Transcript Wypracowanie innowacyjnych narzędzi diagnozowania kompetencji

Projekt innowacyjny nr
POKL.06.01.01-10-004/11
Wyższa Szkoła Zawodowa
Kadry dla Europy
Anna Kępińska – Frąckowiak
Projekt:
Wypracowanie
innowacyjnych
narzędzi
diagnozowania
kompetencji zawodowo-społecznych i zainteresowań zawodowych osób
niepełnosprawnych umysłowo - ułatwiających ich aktywizację zawodową i
społeczną.
Plan prezentacji

Definicje dotyczące grupy beneficjentów projektu

Główne założenia projektu

Produkty projektu innowacyjnego – narzędzia interwencji
Definicja niepełnosprawności
Każda jednostka funkcjonuje na obszarach; biologicznym, jednostkowym
oraz społecznym. Odchylenie od standardowego poziomu funkcjonowania
na wyżej wymienionych poziomach stanowi istotę niepełnosprawności.
( Światowa Organizacja Zdrowia WHO 2003)
Obszar
biologiczny
Obszar
jednostkowy
Obszar
społeczny
Definicja niepełnosprawności intelektualnej

Dotyczy ona „osób, które z powodu trudności intelektualnych osiągają niski iloraz
inteligencji (poniżej 70) oraz mają ograniczoną możliwość przystosowania się
społecznego”.
Kościelska M., Wspomaganie rozwoju osób z niepełnosprawnością intelektualną, w; Trempała J.,
Psychologia rozwoju człowieka, PWN, Warszawa 2011.

Osoby z niepełnosprawnością intelektualną posiadają problemy w funkcjonowaniu
poznawczym, emocjonalnym oraz adaptacyjnym. Oznacza to także pewne ograniczenia
dotyczące sfery społecznej, przyjmowania ról społecznych, w tym także roli pracownika.
Otrębski W., Interakcyjny model rehabilitacji zawodowej osób z upośledzeniem umysłowym,
Wydawnictwo KUL, Lublin 2007.

Zgodnie z przyjętą klasyfikacją niepełnosprawność intelektualna posiada cztery poziomy
: głęboki, znaczny, umiarkowany, lekki.
Pierwotne i wtórne skutki niepełnosprawności
pierwotne
wtórne
•
Obniżony poziom inteligencji
•
Brak samodzielności
•
Obniżenie poziomu rozwoju procesów i funkcji
poznawczych (uwagi ,pamięci, wyobraźni)
•
Oczekiwanie i uzależnieni od pomocy innych
•
Infantylność
•
Niskie poczucie własnej wartości
•
Przekonanie o własnej niekompetencji
•
Lęk, niepewność
•
Poczucie inności
•
Niska samoocena, brak akceptacji
•
Izolacja społeczna
•
Problemy w rozwoju tożsamości
•
Obniżony poziom rozwoju myślenia
abstrakcyjnego
Praca w życiu osoby z ograniczoną sprawnością
intelektualną
Praca oraz szeroko rozumiana aktywność społeczna ma podstawowe
znaczenie dla prawidłowego funkcjonowania psychicznego i
społecznego osób sprawnych, jak i niepełnosprawnych.
Wszyscy posiadają pewne aspiracje, indywidualne potrzeby i
zainteresowania. Zatrudnienie daje poczucie sprawstwa, bycia
potrzebnym, jest źródłem pozytywnej samooceny, istotnym
elementem na drodze do samorealizacji.
Praca w życiu osoby z ograniczoną sprawnością
intelektualną

W badaniach Teresy Żółkowskiej (2005) osoby
niepełnosprawne umysłowo wskazały, iż najważniejsze ich
aspiracje aktualistyczne wiążą się kolejno z rodziną, pracą,
miejscem pobytu oraz stosunkami społecznymi.
Rehabilitacja –współczesne rozumienie pojęcia

Rehabilitacja osób niepełnosprawnych jest wszechstronnym i
złożonym procesem obejmującym oddziaływania lecznicze,
społeczne i zawodowe – a w przypadku dziecka także
pedagogiczne – zmierzające do przywrócenia sprawności i
umożliwienia
samodzielnego
życia
w
społeczeństwie
człowiekowi, który takich możliwości nie miał lub z powodu
przebytego urazu czy choroby utracił je. (Deklaracja Madrycka
2002)
Rehabilitacja – współczesne rozumienie pojęcia

przełamuje stereotyp popularnego rozumienia rehabilitacji,
kojarzonej głównie z działaniami o charakterze medycznym lub
paramedycznym

