Transcript جهت‌یابی
تعیین جهت های جغرافیایی جهت‌یابی ی ا ز موارد در بسیار جهت‌یابی ،یافتن جهتهای جغرافیایی است .جهت‌یابی در کوهستان ،جنگل ،دشت یا بیابان گم کاربرد دارد .برای نمونه وقتی شده‌باشید ،با دانستن جهتهای جغرافیایی ،می‌توانید به مکان م ورد نظرتان برسید .یکی از استفاده‌های مسلمانان از جهت‌یابی ،یافتن قبله نماز خواندن و ذبح حیوانات است .کوهنوردان ،نظامیان، برای جنگل‌بانان و ...هم به دانستن روش‌های جهت‌یابی نیازمندند. روش‌های‌جهت‌یابی برخی روش‌های جهت‌یابی مخصوص روز ،و برخی ویژه شب اند .برخی روش‌ها هم در همه مواقع کارا هستند. ا ا صرفا جهتهای اصلی را به صورت کامل دقیق نیستند و بسیاری از این روش‌ها تقریبی مشخص میکنند .برای جهتهای دقیق باید از قطب‌نما استفاده کرد ،و نظر داشت. در میل مغناطیس ی و انحراف مغناطیس ی آن را هم ا آن‌چه گفته میشود اکثر‌ا مربوط به نیمکره شمالی است؛ به طور دقیق‌تر ،باالی در برخی روش‌ها ممکن در نیمکره جنوبی مدار رأس‌السرطان) . ۲۳٫۵درجه (باالی است جهت شمال و جنوب برعکس آن‌چه گفته میشود. جهت‌های‌اصلی‌و‌فرعی اگر رو به شمال بایستیم ،سمت راست مشرق (شرق، خاور) ،سمت چپ مغرب (غرب ،باختر) و پشت سر جنوب است .این چهار جهت را جهتهای اصلی مینامند .بین هر دو جهت اصلی یک جهت فرعی وجود دارد .مثل ا نیمساز جهتهای شمال و شرق ،جهت شمال شرقی (شمال شرق) را مشخص میکند. با دانستن یکی از جهتها ،بقیه جهتها را میتوان به سادگی مشخص نمود .مثل ا اگر به سوی شمال ایستاده باشید ،دست راست شما شرق ،دست چپ شما غرب ،و پشت سر شما جنوب است. روش‌های جهت‌یابی در روز در آسمان جهت‌یابی به کمک موقعیت خورشید ا ا در سمت تقریبا تقریبا از سمت شرق طلوع میکند ،و شب -۱خورشید صبح غرب غروب میکند. پاییز بهار و در اولین رو ز پاییز صحیح است؛ یعنی بهار و در او ل فقط این مطلب ا در زمان‌های دیگر، در غرب غروب میکند ،ولی دقیقا از شرق طلوع و خورشید در محل طلوع و غروب خورشید نسبت به مشرق و مغرب مقداری انحراف دارد . در زمستان ق و غرب است ،و تر از شر تابستان طلوع و غروب خورشید شمالی در اول تابستان و زمستان ،محل طلوع و غروب تر از شرق و غرب می‌باشد . جنوبی خورشید حداقل حدود ۲۳٫۵درجه با محل دقیق شرق و غرب فاصله دارد ،که در واقع از آنجا که موقعیت این خطا به هیچ وجه قابل چشم پوش ی نیست . متغیر است ،این روش دقیق خورشید با توجه به فصل و عرض جغرافیایی ا نسبتا غیردقیق است. -۲در نیمکره شمالی زمین ،در زمان ظهر شرعی خورشید همیشه دقیقاا در جهت جنوب است و سایه اجسام رو به شمال میافتد. ظهر شرعی یا ظهر نجومی ،دقیقاا هنگامی است که خورشید به باالترین نقطه خود در آسمان میرسد .در این زمان ،سایه شاخص به حداقل خود در روز میرسد ،و پس از آن دوباره افزایش مییابد؛ همان زمان اذان ظهر. برای دانستن زمان ظهر شرعی میتوان به روزنامهها مراجعه کرد یا منتظر صدای اذان ظهر شد .ظهر شرعی حدوداا نیمه بین طلوع آفتاب و غروب آفتاب است. -۳حرکت خورشید از شرق به غرب است؛ و این هم میتواند روشی برای یافتن جهتهای جغرافیایی باشد. ه‌چوب(شاخص) جهت‌یابی‌با‌سای ٔ ا ا ا ثل یک نسبتا صافی از یک درخت به طول م مثل شاخه شاخص ،چوب یا میله‌ای صاف و راست است ( هموار و افقی(تر از و میزان) فرو شده‌است. در زمینی مسطح و متر) که به طور عمودی ا مثل با یک سنگ] علمت‌گذاری می‌کنیم .مدتی روش اول :نوک(انتهای) سایه شاخص روی زمین را [ ا سانتیمتر جابه‌جا شود .حال صبر می‌کنیم تا نوک سایه چند مثل ده-بیست دقیقه بعد ،یا بیشتر) ( اگر این د و نقطه ی می‌نماییم .