Transcript طراحی محیط کار - شبکه بهداشت و درمان خوانسار

‫اصول طراحی محیط کار‬
‫شبکه بهداشت و درمان شهرستان خوانسار‬
‫واحد بهداشت حرفه ای‬
‫پاییز ‪93‬‬
‫مقدمه‬
‫‪ ‬انسان سرشتی دارد دوستدار آراستگی و پاکیزگی‪ .‬او فطرتا تمایل دارد در‬
‫محیطی زندگی و کار کند که آراسته و پیراسته باشد ‪ .‬این آراستگی و پاکیزگی (‬
‫اعم از فردی‪ ،‬محیطی ‪ ،‬ابزاری و‪)..‬در آرامش روح و سالمت جسم او اثری‬
‫شگرف داشته و بدون شک و تردید سالمت روح و جسم توانایی ها و قابلیت‬
‫های ذهنی و فیزیکی او را افزایش خواهد داد‪ .‬بی تردید چگونگی محیط‪،‬‬
‫تجهیزات و ابزار در بروز و ظهور( بالفعل) توانای های درونی (بالقوه)انسان‬
‫نقش ی اساس ی دارد‪.‬‬
‫‪ ‬از این روست که سازمان ها و موسساتی که بهر ه وری را هوشمندانه عمل‬
‫کردن میدانند نه سخت کارکردن‪ ،‬برای ایجاد انگیزش و افزایش بهره وری‬
‫نسبت به ایجاد محیط‪ ،‬وسایل و ابزارکار استاندارد و بهداشتی (بهداشت به‬
‫معنی طبی آن؛ یعنی‪ ،‬عوامل پیشگیری کننده و محیطی)اقدام می نمایند تا‬
‫منابع انسانی آن ها با سالمت روح و جسم در مسیر تعالی سازمان و‪ ..‬گام‬
‫بردارند‪.‬‬
‫ّ‬
‫ی‬
‫اهمیت بهداشت محیط کار و استاندارد ساز آن با نگاهی‬
‫ّ‬
‫به مواد ‪ 39‬و قانون ‪86‬خدمات کشوری‬
‫‪ ‬بی تردید تدوین کنندگان قانون خدمات کشوری به این نکته اساس ی و مهم توجه‬
‫داشته اند که برای افزايش انگیزش و متعاقب آن بهره وري باید نسبت به فراهم‬
‫آوردن موجبات ايمني و سالمت كارمندان براساس ضوابط و استانداردها اقدامی در‬
‫خور و سریع انجام داد به همین روی آنها نسبت به گنجانیدن ماده ‪ 39‬در قانون‬
‫مذکور اقدام نموده اند‪.‬‬
‫‪ ‬دستگا ههاي اجرائي موظفند به منظور صرفه جويي و بهره برداري مناسب از‬
‫ساختمانها و فضاهاي اداري و جلوگیری از تشريفات زائد و هزينه هاي غیر ضروري و‬
‫فراهم آوردن موجبات ايمني و سالمت شغلي كارمندان براساس ضوابط و‬
‫استانداردهاي به كار گیري فضاها‪ ،‬تجهیزات و ملزومات اداري كه توسط سازمان‬
‫تهيه و ابالغ ميگردد ‪ ،‬اقدام نمايند‪( .‬ماده ‪ 86‬قانون)‬
‫اهميت طراحی‬
‫فضاها وتجهیزات‬
‫فشارهای عصبی ( استرس) وارده بر كاركنان موسسه و سازمان‬
‫كيفيت خدمات ارائه شده توسط آنها را كاهش میدهد ‪.‬‬
‫بروز فشارهای عصبی دالیل متعددی دارد مانند؛‬
‫‪ ‬طراحی نامناسب محيط كار‬
‫‪ ‬رنگ آمیزی‬
‫‪ ‬روشنايی ضعيف‬
‫‪ ‬تهويه نامناسب هوا‬
‫‪ ‬عايق بندیهای نامناسب‬
‫‪ ‬وسايل و تجهیزات غیر ارگونوميكی كار‬
‫‪ ‬نامرتب بودن میز كار و‪....‬‬
‫‪ ‬تحقيقات نشان داده است كه طی بيست سال گذشته صدمات ارگونوميكی به‬
‫عنوان شاخص مهم و بزرگی در سالمت محل كار شناخته شده است‪ .‬يك دوم تمامی‬
‫صدمات و بيماریهای شغلی ناش ی از فعاليت های سنگین و يا حركت های متمادی‬
‫است‪ .‬همچنین مطالعات نشان میدهد كه با در نظر گرفتن مسايل ارگونوميك‬
‫میتوان از صدمات ناش ی از فعاليت ها و هزينه های بسيار زياد مرتبط بر آن كاست‪.‬‬
‫‪ ‬به طور كلی لوازم‪ ،‬وسايل و تجهیزاتی كه برای زندگی و كار تهيه می شود برای كمك‬
‫به انسان و راحت تر و سريعتر انجام دادن وظايف روزانه شان پديد آمده اند‪ .‬از اين‬
‫روست كه امروزه طراحان و مهندسین بايد برای راحتی‪ ،‬ايمنی‪ ،‬كارايی و‬
‫سالمت انسان ها هنگام طراحی و ساخت توانايی ها و محدوديت های فیزيكی و‬
‫بدنی انسان به عنوان يك اصل مسلم در نظر بگیرند‪.‬‬
‫دالیل متعددي در رابطه با لزوم توجه به طراحی محیط کار وجود‬
‫دارد که از آن جمله می توان به‪:‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫ارتقاء ایمنی‪ ،‬سالمت وراحتی نیروي انسانی در محیط کار‬
‫نگهداري وحفظ سالمت شاغلین‬
‫بهبود ارائه خدمات به مشتریان‬
‫کاهش غیبت هاي ناش ی از کار‬
‫کاهش روزهاي کاري از دست رفته‬
‫کاهش غرامت هاي ناش ی از آسیب هاي‪MSD/CTD‬‬
‫ارتقاء کیفیت زندگی‬
‫افزایش بهره وري و افزایش بازدهی فرایند‬
‫سود اقتصادي ناش ی از بهبود شرایط‬
‫ارتباط بهسازی واستاندارد سازی‬
‫فضا وتجهیزات‬
‫با انگیزش كاركنان‬
‫‪ ‬در بررس ی های به عمل آمده مشخص شده كه بيشتر كاركنانی كه از وضعيت فضا‪،‬‬
‫تجهیزات و ملزومات اداري مورد استفاده خود رضايت ندارند ‪.‬در برابر سواالت زير‬
‫قرار گرفته اند‪:‬‬
‫‪ -1‬مساحت دفتر كار( با توجه به نوع و حجم كار و مراجعه ارباب رجوع و قابليت تغيیر‬
‫چيدمان)‬
‫‪ -2‬رنگ آمیزی دفتر كار و لوازم منصوبه ‪ :‬پرده ها و‪. ...‬‬
‫‪ -3‬نور گیری دفتر كار(نور طبيعی ) ‪ ,‬وضعيت روشنايی دفتر كار‬
‫‪ -4‬کیفیت میز کار و صندلی‬
‫‪ – 5‬مناسب بودن صفحه نمايش ( مانيتور)‬
‫‪ -6‬مناسب بودن صفحه کلید و ماوس‬
‫‪ -7‬لوازم التحريرمورد استفاده ‪.‬‬
‫‪ -8‬وضعیت گرمايش‪ ،‬سرمايش و تهويه مطبوع محل كار‬
‫‪ ‬فردريك هرزبرگ ( روانشناس )معتقد است عوامل بهداشتی يا‬
‫همان نيازهای اوليه افراد در محيط كار ‪ ،‬باعث ايجاد انگیزه‬
‫نمیشود‪ ،‬اما عدم تامین آنها سبب نارضايتی افرادخواهدشد‬
‫بديهی است اين نارضايتی بر عملكرد كاركنان تاثیر خواهد‬
‫گذاشت‪.‬‬
‫‪ ‬ضمنا در يك تحقيق انجام شده توسط دكتر محمد امیرتاش در‬
