Transcript سلسله مباحث رابطه انسان، محیط، و توسعه- مهندس داعی نژاد

‫سلسله مباحث رابطه انسان‪ ،‬محیط‪ ،‬و توسعه‬
‫محور موضوعی‬
‫تعاریف‬
‫عنوان مقاله‬
‫مفاهیم پایه در دانش محیط شناس ی (اکولوژی)‬
‫انسان و محیط‬
‫انسان و محیط زیست‬
‫طبیعت و محیط زیست‬
‫مرز میان طبیعت و محیط زیست کدام است؟‬
‫آیا طبیعت مستقل از حیات انسان نیز واجد ارزش است؟ آیا در اینصورت مجازیم طاعون را حفظ کنیم؟‬
‫انسان و طبیعت‪ ،‬دو گره از یک محور بنام توسعه‬
‫انسان‪ ،‬محور توسعه‬
‫مکاتب توسعه‬
‫انسان و توسعه پایدار‬
‫انسان و توسعه‬
‫مروری بر تاریخ تکامل و توسعه در جوامع بشری از رنسانس تا عصر حاضر و نوع نگاه بشر به محیط زیست‬
‫موانع توسعه و لزوم کنترل آنها‬
‫مخاطرات توسعه‪ :‬توسعه موزون و توسعه بی رویه‬
‫توسعه و توسعه پایدار‬
‫شناسايي‪ ،‬تعریف و طبقه بندي اجزاي منابع ملي‬
‫منابع ملی‬
‫منابع ملی و فرایند توسعه‬
‫بررس ي جايگاه منابع ملي در مهم ترين نظريات معاصر توسعه‬
‫تجزیه و تحلیل منابع ملی در نظریات توسعه‬
‫انسان و محيط‬
‫مبحث اول‪ :‬مفاهيم پايه‬
‫مهندس فرامرز داعي نژاد‬
‫سوم آذر ‪1389‬‬
‫مرکز اندیشه و پژوهش طرح هزاره‬
‫نام کارگروه‪ :‬توسعه و منابع ملي‬
‫رئیس کارگروه‪ :‬آقاي عبدالرسول دیوساالر‬
‫تاریخ‪1389/12/11:‬‬
‫تهیه کننده‪ :‬مهندس فرامرز داعي نژاد‬
‫همکاران (اعضای کارگروه)‪ :‬معصومه ثانی‪،‬دکتر غالمرضا حداد‪،‬دکتر آمنه جعفري قدوس ي‪،‬مهندس فرامرز‬
‫داعی نژاد ‪ ،‬عبدالرسول ديوساالر‪،‬دکتر مهرداد ناظري‬
‫عنوان‪ :‬روابط انسان‪ ،‬محیط‪ ،‬ومنابع درفرآيندتوسعه‬
‫کلیدواژه‪ :‬منابع طبیعی‪ ،‬توسعه پایدار‪ ،‬روابط انسان و محیط‬
‫طبیعت‬
‫طبیعت به معنای جهان مادی‪ ،‬جهان فیزیکی‪،‬‬
‫جهان پدیدهها و جهان هستی از آن یاد شده‬
‫است‪ .‬همچنین در مفهوم جهان فیزیکی است‬
‫که شامل همه پدیدهها و موجودات زنده‬
‫است‪ .‬طبیعت را به معنای جهان فیزیکی که‬
‫شامل گیاهان‪ ،‬حیوانات و مناظر طبیعی‬
‫است نیز در نظر میگیرند‪.‬‬
‫محيط زيست‬
‫محیط زیست (زیست بوم) به همه محیطهایی که در آنها زندگی جریان دارد گفته میشود‪.‬‬
‫مجموعهای از عوامل فیزیکی خارجی و موجودات زنده که با هم در کنش هستند محیط‬
‫زیست را تشکیل میدهند و بر رشد و نمو و رفتار موجودات تأثیر میگذارند‪.‬‬
‫تفاوت محیط زیست با طبیعت‬
‫تفاوت محیط زیست با طبیعت در این است که تعریف طبیعت شامل مجموعه عوامل‬
‫ً‬
‫طبیعی‪ ،‬زیستی و غیر زیستی میشود که منحصرا در نظر گرفته میشوند‪ ،‬در حالی که عبارت‬
‫محیط زیست با توجه به برهمکنشهای میان انسان و طبیعت و از دیدگاه وی توصیف‬
‫شده است‪.‬‬
‫اكولوژي‬
‫اكولوژي دانش شناخت اثرات محيط بر روي‬
‫موجودات زنده‪ ،‬اثرات موجود زنده بر روي‬
‫محيط و ارتباطات متقابل بین موجودات زنده‬
‫است‪ ،‬هنگامي كه اكولوژي موجود زنده اي‬
‫مورد مطالعه قرار مي گیرد هدف تعيین اين‬
‫موضوع است كه چرا موجود مورد بحث در‬
‫محيط هاي خاص و تحت شرايط معيني‬
‫زندگي مي كند؟ شرايط محيطي چه اثراتي بر‬
