Transcript Slide 1 - گروه بهداشت حرفه ای قم

‫جایگاه خط مش ی و اصول خط مش ی نویس ی در‬
‫مدیریت سالمت‬
‫تهیه و تدوین‪:‬‬
‫سیدمحمدحسن رضوی اصل‬
‫کارشناس بهداشت حرفه ای مرکز بهداشت استان‬
‫مقدمه ‪:‬‬
‫مدیریت در بیمارستان تحت تاثیر دو عامل اساس ی است‪:‬‬
‫‪ .1‬شرایط سیاس ی کشورها و تبعات تغییر در نظام مدیریتی در‬
‫سطح کشور‬
‫‪ .2‬ویژگیهای مربوط به صاحبان فرایند )بهره هوش ی مناسب‪،‬‬
‫سطح دانش و مهارت‪ ،‬قابلیت مدیریت شرایط پراسترس و‪)..‬‬
‫لذا بر این اساس استفاده از ابزار قابل قبول برای کاهش تاثیر دو‬
‫عامل فوق و استانداردسازی و یکنواخت سازی نظام مدیریت سالمت‬
‫در سطح جهان ضروری است‪.‬‬
‫ابزارهای استانداردسازی شامل ‪:‬‬
‫‪‬برنامه استراتژیک‬
‫‪ ‬برنامه عملیاتی‬
‫‪ ‬خط مش ی‬
‫‪‬روش اجرایی‬
‫‪ ‬دستورالعمل‬
‫‪‬راهنمای های بالینی‬
‫در واقع استفاده از این تکنیک ها یک نظام راهنمای رفتاری را در‬
‫اختیار پرسنل قرار می دهد که هر کدام مکمل دیگری است‪.‬‬
‫برنامه ریزی استراتژیک‬
‫کوشش ی است ساختار یافته برای اتخاذ تصمیم های اساس ی و انجام‬
‫اعمالی که ماهیت سازمان‪ ،‬نوع فعالیت ها و دلیل آن فعالیت ها را‬
‫توسط سازمان شکل داده و ميسر می بخشد‪.‬‬
‫فرمت برنامه استراتژیک‪:‬‬
‫‪ .1‬مقدمه‬
‫‪ .2‬چشم انداز‬
‫‪ .3‬رسالت‬
‫‪ .4‬ارزش ها‬
‫‪ .5‬ذی نفعان‬
‫‪ .6‬تحلیل وضعیت موجود براساس روش (‪) SWOT‬‬
‫‪ .7‬تعیین وضعیت سازمان‬
‫‪ .8‬تعیین موضوع استراتژیک پیش روی سازمان‬
‫‪ . 9 .9‬استراتژی ها‬
‫‪ . 10 .10‬اهداف استراتژی‬
‫فرمت برنامه استراتژیک‪:‬‬
‫‪ -1‬مقدمه‬
‫چشم انداز دورنمای کلی سازمان را نشان می دهد ‪.‬‬
‫مثال ‪ :‬بیمارستان بر این باور است که با پایبندی به سند چشم انداز جمهوری‬
‫‪-2‬چشم انداز‬
‫اسالمی ایران و نقشه جامع علمی کشور‪ ،‬یکی از بیمارستان های برتر کشور در زمینه‬
‫ارتقائ سطح سالمت باشد ‪.‬‬
‫‪ -3‬رسالت‬
‫رسالت ‪ ،‬مشخص کننده فلسفه وجودی سازمان بود و شامل اهداف‪ ،‬وظایف اصلی‬
‫‪ ،‬ویژگی ها و ارزش های حاکم بر آن سازمان می باشد ‪.‬‬
‫مثال ‪ :‬بیمارستان متعقد است که با برنامه ریزی ‪ ،‬هدایت ‪ ،‬نظارت و ارزشیابی موثر‬
‫و با تاکید بر همکاری بین بخش ی و بهره گیری از ظرفیت های علمی و تخصص ی موجود‬
‫در زمینه ارائه خدمات مطلوب آموزش ی‪ ،‬پژوهش ی ‪ ،‬بهداشتی و درمانی در سطح‬
‫منطقه با رویکرد دسترس ی همگانی به خدمات بهداشتی درمانی را فراهم آورد‪.‬‬