‫دانشگاه تربيت معلم تهران و حصارك كرج ( مجله دانش‬
‫مديريت شماره ‪ ) 47‬در موضوع مقايسه ای نظرات كاركنان و‬
‫مديران درباره انگیزه های كاری كاركنان‪ ،‬متغیر“ شرايط‪،‬‬
‫امكانات و وسايل خوب برای كار“ در اولويت دوم كاركنان‬
‫قراردارد ( بعد از متغیر امنيت شغلی ) ‪.‬‬
‫اصول ارگونومی‬
‫در طراحی محیط های کار اداری‬
PRINCIPLE 1
WORK IN NEUTRAL
POSTURES
‫با پوسچر خنثي كار كنيد‬
:1 ‫اصل‬
PRINCIPLE 2
REDUCE EXCESSIVE FORCE
‫اعمال نیروي زياد را كاهش دهيد‬
:2 ‫اصل‬
‫‪PRINCIPLE 3‬‬
‫‪KEEP EVERYTHING IN EASY‬‬
‫‪REACH‬‬
‫اصل ‪ :3‬همه چیز را در محدوده دسترس ي راحت قرار دهيد‬
PRINCIPLE 4
WORK AT PROPER HEIGHTS
‫ در ارتفاع مناسب كار كنيد‬:4 ‫اصل‬
PRINCIPLE 5
REDUCE EXCESSIVE
MOTIONS
‫ حركات زياد را كاهش دهيد‬:5 ‫اصل‬
PRINCIPLE 6
MINIMIZE FATIGUE AND
STATIC LOAD
‫ خستگي و بار استاتيك را به حداقل‬:6 ‫اصل‬
‫برسانيد‬
PRINCIPLE 7
MINIMIZE PRESSURE POINTS
‫ نقاط فشار را به حداقل برسانيد‬:7 ‫اصل‬
PRINCIPLE 8
PROVIDE CLEARANCE
‫ فضا براي جاگیري فراهم كنيد‬:8 ‫اصل‬
PRINCIPLE 9
MOVE, EXERCISE, AND
STRETCH
‫ حركات ورزش ي و كشش ي انجام دهيد‬:9 ‫اصل‬
PRINCIPLE 10
MAINTAIN A COMFORTABLE
ENVIRONMENT
‫ محيط كار راحتي ايجاد كنيد‬:10 ‫اصل‬
‫ایستگاه های کار در امور اداری‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫ایستگاه هاي كار در سيستم هاي اداري در دو نوع كلي‪:‬‬
‫ب) ایستاده‬
‫الف)نشسته‬
‫البته حالت دیگري تحت عنوان "نشسته‪-‬ایستاده" نیز وجود دارد كه در كارهایي كه‬
‫تغيیرات متوالي بین نشستن و ایستادن الزم مي شود كاربرد خواهد داشت‪.‬‬
‫وضعيت استقرار بدن درضمن انجام فعاليت بستگي به چگونگي انجام فعاليت و نوع‬
‫كار طرح و نقشة ایستگاه كار و دیگر شاخصهاي ارگونوميک خواهد داشت‪.‬‬
‫انجام فعاليت ها را به صورت نشسته‬
‫‪ ‬لوازم و وسایل مورد نياز انجام كار در حدود دسترس ي نزدیک و در محدوده‬
‫فضاي كار نشسته قرارداشته باشند‪.‬‬
‫‪ ‬كار دستي روي ابزار‪ ،‬لوازم و قطعات بطور متوسط در سطحي باالتر از ‪25‬‬
‫سانتيمتر سطح كار انجام نگیرد‪.‬‬
‫‪ ‬كار احتياج به اعمال نیروي زیاد مثل بلند كردن بسته هاي كاغذ یا اوزان‬
‫بيشتراز ‪ 4/5‬كيلوگرم و(‪ 10‬پوند)نداشته باشد مگر اینكه جابجایي یا اعمال‬
‫نیرو مكانیزه باشد‪.‬‬
‫‪ ‬بخش عمده كار از نوع كارهاي ظریف باشد‪.‬‬
‫در موارد زیر نیز مي توان كارهاي ایستاده را نسبت به فعاليت‬
‫نشسته ترجيح داد‪:‬‬
‫‪ ‬عدم وجود فضاي كافي براي زانوها (در حالت نشسته)‬
‫‪ ‬استفاده و بكارگیري وسایل سنگین تراز‪ 4/5‬كيلوگرم‬
‫‪ ‬لزوم دسترس ي مكرر به لوازم دورتر از بدن یا در سطوح باال یاپائین‬
‫‪ ‬لزوم تغيیر مكان بین ایستگاه هاي كار‬
‫‪ ‬لزوم اعمال نیرو بطرف پائین‬
‫در موارد زیر مي توان ایستگاه هاي كاري نشسته ایستاده را‬
‫مورد استفاده قرار داد‪:‬‬
‫‪ ‬فعاليت هاي تكراري با دسترس ي هاي پي در پي و مكرر بيشتر از ‪41‬‬
‫سانتيمتر در مقابل بدن یا بيش از‪ 15‬سانتيمتر باالتر از سطح كار‬
‫‪ ‬لزوم انجام كارهاي متعدد و متنوع كه هر كدام در حالت ایستاده و یا‬
‫نشسته قابل انجام باشند‪.‬‬
‫‪ ‬ذكر این نكته نیز ضروري است كه در كارهاي ایستاده نیز باید صندلي هایي‬
‫براي نشستن افراد درمقاطعي از كار یا زمان هاي استراحت موقت فراهم‬
‫نمود‪.‬‬
‫طراحی‬
‫ب)تجهیزات‬
‫الف)شرایط محیطی‬
‫الف‪ )1-‬فضای کاری‬
‫الف‪ )2-‬رنگ سطوح‬
‫ب‪ )1-‬میز کار‬
‫ب‪ )2-‬صندلی‬
‫الف‪ )3-‬روشنایی‬
‫الف‪ )4-‬سروصدا‬
‫الف‪ )5-‬شرایط جوی‬
‫ب‪ )3-‬زیر پایی‬
‫ب‪ )4-‬رایانه‬
‫ب‪ )5-‬لوازم التحریر‬
‫الف‪ )1-‬فضای کاری‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫فضای کاربردی و استاندارد فضایی است که تمام نیاز های‬
‫اشخاص حاضر در آن فضا تامین شود و متناسب با نوع‬
‫کاربری باشد‪.‬‬
‫ابعاد فضای کار با توجه به تعداد و نوع ایستگاه های کاری‬
‫بایستی تعیین گردد‪.‬‬
‫اتاق کارکنان باید به نحوی طراحی گردد که فرد در آن‬
‫احساس راحتی داشته باشد و آزادی نسبی هر کارمند حفظ‬
‫گردد و فعالیت های هر شخص موجب مزاحمت برای دیگر‬
‫کارمندان نگردد‪.‬‬
‫اگر اتاق کارکنان به صورت عمومی طراحی شده بایستی تنها‬
‫کارکنانی که حوزه فعالیت شان باهم در ارتباط است یا کار‬
‫مشترکی را انجام میدهند در آن فضا قرار گیرند‪ .‬در این گونه‬
‫فضای های کاری از پارتیشن بندی نیز میتوان استفاده کرد‪.‬‬
‫الف‪ )1-‬فضای کاری‬
‫‪ ‬برای طراحی یک محیط اداری باید بیش از همه‬
‫سعی کنید این محیط را رسمی و در عین حال با‬
‫خالقیت و نوآوری طراحی کند‪ .‬تفاوتی ندارد که‬
‫این فضا کوچک باشد یا بزرگ باید سعی کنید‬
‫به گونه ای این فضا را طراحی کنید که در عین‬
‫مجهز بودن به همه ی امکانات با ورود مشتریان‬
‫به این فضا انرژی مثبت و احساس خوب ایجاد‬
‫شود‪.‬‬
‫‪ ‬تعداد كاركنان شاغل‪ ,‬نوع فعاليت مورد انتظار‪,‬‬
‫وضعيت در و پنجره تعبيه شده در هر اتاق‪ ,‬نوع‬
‫وسايل سرمایش ی‪-‬گرمايش ي مورد استفاده‪,‬‬
‫اطالعات در خصوص ابعاد بدني در انتخاب و‬
‫طراحی فضای اتاق کار تاثیر دارد‪.‬‬