Aspekt społeczny, psychiczny, pedagogiczny, w mniejszym
stopniu zawodowy, był rzadziej kojarzony z tym procesem
Definicja pojęcia rehabilitacji zawodowej
Międzynarodowa Organizacja Pracy przyjęła następującą jej definicję:
rehabilitacja zawodowa jest częścią ogólnego procesu rehabilitacji i
polega na udzielaniu osobie niepełnosprawnej takich usług, jak:
poradnictwo zawodowe, szkolenie zawodowe i zatrudnienie, aby
umożliwić jej uzyskanie, utrzymanie i awans w odpowiedniej pracy,
a przez to umożliwić jej integrację lub reintegrację w normalne życie
.
Rehabilitacja zawodowa
U podstaw rehabilitacji zawodowej leżą następujące przesłanki:
• bazowanie na zachowanych sprawnościach – każdy pomimo
swojego upośledzenia
zachowuje określone sprawności i
dyspozycje, które, po ich zidentyfikowaniu, ukierunkowaniu i
usprawnieniu, stają się podstawą umożliwiającą podjęcie szkolenia
zawodowego, a później pracy zarobkowej;
• żadna praca nie może powodować pogorszenia stanu zdrowia i
wyczerpywać istniejących rezerw, nie powinno się wymagać od
osoby niepełnosprawnej, która podejmuje zatrudnienie,
zaangażowania wszystkich jej sprawności zarówno fizycznych,
psychicznych (w tym intelektualnych i innych), jak i społecznych
(Zabłocki 1995).
Ustawa o Rehabilitacji Zawodowej i Społecznej
„Art. 8.
1. Rehabilitacja zawodowa ma na celu ułatwienie osobie niepełnosprawnej
uzyskania i utrzymania odpowiedniego zatrudnienia i awansu zawodowego
przez umożliwienie jej korzystania z poradnictwa zawodowego, szkolenia
zawodowego i pośrednictwa pracy.
2. Do realizacji celu, o którym mowa w ust. 1, niezbędne jest:
1) dokonanie oceny zdolności do pracy, w szczególności przez:
a) przeprowadzenie badań lekarskich i psychologicznych umożliwiających
określenie sprawności fizycznej, psychicznej i umysłowej do wykonywania
zawodu oraz ocenę możliwości zwiększenia tej sprawności,
b) ustalenie kwalifikacji, doświadczeń zawodowych, uzdolnień i
zainteresowań,
Ustawa o Rehabilitacji Zawodowej i Społecznej
2) prowadzenie poradnictwa zawodowego uwzględniającego ocenę
zdolności do pracy oraz umożliwiające wybór odpowiedniego zawodu i
szkolenia,
3) przygotowanie zawodowe z uwzględnieniem perspektyw zatrudnienia,
4) dobór odpowiedniego miejsca pracy i jego wyposażenie,
5) określenie środków technicznych umożliwiających lub ułatwiających
wykonywanie pracy, a w razie potrzeby - przedmiotów ortopedycznych,
środków pomocniczych, sprzętu rehabilitacyjnego, itp.”
Źródło: Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o Rehabilitacji Zawodowej i
Społecznej oraz Zatrudnianiu Osób Niepełnosprawnych
Doradztwo zawodowe dla ONU

Tylko 15 % WTZ korzysta z usług doradców zawodowych ( dane Pfron
2008. Raport z badania WTZ)

Obecnie 11% uczestników Warsztatów Terapii Zajęciowej podlega
aktywizacji zawodowej w różnych formach: zatrudnienia na otwartym
rynku, pracy wspieranej lub zatrudnienia w zakładach pracy chronionej
(RAPORT z badania WARSZTATÓW TERAPII ZAJĘCIOWEJ, Analiza
porównawcza badań zrealizowanych w latach 2003 i 2005, PFRON
2008 )
Bariery w aktywizacji ONU

problem samodzielności osób niepełnosprawnych w budowaniu własnej
tożsamości zawodowej, warunkowanie społeczne ONU w procesie
budowania wizerunku siebie jako pracownika