‫فرمت برنامه استراتژیک‪:‬‬
‫‪ -4‬ارزش ها‬
‫ارزش ها مجموعه قوانین ثابت و غیرمتغیری است که کل استراتژی ها بر مبنای آنها‬
‫شکل گرفته و در تمام طول زمان اجرا‪ ،‬با تکیه و نگاه بر آنها استراتژی ها به اجرا‬
‫گذاشته می شوند ‪.‬‬
‫مثال ‪:‬‬
‫اعتقاد به هویت و کرامت انسانی‬‫‪ -‬تامین عدالت در سالمت و پرهیز از هرگونه تبعیض‬
‫ذینفع ‪ ،‬افراد و گروههایی هستند که برای رسیدن به بخش ی از اهداف یا نیازهای‬
‫خود به سازمان وابسته اند و سازمان نیز به نوبه خود به آنها وابسته است و از آنها‬
‫متاثر می شود‪.‬شناسایی ذینفع به منظور ارزیابی سالیق آنها و تشخیص راه های‬
‫‪ -5‬ذی نفعان اثرپذیری و اثرگذاری بر این سالیق و عالیق است و کمک می کند تا پی ببرید کدام‬
‫افراد یا سازمان ها را در فعالیت خود دخیل بدانید‪ ،‬به نفش و جایگاه ذینفع در قبال‬
‫خود پی ببرید و استراتژی کلی انگیزش ی رفتاری را برای آنها طراحی کنید ‪.‬‬
‫مثال ‪ - :‬نظام پزشکی ‪ -‬مردم و بمیاران ‪ -‬اعضای هیات علمی‬
‫فرمت برنامه استراتژیک‬
‫‪ -6‬تحلیل وضعیت موجود براساس روش (‪) SWOT‬‬
‫نقاط قوت(‪ : ) Strengths‬مجموعه منابع و توانمندی های‬
‫داخل سازمانی است که سازمان را در جهت نیل به اهداف خود یاری‬
‫می کند‪.‬‬
‫نقاط ضعف ( ‪ : )Weaknesses‬مجموعه ای از عوامل‬
‫داخل سازمانی است که مانع از تحقق اهداف سازمان می گردند ‪.‬‬
‫فرمت برنامه استراتژیک‬
‫‪ -6‬تحلیل وضعیت موجود براساس روش (‪) SWOT‬‬
‫فرصت ها (‪ : ) opportunities‬مجموعه ای از امکانات بالقوه‬
‫خارج از سازمان که در صورت بهره گیری از آنها توانمندی های سازمان‬
‫افزایش خواهد یافت ‪.‬‬
‫تهدیدها (‪ : ) threats‬مجموعه ای از عوامل موثر و مداخله گر خارج‬
‫از سازمان که مانع از اجرای برنامه ها و تحقق اهداف سازمان می گردند ‪.‬‬
‫فرمت برنامه استراتژیک‬
‫عوامل داخلی ( ‪ : ) SW‬مجموعه نقاط قوت و ضعف سازمان را‬
‫عوامل داخلی گویند ‪.‬‬
‫عوامل خارجی (‪ : ) OT‬مجموعه فرصت ها و تهدیدهای سازمان را‬
‫عوامل خارجی گویند ‪.‬‬
‫استراتژی های ‪ST‬‬
‫‪ :‬استراتژی هایی که باعث کنترل تهدیدها و تبدیل آنها‬
‫به فرصت می شوند ‪.‬‬
‫استراتژی های ‪SO‬‬
‫‪ :‬استراتژی هایی که با استفاده از نقاط قوت‬
‫در جهت بهره گیری از فرصت ها تدوین می شوند‪.‬‬
‫فرمت برنامه استراتژیک‬
‫استراتژی های ‪ :WT‬استراتژی هایی که سازمان را در برابر تهدیدها‬