‫الف‪ )2-‬رنگ سطوح‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫هررنگ محصول بازتاب محدوده ای از طیف نور سفید‬
‫به چشم ماست‪ .‬به طور مثال همه رنگ های طیف‬
‫نورسفید پس از تابیدن به گل سرخ جذب می شوند به‬
‫جز رنگ قرمز که به سوی چشم ما منعکس می شود‬
‫کاربرد رنگ در محیط کار از نظر بیومکانیکی‪ ,‬فیزیولوژی و‬
‫روانشناس ی حائز اهمیت است و عدم توجه به این‬
‫موضوع ممکن است با عث بروز عوارض و کاهش سطح‬
‫ایمنی در کار فرد گردد‬
‫انتخاب رنگ بسته به نوع فعالیت‪ ،‬بسیار متنوع است‪.‬‬
‫اما در مجموع‪ ،‬رنگ در محیط کار بایستی باعث باال‬
‫رفتن روحیه کار و تولید شود‪.‬‬
‫‪ ‬رنگ ها به ‪ 3‬دسته تقسیم می شوند‪:‬‬
‫‪)3‬خنثی‬
‫‪)2‬گرم‬
‫‪)1‬سرد‬
‫‪ ‬رنگهای گرم در چرخه رنگ به چشم ما نزدیکتر به نظر‬
‫میرسند تا رنگهای سرد‪ ،‬یعنی اجسامی که رنگ گرم‬
‫دارند در فاصله مساوی‪ ،‬در مقایسه‪ ،‬اجسامی که رنگ‬
‫سرد دارند‪ ،‬نزدیکتر مینمایند‪.‬از این خاصیت در طراحی‬
‫داخلی برای بزرگتر با کوچکتر نشان دادن فضاها‬
‫استفاده میکنند به این ترتیب که مثال از رنگهای سرد‬
‫برای محیطهای کوچک استفاده میشود که آن را بازتر و‬
‫بزرگتر نشان میدهد و بالعکس رنگهای گرم در‬
‫محیطهای باز و بزرگ به کار برده میشوند تا آنها را جمعتر‬
‫و پوشیدهتر نشان دهند‪.‬‬
‫رنگهای سرد‪ :‬آبی و سبز‬
‫‪‬‬
‫در محیطهایی که فعالیتهای بدنی انجام میشود‪ ،‬رنگهای مالیم و آرامشبخش‪ ،‬از‬
‫خستگی میکاهد و به افراد کمک میکند با مدیریت نیروی خود در تمام زمانها با‬
‫نیرویی هماهنگ از پس انجام کارها برآیند‪ .‬رنگ آبی محیطی آرام و صلحآمیز فراهم‬
‫میکند و افراد را از هیجانات بیمورد به دور نگه میدارد‪ .‬البته ممکن است این آرامش‬
‫را در فضای کاری نپسندید و به دنبال هیجان و انرژی بیشتری باشید‪ ،‬اما در برخی‬
‫محیطهای کاری که تنش زیاد است‪ ،‬شاید این راهی برای تسکین تنشهای روانی ناش ی‬
‫از کار باشد‪.‬‬
‫‪‬‬
‫در محیطهای ویژهای که به تمرکز باالی فکری و عکسالعملهای دقیق و سریع نیاز‬
‫است‪ ،‬افراد باید در فضایی آرام به تصمیمگیری بپردازند‪ .‬به طور مثال در محیطهای‬
‫درمانی و بیمارستانی و اتاقهای عمل که تصمیمگیریها بسیار حساس و تاثیرگذار‬
‫است‪ ،‬رنگ زیبای سبز که ناش ی از طبیعت است‪ ،‬میتواند محیطی آرام فراهم کند و به‬
‫فرد قدرت تمرکز بیشتری دهد‪.‬‬
‫رنگهای گرم‪ :‬زرد‪ ،‬نارنجی و قرمز‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫در بسیاری از محیطهای کاری که فعالیتهای بدنی چندانی صورت نمیگیرد‪ ،‬رنگهای گرم‬
‫مثل طیفهایی از زرد‪ ،‬قرمز و آجری به افراد کمک میکند دچار خواب آلودگی نشوند‪ .‬به‬
‫عنوان مثال رنگ در محیط کار و در فضای یک دفتر کار که محیطی نسبتا ساکت است‪،‬‬
‫حضور رنگ زرد یا قرمز حتی اگر در بخش ی از اتاق نیز استفاده شود میتواند به باال رفتن سطح‬
‫انرژی کمک کرده و از کسالت نیروهای کار جلوگیری کند‪.‬‬
‫در اتاقهای کنفرانس‪ ،‬جایی که افراد بایستی درباره مسایل مخلتف بحث کنند و به ایدههای‬
‫جدید دست یابند‪ ،‬استفاده از رنگهای گرم تحرک کافی را در فضا ایجاد خواهد کرد‪ .‬البته‬
‫میتوان ترکیبی از رنگهای خنثی مانند خاکستری یا کرم را به همراه آنها به کار گرفت تا‬
‫رنگهای گرم تعدیل شوند‪.‬‬
‫رنگ زرد‪ ،‬گرم و پرانرژی و گشاینده راهروهای باریک است‪ ،‬هم چنین فزاینده خالقیت‪ ،‬باعث‬
‫باال رفتن روحیه و نشانه ذکاوت و رهبری است‪ ،‬این رنگ برای اتاق کنفرانس نیز مناسب است‪.‬‬
‫نارنجی رنگی چالش برانگیز و پرانرژی است و هوش‪ ،‬وفاداری و اعتماد به نفس انتخاب‬
‫کنندهاش را به نمایش میگذارد‪ .‬در ترکیب با سفید‪ ،‬مناسب برای محیطهایی است که فروش‬
‫در آنجا انجام میشود‪ .‬همچنین در ترکیب با خاکستری متانت بیشتری یافته و محیط کاری گرم‬
‫و امروزی به وجود میآورد‪.‬‬
‫خنثی‪ :‬سفید‪ ،‬خاکستری‪ ،‬سیاه و قهوهای‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫سفید رنگی خنثی‪ ،‬باز و تمیز است که فضایی راحت تدارک میبیند‪ .‬ضمن اینکه در کنار‬
‫همه رنگهای دیگر به شفافتر شدن اثر آنها کمک میکند و در فضاهای کوچک باعث‬
‫بزرگنمایی میشود‪ .‬بهتر است از سفید یا دیگر رنگهای خنثی برای سطوح بزرگ و‬
‫رنگ پسزمینه مثل دیوارها استفاده شود تا فضا از آشفتگی نجات یابد‪.‬‬
‫رنگهای خنثی شامل طیف وسیعی میشوند که از سفید شروع شده و تمامی‬
‫طیفهای خاکستری را از روشن تا تیره در بر میگیرند و به سیاه ختم میشوند‪.‬‬
‫قهوهای نیز جزء رنگهای خنثی است که طیف آن از کرم روشن شروع و به بژ و‬
‫قهوهای تیره ختم میشود‪.‬‬
‫الف‪ )3-‬روشنایی‬
‫‪ ‬در همه ادارات باید از این كه روشنایي در حد آسایش و‬
‫مطلوب تنظيم شده باشد‪ ،‬اطمينان حاصل شود‪.‬‬
‫‪ ‬روشنایي مطلوب از نظر افراد مختلف‪ ،‬متفاوت است و تحت‬
‫تأثیر سن و وظایف كاري است‪ .‬درطراحي سيستم روشنایي در‬
‫كارهاي ایستاده باید به شرایط انجام كار و میزان دقت الزم‬
‫توجه نمود‪.‬‬
‫‪ ‬روشنايي اداره بايد ديداري كارآمد ‪ ،‬آسوده و ايمني را فراهم‬
‫كند ‪ .‬روشنايي نا مناسب مي تواند يكنواختي ‪ ،‬نا آسودگي‬
