Transcript pobierz - SODMiDN w Kielcach

Wydział Pedagogiczny i Artystyczny
Samorządowy Ośrodek
Doradztwa Metodycznego i
Doskonalenia Nauczycieli
w Kielcach
22 października 2013
Centrum Edukacji Artystycznej UJK
Wydział Pedagogiczny i Artystyczny
ul. Krakowska 11, 25-029 Kielce
Wydział Pedagogiczny i Artystyczny
Samorządowy Ośrodek
Doradztwa Metodycznego i
Doskonalenia Nauczycieli
w Kielcach
Wydział Pedagogiczny i Artystyczny
Samorządowy Ośrodek
Doradztwa Metodycznego i
Doskonalenia Nauczycieli
w Kielcach
Wydział Pedagogiczny i Artystyczny
Samorządowy Ośrodek
Doradztwa Metodycznego i
Doskonalenia Nauczycieli
w Kielcach
dr Ewa Szumilas UJK Kielce
mgr Agnieszka Sprzęczka – Piłacik SODMiDN Kielce
MZ PPP Kielce
 Specjalny
Ośrodek Szkolno – Wychowawczy dla
Słabosłyszących i Niesłyszących w Kielcach,
dyrektor M. Jagniątkowska
 Specjalny
Ośrodek Szkolno – Wychowawczy Nr 2
w Kielcach, dyrektor G. Czapla
 Wydawnictwo
MAC Edukacja

ZESPÓŁ SZKÓŁ PONADGIMNAZJALNYCH w Chmielniku

ZESPÓŁ SZKÓŁ ZAWODOWYCH Nr 1 w Starachowicach

ZESPÓŁ SZKÓŁ PRZEMYSŁU SPOŻYWCZEGO w Kielcach

FUNDACJA VIVE Kielce SERCE DZIECIOM
„Gdyby wszyscy byli tacy
sami, nikt nikomu nie
byłby potrzebny”
ks. Jan Twardowski
to „...potrzeby, które w toku rozwoju dzieci
i młodzieży wynikają z ich niepełnosprawności lub
powstają z innych przyczyn trudności w uczeniu się”
(Reforma Systemu Kształcenia Uczniów
ze Specjalnymi Potrzebami Edukacyjnymi.1998.
Warszawa: Ministerstwo Edukacji Narodowej, s.11)
Odsetek dzieci, u których trudności w rozwoju mają
poważny wpływ na możliwości uczenia się oraz adaptacji
społecznej sięga do 20% populacji w wieku szkolnym.
(Grodzka i Serafin 1999:163)
„Odnoszą się do tej grupy uczniów, która nie może podołać
wymaganiom powszechnie obowiązującego programu
edukacyjnego. Mają oni, bowiem znacznie większe trudności
w uczeniu się niż ich rówieśnicy. Są w stanie kontynuować
naukę, ale potrzebują pomocy pedagogicznej w formie
specjalnego programu nauczania i wychowania, specjalnych
metod, dostosowanych do ich potrzeb, możliwości
i ograniczeń.
Powinni być nauczani przez specjalistyczną kadrę pedagogiczną
w odpowiednich warunkach bazowych przy uwzględnieniu
odmiennych rozwiązań organizacyjnych”.
3. 1. Pomoc psychologiczno-pedagogiczna udzielana uczniowi w
przedszkolu, szkole i placówce polega na rozpoznawaniu i zaspokajaniu
indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych ucznia oraz
rozpoznawaniu indywidualnych możliwości psychofizycznych ucznia,
wynikających w szczególności:
1) z niepełnosprawności;
2) z niedostosowania społecznego;
3) z zagrożenia niedostosowaniem społecznym;
4) ze szczególnych uzdolnień;
5) ze specyficznych trudności w uczeniu się;
6) z zaburzeń komunikacji językowej;
7) z choroby przewlekłej;
8) z sytuacji kryzysowych lub traumatycznych;
9) z niepowodzeń edukacyjnych;
10) z zaniedbań środowiskowych związanych z sytuacją bytową ucznia i jego
rodziny, sposobem spędzania czasu wolnego i kontaktami środowiskowymi;
11) z trudności adaptacyjnych związanych z różnicami kulturowymi lub ze
zmianą środowiska edukacyjnego, w tym związanych z wcześniejszym
kształceniem za granicą.