‫حفظ کرده و توانمندی سازمان را جهت کنترل و یا تبدیل تهدیدها به‬
‫فرصت افزایش می دهند ‪.‬‬
‫استراتژی ها ‪ :WO‬استراتژی هایی که جهت استفاده از فرصت ها‬
‫و رفع کمبودها تدوین می شوند ‪.‬‬
‫فرمت برنامه استراتژیک‬
‫تعیین وضعیت سازمان ‪:‬‬
‫استراتژی توسعه ‪ :‬در این حالت مرکز بهداشتی درمانی وضع مطلوبی‬‫از حیث وضعیت داخلی و خارجی دارد و باید به فکر توسعه باشد ‪.‬‬
‫ استراتژی محافظه کارانه ‪ :‬در این وضعیت مرکز بهداشتی درمانی باید‬‫شایستگی های اصلی خود را حفظ کند و خود را در معرض خطرهای‬
‫بزرگ قرار ندهد ‪.‬‬
‫فرمت برنامه استراتژیک‬
‫ادامه تعیین وضعیت سازمان ‪:‬‬
‫استراتژی رقابتی‪ :‬در این حالت مرکز بهداشتی درمانی باید با استفاده‬‫از نقاط قوت داخلی خود بر تهدیدات محیطی غلبه نماید و از فرصت‬
‫های موجود بهترین بهره برداری را انجام دهد ‪.‬‬
‫ استراتژی تدافعي‪ :‬مرکز بهداشتی درمانی در این وضعیت باید نقاط‬‫ضعف داخلی را اصالح کند و از تهدیدات خارجی پرهیز کنند‪.‬‬
‫فرمت برنامه استراتژیک‬
‫‪ ) 8‬تعیین موضوع استراتژیک پیش روی سازمان‪:‬‬
‫مثال ‪:‬‬
‫‪ .1‬بودجه و اعتبارات‬
‫‪ .2‬نظام پرداخت پرسنلی‬
‫‪.... .3‬‬
‫‪ )9‬استراتژیها ‪:‬‬
‫مثال ‪:‬‬
‫‪ .1‬استراتژی تغییر و تقویت سیستم پیگیری مطالبات‬
‫‪ .2‬استراتژی واگذاری برخی امور به بخش خصوص ی‬
‫فرمت برنامه استراتژیک‬
‫‪ ) 10‬اهداف استراتژی ‪:‬‬
‫مثال ‪:‬‬
‫‪ .1‬ارتقاء سیستم فناوری اطالعات بیمارستان‬
‫‪ .2‬توسعه مشارکت بخشهای خصوص ی و خیرین در امور بیمارستان‬
‫برنامه عملیاتی ‪:‬‬
‫‪-‬‬
‫متشکل از «چگونگی رسیدن به هدف»بخش ی از مرحله برنامه ریزی‬
‫استراتژیک است ‪.‬‬
‫‪-‬‬
‫تعریف جامعی از استراتژیها و اقدامات اجرایی برای انجام برنامه‬
‫استراتژیک است ‪ .‬این برنامه جزئیات روش ها‪ ،‬یا استراتژی هایی را که‬
‫برای انجام اهداف آرمانی و ماموریت های یک سازمان و برنامه های آن‬
‫مورد استفاده قرار می گیرد را به دقت تشریح می کند‪ .‬وظایف و مسئولیت‬
‫ها به صورت ‪ ( SMART‬مخفف واژه های اختصاص ی‪ ،‬قابل اندازه‬
‫گیری ‪ ،‬فعال ولی دست یافتنی ‪ ،‬نتیجه مدار و وابسته به زمان ) مشخص‬
‫گردیده است ‪.‬‬
‫‪-‬‬
‫برنامه های عملیاتی باید جامع باشند ‪.‬‬
‫فرمت برنامه عملیاتی ‪:‬‬
‫‪-‬‬
‫مقدمه‬
‫‪-‬‬
‫هدف کلی‬
‫‪-‬‬
‫اهداف اختصاص ی‬
‫‪-‬‬
‫استراتژی ها‬
‫‪-‬‬