‫ديداري و خستگي منتهي شود ‪.‬‬
‫‪ ‬نور می تواند منشاء طبیعی یا مصنوعی داشته باشد اگر چه نور طبیعی بهترین نور و‬
‫داراي آثار بهداشتی نیز هست ولی بدلیل عدم امکان کنترل و مدیریت آن ناچار به‬
‫استفاده از نور مصنوعی می باشیم‪.‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫دو نوع اوليه روشنايي عبارتند از روشنايي عمومي و روشنايي موضعي‬
‫روشنايي عمومي مي تواند مي تواند مستقيم يا غیر مستقيم باشد ـ بر حسب اينكه‬
‫روشنايي روز ( مستقيم ‪ /‬غیر مستقيم ) چراغ ( مستقيم يا غیر مستقيم ) باشد ‪.‬‬
‫نور عمومي براي روشنايي كلي و انجام تكاليفي كه به نور كم نياز دارند ‪ ،‬طراحي شده‬
‫است ‪.‬‬
‫روشنايي موضعي ‪ ،‬نوعا سه برابر روشنايي عمومي ‪ ،‬از شدت نور برخوردارند و براي‬
‫انجام كارهاي طراحي شده اند كه به نور زياد نيازمندند‬
‫روشنایی کافی هم بعنوان یک عامل حفاظتی و هم براي افزایش بازدهی اهمیت دارد و به‬
‫طراوت محیط کار می افزاید‪.‬بطور کلی نور مناسب داراي محاسن زیر است ‪:‬‬
‫‪ ‬جلوگیري از خستگی ‪ ,‬خیرگي و صدمه به شبکیه‬
‫‪ ‬کاهش اشتباهات‬
‫‪ ‬کاهش تعداد سوانح در محیط کار‬
‫‪ ‬بهبود روحیه کارکنان‬
‫‪ ‬بهبود کیفیت کار و افزایش بهره وري‬
‫‪ ‬جلوگیری اشكال در تطابق و ديد اشياء و رنگها‬
‫ويژگي هاي روشنايي مناسب‬
‫‪ -1‬نور كافي باشد( عمومی وموضعی )‬
‫‪ -2‬نور از نظر توزيع مطلوب باشد‪.‬‬
‫‪ -3‬از رنگ دهی مناسب برخودار باشد‪.‬‬
‫‪ -4‬درخشندگي سطوح سبب چشم زدگي نشود‪.‬‬
‫‪ -4‬سايه هاي مزاحم موجود نباشد‪.‬‬
‫‪ -5‬سطوح انعکاس دهنده مزاحم وجود نداشته‬
‫باشد‬
‫‪ -6‬منابع روشنایی در دید مستقیم فرد قرار نگیرد‬
‫‪ -7‬سطوح داخلی به منظور توزیع روشنایی انعکاس‬
‫مناسبی داشته باشند‪.‬‬
‫توصیه های جهت طراحی روشنایی‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫پنجره ها ی اصلی‪ :‬جنوب‪ ,‬جنوب غربی‪ ,‬جنوب شرقی‬
‫در صورت عدم امکان طراحی پنجره در سمت جنوب‪:‬پنجره سقفی قائم‬
‫نزدیکی پنجره ها به سقف برای بازدهی بیشتر‬
‫مساحت پنجره ها به اتاق کار بسته به میزان دقت و ظرافت کار ( ‪)%30-5%‬‬
‫پرده ها مقابل پنجره ها را براي كاهش درخشندگي ببندید‪.‬‬
‫مانيتور را به نحوي تنظيم كنيد كه از درخشندگي آن جلوگیري شود‪.‬‬
‫از روشنایي هاي شدید و متغیر در ميدان دید جلوگیري كنيد‪.‬‬
‫مانيتور را در زاویه ‪ ٣2‬درجه نسبت به پنجره قرار دهيد‪.‬‬
‫از فيلترهاي ضد روشنایي‪ ،‬پوشش هاي مانيتور یا كاهش دهنده نور استفاده كنيد‪.‬‬
‫چراغ باال را خاموش كنيد و چراغ مطالعه را روشن كنيد‪.‬‬
‫كامپيوتر ها را سعي كنيد در بین روشنایي ها قرار دهيد به جاي اینكه مستقيما زیر نور باشد‪.‬‬
‫نظافت دوره ای کف و دیوار (پنجره ها)‬
‫الف‪ )4-‬سروصدا‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫صوت یک انرژي مکانیکی است که توسط مکانیسم‬
‫شنوایی قابل تشخیص است‪ .‬طیف ‪ 20‬تا ‪ 20000‬هرتز‬
‫امواج صوتی‪ ،‬را طیف شنوایی می گویند‬
‫فرکانسهاي گفتگوي روزانه حدود ‪ 500‬تا ‪ 4000‬هرتز‬
‫میباشد‪.‬‬
‫واحد شدت صوت بل می باشد که مقیاس دیگر آن‬
‫دس ی بل(‪ )dB‬است‪.‬‬
‫اصوال صداهاي ‪ 35‬تا ‪ 55‬دس ی بل طبیعی هستند و حد‬
‫تحمل صدا براي کار فکري ‪ 75‬دس ی بل و در کار غیر‬
‫فکري طبق نظریه)‪ 85 (Spieth‬دس ی بل است‪.‬‬
‫سقف هاي اكوستيك ‪ ،‬كف هاي مفرش ‪ ،‬پرده و‬
‫پارتيشن هاي اداري تا حدودي سرو صدا را كنترل مي‬
‫كنند ‪.‬‬
‫اثرات صدا روي انسان‬
‫‪ -1‬شنوايي‪:‬‬
‫‪ ‬کری موقت‬
‫‪ ‬کری دائم‬
‫‪ -2‬اثرات فیزيولوژيكي‪:‬‬
‫افزايش ضربان قلب‪ ،‬تعداد تنفس‪ ،‬باال رفتن مقدار‬
‫مصرف اكسیژن و فشار خون‬
‫‪-3‬اثرات رواني‪:‬‬
‫بي دقتي‪ ،‬كم شدن فعاليتهاي مغزي‪ ،‬تداخل در خواب‬
‫‪-4‬اثرات عمومي‪:‬‬
‫استفراغ‪ ،‬تهوع‬
‫‪-5‬اثر بر ايمني وافزايش حوادث‬
‫الف‪ )5-‬شرایط جوی‬
‫از سه دیدگاه حائز اهمیت است‪:‬‬
‫الف ) ديدگاه ايمني‪ :‬براي مشاغل سنگین یا فیزیکی شرايط جوي نامناسب تنش زا میباشد كه‬
‫باعث افزايش ضريب خطا و درنتيجه حادثه مي شود‬
‫ب)ديـ ــدگاه بهداشـ ــتي‪ :‬كـ ــه ميتـ ــوان بـ ــه بيماریهـ ــا و اخـ ــتالالت ناش ـ ـ ي از گرمـ ــا و سـ ــرما اشـ ــاره كـ ــرد‪.‬‬
‫كرامپهــاي عضــالني‪ ،‬خســتگي مفــرط ناش ـ ي از گرمــا‪ ،‬شــوك گرمــايي‪ ،‬هيپــوترمي‪ ،‬ســرمازدگي و ي ـ‬
‫زدگي نمونه هايي از اين اختالالت مي باشند‬
‫ج) ديــدگاه آسايش ـ ي‪ :‬ع ــدم تناســب فاكتوره ــاي ج ــوي بــا فعالي ــت كاركن ــان موجــب اف ـزايش ت ـاثیر‬
‫فشار‪ ،‬افزايش استرسهای متفاوت‪ ،‬خستگي زودرس و كاهش راندمان مي گردد‪.‬‬
‫‪‬‬
‫تهویه در محیط کار عبارتست از کنترل کیفی هوا از‬
‫نظر درجه حرارت‪ ،‬جریان هوا و تصفیه مواد مضر‬
‫موجود در هوا‪.‬‬
‫‪‬‬
‫سیستم های تهویه هوا معموال تر یا خشک هستند‪.‬‬
‫سیستم های تهویه خشک از جمله پنکه ها فقط‬
‫هوا را جا به جا می کنند و سیستم های تهویه تر از‬
‫جمله کولرهای آبی‪ ،‬رطوبت هوا را هم افزایش می‬
‫دهند‪ .‬به طور کلی باد مستقیم می تواند باعث‬
‫گرفتگی و دردهای عضالنی و آب ریزش بینی و چشم‬