Opór środowiska

Lęk przed utratą świadczeń

Brak wyspecjalizowanej kadry

Brak narzędzi do pracy z ONU

brak systemu monitorującego wolne miejsca pracy pod kątem osób
niepełnosprawnych
Narzędzi interwencji – produkt finalny

Narzędzie badania zainteresowań zawodowych osób z
niepełnosprawnością

Narzędzia diagnozowania kompetencji społecznych osób z
niepełnosprawnością intelektualną

System monitorowania rynku pracy (czynności zawodowe popyt i
podaż)

Model funkcjonowania LOAZN

Programy szkolenia dla kadr WTZ, NGO, PCPR, OPS – kształcenie
specjalistów ds. Aktywizacji zawodowej osób niepełnosprawnych
Definicja zainteresowań zawodowych i preferencji
zawodowych

zainteresowania zawodowe definiowane jest jako zjawisko psychiczne, które: „wyraża
się stosunkowo stałym i częstym zorientowaniem uwagi (mimowolnej i świadomej)
jednostki na określone kategorie obiektów, czynności, stanów lub sytuacji”

preferencje zawodowe definiowane są jako – „osobiste, subiektywne i pozytywne
nastawienie do pewnych obiektów, stanów, aktywności lub też (...) do konkretnych
zawodów”.
źródlo: Gąsiorowska A., Bajcar B.: Kwestionariusz zainteresowań zawodowych nowe narzędzie
diagnostyczne dla doradcy zawodowego (w) Zeszyty Informacyjno- Metodyczne Doradcy
Zawodowego nr 37, Testy w poradnictwie zawodowym, Warszawa 2006, s. 29 -30.
Koncepcja tzw. czynności zawodowych

W przypadku osób z niepełnosprawnością umysłową
trudno mówić o kwestii wykonywania konkretnych
zawodów, w rozumieniu Klasyfikacji Zawodów i
Specjalności. Osoby takie są raczej zdolne do
wykonywania określonych czynności zawodowych,
które wchodzą w zakres konkretnych zawodów.
Preferencje do określonych typów czynności zawodowych

istotny element diagnozy osób z niepełnosprawnością intelektualną
prowadzonej przez doradcę zawodowego - rozpoznanie preferencji do
określonych typów czynności zawodowych

W omawianym projekcie narzędziem pomiaru preferencji jest
przygotowany specjalnie dla grupy osób niepełnosprawnych
intelektualnie test obrazkowy
D. Prediger – model czterowymiarowy
dane
ludzie
wymiar
zawodowy
idee
rzeczy
Wymiary czynności zawodowych
Poszczególne wymiary zostały zdefiniowane przez Predigera następująco:

Dane – czasowniki określające poszczególne strefy aktywności na tym krańcowym
obszarze to; porządkowanie, zapisywanie, obliczanie, przekazywanie

Idee – czasowniki określające sfery aktywności na tym obszarze to; tworzenie,
naśladowanie, odgrywanie

Ludzie – czasowniki określające sfery aktywności na tym obszarze to; troszczenie
się, motywowanie, świadczenie usług, sprzedawanie

Rzeczy – czasowniki określające sfery aktywności na tym obszarze to;
posługiwanie się, naprawianie, użytkowanie, korzystanie
Konstruowanie inwentarza czynności
zawodowych

Na wstępie sporządzono listę 60 czynności zawodowych wpisujących się w
czterowymiarowy model D.Predigera oparty na Mapie Świata Zawodów

Sporządzona lista została poddana konsultacjom z sędziami kompetentnymi
(18 sędziów) wywodzącymi się ze środowiska pracodawców i ze środowiska
trenerów pracujących z osobami niepełnosprawnymi intelektualnie.

Sędziowie kompetentni mieli za zadanie przypisać każdą pozycję do jednej z
czterech osi (wymiarów Predigera), a następnie wytypować po 10 czynności
zawodowych z każdego wymiaru. Czynności, które uzyskały najwyższą
punktację w poszczególnych wymiarach zostały zakwalifikowane do dalszej
części badania.

