Transcript Szanse i zagrożenia w edukacji uczniów z niepełnosprawnościami

SZANSE I ZAGROŻENIA W EDUKACJI
UCZNIÓW Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIAMI
Łódź, 18 kwietnia 2013 roku
SZANSE I ZAGROŻENIA W EDUKACJI UCZNIÓW
Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIAMI
Sytuacja uczniów niepełnosprawnych
w edukacji polskiej.
Kształcenie uczniów z niepełnosprawnościami
w odniesieniu do Konwencji o prawach osób
niepełnosprawnych.
Integracja społeczno-zawodowa jako efekt
edukacji uczniów niepełnosprawnych.
SZANSE I ZAGROŻENIA W EDUKACJI UCZNIÓW
Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIAMI
Cel debaty:
Wskazanie, że reforma mająca na celu
wsparcie ucznia z niepełnosprawnością w edukacji
stworzyła wiele nieporozumień wynikających
ze zbyt ogólnikowych rozporządzeń, wielorakich
możliwości ich interpretacji, zagrażających
prawidłowemu wyrównywaniu szans edukacyjnych
i adaptacji społeczno - zawodowej.
SZANSE I ZAGROŻENIA W EDUKACJI UCZNIÓW
Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIAMI
Jolanta Wojciechowska
nauczyciel konsultant
Łódzkie Centrum Doskonalenia Nauczycieli
i Kształcenia Praktycznego
SZANSE I ZAGROŻENIA W EDUKACJI UCZNIÓW
Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIAMI
Najwyższa Izba Kontroli 11 grudnia 2012 roku
opublikowała raport „Kształcenie uczniów o specjalnych
potrzebach edukacyjnych”
Z raportu wynika, że w zakresie edukacji tej grupy uczniów
należy podjąć wiele działań, by realizować zadania zawarte
w „Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych”
podpisanej przez Polskę 6 września 2012 roku.
Podstawowym zadaniem edukacyjnym wskazanym w
raporcie jest „zwiększanie aktywności społeczno –
zawodowej osób z niepełnosprawnościami”.
SZANSE I ZAGROŻENIA W EDUKACJI UCZNIÓW
Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIAMI
Kształcenie uczniów ze specjalnymi potrzebami
edukacyjnymi przez dość długi okres czasu zajmowało
ważne miejsce w przedsięwzięciach Ministerstwa
Edukacji Narodowej ( od października 2008 r.) w dwóch
komisjach eksperckich: Zespołu ds. kształcenia uczniów
ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi i Zespołu
opiniodawczo-doradczego
do
spraw
kształcenia
zawodowego. Formuła prac zespołów była różna, ale cel
jeden: określić miejsce ucznia niepełnosprawnego w
systemie edukacji tak, by mógł on osiągnąć pełną
samodzielność, bądź samodzielność na miarę jego
możliwości oraz oczekiwań.
SZANSE I ZAGROŻENIA W EDUKACJI UCZNIÓW
Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIAMI
W ramach Programu Operacyjnego „Kapitał
Ludzki” Ministerstwo Edukacji Narodowej zrealizowało
program „Podniesienie efektywności kształcenia
uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi”
mający na celu przygotowanie systemu edukacji do
zapewnienia wszechstronnego wsparcia i pomocy tej
grupie uczniów. Program realizowany był od 1 marca
2010 roku do 31 grudnia 2011roku. Przeszkolono 489
liderów, którzy z zakresem nowych zadań zapoznali
ok. 50 tys. nauczycieli, dostarczono wiele materiałów
edukacyjnych.
SZANSE I ZAGROŻENIA W EDUKACJI UCZNIÓW
Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIAMI
System edukacji w Polsce uwzględnia trzy formy
kształcenia uczniów ze spec. potrzebami edukacyjnymi:
 edukację włączającą – uczeń z niepełnosprawnością realizuje
edukację specjalną w szkole ogólnodostępnej;
 edukację specjalną w szkole lub klasie integracyjnej;
 edukację specjalną w szkole lub klasie specjalnej.