‫شود‪ .‬از طرف دیگر در سیستم های تهویه تر احتمال‬
‫رشد قارچ و ورود آن به هوای محیط وجود دارد‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫محیط های کاری اداری معموال مشکل دما ندارند‪ .‬به طور کلی‬
‫دما و رطوبت محیط باید طوری تنظیم شود که برای ‪ ۸۰‬درصد‬
‫از ساکنانش مناسب باشد‪.‬‬
‫رطوبت مناسب معموال بین ‪ ۳۰‬تا ‪ ۶۰‬درصد می باشد رطوبت‬
‫کمتر از ‪ ۳۰‬درصد معموال باعث خشکی مخاط ها و ناراحتی های‬
‫ناش ی از آن می شود‪ .‬رطوبت باالی ‪ ۶۰‬درصد هم باعث رشد قارچ‬
‫می شود‬
‫دمای مناسب در فصل گرما و در فصل سرما ‪ 21‬درجه‬
‫است‪(.‬کمتر از ‪15/5‬درجه)‬
‫میزان تبادل هوا با محیط بیرون به ازای هر شخص ی که در‬
‫محیط قرار دارد باید معادل تقریبا ‪ ۸/۵‬لیتر در ثانیه باشد‪ .‬مهم‬
‫ترین آالینده در محیط های کاری شلوغ دی اکسید کربن است‪.‬‬
‫میزان دی اکسید کربن در هوای بیرون بین ‪ ۲۵۰‬تا ‪ppm ۳۵۰‬‬
‫است و اگر در محیط بسته به باالی ‪ppm ۱۰۰‬برسد نشان‬
‫دهنده این است که تهویه هوا مناسب نیست‪.‬‬
‫آنتروپومتری‬
‫شعار آنتروپومتري در طراحی ‪:‬‬
‫‪ ‬به گونه اي طراحی کنید که وسایل ‪ ،‬تجهیزات و‬
‫کنترلها در دسترس کوچکترین فرد باشد‪.‬‬
‫‪ ‬به گونه اي طراحی کنید که طرح بدست آمده‪،‬‬
‫با بزرگترین فرد تطبیق داشته باشد‪.‬‬
‫‪ ‬یک وسیله اي که براي مردان آمریکایی طراحی‬
‫شده می تواند براي‪ 90%‬آملانیها ‪% 80 ،‬‬
‫فرانسویها ‪ % 65 ،‬ایتالیائیها ‪ % 45 ،‬ژاپنیها ‪25 ،‬‬
‫‪ %‬تایلندیها و ‪ % 10‬ویتنامیها قابل استفاده‬
‫باشد‪.‬‬
‫ب‪ )1-‬میز کار‬
‫‪ ‬سطح روي و ارتفاع سطح باالئی‬
‫‪ ‬سطح پایینی و عمق داخل میز‬
‫‪ ‬وسعت سطح روي میز بایدبه اندازه کافی باشد تا‬
‫کلیهقطعات و وسایلی که براي انجام کار الزم‬
‫است جا بگیرد ‪.‬‬
‫‪ ‬نوع موادي که براي ساخت میز استفاده می‬
‫گردد باید ازلغزیدن قطعات برروي میز در هنگام‬
‫کار جلوگیري کند ‪.‬‬
‫‪ ‬عمق میز و فضاي داخل میز اهمیت زیادي در‬
‫راحت بودن پا براي انجام یکسري حرکات دارد‪.‬‬
‫‪ ‬باید پا به اندازه کافی فضاي آزاد در زیر میز‬
‫داشته باشد‪.‬‬
‫میز ارگونومیکی‬
‫‪ .1‬ارتفاع سطح کار يا میز‪:‬‬
‫‪‬‬
‫◦ بین ‪ 60‬تا ‪ 90‬سانتيمتر قابل تنظيم (‪ 74/93‬استاندارد )‬
‫◦ در حدی که قرارگیر ِی دست جهت کار با صفحة کليد يا ساير وسايل مناسب باشد‬
‫◦ مچ و دستها هم راستا با آرنج و موازی با سطح زمین‬
‫◦ ارتفاع قابل تنظیم‬
‫اكثر میزهاي كاري با ارتفاع قابل تنظيم این اجازه را به كارمندان اداري مي دهدكه به‬
‫صورت نشسته یا ایستاده كار كنند‪.‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪.2‬فضای زير سطح کار يا میز در حدی باشد که پا بتواند آزادانه به اطراف‬
‫حرکت کند و فضای جلو پا نیز بايد اجازة حرکات کشش ی پا را بدهد‪.‬‬
‫حداقل فاصلة ايمن در جلو‪:‬‬
‫◦ برای زانوها‪ 5/37 :‬سانتيمتر‬
‫◦ برای پاها‪ 60 :‬سانتيمتر‬
‫◦ پهنای اين قسمت‪ :‬حداقل ‪ 50‬سانتيمتر‬
‫از قرار دادن وسايلی مانند ‪ CPU‬در زير میز بايد خودداری کرد‪.‬‬
‫در صورت لزوم برای راحتی کار الزم است کشوهای مرکزی میزها جابجا شوند‬
‫ناکافی بودن فضای زير میز سبب محدوديت حرکت‪ ،‬استرس ناش ی از تماس و‬
‫ناتوانی در تغيیر وضعيتهای ايستا میشود‬
‫‪ .3‬عمق سطح کار يا میز‪:‬‬
‫‪‬‬
‫◦ در حدی که مانيتور در فاصلة حداقل ‪ 50‬سانتيمتر از چشمها قرار گیرد‬
‫◦ کیبورد‪ ،‬برگه نگهدار و ماوس نیز روی آن در فاصلة مناسب قرار گیرند‬
‫کار چهارگوش و مانيتورهای تا ‪ 17‬اينچ کافی‬
‫◦ عمق حدود ‪ 75‬سانتيمتر برای سطح ِ‬
‫است‬
‫◦ برای سطوح کاری يا میزهايی که در کنج قرار میگیرند‪ ،‬حداقل عمق برای‬
‫مانيتورهای تا ‪ 17‬اينچ از لبة جلويی تا کنج ‪ 100‬سانتيمتر‬
‫فضای محدود سطح میز‪:‬‬
‫◦ کاربر اجزا و وسايل را در مکانهايی قرار دهد که برای دسترس ی به آنها نياز به‬
‫وضعيتهای نامناسب بدن باشد‪.‬‬
‫‪ .4‬سطح میز‪:‬‬
‫◦ پرداخت مات و رنگ غیر براق‬
‫◦ از به کار بردن شيشه روی میز به علت ايجاد بازتاب نور و‬
‫خیرگی خودداری کنيد‪.‬‬
‫‪ .5‬لبه سطح کار‪:‬‬
‫◦ گرد و بدون نقاط تیز و روية آن نرم‬
‫◦ سخت بودن سطح میز و زاويهدار بودن لبة آن‪:‬‬
‫◦ ايجاد استرس تماس ی روی دست‬
‫ب‪ )2-‬صندلی‬
‫‪ ‬یكي از مهم ترین اجزاي یک ایستگاه كاري مناسب‪،‬‬
‫صندلي ارگونوميک مي باشد‪ .‬نوع كاري كه درمحيط‬
‫هاي اداري انجام مي شود‪ ،‬تعيین كننده نوع صندلي‬
‫مورد نياز است‪.‬‬
‫‪ ‬ویژگی های ابعادی و آنتروپومتریک كاربران نیز از‬
‫عوامل موثر در انتخاب نوع صندلی محسوب می‬
‫شود‬
‫‪ 25 ‬تا ‪ 50‬درصد کسانی که از صندلیهای نامناسب‬
‫استفاده میکنند‪ ،‬مبتال به مشکالت کمر هستند‪.‬‬
‫‪ ‬صندلیهای اداری که در ايستگاههای کاری استفاده‬
‫کار فرد هستند‪ ،‬نه‬
‫میشوند‪ ،‬در واقع جزء ابز ِار ِ‬
‫فقط بخش ی از مبلمان و برای انجام ايمن و موفق‬
‫کار ضروریاند‪.‬‬
‫‪ .1‬صندلي بايد قابليت تنظيم داشته باشد‪،‬‬
‫شامل‪:‬‬
‫ِ‬
‫◦ ارتفاع نشيمن قابل تنظيم‬
‫تفاع پشتی قابل تنظيم‬
‫◦ ار ِ‬
‫◦ حرکت قابل تنظيم پشتی به جلو و عقب‬
‫◦ حرکت قابل تنظيم نشيمن به جلو و‬
‫عقب‬
