزامی است که میکروبها و باکتریهایی که‬
‫در فضا پراکنده هستند و ممکن است داخل دهان بیمار‪ ،‬پزشک و یا روی زخم بنشینید و باعث‬
‫ایجاد بیماری یا عفونت شوند را به حداقل رساند و درست در همینجاست که وجود دستگاههای‬
‫تهویه هوا ضروری به نظر می رسند ‪.‬‬
‫همچنین عوامل دیگری نیز وجود دارند که لزوم استفاده از این ابزار را باال می برند مثل رایحه ها و‬
‫اسانس هایی که از فرآورده های مختلف تهیه شده و در دندانپزشکی استفاده می شوند‪ .‬عالوه بر‬
‫این خود داروها‪ ،‬مایعات استرلیزه و پاک کننده های مختلف دارای بوهای خاص ی هستند که بطور‬
‫کلی همگب بوهایی هستند که برای بیماری که به مطب مراجعه می کند نامطلوب و ناخوشایند‬
‫محسوب می شوند‪ .‬بنابراین کار اصلی دستگاه تهویه هوا‪ ،‬به دام انداختن ذرات مضر در هواست و‬
‫به عنوان یکی از ابزارهای ضروری در هر مطب دندانپزشکی به شمار می آید‬
‫مساله نور و روشنایی یکی از عوامل بسیار مهم در طراحی کلیه اماکن از جمله مطب یک دندانپزشک‬
‫محسوب می شود‪ .‬در یک مطب باید نور به اندازه کافی باشد‪ ،‬بطور مناسب به همه قسمت ها‬
‫توزیع شود‪ ،‬تمایز دید رعایت شود و رنگ مناسب نور انتخاب شود‪ .‬بطور کلی عامل نور در مطب را‬
‫می توان به ‪ 2‬گروه نور طبیعی و مصنوعی تقسیم کرد‪ .‬نور طبیعی نوری است که از طریق پنجره ها‬
‫و بازتاب آن تامین می شود و نور مصنوعی شامل المپ ها و دستگاه های روشنایی می شود‪ .‬نور‬
‫مصنوعی در اتاق کار دندانپزشک نور ‪ LX 1000‬به همراه تعداد زیادی المپ های فلورسنت‬
‫روی سقف و کنار صندلی دندانپزشک و پرژکتورباالی یونیت است که این نور می تواند به وسیله‬
‫کنترل هایی که بر روی دستگاه ها موجود هست بر حسب نیاز باال و پایین برود‪ .‬اگر نور از حد‬
‫استاندارد باال تر شود باعث خارج شدن اشک از چشم بیمار و انحراف چشم ها شود‪ .‬قطع ناگهانی‬
‫نور و نورهای پایین تر از حد معین در مورد نورهای مستقیم می تواند برای بیمار بسیار مضر باشد‪،‬‬
‫چنانچه چشم بیمار برای مدت طوالنی به این نورها خیره شود‪ ،‬به اصطالح چشم او سیاهی می‬
‫رود و باعث ایجاد تاریکی برای مدت کوتاهی در دید وی می شود ‪.‬‬
‫رنگ هم یکی دیگر از عوامل مهم در معماری داخلی یک مطب است ‪.‬‬
‫انتخاب رنگ صحیح و مناسب فضا‪ ،‬بسیار مهم است‪ .‬برای رنگ پردازی می توان از تمامی رنگ ها‬
‫استفاده کرد‪ .‬عالوه بر اینکه باید به همنشینی و هماهنگی رنگ ها توجه کرد‪ .‬در انتخاب رنگ باید‬
‫به دو مورد زیر توجه کرد ‪:‬‬
‫ابعاد فضای مورد نظر‪ ،‬چرا که رنگ در بزرگی و کوچکی فضا موثر است ‪.‬‬
‫‪.1‬‬
‫توجه به هماهنگی رنگ ها در جهت ایجاد فضایی آرام و دلپذیر ‪.‬‬
‫‪.2‬‬
‫در حقیقت انتخاب رنگ یک بحث سلیقه ای است که به نظر طراح داخلی‪ ،‬کارکنان و خود‬
‫دندانپزشک دارد‪ .‬در محیطهای درمانی‪ ،‬موضوع رنگ از اهمیت باالیی برخوردار است زیراامروزه‬
‫بررس ی ها نشان می دهد که رنگ ها اثرات درمانی مهمی به همراه دارند ‪.‬‬
‫بطور کلی در یک مطب دندانپزشکی با توجه به اینکه مراجعین در سنین مختلف اغلب دچاراسترس‬
‫و درد می شوند‪ ،‬استفاده از رنگ های مالیم می تواند به آرامش درونی آنها کمک بسزایی کند‪ ،‬در‬
‫مورد اتاق درمان و پذیرش تفاوت نوع رنگ گرم و سرد الزم نیست بلکه می توان از یک رنگ با درجه‬
‫تیرگی و روشنب مختلف استفاده کرد‪ .‬استفاده از یک رنگ در هر دو مکان از این جهت حائز اهمیت‬
‫است که مراجعین قبل از ورود به اتاق درمان با آن رنگ در اتاق پذیرش آشنا شده اند ‪.‬‬