‫فعالیت ها ‪:‬‬
‫‪ -‬مسئول اجرای هر فعالیت‬
‫ زمان انجام فعالیت‬‫‪ -‬شاخص پایش‬
‫خط مش ی ( ‪) Policy‬‬
‫عنوان کننده ساختار ‪ ،‬اصول و راهنمایی های الزم برای ارایه فعالیتهای‬
‫صورت گرفته در راستای مراقبت از بیمار است و به منزله بنیانی برای‬
‫یکنواخت سازی تصمیم های مربوطه به هر فرایند و مدیریت صحیح‬
‫منابع موردنیاز آن محسوب می گردد‪.‬‬
‫روش اجرایی ‪:‬‬
‫روش اجرایی شامل یکسری از مراحل است که با ترتیبی منظم و ویژه‬
‫اجرای یک خط مش ی را ترسیم می کند‪.‬‬
‫چگونگی اجرای سیاست بخش یا بیمارستان را بیان می کند‪.‬‬‫‪-‬بیانگر سیاست عملکردی بیمارستان است ‪.‬‬
‫‪-‬تحت تاثیر خط مش ی مدیران در زمینه فرایند موردنظر می باشد‪.‬‬
‫دستورالعمل (پروتکل ها )‬
‫مجموعه ای از استانداردهای عینی و قابل اندازه گیری هستند که‬‫روند یک فرایند اجرایی را مشخص می کنند ‪.‬‬
‫‪-‬پروتکل ها بار قانونی داشته و الزام اجرایی دارد ‪.‬‬
‫راهنمای بالینی (گاید الین ) ‪:‬‬
‫مجموعه ای از استانداردها و یا قوانین منظم است که به تصمیم‬‫گیری در مورد چگونگی اجرای یک خط مش ی کمک می کند‪.‬‬
‫گاید الینها اغلب زیربنای خط مش ی محسوب شده و بهترین شکل‬‫اجرای یک فرایند را تعریف می کنند که ممکن است ارتباطی با خط‬
‫مش ی سازمان نداشته باشد ‪(.‬رفرنس اجرایی)‬
‫‪-‬گاید الینها صرفا جنبه علمی داشته و الزام قانونی برای اجرا ندارد‪.‬‬
‫مقایسه خط مش ی‪ ،‬روش اجرایی‪ ،‬گاید الین و پروتکل‬
‫منبع و مسئول‬
‫تدوین‬
‫هدف‬
‫خط مش ی‬
‫روش اجرایی‬
‫مدیریت بیمارستان و یا‬
‫دپارتمان( براساس گاید‬
‫الینها ‪ ،‬پروتکل ها و هم‬
‫راستا با استراتژی‬
‫بیمارستان)‬
‫مدیریت بیمارستان و یا‬
‫دپارتمان ( مرتبط و هم‬
‫راستا با خط مش ی)‬
‫عموما مرکز سیاست‬
‫گذاری کالن کشوری‬
‫منابع علمی (کتب مرجع) (امکان تدوین آن به‬
‫صورت بومی نیز‬
‫وجود دارد)‬
‫گامهای اجرایی برای‬
‫تبیین سیاست سازمان و‬
‫یکسان سازی فعالیتهای‬
‫راهکار پیاده سازی‬
‫صاحب فرایند‬
‫ارائه شکل‬
‫استاندارد وقابل‬
‫قبول یک فرایند‬
‫(قابل اجرا در کلیه‬
‫مراکز مسئول ارائه‬
‫خدمت)‬
‫گاید الین‬
‫ارائه بهترین و علمی ترین‬
‫شکل اجرای یک فرایند‬
‫بدون ارتباط با خط‬
‫مش ی و محدودیت های‬
‫یک سازمان‬
‫پروتکل‬
‫مش ی ی‪ ،‬روش روش‬
‫خط مش‬
‫الینوتکل‬
‫گاید پر‬
‫اجرایی گاید الین و‬
‫اجرایی‪،‬‬
‫مقایسه خط‬
‫پروتکل‬
‫محتوا‬