‫‪ ‬قابليت تنظيم بايد طوری باشد که به‬
‫راحتی در حالت نشسته انجام شود‬
‫‪ .2‬ارتفاع نشيمن صندلی بايد به حدی باشد که کف هر دو پا کامال روی‬
‫زمین قرار گیرند و رانها عمود بر ساقها باشند (اندازة این ارتفاع‬
‫معموال با توجه به قد افراد بین ‪ 38‬تا ‪ 51‬سانتیمتر متغیراست)‪ .‬در‬
‫اين حالت زانوها کمی باالتر از نشيمن صندلی قرار میگیرند‬
‫‪ ‬صندلی با ارتفاع نشيمن زياد‪:‬‬
‫◦ قرار گرفتن پاها در وضعيتی نامناسب‬
‫◦ يا فرد آن قدر به سمت جلو حرکت کند که تکيهگاه کمر از بین‬
‫برود‪.‬‬
‫نشيمن کم‪:‬‬
‫‪ ‬صندلی با ارتفاع‬
‫ِ‬
‫‪ ‬باال قرار گرفتن زانوها‬
‫بيشتر وزن تنه به ناحية تحتانی کمر و باسن وارد و سبب ايجاد‬
‫‪‬‬
‫ِ‬
‫کمردرد میشود‪.‬‬
‫‪ ‬کهنه بودن بالشتک نشيمن صندلی‬
‫فتگی پشت زانوی کاربر‬
‫‪ ‬برای انتخاب‬
‫صندلی مناسب‪ :‬فاصلة بین فرور ِ‬
‫ِ‬
‫کف زمین ‪ 5 +‬سانتيمتر‬
‫تا ِ‬
‫‪ ‬قابل تنیظیم بودن ارتفاع نشيمن صندلی‬
‫‪ .3‬بالشتک نشيمن صندلی‪:‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫قابل تنظيم و به اندازة کافی بزرگ‬
‫لبة بالشتک گرد با حالت آبشار مانند‬
‫جنس بالشتک و پشتی محکم و در عین حال انعطافپذير‬
‫بيشتر قسمت رانها روی‬
‫عمق بالشتک‪ :‬متناسب با قد فرد باشد‪ ،‬به طوری که‬
‫ِ‬
‫آن قرار گیرد‪ ،‬بدون اين که تماس ی بین پشت زانوی فرد با لبة جلويي آن ايجاد‬
‫شود‪.‬‬
‫عرض بالشتک‪ :‬حداقل به اندازة پهنای رانها‬
‫قابلیت تنظیم‪:‬‬
‫حداقل ‪ 5‬سانتیمتر به جلو و عقب‬
‫‪ 3‬درجه به سمت جلو و ‪ 4‬درجه به سمت عقب‬
‫نامناسب بودن اندازه بالشتک‪:‬‬
‫‪ ‬تکيهگاهی ناکافی برای پاها‬
‫‪ ‬محدودشدن حرکت را‬
‫‪ ‬بالشتک کم عمق‪ :‬فشار زياد روی‬
‫باسن افراد بلندقد‬
‫‪ ‬بالشتک بسيار عمیق‪ :‬فشار زياد‬
‫روی زانوهای کاربران کوتاه قد‬
‫‪ .4‬پشتی صندلی مطابق با انحنای طبيعی ستون‬
‫مهرهها‬
‫‪ ‬ارتفاع پشتی‪ :‬قابل تنظيم‬
‫‪ ‬پشتی بايد به کاربر اجازه دهد حداقل ‪ 15‬درجه‬
‫دور از حالت عمودی به عقب حرکت کند‬
‫‪ ‬اگر پشتی بيش از ‪ 30‬درجه از حالت عمودی به‬
‫عقب برود‪ ،‬صندلی بايد تکيهگاه سر داشته باشد‪.‬‬
‫بلندی پشتی حداقل ‪ 45‬و حداکثر ‪ 55‬سانتيمتر و‬
‫‪‬‬
‫ِ‬
‫عرض آن حداقل ‪ 35‬سانتیمتر‬
‫‪ ‬ارتفاع تکیهگاه کمر‪ 15 :‬تا ‪ 25‬سانتیمتر باالی‬
‫نشیمن‬
‫‪ .5‬صندلی بايد ‪ 5‬پايه با قرقرة مناسب‬
‫• برای پوشش کف محل کار لبة بالشتک صندلی نبايد‬
‫فراتر از لبة پايهها باشد‪.‬‬
‫کف محل کار‪ ،‬قرار‬
‫‪‬‬
‫انتخاب قرقرة نامناسب برای پوشش ِ‬
‫ِ‬
‫دادن صندلی را در وضعيت مناسب نسبت به میز با‬
‫مشکل مواجه می کند‪:‬‬
‫‪ ‬قرقرههای پهن مخصوص فرش و موکت‪ ,‬قرقرههای‬
‫کفپوش سخت‬
‫باریک مخصوص‬
‫ِ‬
‫‪ ‬صندلی بايد قابليت ‪ 360‬درجه چرخش را داشته باشد تا‬
‫فرد بدون چرخش بدن به پیرامون ايستگاه کاری‬
‫دسترس ی داشته باشد‪.‬‬
‫‪ ‬بيشتر صندلیها برای افراد زير ‪ 120‬کيلوگرم طراحی‬
‫صندلی‬
‫میشوند‪ ،‬بنابراين برای افراد سنگينتر الزم است‬
‫ِ‬
‫خاص ی در نظر گرفته شود‪.‬‬
‫تحتانی اندام فوقانی باشد‪.‬‬
‫‪.6‬دستة صندلی بايد تکيهگاه قسمت‬
‫ِ‬
‫‪ ‬فاصلة دستههای صندلی به قدری که از يک سو فرد به راحتی روی صندلی‬
‫بنشيند و بلند شود‪ ،‬و از سوی ديگر سبب فاصله گرفتن اندامهای فوقانی‬
‫از تنه نشود‬
‫‪ ‬ارتفاع دستهها بايد به حدی باشد که هنگام استفاده شانهها تحت فشار‬
‫نباشند‬
‫بيشتر ساعد روی آن قرار گیرد‪.‬‬
‫‪ ‬اندازة دستة صندلی به قدری که‬
‫ِ‬
‫‪ ‬جنس دستة صندلی نرم و لبههای آن گرد‬
‫‪ ‬اکثر تايپيستها ترجيح میدهند صندلی بدون دسته باشد تا به راحتی به‬
‫کیبورد نزديک شوند‪.‬‬
‫ب‪ )3-‬زیر پایی‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫زیر پایي به عنوان یكي از املان هاي مرتبط با صندلي‬
‫مي تواند شرایط مناسبي را براي عضالت اندام‬
‫تحتاني ایجاد نماید‪ .‬اگر زانوهاي فرد باالتر یا پایین تر‬
‫از ارتفاع كفل قرار گیرد‪ ،‬فشار بر پا وكفل وارد مي‬
‫شود‪ .‬بنابراین در یک تعدادي از موارد یک زیرپایي به‬
‫منظور حفظ كردن ران هاي فرد به صورت موازي‬
‫با سطح زمین‪ ،‬در حالي كه‪ ،‬در همان زمان‪ ،‬پاها‬
‫حمایت مي شوند موردنياز مي باشد‪.‬‬
‫یک موقعيت مناسب‪ ،‬جریان خون به قسمت پایيني‬
‫ساق پا را بهبود مي بخشد وكمک به كاهش خستگي‬
‫مي كند‪.‬‬
‫هر زیرپایي باید حداقل ‪ ٢‬سانتيمتر ارتفاع‪ ،‬عرض ‪42‬‬
‫سانتيمتر و شيبي حدود ‪ 1٢‬درجه داشته باشد‪.‬‬
‫ب‪ )4-‬رایانه‬
‫‪)1‬صفحه نمایش (مانیتور كامپیوتر)‬
‫‪ ‬مانيتورها باید مستقيما در جلوي اپراتور قرار گیرند‪.‬‬
‫لبه باالیي مانيتور نباید زماني كه اپراتورها‬
‫دروضعيت بدني مناسب قرار گرفته‪ ،‬كمي باالتر از‬
‫چشم هاي اپراتور قرار بگیرند‪.‬‬
‫‪ ‬مانیتور باید تقریبا‪76/2 cm‬دور از اپراتور نشسته‬
‫قرار گیرد و باید فاقد هرگونه انعكاس خیره كننده‬
‫باشد‪.‬‬
‫‪ ‬جایگذاري و تنظيم صحيح مانيتور مي تواند باعث‬
‫كاهش خستگي چشم ‪ ،‬شانه‪ ،‬گردن و پشتشود‪.‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫ارتفاع مانيتور را به نحوي تنظيم كنيد كه لبه باالیي‬