‫روي موجود زنده دارد و موجود زنده چه‬
‫تحوالتي در محيط پديد مي آورد؟ بعبارتي‬
‫اكولوژي مطالعه موجود زنده و محيط يا‬
‫مطالعه روابط متقابل بین موجود زنده و‬
‫محيط و يا مطالعه ساختمان و كيفيت وقوع‬
‫پديده هاي زيستي ‪...‬‬
‫مطالعه روابط متقابل بین موجودات زنده‬
‫و محیط‪ ،‬مطالعه ساختمان و کیفیت وقوع‬
‫پدیدههای زیستی در طبیعت‪ ،‬مطالعه‬
‫ساختمان و نحوه عملکرد طبیعت و مطالعه‬
‫ساختمان و فیزیولوژی طبیعت‪.‬‬
‫اکوسیستم‬
‫هر موجود زنده به تنهایی یک سیستم یا مجموعه منظم است و در عین حال ممکن است از سیستمهای کوچکتر تشکیل شود‪ .‬وقتی‬
‫موجودات زنده اجتماع و تشکل مییابند‪ ،‬روابط نظاممندی بین آنها پدیدار میشود و در نهایت وقتی همه موجودات زنده در یک محیط‬
‫قرار میگیرند‪ ،‬یک سیستم بزرگتر را تشکیل میدهند که به دلیل وجود روابط قانونمند و هدفدار بین محیط و جانداران‪ ،‬این مجموعه‬
‫سیستم اکولوژیک یا اکوسیستم نامیده میشود‪.‬‬
‫به بيان ساده تر‪ ،‬کلیه موجودات زنده یک ناحیه مفروض را که با محیط فیزیکی خود در کنش متقابل هستند ‪.‬بطوریکه جریان انرژی‬
‫در آن موجب پیدایش ساختمان مشخص تغذیهای ‪ ،‬تنوع زیستی و گردش مواد گردد و چرخه دقیقا یا تقریبا بسته برای انتقال مواد بین‬
‫محیط و موجودات زنده برقرار گردد که تثبیت و انتقال انرژی خورشید را ممکن سازد‪ ،‬اکوسیستم نامیده میشود‪.‬‬
‫اجزاي اكوسيستم‬
‫استقرار پایدار هر اکوسیستم منحصرا به مشارکت همه اجزای اصلی در ساختمان آن بستگی دارد‪ .‬اکوسیستم از اجزای زیر تشکیل شده‬
‫است‪:‬‬
‫‪ -1‬مجموعه عوامل غیر زنده‬
‫‪ -2‬تولید کنندهها یا گیاهان کلروفیلدار‬
‫‪ -3‬مصرف کنندهها شامل دو گروه‪ :‬گیاهخواران یا مصرف کنندههای ردیف اول و گوشتخواران یا مصرف کنندههای ردیف دوم‬
‫‪ -4‬تجزیه کنندهها‪.‬‬
‫ارتباط موجودات زنده با يكدیگر‬
‫مهم ترین ارتباط موجودات زنده با يكدیگر‪ ،‬ارتباط غذایی‬
‫است که به صورت زنجیره غذایی و شبکه غذایی در جریان‬
‫است‪ .‬عالوه بر ارتباط کلی میان جانداران که به صورت‬
‫زنجیره غذایی نشان داده میشود‪ .‬انواع دیگری از ارتباط نیز‬
‫میان آنها وجود دارد که در آن الزاما ارتباط غذایی منجر به از‬
‫بین رفتن طرفین نمیشود بلکه در این نوع ارتباط جانداران به‬
‫زیستن در کنار هم ادامه میدهند‪.‬‬
‫زنجیره غذایی‬
‫هر یک از سطوح انباشتگی مواد آلی یا انرژی را یک پله‬
‫غذایی یا یک سطح غذایی )‪ (trophilevel‬مینامند و‬
‫تولید کنندهها بالطبع سطح اول و هر یک از ردیفهای‬
‫مصرف کننده‪ ،‬یک سطح دیگر تلقي میشوند‪.‬‬
‫اگر وابستگی غذایی یک موجود زنده را با موجود زنده دیگر‬
‫به صورت ‪ A→B‬نمایش دهیم بدین معنی است که‬
‫موجود زنده ‪ A‬غذای موجود زنده ‪ B‬است و به عبارت‬
‫دیگر ‪ B‬از ‪ A‬تغذیه میکند‪ .‬بدین ترتیب میتوانیم روابط‬
‫غذایی زیر را که بین چند موجود زنده برقرار میشود نشان‬
‫دهیم‪ .‬در این روابط هر موجود زنده به صورت حلقهای از‬
‫یک زنجیر با موجود زنده دیگر مربوط میشود‪ .‬هر یک از این‬