Powszechna Deklaracja Praw Człowieka (1948)
Konwencja Praw Dziecka (1989)
Światowa Deklaracja Edukacji dla Wszystkich (1990)
Standardowe Zasady Wyrównywania Szans Osób
Niepełnosprawnych (1993)
Deklaracja z Salamanki - Wytyczne dla Działań w
zakresie Specjalnych Potrzeb Edukacyjnych (1994)
Milenijne Cele Rozwojowe (2000), Program Edukacji dla
Wszystkich do 2015
Konwencja Praw Osób Niepełnosprawnych (2006)
48 Sesja UNESCO – Międzynarodowa Konferencja nt.
„Edukacja włączająca – drogą do przyszłości” (2008)
Zasada 6, dotycząca edukacji:
„Państwa powinny uznać zasadę równych szans edukacyjnych - na
poziomie podstawowym, średnim i wyższym dla dzieci, młodzieży i
dorosłych
z
niepełnosprawnościami
organizowanych
w warunkach integracji. Powinny one zagwarantować, by edukacja
osób niepełnosprawnych stanowiła integralną część systemu oświaty”
(The Standard Rules, 1994, s.23).
każde dziecko ma fundamentalne prawo do nauki i należy dać
szansę osiągnięcia i utrzymania odpowiedniego poziomu
kształcenia;
każde dziecko ma charakterystyczne indywidualne cechy,
zainteresowania, zdolności i potrzeby w zakresie nauczania
systemy oświaty powinny być tworzone, a programy
edukacyjne wdrażane z uwzględnieniem dużego zróżnicowania
tych charakterystycznych cech i potrzeb;
dzieci o specjalnych potrzebach edukacyjnych muszą mieć
dostęp do zwykłych szkół, które powinny przyjąć je w ramach
nauczania, stawiającego dziecko w centrum zainteresowania i
zdolnego zaspokoić jego potrzeby;
zwykłe szkoły o tak otwartej orientacji są
najskuteczniejszym środkiem zwalczania
dyskryminacji, tworzenia przyjaznych
społeczności, budowania otwartego
społeczeństwa oraz wprowadzania w życie
edukacji dla wszystkich.
 Co więcej zapewniają one odpowiednie
wykształcenie większości dzieci oraz
poprawiają skuteczność, a także efektywność
kosztową całego systemu oświaty” (UNESCO
1994, s. VIII).


Włączanie osób niepełnosprawnych w środowisko lokalne -również na poziomie
edukacji.

System oświaty w teorii sprzyja wczesnej socjalizacji dzieci niepełnosprawnych
do życia w lokalnym środowisku.

Zarówno Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej, jak i Ustawa o systemie oświaty
zapewniają im równy dostęp do edukacji i dostosowanie procesu nauczania do
potrzeb i możliwości ucznia.

Przepisy oświatowe przyznają dziecku niepełnosprawnemu swobodny dostęp do
trzech form kształcenia specjalnego: w szkole ogólnodostępnej, w szkole (lub
klasie) integracyjnej oraz w szkole (lub klasie) specjalnej.

Wyboru dokonują rodzice, którzy mogą się w tej sprawie zwrócić o pomoc do
specjalistów.

Również sposób naliczania kwoty uzupełniającej części oświatowej subwencji
ogólnej pozwala na pokrycie dodatkowych kosztów kształcenia ucznia
niepełnosprawnego niezależnie od formy kształcenia.

Subwencja naliczana jest na dziecko, zależnie od wpisanego w orzeczeniu o
potrzebie kształcenia specjalnego rodzaju niepełnosprawności.

Zmiana mechanizmu finansowania edukacji uczniów niepełnosprawnych przez
państwo wymaga racjonalizacji finansów oświaty i należy ją rozłożyć na kilka lat.

Niepełnosprawność to problem złożony. Obejmuje wiele różnych kategorii
schorzeń.

Pierwsze skojarzenie to niepełnosprawność ruchowa, ale pojęcie
niepełnosprawności obejmuje też upośledzenie umysłowe (ponad połowa
wszystkich uczniów niepełnosprawnych), autyzm czy problemy sensoryczne

Niepełnosprawności sprzężone (więcej niż jedna) występują u 12% wszystkich
uczniów z niepełnosprawnością.

Rosnącym problemem dla systemu oświaty jest autyzm (w tym różne
zaburzenia ze spektrum autyzmu, np. zespół Aspergera, całościowe
zaburzenia rozwojowe).

Na całym świecie odnotowuje się wzrost liczby osób dotkniętych autyzmem.