‫صفحه در سطح چشم ها یا اندكي پایین تر ازچشم ها‬
‫باشد‪.‬‬
‫شيب مانيتور را به نحوي تنظيم كنيد كه از ایجاد خیرگي‬
‫هاي احتمالي جلوگیري شود‪ .‬اساسا سيستم بينایي ما به‬
‫نحوي توسعه یافته است كه زماني كه لبه فوقاني‬
‫سطوح بصري به عقب شيب دارند‪ ،‬بهتر عمل مي كند‪.‬‬
‫فاصله مانيتور از فرد باید تقریبا معادل با طول بازو‬
‫باشد‪ .‬یكي از دالیل اصلي استرین هاي چشمي در ارتباط‬
‫با مانيتور‪ ،‬نزدیكي آن به چشم است‪ .‬هر چقدر اشيایي‬
‫كه به آنها مي نگرید دورتر باشند استرین كمتري در‬
‫تطابق و همگرایي ایجاد مي شود‪ .‬كاهش استرس هاي‬
‫چشمي باعث کاهش احتمال بروز استرین چشمي مي‬
‫شود‪.‬‬
‫‪‬‬
‫مانيتور را در گوشه راست پنجره و یا سایر منابع نوري قرار دهيد تا انعكاسات و خیرگي‬
‫را به حداقل برسانيد (تابش نورهاي محيطي از سمت چپ این مورد براي راست‬
‫دست ها كاربرد دارد‪).‬‬
‫‪‬‬
‫نصب فيلتر هاي ضد خیرگي باعث حذف خیرگي مي شوند‪ .‬در بعض ي موارد ممكن نياز‬
‫باشدكه روشنایي عمومي را كاهش داد و از روشنایي موضعي راي انجام كار استفاده‬
‫نمود‪.‬‬
‫‪‬‬
‫روشنایي و كنتراست مانيتور را به منظور افزایش قابليت خواندن و آسایش بينایي‬
‫تنظيم كنيد‪ .‬این تنظيمات مي توانند تأثیر عميقي بر آسایش و راحتي كاربر و سطح‬
‫توليد كنندگي وي داشته باشند‪.‬‬
‫‪‬‬
‫نمایش تصاویر روي صفحه باید با ثبات‪ ،‬عاري از اعوجاج و سوسو زدن باشد‪.‬‬
‫‪ ‬مانيتور را مرتبا تمیز كنيد‪ .‬از پارچه هایي كه ردي از خود بر‬
‫جاي نمي گذارند و شيشه پاک كن یا تمیز كننده هاي بدون‬
‫الكل براي پاک كردن مانيتور استفاده نمائيد‪ .‬اگر شما از‬
‫عينک هاي چند كانوني یا لنز استفاده مي كنيد‪ ،‬خيلي مهم‬
‫است كه ارتفاع مانيتور را به درستي تنظيم كنيد‪.‬‬
‫‪ ‬از كج كردن سر خود به عقب براي این كه بتوانيد از پایین‬
‫شيشه عينک خود به مانيتور نگاه كنيد‪ ،‬پرهیز نمائيد‪ ،‬این‬
‫عمل باعث خستگي ماهيچه هاي گردن و پشت مي شود‪.‬‬
‫درعوض تال ش نمایید كه مانيتور را به نحوي تنظيم كنيد كه‬
‫براي دیدن آن نيازي به كج كردن سر خود نداشته باشند‪.‬‬
‫‪ ‬در حال حاضر مانيتور هاي صفحه تخت‪Flat‬از لحاظ‬
‫ارگونوميكي برتر مي باشند‪ .‬این مانيتورها نور محيطي را نسبت‬
‫به سایر مانيتور ها كمتر منعكس مي كنند‪.‬‬
‫‪)2‬صفحه كلید‬
‫‪ ‬محل قرارگیر ِی کیبورد‪:‬‬
‫‪‬‬
‫◦ محکم و به اندازة کافی بزرگ باشد تا حداقل‬
‫کیبورد و ماوس به راحتی روی آن جا شوند‪.‬‬
‫ارتفاع کیبورد‪:‬‬
‫◦ ارتفاعی که هنگام تايپ قسمتهای فوقانی و‬
‫تحتانی اندام فوقانی در حالت ‪ 90‬درجه قرار‬
‫ِ‬
‫گیرند‪.‬‬
‫◦ کار طوالنی با بيش از ‪ %15‬انحراف از اين‬
‫وضعيت سبب ايجاد ناراحتی و درد در‬
‫شانهها‪ ،‬کمر‪ ،‬گردن‪ ،‬بازوها و مچها میشود‪.‬‬
‫‪‬‬
‫شيب کیبورد‪:‬‬
‫‪‬‬
‫◦ طوری که مچ در وضعيت مستقيم يا خنثی يا با‬
‫کمی انحراف به طرف باال يا پايین قرار گیرد‪.‬‬
‫◦ برخی کاربرها ترجيح میدهند زاوية کیبورد را در‬
‫طول روز تغيیر دهند‪.‬‬
‫◦ بهتر است کیبورد دارای پاية قابل تنظيم هم در‬
‫جلو و هم در عقب باشد تا فرد بتواند با تنظيم‬
‫ارتفاع و شيب آن‪ ،‬وضعيت خنثي براي مچها و‬
‫آرنجها ايجاد كند‪.‬‬
‫کیبورد بايد کامال مقابل کاربر قرار گیرد‬
‫‪‬‬
‫استفاده از تکیه گاه مچ‬
‫تکيهگاه مچ بايد نرم و جنس آن طوری باشد که‬
‫اجازة تنفس را به پوست ناحيه بدهد‪.‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫کابل اتصال کیبورد به کامپيوتر‪:‬‬
‫در حدی باشد که بتوان ‪ CPU‬را در محل دلخواه قرار داد‪ .‬حداقل ‪ 180‬سانتيمتر‬
‫مناسب است‪.‬‬
‫کلیدهای کیبورد‬
‫برای کار طوالنی مدت با کیبورد بهتر است کیبورد از مانيتور جدا باشد‬
‫◦ کیبور ِد لپ تاپ برای کار تايپ مناسب نيست‪.‬‬
‫سطوح کاری يا میزهای دارای کشوی کیبورد استفاده میشود‪:‬‬
‫اگر از‬
‫ِ‬
‫ارتفاع بین ‪ 55‬و ‪ 70‬سانتيمتر قابل تنظيم باشد‬
‫در محل مورد نظر و مناسب برای کاربر قفل شود‪.‬‬
‫عرض داخلی اين کشو بايد حداقل ‪ 65‬سانتيمتر باشد‬
‫ِ‬
‫‪ ‬کیبورد خيلي پايین‪ :‬خم شدن مچها به سمت پايین‬
‫‪ ‬کیبورد خيلي باال‪ :‬فرد براي كار شانههايش را باالتر از حالت خنثي نگه دارد‪.‬‬
‫كردن دست‬
‫‪ ‬کیبورد دور از فرد‪ :‬خم شدن کاربر روي سطح كار يا دراز ِ‬
‫‪)3‬ماوس‬
‫‪ ‬در اغلب موارد بستر ماوس باید به صورت بخش ي از بستر صفحه كليد باشد‪ .‬در مواردي كه این‬
‫امكان وجود ندارد‪،‬یک بستر مستقل براي ماوس مطلوب و مناسب خواهد بود‪.‬‬
‫‪ ‬توجه داشته باشيد كه براي نصب این بخش ها میز باید محكم باشدو داراي ضخامتي معادل ‪2/5‬‬
‫تا ‪ 3‬سانتيمتر باشد‪.‬‬
‫‪ ‬بستر ماوس باید داراي ‪ 82‬سانتيمتر طول و ‪ 44‬سانتيمتر عمق در زیر میز باشد‪.‬‬
‫‪ ‬در مواردي كه بستر صفحه كليد وماوس روي میز سوار مي شوند و یا كنار آن قرار مي گیرند استفاده‬
‫از تكيه گاه مچ ضروري است‪.‬‬
‫‪ ‬ژل‪ ،‬فوم هاي سلول بسته‪ ،‬فوم هاي سلول باز‪ ،‬وینيل‪ ،‬یا تكيه گاه هاي پارچه اي همگي مي‬
‫توانندحفاظت مناسبي را براي مچ فراهم نمایند‪.‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫نزدیكی ماوس تا حد امكان به صفحه كلید بسیار مهم‬