W ten sposób powstała wersja inwentarza 40 czynności zawodowych.
Pracodawcy – badania popytu na pracę

Badania w grupie 187 pracodawców

Badanie potencjalnego zapotrzebowanie na prace proste w
organizacjach, instytucjach i przedsiębiorstwach

Kryterium I – potrzeba w ramach gospodarki narodowej - 16 czynności
uzyskało wskaźnik akceptacji w wysokości 75% i więcej

Kryterium II – potrzeba zidentyfikowana w badanym przedsiębiorstwie –
16 czynności uzyskało wskaźnik akceptacji w wysokości ponad 50%
Pracodawcy – badania popytu na pracę
dane
12
10
8
6
4
2
rzeczy
0
osoby
idee
Badania pilotażowe – I faza
Pierwsza faza badań pilotażowych (N – 109) miała rozstrzygnąć czy trafne są
następujące hipotezy:
Na
podstawie wybranych rysunków 40 czynności zawodowych (itemów) można
wydzielić w oparciu o analizę czynnikową poszczególnych pozycji (itemów)
przynajmniej cztery grupy składowych głównych, co potwierdza możliwość
zastosowania czteroczynnikowego modelu DIOR.
Wstępna weryfikacja pozytywna
W
oparciu o analizę czynnikową można wyodrębnić pozycje (itemy) – rysunki
czynności zawodowych, które najlepiej ładują poszczególne czynniki z modelu DIOR
Wstępna weryfikacja pozytywna
Wybrane itemy skorelowane z czynnikami głównymi
Rekomendacja po pierwszej fazie badań pilotażowych

zasadne jest zwiększenie skali ilościowego pomiaru zmiennych. Przyjmując, iż
wybór każdego itemu (rysunku czynności zawodowej) jest punktowany jako 1 a
brak wyboru jako 0 - przy dokonywaniu jednokrotnego wyboru otrzymujemy
zatem skalę 0 -1. Natomiast umożliwienie wielokrotnego wyboru tego samego
itemu waloryzuje skalę punktów możliwych do uzyskania przez osobę wybierającą
(za wybór bądź brak wyboru konkretnego itemu można uzyskać opcjonalnie 0 – 1
– 2 - 3 punkty). Poszerzenie skali ilościowej zwiększa w istotny sposób trafność i
rzetelność pomiaru.

W ostatecznej wersji narzędzia rekomendowanego do fazy testowania każdy item
podlega trzem wyborom wg schematu przedstawionego w tabeli nr 3

Jest to szczególnie istotne przy testach obrazkowych adresowanych do grupy,
która nie może naturalnie waloryzować swoich ocen - osoby z
niepełnosprawnością intelektualną
Założenie konstrukcyjne testu – do dalszego badania

utworzone zostały pary alternatywnego i wymuszonego wyboru

pojedynczy item przypisany do określonej osi z modelu DIOR (np. do
danych) zestawiony jest w pary z itemami z innych osi modelu
PRZYKŁADOWE PARY:

DANE 1 – IDEE 13

DANE 1 – OSOBY 8

DANE 1 – RZECZY 18
Przykładowa para dane - idee
Przykładowa para dane - osoby
Przykładowa para dane - rzeczy
Harmonogram działań projektowych

Na podstawie analizy wyników zebranych w ramach badań przedsiębiorców,
kwestionariuszy wypełnianych przez sędziów kompetentnych oraz analizy
statystycznej danych zebranych w pierwszej fazie badań pilotażowych sformułowano
ostateczny kształt narzędzia diagnozowania preferencji do określonych typów
czynności zawodowych osób z niepełnosprawnością intelektualną, który zostanie
poddany testowaniu w drugiej fazie badań pilotażowych (N-80)

Druga faza badań pilotażowych przewidziana jest na XI i XII 2012

Ostateczne korekty i złożenie strategii do IP – styczeń 2013

Akceptacja strategii wdrażania produktu finalnego przez Instytucję Pośredniczącą i
Regionalną Sieć Tematyczną POKL.

Właściwa faza testowania narzędzia (N – 300) – okres III 2013 – IX 2013

Ewaluacja zewnętrzna X- XI 2013

Upowszechnianie I – VI 2014
Dziękuję za uwagę
Anna Kępińska – Frąckowiak
[email protected]
Zapraszamy na stronę projektu www.samodzielni.org.pl