W Polsce uczniowie z autyzmem stanowią 4% uczniów niepełnosprawnych, co
stanowi ok. 0,1% ogółu uczniów (jeden na tysiąc uczniów). Wliczając w to
dzieci ze sprzężeniami, udział autyzmu wśród uczniów niepełnosprawnych
wzrasta do 6%.
W Polsce wg danych z roku szkolnego 2010/11 kształci
się ok. 158 tys. uczniów niepełnosprawnych (posiadających
orzeczenie z poradni psychologiczno- pedagogicznej) na
poziomie od przedszkola do szkoły ponadgimnazjalnej.
Stanowi to 2,4% z ogólnej liczby 6,5 mln uczniów.
Najmniej uczniów niepełnosprawnych jest tam, gdzie nie ma
obowiązku szkolnego – w przedszkolach i szkołach
ponadgimnazjalnych (przedszkola 1%, szkoły podstawowe
2,8%, gimnazja 4,1%, szkoły ponadpodstawowe 1,7%).
W placówkach niepublicznych kształci się jedynie 3,2%
uczniów niepełnosprawnych (w por. z 10,4% dla ogółu
uczniów).


Najbardziej znacząca różnica między niepełnosprawnymi uczniami przedszkoli
a niepełnosprawnymi uczniami szkół dotyczy udziału dzieci z autyzmem.
Co czwarte niepełnosprawne dziecko w przedszkolu to autysta.

Dla szkół podstawowych, gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych wskaźnik ten
wynosi odpowiednio: 4%, 1,2%, o,8%. Może to oznaczać niemałe wyzwanie dla
systemu edukacji, bowiem dzieci te w najbliższych latach trafią do szkół
podstawowych.

W gimnazjach znacznie wyższy niż w szkołach na innym poziomie kształcenia
jest udział w ogólnej liczbie uczniów niepełnosprawnych: uczniów
niedostosowanych społecznie (6%) i zagrożonych niedostosowaniem
społecznym (4%), a także uczniów z zaburzeniami zachowania (7%). – zmiana
rozporządzenia

Ta ostatnia kategoria uczniów stanowi też znaczący odsetek uczniów
Uczniowie niepełnosprawni po ukończeniu gimnazjum najczęściej kształcą się
w:

zasadniczych
szkołach
zawodowych
(48%,
upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim),
głównie
uczniowie
z

w szkołach specjalnych przysposabiających do pracy (28%, głównie uczniowie
z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym lub znacznym),

w liceum ogólnokształcącym (11% - głównie uczniowie z niepełnosprawnością
ruchową, słabowidzący, słabosłyszący, z zaburzeniami zachowania i zagrożeni
niedostosowaniem społecznym)

dalsze 3% w liceum ogólnokształcącym uzupełniającym dla absolwentów
zasadniczych szkół zawodowych – głównie uczniowie z upośledzeniem
umysłowym w stopniu lekkim) czy technikum, w tym również uzupełniającym
(łącznie około 6%, struktura podobna jak dla liceum ogólnokształcącego, z
nieco wyższym udziałem uczniów niesłyszących i niedosłyszących).

Ze względu na przyczynę wydania orzeczenia o potrzebie
kształcenia specjalnego, największą grupę wśród uczniów
niepełnosprawnych stanowią uczniowie z upośledzeniem
umysłowym w stopniu lekkim (36%) oraz umiarkowanym
lub znacznym (20%).

W dalszej kolejności są to uczniowie z
niepełnosprawnościami sprzężonymi, a więc z więcej niż
jedną niepełnosprawnością (12%), z niepełnosprawnością
ruchową (6%) i z zaburzeniami zachowania (6%). Udział
każdej z pozostałych niepełnosprawności w ogólnej liczbie
uczniów niepełnosprawnych nie przekracza 5%.
System edukacji w Polsce uwzględnia trzy formy kształcenia uczniów ze
specjalnymi potrzebami edukacyjnymi:
 edukację włączającą – uczeń z niepełnosprawnością realizuje edukację w
szkole ogólnodostępnej;

edukację specjalną w szkole integracyjnej lub klasie integracyjnej
w szkole ogólnodostępnej z oddziałami integracyjnymi

edukację specjalną w
w szkole ogólnodostępnej

taki system obowiązuje w 17 europejskich krajach zrzeszonych
w Europejskiej Agencji Rozwoju Uczniów ze SPE (28 państw).
W 7 krajach realizuje się edukację tylko w formie ogólnodostępnej,
5
państw
realizuje
jedynie
formę
edukacji
ogólnodostępnEJ
i specjalnej.
szkole
specjalnej
lub
klasie
specjalnej
(Źródło –raport NIK zał. 1 )

integracja oznacza przede wszystkim
oznaczać m.in.:
„nie-segregację”
może ona


umieszczenie dzieci niepełnosprawnych w klasie specjalnej szkoły
zwykłej - zapewniając w ten sposób tzw. integrację przestrzenną;

umieszczenie dzieci niepełnosprawnych w klasie
integracyjnej z zapewnieniem specjalnej pomocy;
lub
szkole


Nadreprezentację liczby dzieci z niepełnosprawnościami w klasie;


szkoła integracyjna nie jest szkołą rejonową najbliższą miejsca
zamieszkania dziecka.