‫بیان علمی‬‫بیان علمی‬‫بیان چگونگی ‪ ،‬نحوه ارائه‬‫بیان ساده‬‫بیان چگونگی ‪ ،‬نحوه‬‫بیان ساده‬‫فرایند‪ ،‬فرد مسئول ‪،‬توالی‬
‫بیان چگونگی انجام‬‫ارائه فرایند‪ ،‬فرد‬
‫بیان چیستی و چرایی‬‫دارای الزام اجرایی و بار‬‫فرایند‪ ،‬فرد مسئول‪،‬‬
‫مسئول ‪،‬توالی‬
‫فرایند‬
‫قانونی‬
‫توالی زمان و ‪...‬‬
‫‪-‬صرفا علمی‬
‫حیطه‬
‫اجرا‬
‫تمامی مراکز ارائه خدمات‬
‫تمامی مراکز ارائه سالمت در سطح کشور ( در‬
‫بیمارستان‪/‬‬
‫سالمت صورت تدوین بومی کلیه مراکز‬
‫خدمات‬
‫تحت پوشش سازمان تدوین‬
‫(جهانی)‬
‫گر)‬
‫سطح بیمارستان‪/‬بخش‬
‫سطح‬
‫بخش‬
‫براساس پیشرفت در‬
‫عالوه بر تغییرات منابع‬
‫براساس نتایج ممیزی‬
‫تغییر در محتوای منابع علمی و‬
‫توسعه‬
‫تکنولوژی‬
‫نحوه علمی و براساس نتایج‬
‫سیاستهای مراکز سیاست‬
‫اجرای خط مش ی در‬
‫علوم پایه و پژوهش‬
‫بازنگری ممیزی اجرای خط مش ی‬
‫گذاری‬
‫بیمارستان یا بخش‬
‫های بالینی‬
‫در بیمارستان یا بخش‬
‫مقایسه فرایند با روش اجرایی‬
‫توجه ‪ :‬فرایند نیز روش انجام یک فعالیت را در یک الگوی نظام یافته ترسیم‬
‫می کند ‪.‬‬
‫‪ -1‬در یک فرایند از ابتدای شروع یک فعالیت یعنی مراجعه خدمت گیرنده تا‬
‫آخرین مرحله یعنی خروج خدمت گیرنده از سیستم دیده شده و توالی زمانی‬
‫و فرد مسئول در فلوچارت با فرمت تعریف شده ثبت می شود‪ .‬اما در روش‬
‫اجرایی مدیریت فرایند توضیح داده می شود که شامل ساختار‪ ،‬خود‬
‫فرایند‪ ،‬پیامد و نحوه ارزیابی می باشد‪.‬‬
‫‪-2‬روش اجرايي اغلب شامل چند فرايند است‪.‬‬
‫جایگاه خط مش ی در نظام مدیریت‬
‫رسالت‬
‫اهداف‬
‫استراتژیها‬
‫خط مش ی ها‬
‫روش کارها‬
‫مقررات‬
‫برنامه ها‬
‫جایگاه خط مش ی‬
‫خط مش ي در حقيقت سياستهاي سازمان و روش اجراي آن‬‫را بيان ميكند‪.‬‬
‫ خط مش ي در نظام مديريت پس از تعيین رسالت سازمان‬‫‪،‬اهداف و استراتژي ها قرار مي گیرد‪.‬‬
‫جایگاه خط مش ی‬
‫یک پله پایین تر از استاندارد و یک پله باالتر از تصمیمات‬‫فردی می باشد‪.‬‬
‫ در واقع آنچه که هویت هر بیمارستان را ساخته و پرداخته‬‫می نماید و آن را متمایز می کند ‪.‬‬
‫‪-‬مفاهیم خط مش ی از رسالت سازمان منشا می گیرد ‪.‬‬
‫ویژگیهای خط مش ی‬
‫‪‬دارای ثبات و در عین حال انعطاف پذیرباشد‪ (.‬ثبات بدین‬
‫معنی است که غیرقابل تغییر است مگر اینکه تغییری‬
‫زیربنایی در شرایط حاکم ایجاد شود‪ .‬انعطاف پذیر است‬
‫بدین معنی که برای سلیقه و تصمیمات مدیر سازمان‬
