Transcript Za zasłoną przeszłości - odkrywamy ślady kieleckich Żydów

Prezentacja dokumentująca wycieczkę zorganizowaną
w dniu 7 czerwca 2011 roku przez uczniów, absolwentów i nauczycieli
XI Liceum Ogólnokształcącego im. K. I. Gałczyńskiego w Kielcach
w ramach projektu Szkoła Dialogu
12
13
11
10
9
8
7
6
1.
2.
3.
5
4
3
1
2
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
Cmentarz żydowski
Żydowskie Gimnazjum Męskie
Dom Modlitewny Herszla
Zagajskiego
Gimnazjum Stefanii Wolmanowej
Plac Bazarowy - Plac Wolności
Siedziba Banku Handlowego
Kamienica Mandela Ellencwajga
Teatr im. Stefana Żeromskiego
Pomnik Jana Karskiego
Miejsce "pogromu kieleckiego"
Pomnik ofiar pogromu
Menora
Synagoga
ul. Pakosz Dolny
Cmentarz zajmujący ponad 3 ha, funkcjonował do 1946r. Znajduje się na
nim ok. 330 nagrobków. W czasie II wojny światowej na cmentarzu miały
miejsce masowe egzekucje. 23 maja 1943 r. zamordowano tu 45 dzieci,
co upamiętnia pomnik z nazwiskami ofiar. W 1987r. cmentarz został
odrestaurowany dzięki Fundacji Rodziny Nissenbaumów i Stowarzyszenia
Kielczan – Żydów z Nowego Yorku.
ul. Seminaryjska 25
Od 1917 roku przy ulicy Seminaryjskiej nr 25 działało Gimnazjum Gminy
Wyznaniowej Żydowskiej dla chłopców. Inicjatorami założenia szkoły byli
Chaim Wejnryb i Józef Skórecki. Dyrektorami byli doktor Naoch Braun,
inżynier Antonio Russak, doktor Izaak Zieliński i doktor Salomon Feuer.
Językiem wykładowym był język polski.
ul. Słowackiego 3
Dom modlitwy przy ul. Słowackiego 3 wybudowany został przez
przemysłowca kieleckiego Herszla Zagajskiego na podwórku obok jego
domu. Mógł pomieścić 80 osób. Wewnątrz znajdowała się zielona sala
modlitewna z niebieskim symbolizującym niebo sufitem. Na piętrze
synagogi znajdował się babiniec. Zachowały się również fragmenty
zdobień i inskrypcji w języku hebrajskim.
ul. Słowackiego 1
Przy ulicy Słowackiego 1 znajdowała się przed wojną ośmioklasowa
szkoła dla dziewcząt założona przez Adolfa i Stefanię Wolmanów
w roku 1910. Była to bardzo popularna o wysokim poziomie nauczania
szkoła, o czym świadczy ilość uczących się tam dziewcząt, początkowo
było ich ok. 400, a w latach trzydziestych ok. 200.
Plac Wolności
W 1873 roku Żyd z Chęcin wygrał przetarg na wybudowanie
przy Placu Bazarowym hal targowych oraz wybrukowanie placu.
W 2 lata wybudowano budynek mieszczący 56 pomieszczeń
dzierżawionych przez miasto. W halach tych działały 34 sklepy
i 21 jatek z mięsem. Na placu do 1935 roku odbywały się
co wtorek i piątek targi, a miejsce to tętniło życiem.
Plac dzierżawił od miasta Icek Tenenbaum.
ul. Sienkiewicza 6
Jednopiętrowy budynek, w którym od 1889 r. mieściła się kielecka filia
Banku Handlowego z Łodzi. Bank pośredniczył
m.in. w przekazywaniu pomocy pieniężnej od Żydów z Wiednia
dla Żydów kieleckich w latach 1916-1918 oraz prowadził operacje
finansowe z Palestyną i ZSRR.
Róg ul. Sienkiewicza i ul. Małej
Narożny budynek, w którym dzisiaj znajduje się księgarnia „Księgarz”.
W kamienicy wybudowanej w 1909 r. przez Mandela Ellencwajga mieściło
się na piętrze pierwsze kieleckie kino „Phenomen”, a na parterze słynny
„Galux” sklep z luksusową galanterią, prowadzony przez Różę
Kestenberg, w którym ubierały się kieleckie elegantki.
ul. Sienkiewicza 32
W budynku obecnego teatru, od roku 1878 istniał pierwszy kielecki teatr
ufundowany przez Ludwika Stumpfa i małżonków Engemanów
z Szydłowca. W pięknych wnętrzach znajdowała się widownia na 700 osób.
Obok teatru otwarto Hotel „Polski” z 46 pokojami, restauracją,
powozownią i stajnią dla koni. Jego współwłaścicielem
był m.in. Szloma Zelinger.
ul. Sienkiewicza - most na Silnicy
Na malowniczym mostku nad rzeką Silnicą usytuowano pomnik
Jana Karskiego, siedzącego na ławeczce. Karski to legendarny kurier
Polskiego Państwa Podziemnego, który informował w czasie wojny
państwa zachodnie o zbrodniach dokonywanych na narodzie żydowskim.