‫روابط را یک زنجیره غذایی مینامند‪ .‬در تمام این زنجیرههای‬
‫غذایی حلقه اول یک گیاه سبز است حلقه دوم یک جاندار‬
‫گیاهخوار است و حلقههای بعدی را موجودات گوشتخوار‬
‫تشکیل میشوند ‪.‬‬
‫برای مثال در یک اکوسیستم مرتعی ‪ ،‬یک زنجیره غذایی با‬
‫سه حلقه گیاه ‪ ،‬خرگوش و گرگ استقرار مییابند و زنجیر‬
‫دیگری نیز با سه حلقه گیاه ‪ ،‬گوسفند و گرگ تشکیل‬
‫میشود‪ .‬حلقه سوم بین دو زنجیر مشترک است‪ .‬پس گرگ‬
‫این دو زنجیر را بهم پیوند میدهد‪.‬‬
‫شبکه غذایی‬
‫زنجیرههای غذایی مستقل از هم‬
‫نیستند و بین اکثر زنجیرههای غذایی‬
‫حلقههای مشترک وجود دارد ‪.‬چند‬
‫زنجیره غذایی که با یکدیگر ارتباط‬
‫داشته باشند یک شبکه غذایی را‬
‫بوجود میآورند‪ .‬به بيان ديگر‪،‬‬
‫مجموعه زنجیرههای غذایی را که باهم‬
‫حلقههای مشترک دارند را شبکه‬
‫غذایی )‪ (tood Web‬مینامند‪.‬‬
‫شبکه حیات‬
‫همه شبکههای غذایی با یکدیگر ارتباط دارند بطوری که همه موجودات‬
‫زنده کره زمین یک شبکه غذایی بزرگ را تشکیل میدهد این شبکه‬
‫غذایی بزرگ ‪ ،‬شبکه حیات نام دارد‪.‬‬
‫نوع دیگر ارتباط جانداران با هم‬
‫ رقابت‬‫ هم زیستی‬‫ هم سفرگی‬‫ همیاری‬‫ زندگی انگلی‬‫‪ -‬زندگی صیادی‬
‫در رقابت‪ ،‬یک موجود به چیزهایی‬
‫که مورد نیاز موجود زنده دیگر نیز‬
‫هست احتیاج پیدا میکند‪ .‬مثل‬
‫جانوران بین یافتن غذا و النه‬
‫سازی و غیره با هم رقابت‬
‫میکنند‪ .‬در عمل رقابت گاهی دو‬
‫رقیب با یکدیگر با خبر نیستند‪.‬‬
‫بعض ی از رقابتها میان جانداران‬
‫یک گونه و برخی دیگر در بین‬
‫جاندارانی که از گونههای متفاوت‬
‫است صورت میگیرد ‪.‬موضوع‬
‫مورد رقابت اغلب جانوران‬
‫غذاست‪ .‬رقابت اختصاص به‬
‫جانوران ندارد‪ .‬گیاهان نیز برای‬
‫بدست آوردن نور‪ ،‬آب و کانیها با‬
‫هم به رقابت میپردازند‪.‬‬
‫رقابت‬
‫هم زیستی‬
‫هم زیستی یعنی زندگی کردن با یکدیگر و با هم زیستن‪ .‬اما در اکولوژی منظور از‬
‫هم زیستی‪ ،‬هر نوع ارتباط نزدیک میان دو نوع موجود زنده است صورتهایی از‬
‫هم زیستی عبارتند از‪:‬‬
‫هم سفرگی‬
‫در این نوع هم زیستی یکی از افراد‪ ،‬نه سود‬
‫میبرند و نه زیان و دیگری سود میبرد‪ .‬مانند‬
‫رابطه چسبیدن ماهی بادکشداربه بدن‬
‫کوسه ماهی‪ ،‬که ماهی بادکش دار در این‬
‫رابطه سود میبرد‪.‬‬
‫همیاری‬
‫در این نوع هم زیستی دو موجود زنده هر دو از‬
‫یکدیگر بهره میبرند‪ .‬همیاری ممکن است‬
‫داوطلبانه و یا اجباری باشد‪ .‬همیاری گلسنگها‬
‫اجباری است و قارچی که در ساختمان گلسنگ‬
‫بکار رفته بدون جلبک سبز قادر به ادامه حیات‬
‫است میان باکتریها و گیاهان تیره نخود نیز‬
‫همیاری است‪ .‬همیاري شته و مورچه حالت‬
‫اجباری دارد‪.‬‬
‫زندگی انگلی‬
‫در این نوع همزیستی یک‬
‫موجود (انگل) سود‬
‫میبرد و موجود دیگر‬
‫(میزبان) زیان‪.‬‬
‫زندگی صیادی‬
‫مستقیمترین رابطه غذایی هنگامی وجود دارد که جاندار دیگر را بخورد‪ .‬هر‬
‫مصرف کنندهای که جانداری دیگر را بکشد و بخورد یک صیاد است و‬
‫جانداری که خورده شود صید نام دارد‪.‬‬
‫با تشكر‬