‫جایگاه قائل است )‬
‫‪‬دارای زبانی ساده روشن و قابل فهم است ‪.‬‬
‫ویژگیهای خط مش ی‬
‫خط مش ی مورد تائید مدیراني است که مسئول تصمیم‬‫گیری های اجرای سازمان هستند ‪.‬‬
‫( درصورتی که خط مش ی کاربرد وسیع بیش از یک بخش‬
‫داشته یا هزینه قابل مالحظه ای دارد‪ ،‬مورد تائید مدیر ارشد‬
‫سازمان نیز قرار می گیرد ‪) .‬‬
‫ویژگیهای خط مش ی‬
‫‪ ‬واضح و مختصر با جمالت کوتاه‬
‫‪ ‬از به کار بردن افعال مجهول خودداری مي شود ‪.‬‬
‫‪ ‬استفاده از آن مفید و راحت است ‪.‬‬
‫‪ ‬از پرداختن بیش از حد به جزئیات پرهیز می کند ‪.‬‬
‫فواید خط مش ی‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫ایجاد حافظه ثابت از تخصص های یک سازمان‬
‫پرهیز از دوباره کاری و موازی کاری‬
‫کاهش نیاز پرسنل به جستجو و تبادل نظر با همکاران و‬
‫پیشکسوتان‬
‫کاهش احتمال اعمال سلیقه فردی در ارائه خدمات درمانی‬
‫تشویق کننده پرسنل برای ارائه کارها به شکل تیمی نه انفرادی‬
‫کمک کننده به نهاد یا سازمان برای نیل به اهداف استراتژی‬
‫سطوح خط مش ی‬
‫‪ ‬خط مش ی در سطح سازمان‬
‫مثال ‪ :‬رسیدگی به شکایات‬
‫‪ ‬خط مش ی در سطح چندین بخش‬
‫مثال ‪ :‬اندازه گیری عوامل زیان آور محیط کار‬
‫‪ ‬خط مش ی در سطح یک بخش‬
‫مثال ‪ :‬کالیبراسیون تجهیزات‬
‫فرمت خط مش ی‬
‫آرم سازمان‬
‫عنوان خط مش ی‬
‫کد خط مش ی‬
‫شماره صفحه‬
‫تعریف‪:‬‬
‫هدف ‪:‬‬
‫مخاطبین ‪:‬‬
‫محتوای خط مش ی‪:‬‬
‫روش اجرایی ‪:‬‬
‫مسئول طراحی(تهیه کننده) ‪:‬‬
‫تایید کننده (صاحب خط مش ی)‬
‫تصویب کننده ‪:‬‬
‫منابع ‪:‬‬
‫ضمائم‪:‬‬
‫محل امضاء صاحبان فرایند‪:‬‬
‫بسمه تعالی‬
‫تاریخ تدوین ‪:‬‬
‫تاریخ بازنگری ‪:‬‬
‫تاریخ بازنگری ثانویه ‪:‬‬
‫لگوي اعتباربخش ي‬
‫بخش های یک خط مش ی‬
‫‪ ) 1‬عنوان ‪:‬‬
‫موضوع اصلی خط مش ی را تشریح می کند و به صورت یک عبارت بدون فعل‬
‫بیان می شود ‪ .‬عناوین خط مش ی در کتاب اعتبار بخش ی مشخص شده است ‪.‬‬
‫مثال‪ :‬معاینات پزشکی قبل از استخدام‬
‫‪)2‬کد‪:‬‬
‫حروف اول اصطالح علمی و یا ترجمه التین عنوان انتخاب و با حروف بزرگ‬
‫نوشته می شود و سپس به ترتیب تدوین خط مش ی قرار می گیرد و در کتابچه‬
‫خط مش ی از شماره ‪100‬به بعد شماره گذاری می شود‪.‬‬
‫مثال ‪CBE 101 :‬‬
‫بخش های یک خط مش ی‬
‫‪)3‬صفحه ‪:‬‬
‫تمام صفحات خط مش ی باید شماره گذاری شود‪.‬‬
‫مثال ‪ :‬صفحه ‪ 1‬از ‪3‬‬
‫‪ )4‬تاریخ تدوین‪:‬‬