‫مساله اضطراب در حرفه دندانپزشکی و عواقب بعدی آن موجب پدید آمدن مشکالتی در این رشته‬
‫می شود‪ .‬این اضطراب در افراد می تواند بر اثر دیدن صندلی دندانپزشکی و تحریک کنندگی صدای‬
‫مته دندانپزشکی یا ترس از استفراغ یا خفگی ایجاد شود‪ .‬برای برطرف کردن این اضطراب در‬
‫مراجعین راه های زیادی موجود است‪ ،‬هیپنوتیزم‪ ،‬تخیل هدایت شده‪ ،‬تمرینات آرامش بخش و‬
‫مشاوره می تواند به برطرف شدن استرس و ترس کمک کند که همگی این موارد را می توان در یک‬
‫مطب به مراجعین با شرایط مختلف و در سنین متفاوت ارائه داد‪ .‬قرار گرفتن یونیت ها در یک‬
‫وضعیت مناسب‪ ،‬اطمینان خاطر دادن به بیمار در حین کار و طبیعی جلوه دادن ترس بیمار می‬
‫تواند این استرس را تا حد امکان پایین آورده یکی دیگر از راه های پایین آوردن این ترس استفاده از‬
‫یک موسیقی مالیم و منایب در مطب است‪ .‬بررس ی های به عمل آمده از ‪ 121‬نفر از مراجعین به‬
‫دندانپزشکی حاکی از این است که بیماران با شنیدن صدای موسیقی در محیط به آرامش ی نسبی‬
‫دست یافته اند و استرس آنها تا حدی پایین آمده‪ ،‬چرا که یک موسیقی مالیم می تواند به میزان‬
‫مناسبی درگیری های فرد را با محیط کاهش داده و او را از تنش و استرس های محیطی خارج و به‬
‫حالت نعادل نزدیک تر کند ‪.‬‬
‫ابعاد یک مطب دندانپزشکی باید به اندازه ای باشد که گنجایش صندلی چراغدار دستی و یک‬
‫برانکارد را داشته باشد چرا که وجود ای ابزار جهت انتقال بیماران اورژانس ی و یا ایست قلبی‬
‫ضروری است ‪.‬بطور کلی چنانچه موارد فوق در طراحی داخلی یک مطب مورد استفاده قرار‬
‫گیرد محل مورد نظر تبدیل به محیطی مطمئن و آرامش بخش برای بیماران و اعضای پرسنل‬
‫مطب خواهد شد‪ .‬در راستای تامین آرامش مراجعین می توان از گیاهان طبیعی به صورت های‬
‫مختلف در گوشه و کنار مطب استفاده کرد‪ .‬همچنین استفاده از مجالت و کتاب های سر گرم‬
‫کننده مواردی هستند که می توانند به پایین آوردن استرس و ترس بیمار کمک کنند‪.‬‬
‫گروه معماری (آنتونیو سوفان) طراحی‬
‫مطب دندانپزشکی‬
‫‪Implantlogyca‬را در ایالت‬
‫ویرجینای آمریکا انجام داده اند‪ .‬این‬
‫مطب در فضایی با زیربنای کل ‪ 1800‬متر‬
‫مربع واقع شده است و عملیات احداث‬
‫آن در سال ‪ 2010‬انجام شده است‪.‬‬
‫در طراحی داخلی این مطب از رنگ های‬
‫گوناگون استفاده شده است به گونه ای‬
‫که شیشه(پارتیشن)‪ ،‬کف و دیوار هر اتاق‬
‫دارای رنگ آمیزی مستقل و متفاوتی‬
‫است‪.‬‬
‫این طراحی با دوهدف عمده انجام شده‬
‫است‪ :‬اول اینکه در انتخاب رنگ ها توجه‬
‫شده است که از رنگ های آرامبخش‬
‫استفاده شود و این امر به موجب نوع‬
‫کاربری محیط‪ ،‬بسیار حائز اهمیت است‪.‬‬
‫هدف دیگر در این نوع طراحی‬
‫و استفاده از رنگ های‬
‫گوناگون‪ ،‬به نوعی مشغول‬
‫کردن بیمار برای تماشای‬
‫محیط و به نوعی غافل کردن‬
‫او از روند جراحی دندان است‪،‬‬
‫که طبیعتا این اقدام تاثیر‬
‫بسیار زیادی در روند اجرای کار‬
‫خواهد داشت‪ .‬در بخش‬
‫انتظار‪ ،‬از رنگ زرد روشن‬
‫استفاده شده است‪ ،‬این رنگ‬
‫عالوه بر افزایش انرژی در‬
‫فرد‪ ،‬باعث باالرفتن روحیه در‬
‫او خواهد شد‪.‬‬
‫در داخل اتاق های این مطب‬
‫دندانپزشکی‪ ،‬تابلوهای نقاش ی‬
‫نیز تعبیه شده است و در‬
‫حقیقت‪ ،‬مراجعان به این‬
‫مرکز با یک محیط‬
‫فرهنگی‪،‬درمانی مواجه می‬
‫شوند‪.‬‬
‫طراحان این پروژه تصمیم‬
‫دارند تا در آینده نزدیک‪ ،‬یک‬
‫گالری بزرگ هنری را در این‬
‫مطب ایجاد کنند‪.‬‬
‫پایان‬
www.ilamhse.vcp.ir