حال تغییر مکان داده‌است) را علمت‌گذار محل جدید سایه شاخص (که را با خطی به هم وصل کنیم ،جهت شرق-غرب را مشخص میکند .نقطه علمت‌گذاری اول سمت اگر طوری بایستیم که پای چپ‌مان را روی غرب ،و نقطه دوم سمت شرق را نشان می‌دهد .یعنی نقطه اول و پای راستمان را روی نقطه دوم بگذاریم ،روبروی‌مان شمال را نشان می‌دهد ،و رو به خورشید (پشت سرمان) جنوب است. از آنجا که جهت ظاهری حرکت خورشید در آسمان از شرق به غرب است ،جهت حرکت سایه خورشید بر روی زمین از غرب به شرق خواهد بود .یعنی در نیمکره شمالی سایهها ساعتگرد میچرخند. هر چه از استوا دورتر بشویم ،از دقت پاسخ در این روش کاسته میشود .یعنی در مناطق قطبی (عرض جغرافیایی باالتر از ۶۰درجه) استفاده از آن توصیه نمیشود. جهت‌یابی‌با‌ساعت‌عقربه‌دار در کف دست نگه می‌داریم که ساعت مچی معمولی (آنالوگ ،عقربه‌ای) را به حالت افقی طوری نیمساز زاویه‌ای که عقربه در این حالت، شمار به سمت خورشید اشاره کند . عقربه ساعت شمار با عدد ۱۲ساعت می‌سازد (زاویه کوچک‌تر ،نه بزرگ‌تر) ،جهت جنوب را نشان می‌دهد. ساعت ا ر شمار و عدد ۱۲ساعت اگر چوب‌کبریتی را [به طو افقی] در نیمه راه میان عقربه ساعت مثل یعنی قر ار دهید ،به طور شمالی-جنوبی قر ار گرفته‌است. روش‌های‌جهت‌یابی‌در‌شب جهت‌یابی با ستاره قطبی از آنجا که ستاره‌ها به محور ستاره قطبی در آسمان میچرخند ،در نیمکره شمالی زمین ستاره قطبی با تقریب بسیار خوبی (حدود 0/7درجه خطا) جهت شمال جغرافیایی (و نه شمال مغناطیس ی) را نشان می‌دهد؛ یعنی اگر رو به آن بایستیم ،رو به شمال خواهیم بود. یافتن ستاره قطبی با دب اکبر دب اکبر» :صورت فلکی ّ به وسیله مجموعه ستارگان « ّ دب اکبر شامل هفت ستاره‌است که به شکل ملقه قرار گرفته‌اند :چهار ستاره آن تشکیل یک ذوزنقه را می‌دهند ،و سه ستاره دیگر مانند یک دنباله در ادامه ذوزنقه قرار گرفته‌اند .هر گاه دو ستاره‌ای که لبه بیرونی ملقه را تشکیل می‌دهند (دو ستاره قاعده کوچک ذوزنقه؛ لبه پیاله ملقه؛ محلی که آب از آنجا می‌ریزد) را [با خطی فرض ی] به هم وصل کنیم ،و پنج برابر فاصله میان دو ستاره، به سمت جلو ادامه دهیم ،به ستاره قطبی می‌رسیم. به وسیله مجموعه ستاره‌های «ذات‌الکرس ی» :صورت فلکی ذات‌الکرس ی شامل پنج ستاره‌است که به شکل Wیا Mقرار گرفته‌اند .هرگاه (مطابق شکل) ستاره وسط W (رأس زاویه وسطی) را حدود پنج برابر «فاصله آن نسبت به ستاره‌های اطراف» به سوی جلو ادامه دهیم ،به ستاره قطبی می‌رسیم. جهت‌یابی‌با‌هالل‌ماه ابر یا درختان نمی‌توانید ستاره‌ها را ببینید ،می‌توانید از ماه برای جهت‌یابی اگر به دلیل وجود استفاده کنید. در نیمه‌های ماه قمری به قرص کامل تبدیل میشود ،و ماه به شکل هلل باریکی تولد مییابد ،و در جهت مقابل هللی میشود .در نیمه اول ماه‌های قمری قسمت خارجی ماه (تحدب و کو ژی سپس ماه ،برآمدگی و برجستگی ماه) مانند پیکانی جهت غرب را نشان می‌دهد .در نیمه دوم ماه‌های قمری ،تحدب ماه به سمت مشرق است. خوشه‌پروین دستهای (حدود ده تا پانزده) ستاره ،به شکل خوشه انگور ،در یک جا مجتمع هستند که به آن مجموعه خوشه پروین میگویند .این ستارگان مانند خورشید از شرق به طرف غرب در حرکتند ،ولی در همه حال ُدم آنها به طرف مشرق است. ستارگان‌بادبادکی حدود هفت -هشت ستاره در آسمان وجود دارد که به شکل بادبادک یا علمت سوال میباشند .این ستارگان نیز از شرق بادبادکی به غرب حرکت میکنند ،و در همه حال دنباله آنها بهطرف جنوب است. کهکشان راه شیری توده عظیمی از انبوه ستارگان است که تقریباا از شمال شرقی به جنوب غربی امتداد یافتهاست .