Taki system obowiązuje w 17 europejskich krajach zrzeszonych
w Europejskiej Agencji Rozwoju Uczniów ze SPE (28 państw). W 7
krajach realizuje się edukację tylko w formie ogólnodostępnej, 5 państw
realizuje jedynie formę edukacji ogólnodostępną i specjalną. (Źródło –
raport NIK zał. 1 )
SZANSE I ZAGROŻENIA W EDUKACJI UCZNIÓW
Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIAMI
Z danych statystycznych raportu wynika mała skuteczność
edukacji specjalnej w formach włączających, z uwagi na
nierealizowanie w tej formie uwarunkowań koniecznych do właściwej
realizacji uczenia się młodzieży z niepełnosprawnościami. Trudności
sygnalizowane były już wcześniej, w trakcie prac nad reformą.
„Prawo oświatowe – co prawda – określa warunki, w których
taka sytuacja może mieć miejsce, ale rzeczywistość wygląda
fatalnie. Klasy liczą często kilkudziesięciu uczniów, nie ma
nauczycieli wspomagających a samorząd oszczędza też na
spełnieniu innych warunków (np. prowadzenie indywidualnych
zajęć rewalidacyjnych”)
(Stanisław Szelewa – z materiałów DKZiU)
SZANSE I ZAGROŻENIA W EDUKACJI UCZNIÓW
Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIAMI
.
Przykładem mogą być dane przedstawione w załącznikach do
raportu.
Liczbę uczniów z niepełnosprawnościami o specjalnych
potrzebach edukacyjnych w szkołach i przedszkolach
ogólnodostępnych w podziale na województwa w roku szkolnym
2011/2012 (wg stanu na 31 marca) przedstawiono w tabeli nr 5.
przedszkole
łódzkie
238
SP
GIMNAZJUM
873
729
PONADGIMN.
177
RAZEM
2 017
SZANSE I ZAGROŻENIA W EDUKACJI UCZNIÓW
Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIAMI
Do szkół ponadgimnazjalnych, ( także
specjalnych) począwszy od 2012 roku weszła reforma
programowa kształcenia ogólnego i zawodowego
(uczniowie z upośledzeniem umysłowym w stopniu
lekkim realizują tę samą podstawę programową, co ich
sprawni rówieśnicy).
W szkołach ponadgimnazjalnych rozszerza się
treści programowe kształcenia, bez zwiększenia liczby
godzin w planach nauczania, zrównując je ( na poziomie
zasadniczym) w wielu przedmiotach z treściami
realizowanymi w szkołach średnich.
SZANSE I ZAGROŻENIA W EDUKACJI UCZNIÓW
Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIAMI
Adaptacje programowe dla uczniów ze
specjalnymi potrzebami edukacyjnymi
niepełnosprawnymi intelektualnie w szkołach
zasadniczych od 2012 roku są jeszcze
trudniejsze ( zwłaszcza przy obowiązujących
planach nauczania i jeszcze bardziej będą się
pogłębiały różnice edukacyjne
SZANSE I ZAGROŻENIA W EDUKACJI UCZNIÓW
Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIAMI
Na dyrektorów szkół zostały nałożone nowe obowiązki –
organizacja kształcenia i wspierania w szkole uczniów ze
specyficznymi trudnościami w uczeniu się i specjalnymi potrzebami
edukacyjnymi. Dla tych uczniów należy tak zorganizować
kształcenie, by – przy zachowaniu autonomii podstawy programowej
wyrównać efekty edukacyjne do poziomu uczniów pełnosprawnych.
Szkoły ogólnodostępne na razie nie są przygotowane do
nowych zadań.
W szkołach ponadgimnazjalnych uczniowie (zwłaszcza z
niepełnosprawnością intelektualną) w środowisku kolegów dorosłych,
przy braku sukcesów, a takie są łatwe do przewidzenia, zrezygnują z
nauki, zwłaszcza, iż w 90 % uczniowie ci są pełnoletni, czyli poza
obowiązkiem szkolnym.