Największy procentowy udział w oddziałach ogólnodostępnych
mają
uczniowie
przewlekle
chorzy
(66%)
oraz
z
niepełnosprawnościami sensorycznymi: słabo słyszący (51%) i
słabo
widzący
(50%),
nieco
niższy
uczniowie
z
niepełnosprawnością
ruchową
(41%)
i
z zaburzeniami psychicznymi (39% tej grupy).

Natomiast rodzaje niepełnosprawności z najwyższym odsetkiem
uczniów w oddziałach specjalnych to zagrożeni uzależnieniem
(95% tej grupy), niedostosowani społecznie (87%) oraz z
upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym lub
znacznym (79%).





Odsetek uczniów objętych indywidualnym nauczaniem jest związany
z poziomem kształcenia.
Największą wartość osiąga on w gimnazjach (0,56% ogółu uczniów),
a dalszej kolejności w szkołach podstawowych (0,40%).
Mniejszy udział mają uczniowie nauczani indywidualnie w szkołach
ponadgimnazjalnych i w przedszkolach (odpowiednio 0,18% i 0,16)
Uderzające są różnice w odsetku uczniów nauczanych indywidualnie
między szkołami publicznymi a niepublicznymi .
W tych ostatnich odsetek ten jest na każdym poziomie kształcenia
parokrotnie niższy niż w szkołach publicznych. Można przypuszczać, że
szkoły niepubliczne niechętnie przyjmują uczniów, których stan zdrowia
uniemożliwia lub znacznie utrudnia udział w zajęciach w szkole.
Kształcenie uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi przez
dość długi okres czasu zajmowało ważne miejsce w
przedsięwzięciach Ministerstwa Edukacji Narodowej ( od
października 2008 r.) w dwóch komisjach eksperckich: Zespołu ds.
kształcenia uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi
i Zespołu opiniodawczo-doradczego do spraw kształcenia
zawodowego.
Formuła prac zespołów była różna, ale cel jeden: określić miejsce
ucznia niepełnosprawnego w systemie edukacji tak, by mógł on
osiągnąć pełną samodzielność, bądź samodzielność na miarę jego
możliwości oraz oczekiwań.
Z danych statystycznych raportu wynika mała skuteczność
edukacji specjalnej w formach włączających, z uwagi na
nierealizowanie w tej formie uwarunkowań koniecznych do
właściwej
realizacji
uczenia
się
młodzieży
z niepełnosprawnościami.
Trudności sygnalizowane były już wcześniej, w trakcie prac nad
reformą.





Nauczyciele szkół ogólnodostępnych nie mogą czuć się
osamotnieni.
Należy określić zasoby (kwalifikacje, zadania) placówek,
instytucji.
Trzeba szukać rozwiązań merytorycznych, mających na celu
wspomaganie ucznia ze SPE i jego rodziców, a także nauczycieli,
dotyczących np. specyfiki pracy z uczniem z określoną
niepełnosprawnością, dysfunkcją lub zdolnością, efektywnej
współpracy ze specjalistami Poradni PsychologicznoPedagogicznej, szkół i placówek specjalnych, integracyjnych.
Proponujemy utworzenia koalicji na rzecz ucznia ze SPE,
dotyczącej powoływania i organizacji zespołów w przedszkolu,
szkole czy placówce, włączając do współpracy wszystkie
instytucje pomocowe, organizacje pozarządowe, wolontariat.
Ważna jest współpraca z samorządami i stworzenie zapisów
dotyczących pomocy dzieciom i młodzieży ze SPE – w lokalnej
strategii oświatowej.
1.Zdolność do właściwej percepcji problemów –
wąskie rozumienie roli zawodowej nauczyciela
2.Znajomość siebie i osobistych profesjonalnych
możliwości i ograniczeń – świadomość tego , że problemy
uczniów są złożone i wymagają sięgania do różnych źródeł wiedzy i
umiejętności
3.Znajomość możliwości i ograniczeń
współpartnerów – co pomaga formułować oczekiwania i warunki
współpracy
4.Właściwa organizacja wspólnej pracy – poziom
technologiczny (organizacja),interpersonalny (kompetencje) i kulturowy
 1.Niewłaściwe
przygotowanie do zawodu
nauczycielskiego i przygotowanie kadry do
pracy w instytucjach publicznych – wąska
specjalizacja
 2.”Neurotyczna
instytucji –
osobowość” szkoły jako
lęk przed niekompetencją i ujawnieniem słabości
 3.Brak
wiedzy i umiejętności dotyczących
sposobów wchodzenia w relacje współpracy –
brak znaczenia świadomości tych relacji