Po wojnie odznaczony został Orderem Orła Białego
i Medalem Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata.
ul. Planty 7
Przy ulicy Planty 7/9 znajduje się kamienica, w której 4.07.1946 r. doszło
do tragicznych wydarzeń – pogromu. Przypominają o tym pamiątkowe napisy
poświecone jego ofiarom oraz żydowska Izba Pamięci
znajdująca się na parterze budynku.
W 1990r z inicjatywy Lecha Wałęsy odsłonięto pierwszą tablicę
upamiętniającą pogrom Żydów w Kielcach.
ul. Piotrkowska od strony ul. Planty
Pomnik odsłonięty w 60 rocznicę pogromu Żydów w Kielcach.
Ma on prostą, geometryczną formę. Obok zasadzono trzy Drzewka Pokoju
(dęby świętokrzyskie), które symbolizują pokój
i pojednanie. Odsłonięcia pomnika dokonali Prezydent Kielc
p.Wojciech Lubawski i p. Warren Miller.
Al. IX wieków Kielc
W 65. rocznicę likwidacji getta odsłonięto pomnik pamięci
pomordowanych, autorstwa Marka Cecuły - syna Motele Kohna
(jednego z ocalałych z getta). Monument ma kształt menory wyłaniającej
się z trotuaru. Kostka kamienna, którą wyłożono najbliższe otoczenie
pomnika, pochodzi z autentycznego przedwojennego bruku ulic getta.
ul. Warszawska 17
Budynek dawnej synagogi wybudowany na początku XX wieku. W czasie
II wojny światowej zamieniony w więzienie dla Żydów i zniszczony w 70%.
W 1951r. przekazany Archiwum Państwowemu, które po renowacji
budynku funkcjonuje w nim od 1955r. Przed gmachem znajduje się obelisk
odsłonięty w 1996r. upamiętniający Żydów zamordowanych w kieleckim
getcie.
W trakcie wycieczki
„Za zasłoną przeszłości – odkrywamy ślady kieleckich Żydów”
uczniom i nauczycielom
XI Liceum Ogólnokształcącego im. K. I. Gałczyńskiego w Kielcach towarzyszyli:
p. Czesław Gruszewski – wiceprezydent Miasta Kielce
p. Krzysztof Tworogowski – zastępca dyrektora Wydziału Edukacji, Kultury
i Sportu Urzędu Miasta w Kielcach
p. Bogdan Białek – prezes Stowarzyszenia Jana Karskiego w Kielcach
p. prof. Stanisław Żak
p. Marek Cecuła – autor pomnika Menora w Kielcach, artysta światowej sławy
p. Anna Maculewicz – trenerka Forum Dialogu Między Narodami
oraz
dziennikarze Echa Dnia i Internetowej Telewizji Kielce,
którzy udokumentowali zaangażowanie uczestników
projektu „Szkoła Dialogu”
Uczestnicy projektu
„Za zasłoną przeszłości – odkrywamy ślady kieleckich Żydów”:
Uczniowie - przewodnicy:
Wioletta Werblicka, Michał Biela, Arkadiusz Komorowski, Grzegorz Gajos,
Jakub Śliwa, Anna Haba, Małgorzata Stasińska, Sabina Baran, Paulina Pastuszko,
Ewa Lach, Marcelina Łoboda, Marta Witczak, Aleksandra Syska, Patrycja Król,
Ilona Skrobisz
Pozostali uczestnicy projektu:
Patrycja Guzy, Katarzyna Sroka, Anna Skrzyniarz, Patrycja Szułkiewicz
Nauczyciele koordynujący projekt:
Dorota Batóg, Tamara Hachulska, Urszula Rakowska, Elżbieta Pachowicz,
Iwona Kłos, Edyta Kolasińska, Anna Kuzia
Dyrektor szkoły:
Mirosława Banak
Trenerzy Szkoły Dialogu:
Anna Maculewicz, Anna Szyba
Podziękowania dla absolwenta
XI Liceum Ogólnokształcącego im. K. I. Gałczyńskiego w Kielcach
Krzysztofa Kłosa
za pomoc w technicznym opracowaniu dokumentacji wycieczki
„Za zasłoną przeszłości – odkrywamy ślady kieleckich Żydów”
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Historyczna Galeria Kielc
Kieleckie Inwestycje Forum
Wikipedia, wolna encyklopedia
Narodowe Archiwum Cyfrowe
Internetowa Telewizja Kielce
Muzeum Historii Żydów Polskich
Międzynarodowy Instytut Dialogu i Tolerancji
im. Jana Karskiego w Rudzie Śląskiej
Stowarzyszenie im. Jana Karskiego
Szabaton w Kielcach
„Żydzi w Kielcach”, pod redakcją Krzysztofa Urbańskiego,
Agencja Wydawniczo-Reklamowa „EMES”, Kielce 2007
„Śladami Żydów kieleckich”, Główka J., Muzeum Historii Kielc.
„Słownik historii kieleckich Żydów”, Urbański K., Blumenfeld R., Kielce 1995.
„Śladami cieni. Przewodnik po żydowskich Kielcach”, Maciągowski M., Kraków
2008