SZANSE I ZAGROŻENIA W EDUKACJI UCZNIÓW
Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIAMI
Dotychczas obowiązujące plany nauczania uwzględniały
specyfikę kształcenia uczniów z niepełnosprawnością intelektualną
na
poziomie
gimnazjalnym,
ale
już
na
poziomie
ponadgimnazjalnym
plany nauczania szkół zasadniczych
ogólnodostępnych i specjalnych różnią się jedynie dodaniem 30
godzin zajęć rewalidacyjnych w cyklu kształcenia, w przypadku
ucznia w szkole ogólnodostępnej - 2 godziny tygodniowo.
Wobec uczniów z lekkim upośledzeniem umysłowym, których
edukacja w większości z powodu ograniczeń intelektualnych, a
często także zdrowotnych kończy się na poziomie kształcenia
zasadniczego, przepisy w sprawie organizacji kształcenia w
niewielkim stopniu uwzględniają tę niepełnosprawność. 2 godziny
indywidualnego wspomagania, bez działań dostosowawczych treści nauczania, formy, środki wspomagające, opieka
specjalistyczna itp. nie zakończą się sukcesem edukacyjnym
ucznia, spowodują wykluczenie.
SZANSE I ZAGROŻENIA W EDUKACJI UCZNIÓW
Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIAMI
Złożoność problematyki kształcenia uczniów ze specjalnymi
potrzebami edukacyjnymi wynika z wielu przyczyn. By zmiany
mogły przynieść pozytywne efekty uczniowie ci, niezależnie od
formy kształcenia ( szkoła specjalna, integracyjna, edukacja
włączająca w szkole ogólnodostępnej), realizujący kształcenie
powinni mieć możliwość działań dostosowawczych zarówno w
zakresie treści programowych z przedmiotów ogólnokształcących
jak i zawodowych w takim stopniu, by absolwent mógł przystąpić
do egzaminów zewnętrznych potwierdzających kwalifikacje
zawodowe. Jeżeli możliwe jest dostosowanie zakresu treści
programowych ( co odnotowane było dotychczas )na świadectwie
ucznia kończącego
szkołę zawodową, to przystosowanie
egzaminu zewnętrznego ( poza wydłużeniem czasu zdawania)
nada l jest fikcją. Nowe rozporządzenie MEN - 5 marca 2013 r.
„administracyjnie” wyeliminowało tę informację. Czy dostosowania
też należy wyeliminować?
SZANSE I ZAGROŻENIA W EDUKACJI UCZNIÓW
Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIAMI
Przed organizatorami kształcenia zawodowego i instytucjami
włączającymi niepełnosprawnych do funkcjonowania społeczno –
zawodowego stoją więc trudne zadania, zwłaszcza w obecnych
warunk ach niestabilnego rynku pracy i coraz nowocześniejszych
technologii. Reforma edukacji uczniów z niepełnosprawnościami
nie może zakładać całkowitego włączenia tych osób w system
edukacji ogólnodostępnej. Uczniowie ci i ich rodzice winni mieć
możliwość wyboru formy edukacji uwzględniającej w większym
stopniu specyficzne metody i formy pracy z uczniami z
niepełnosprawnością. Ukończenie szkoły daje im większe szanse
na integrację społeczno – zawodową, w tym usamodzielnienie
zawodowe. Przygotowanie uczniów z niepełnosprawnościami do
samodzielnego ( na miarę jego możliwości)w warunkach
kształcenia specjalnego - niezależnie od formy (włączającej ,
integracyjnej czy specjalnej) jest niezbywalnym prawem ucznia
i obowiązkiem systemu oświaty.
SZANSE I ZAGROŻENIA W EDUKACJI UCZNIÓW
Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIAMI
Dziękuję za uwagę