Slide 1

Zmiana paradygmatu w postrzeganiu osoby z
niepełnosprawnością intelektualną –
z podopiecznego na pełnoprawnego i
niezależnego uczestnika życia społecznego
Dr Ewa Wapiennik
Akademia Pedagogiki Specjalnej
Warszawa


Slide 2

Model medyczny niepełnosprawności
V
Model społeczny niepełnosprawności


Slide 3

Model medyczny
Problemy, na jakie napotykają osoby z niepełnosprawnością
są bezpośrednią konsekwencją ich choroby czy uszkodzenia.
Niepełnosprawność jest osobistą tragedią danej osoby.
Główne działania: usprawnianie i pomoc – osoba powinna
funkcjonować społecznie w sposób zgodny z panującymi
normami.
Niepełnosprawność postrzegana jest jako okrutne
doświadczenie, przydarzające się dramatycznie
doświadczonym jednostkom, a w najbardziej skrajnej formie
czyni osobę z niepełnosprawnością odpowiedzialną za swoje
życiowe problemy.


Slide 4

Model społeczny
Niepełnosprawność nie jest już rozumiana tylko
jako skutek choroby czy urazu. Jest ona przede
wszystkim rezultatem barier, na jakie napotyka w
społeczeństwie osoba z niepełnosprawnością.
Zadania: eliminowanie, zmniejszanie lub
kompensowanie barier, tak aby każdej osobie
umożliwić korzystanie z dóbr publicznych,
jednocześnie respektując jej prawa i przywileje.


Slide 5

Niepełnosprawność kwestią praw człowieka
Osoby z niepełnosprawnością mają te same prawa co
inni obywatele, ale by mogły w pełni z nich korzystać
muszą mieć pewne prawa szczególne.


Slide 6

Niezbywalna godność osobowa (osoby ludzkiej), jako
podstawa praw człowieka.
„Godność osobowa związana jest z samą istotą
człowieczeństwa, wynika z faktu bycia człowiekiem,
posiada ją i niemowlę, które dobrego ani złego w życiu
jeszcze nie dokonało, i największy zbrodniarz.”
Marek Nowicki


Slide 7

„Niepełnosprawność jest koncepcją ewoluującą,
jest wynikiem interakcji pomiędzy osobami z
dysfunkcjami a barierami środowiskowymi i
wynikającymi z postaw ludzkich, będącej
przeszkodą dla pełnego uczestnictwa osób
niepełnosprawnych w życiu społecznym, na
równych zasadach z innymi obywatelami”
Konwencja Praw Osób Niepełnosprawnych


Slide 8

Zmiana paradygmatu w postrzeganiu osoby
z niepełnosprawnością intelektualną

Era instytucjonalizmu
↓
Era de-instytucjonalizmu
↓
Era uczestnictwa


Slide 9

Zmiana paradygmatu w postrzeganiu osoby
z niepełnosprawnością intelektualną

Typ modelu:
Model instytucjonalny
↓
Model rozwojowy, rehabilitacyjny,
konsumencki
↓
Model obywatelski – indywidualnego
wspierania


Slide 10

Zmiana paradygmatu w postrzeganiu osoby
z niepełnosprawnością intelektualną

Kto jest w centrum uwagi?
Pacjent
↓
Klient, konsument
↓
Obywatel, członek społeczności


Slide 11

Zmiana paradygmatu w postrzeganiu osoby
z niepełnosprawnością intelektualną

Miejsce pobytu:
Zakład (szpital, instytucja)
↓
Hostel, szkoła specjalna, warsztat terapii
↓
Dom rodzinny, szkoła ogólnodostępna,
zakład pracy


Slide 12

Zmiana paradygmatu w postrzeganiu osoby
z niepełnosprawnością intelektualną

Na czym polega pomoc?
Sprawowanie opieki
↓
Realizacja programu
↓
Indywidualne wspieranie


Slide 13

Zmiana paradygmatu w postrzeganiu osoby
z niepełnosprawnością intelektualną

Kto sprawuje kontrolę?
Profesjonalista (zwykle lekarz)
↓
Interdyscyplinarny zespół
↓
Sama jednostka


Slide 14

Zmiana paradygmatu w postrzeganiu osoby
z niepełnosprawnością intelektualną

Co jest priorytetem?
Podstawowe potrzeby
↓
Rozwijanie sprawności, kontrola zachowania
↓
Samostanowienie i relacje z innymi


Slide 15

Zmiana paradygmatu w postrzeganiu osoby
z niepełnosprawnością intelektualną

Co jest celem?
Opieka i/lub leczenie
↓
Zmiana zachowania jednostki
↓
Zmiana postaw społecznych i środowiska


Slide 16

Literatura
1. Firkowska-Mankiewicz, A. (2007). Zmiana wizerunku osoby
niepełnosprawnej intelektualnie i sposobu jej traktowania –
kontekst historyczny i społeczny oraz nowa polityka
społeczna. W: Raport podsumowujący działalność Centrum
Doradztwa Zawodowego i Wspierania Osób z
Niepełnosprawnością Intelektualną, Warszawa: PFRON.
2. Konwencja Praw Osób Niepełnosprawnych (2008).

3. Nowicki, M. Co to są prawa człowieka. W: Szkoła Praw
Człowieka. Teksty wykładów. Warszawa: HFPC.
4. Wapiennik, E., Piotrowicz, R. (2002) Niepełnosprawny –
pełnoprawny obywatel Europy. Warszawa: UKiE.