‫است‪ .‬كشش تكراری و یا طوالنی مدت برای دسترس ی به‬
‫ماوس می تواند باعث اعمال فشار بر روی شانه ها شده و‬
‫در نهایت باعث التهاب غالف تاندون ها‪ ،‬التهاب و غیره شود‪.‬‬
‫این اغلب زمانی اتفاق می افتد كه یک سطح نگهدارنده‬
‫متداول صفحه كلید بدون بستر ماوس استفاده می شود‪.‬‬
‫یكي از مسائل كليدي در انتخاب ماوس این است كه آیا‬
‫ماوس فقط براي دست راست طراحي شده یا براي هر دو‬
‫دست(دو جهته)‪ .‬هر دو دستاورد‪ ،‬مزایا و معایب خودشان را‬
‫دارند‬
‫‪ )4‬نگهدارنده كاغذ‬
‫‪ ‬با توجه به موقعيت قرارگیري مانيتور‪ ،‬فاصله و زاویه دید براي راحتي افراد زماني‬
‫كه به برگه ها درحین استفاده از كامپيوتر نگاه مي كنند‪ ،‬خيلي ضروري است‪.‬‬
‫زماني كه این برگه ها روي میز قرارگرفته باشند‪ ،‬سر باید براي خواندن آن ها و‬
‫دیدن صفحه مانيتور به طور پيوسته و به سرعت به باال وپایین حركت كند‪ .‬در‬
‫طول یک دوره زماني طوالني‪ ،‬این مي تواند منجر به درد و خستگي عضالت گردن‬
‫و شانه شود ‪.‬‬
‫‪ ‬سه راه براي قرار دادن كاغذ ها وجود دارد ‪:‬‬
‫ برگه ها در كنار مانيتور‬‫ برگه ها در امتداد مانيتور‬‫‪ -‬برگه ها به صورت ایستاده در روي میز‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫برگهنگهدار بايد روی میز ثابت باشد‪ ،‬اما ارتفاع‪،‬‬
‫وضعيت‪ ،‬فاصله و زاوية ديد آن به راحتی تغيیر کند‪.‬‬
‫اگر تمرکز اصلی (بيشترين نگاه) روی صفحة مانيتور‬
‫باشد‪ ،‬مانيتور درست روبروی فرد و برگه نگهدار در کنار‬
‫مانيتور و در همان ارتفاع و فاصله قرار داده میشود‬
‫اگر نوع کار طوری است که تمرکز اصلی روی‬
‫برگههاست‪ ،‬برگهنگهدار درست روبروی فرد و مانيتور در‬
‫کنار آن قرار میگیرد‬
‫برگهنگهدار دور از مانيتور‪ :‬براي نگاه كردن به برگهها يا‬
‫بايد به طور مكرر سر و تنه را حركت دهد و يا وضعيت‬
‫نامناسبي به خود بگیرد‬
‫اگر نوع کار طوری است که نیاز به دسترس ی مکرر به‬
‫برگهها وجود دارد (مثال نوشتن روی آنها) برگه نگهدار‬
‫بايد بین کیبورد و مانيتور قرار گیرد‬
‫گوش ی تلفن‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫تلفن بايد در محدودة دسترس ی اوليه يا حداکثر‬
‫ثانويه قرار گیرد‪.‬‬
‫کابل تلفن بايد خارج از محدودة کار ِی فرد باشد‪.‬‬
‫اگر فرد مدت طوالنی در حین کار با تلفن صحبت‬
‫میکند بايد از ‪ hands-free‬و يا در صورتی که‬
‫برای ديگران مزاحمت ايجاد نکند‪ ،‬از بلندگوی تلفن‬
‫استفاده کند‪.‬‬
‫قرارگرفتن گوش ی تلفن به مدت طوالنی بین گوش و‬
‫نامناسب گردن و شانه‬
‫شانه سبب ايجاد وضعيت‬
‫ِ‬
‫میشود‪.‬‬
‫لپ تاپ‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫بودن صفحة کليد لپ تاپ به صفحة‬
‫نزديك ِ‬
‫نمايش‬
‫وضعيتهاي نادرست هنگام کار‬
‫غیرارگونوميکترين و خطرناکترين نوع کامپيوتر‬
‫حداکثر زمان مجاز برای کار با لپ تاپ ‪ 2‬ساعت در‬
‫روز‬
‫سطح چشم شود‪ ،‬در اين‬
‫اگر مانیتور لپ تاپ هم ِ‬
‫حالت کیبورد در ارتفاع بااليي قرار میگیرد و اگر‬
‫کیبورد در سطح صحيحي براي تايپ كردن قرار‬
‫داده شود‪ ،‬مانیتور پايينتر از حد صحيح قرار خواهد‬
‫گرفت‬
‫ب‪ )5-‬لوازم التحریر‬
‫‪ ‬لوازم التحریر باید به شکلی طراحی شده باشند که به‬
‫عضالت دست فشار وارد نکنند و متناسب با فرم دست‬
‫باشند‪.‬‬
‫‪ ‬خودکارهای که را به شکل مثلث طراحی میگردند‪ .‬نحوه‬
‫ی دست گرفتن آن ها باید طوری باشد که هر ضلع در‬
‫یک انگشت قرار گیرد ‪ .‬با این خودکارها وقتی شما می‬
‫خواهید چیزی بنویسید ‪ ،‬فشاری به انگشتان شما وارد‬
‫نمی شود‪ .‬یعنی فشار روی انگشتان ما تقسیم می شود‪.‬‬
‫خودکارها پنج ضلعی را هر طور که در دست بگیریم یک‬
‫ضلع آن روی استخوان دست ما قرار می گیرد ‪ .‬و فشاری‬
‫روی استخوان ما وارد می کند ولی در خودکارها سه‬
‫ضلعی این فشار وجود ندارد ‪.‬‬
‫در پایان‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫به موازات گسترش ادارات الكترونيكي ‪ ،‬عوارض ناش ي از تكرار كار و درد ناحيه گردن و‬
‫شانه ‪ ،‬به سبب كار با كامپيوتر ‪ ،‬احتماال افزايش خواهد يافت ‪ .‬به كار گیري اصول‬
‫ارگونوميك مي تواند از احتمال آسيب بكاهد و بر آسودگي و كارايي كارمند بيفزايد ‪ .‬در‬
‫اين فرايند ‪ ،‬ما نمي توانيم از اين حقيقت چشم بپوشانيم كه كارمند ‪ ،‬دربارة كاري كه‬
‫انجام مي دهد مطلع ترين فرد است ‪ .‬اطالعات كارمند درموفقيت برنامه مهم است ‪.‬‬
‫مشاركت واژه نامفهومي در صنعت است ‪ .‬پژوهش مشخص مي كند كه توانايي‬
‫مشاركت در كار به خشنودي شغلي و انگیزش كارمند وابسته است ‪ .‬همچنین ارتباط‬
‫داشتن كارمند در تصميمات منجر به كاهش غيبت و ترك شغل شده و عزت نفس و‬
‫ارتباط اجتماعي با همكاران را بهبود مي بخشد ‪.‬‬
‫منابع‪:‬‬
‫‪ ‬راهنمای جامع طراحی ایستگاه کار ارگونومیکی‪ -‬مركز سالمت محیط و کار‬
‫‪ ‬راهنمای كاهش ناراحتی های اسكلتی عضالنی در كارهای اداری‪ -‬مركز سالمت‬
‫محیط و کار‬
‫‪ ‬مديريت استرس‪،‬تيم هيندل ترجمه محمد منتظری ‪ .‬انتشارات سارگل ‪1383 .‬‬
‫‪ ‬مديريت انگیزش‪ ،‬رابرت هلر ترجمه خدايار ابيلی و سعيد عليمرزايی ‪ .‬انتشارات‬
‫سارگل ‪.1383 .‬‬