در شمال شرقی این راه باریک است ،و هر چه به سمت جنوب غربی میرود ،پهنتر میشود .هر چه به آخر شب نزدیکتر میشویم ،قسمت پهن راه شیری به طرف مغرب منحرف میشود. جهت‌یابی‌با‌نشانه‌های‌طبیعی ّ خاص خود را دارد .باد و هرگونه‌ای از درختان برش‌ها و خصوصیات آفتاب بر درختان تأثیر می‌گذارند و این سرنخی است برای محاسبه جهت شمال-جنوب. جهت‌یابی‌با‌خزه‌ها‌و‌گلسنگ‌ها تر و سمت شمالی درختان و تخته‌سنگ‌ها ،گلسنگ‌ها و خزه‌های بیشتری دارد؛ چرا که نمناک تر از سمت جنوبی آن‌هاست. مرطوب در در جایی رشد میکند که دارای سایه و آب زیادی باشد؛ محل‌های خنک و نمناک .تنه درختان خزه ا در این سمت می‌رویند. بیشتر معموال در نتیجه خزه‌ها سمت شمالی سایه و رطوبت بیشتری دارد ،و ی است ،ولی این اروش همیشه نتیجه درست به ما نمی‌دهد )۱ .هرچند سمت شمالی در سایه بیشتر تر از سایه است(جایی که بیشتر نیست؛ و برای رشد خزه‌ها رطوبت مهم ما رطوبت سمت شمال لزو دیگر ماندگار است) )۲ .گاه ممکن است درختان و پوشش گیاهی مجاو ر طرف بیشتر در آنجا رطوبت در یک اقلیم بارانی(جنگل‌ها و بیشه‌های مرطوب) ممکن است همه طرف درخت را هم سایه کند )۳ . ا در جهت معموال در همه‌طرف رشد کرده؛ البته درخت نمناک باشد(یعنی خزه دو ر برخی درختان در در طرف شمالی درخت شود )۵ . بیشتر رشد کرده‌است) )۴ .ممکن است باد مانع رشد خزه جنوب ا اصل خزه‌ای وجود ندارد! مناطق خشک هم که ا ا ر در جهت نو آفتاب(جنوب) خرمایی رنگ است و د ر معموال خزه نظر داشته باشید که در ضمنا سبز یا طوس ی رنگ. مکان‌های سایه و مرطوب جهت‌یابی‌با‌درختان در این سمت‌شان شاخ‌وبرگ کمتری دارند. در معرض آفتاب کمتری است ،درختان از آنجا که سمت شمالی درختان بیشتر رشد میکنند .وجود درختانی مانند بهتر و بیشتر از سمت جنوب می‌تابد ،درختان جنوب به دلیل آن‌که آفتاب صنوبر سیاه و سفید ،راش ،بلوط ،درختان آزاد ،شاه بلوط هندی ،افرا نروژی و درخت اقاقیا صحت این مسئله را بیشتر دیده می‌شوند. در جنوب ثابت میکند .این درخت‌ها ا تر است. معموال نازک در سمت رو به آفتاب(جنوب) پوست درختان قدیمی اکثر درختان جنگل ،جهت شمال را به ما نشان می‌دهد؛ سمت پوسیده شمال است. پوسیده بودن یک طرف از تر و شاخه‌های شمالی عمودی‌ترند. خاطر نوع تابش خورشید ،شاخه‌های جنوبی اکثر درختان افقی به در شیب شمالی می‌رویند. در شیب جنوبی ،و صنوبرهای انگلمان انحناپذیر در کوه‌های سنگی ،کاج‌های ا سبز است. در شیب‌های جنوبی تپه‌ها می‌رویند و سراشیب‌های شمالی همیشه ریز معموال درختان برگ تر از قسمت شمالی است .پس زمین به سمت شمال تر و توخالی زمین اطراف ریشه درختان ،به سمت جنوب سست تر بوده و به خشکی زمین جنوبی نیست. سفت بیشتر از سمت شمالی خواهد بود. در سمت جنوبی تپه‌ها رشد پوشش گیاهی ه‌درختان‌بریده‌شده جهت‌یابی‌با‌تن ٔ کرد ،که اگر مقطع درخت بریده‌شده‌ای را نگاه کنید ،تعدادی دایره هم مرکز را مشاهده خواهید هر یک از آنها نشان یک سال عمر درخت می‌باشد .درختی که بطور دائم آفتاب به تنه‌اش بتابد، دایره‌های نشاندهنده عمر آن درخت در یک سمت به هم نزدیکتر شده و در سمت دیگر از هم دور خواهند بود .سمتی که فاصله خطوط حلقه‌های سنی درخت به هم نزدیکتر باشد سمت شمال را مشخص میکند ،و سمتی که خطوط حلقه‌های سنی از هم فاصله بیشتری داشته باشد سمت جنوب را نشان می‌دهد؛ به علت تابش زیاد آفتاب و رشد شدیدتر آن. خدانگهدار گردآورنده : آسیابی