‫تاریخی است که خط مش ی برای اولین بار تدوین شده است‪.‬‬
‫‪ )5‬تاریخ بازنگری ‪:‬‬
‫در صورتی که خط مش ی مورد بازنگری قرار گرفته تاریخ آخرین بازنگری ذکر می‬
‫شود‪.‬‬
‫بخش های یک خط مش ی‬
‫‪ )6‬تاریخ بازنگری ثانویه‪:‬‬
‫به طور متوسط هر خط مش ی هر ‪2‬سال یکبار باید مورد بازنگری قرار گیرد‪.‬‬
‫مسئول اصلی یا صاحب خط مش ی باید طی این دو سال برنامه ممیزی خط‬
‫مش ی را طراحی و چرخه آن را اجرا نماید ‪ .‬در این چرخه ممیزی اولیه خط مش ی‬
‫می بایست طی ‪ 6‬ماه اول اجرا شده و ممیزی ثانویه در ماه های آخر سال دوم‬
‫اجرا شود و نتایج مورد تحلیل قرار گرفته و در اختیار طراح خط مش ی قرار گیرد‬
‫تا نتایج در بازنگری ثانویه لحاظ نماید‪.‬‬
‫بخش های یک خط مش ی‬
‫‪ )7‬تعریف ‪:‬‬
‫با توجه به اینکه برخی فرایندها کامال اختصاص ی بوده و توسط تمامی پرسنل‬
‫قابل درک نیستند یا دارای معنایی متفاوت از اصطالح رایج در سطح جامعه می‬
‫باشند لذا عنوان خط مش ی می باید به شکلی جامع و مانع توضیح داده شود ‪.‬‬
‫مثال‪ :‬احیاء قلبی ریوی ‪:‬فرایندی که برای بازگرداندن عملکرد قلب و ریه در‬
‫بیمارانی که دچار ایست قلبی – ریوی شده اند انجام می گردد‪.‬‬
‫بخش های یک خط مش ی‬
‫‪ ) 8‬هدف ‪:‬‬
‫در این بخش فلسفه و مقصود روش کار فرایندی که در مورد آن خط مش ی‬
‫نوشته شد بیان می گردد‪.‬‬
‫مثال‪:‬ارتقاء کیفیت خدمات درمانی و ايمني بیمار نیازمند احیاء قلبی –عروقی‬
‫‪ ) 9‬مخاطبین ‪:‬‬
‫مجموع افرادی که در اجرای خط مش ی دخیل می باشند و یا فرایند موردنظر به‬
‫طور مستقیم به آنان مربوط می شود‪.‬‬
‫مثال‪ :‬کلیه پرسنل پرستاری و پزشکان بیمارستان‬
‫بخش های یک خط مش ی‬
‫‪ 10‬و ‪ )11‬محتوای خط مش ی و روش اجرا ‪:‬‬
‫در خط مش ی سیاست های اجرایی بیمارستان در مور یک فرایند مشخص می‬
‫گردد و در روش اجرا فعالیت های موردنیاز برای اجرای خط مش ی به صورت‬
‫گام به گام و مستند همراه با تعین جزئیات و فرد مسئول اجرا بیان می گردد‪.‬‬
‫برای آنکه آنچه تدوین می گردد جامع و کامل باشد در مورد فرایندی که قصد‬
‫دارید خط مش ی و روش اجرا بنویسید ابتدا سواالت ذیل را مطرح و به طور‬
‫کامل به همه پاسخ دهید ‪.‬‬
‫محتوای خط مش ی و روش اجرا (ادامه)‬
‫‪ .1‬ساختار مورد نیاز اجرای فرایند چیست؟‬
‫‪ .2‬روش انجام فرایند چگونه است؟‬
‫‪ .3‬آیا ثبت ‪ ،‬بایگانی و گزارش دهی در زمینه فرایند انجام می شود؟‬
‫‪ .4‬آیا فرایند نیاز به آموزش دارد؟‬
‫‪ .5‬ایا در این زمینه پژوهش ی صورت گرفته است ؟‬
‫‪ .6‬آیا در زمینه فرایند نظارت‪ ،‬ارزیابی و پایش وجود دارد؟‬
‫‪ .7‬اقدامات ابتکاری در زمینه فرایند چیست؟‬
‫ادامه‬
‫اکنون متن کاملی از کلیه سیاستهای بیمارستان و جزئیات اجرای آن‬
‫پیش روی شماست ‪ .‬سپس سواالت ذیل را در مورد هر یک از بخش‬
‫های ساختار‪ ،‬روش اجرا‪ ،‬آموزش و ‪ ...‬مطرح کنید ‪.‬‬
‫‪ ( What .1‬سیاست بیمارستان چیست ؟ )‬
‫‪( Why .2‬چرا چنین سیاستی اتخاذ شده است ؟ )‬
‫‪ ( How .3‬این سیاست چگونه اجرا می شود ؟ )‬
‫‪ ( Who .4‬توسط چه کس ی اجرا می شود؟ )‬
‫ادامه‬
‫‪ ( How often .5‬هر چند وقت یکبار اجرا می شود؟ )‬
‫‪( When .6‬چه زمانی اجرا می شود ؟ )‬
‫‪ ( Where .7‬در چه مکانی اجرا می شود ؟ )‬
‫در هر قسمت از متنی که نگاشته اید آن بخش هایی که پاسخ به‬
‫‪ what‬و ‪ why‬می باشد در خط مش ی و پاسخ به سایر پرسش ها‬
‫در روش اجرا خواهد آمد ‪.‬‬
‫مثال‪:‬مدیریت فرایند انجام معاینات سالمت شغلی‬
‫ساختار موردنیاز انجام فرایند چیست؟‬
‫ برای اجرای معاینات قبل از استخدام یک گروه ویژه دارای مهارت‬‫کافی تحت عنوان گروه طب کار در نظر گرفته شده است ‪ .‬این تیم به‬
‫محض نیاز به انجام معاینات بدو استخدام در سطح بیمارستان و در‬
‫هر یک از بخش ها با معرفی فرد توسط مدیر اداری بیمارستان به‬
‫واحد بهداشت حرفه ای فرم موردنظر جهت معاینات بدو استخدام را‬
‫برای وی تکمیل می کنند‪.‬‬
‫ادامه ‪:‬‬
‫اعضاء تیم عبارتند از ‪ :‬یک متخصص طب کار یا پزشک دوره دیده‬‫طب کار – کارشناس بهداشت حرفه ای ‪-‬کارشناس ادیولوژی ‪-‬‬
‫کارشناس اپتومتری ‪ -‬آزمایشگاه ‪ -‬کارشناس اپتومتری‬
‫چنانچه همزمان دو الی چند مورد اعالم گردد توسط همان تیم‬‫تحت پوشش قرار می گیرند‪.‬‬
‫ادامه ‪:‬‬
‫نحوه تعیین اعضاء تیم به این صورت است که در ابتدای هر سال‬‫یا با خرید خدمت از بخش خصوص ی اعضاء تیم تامین می گردد یا با‬
‫استفاده از امکانات بیمارستان ( آزمایشگاه ‪ ،‬پزشک دوره دیده و سایر‬
‫پاراکلینیک تامین می گردد و قرار داد يا لیست آن به تائید رئیس‬
‫بیمارستان برسد ‪.‬‬
‫مدیریت فرایند انجام معاینات سالمت شغلی‬
‫برای تیم انجام معاینات تقسیم وظایف انجام شده و اعضاء به ‪ 7‬دسته تقسیم می‬
‫شوند ‪:‬‬
‫‪ .1‬مسئول تکمیل پرونده و تکمیل گزارش عوامل زیان آور‬
‫‪ .2‬مسئول انجام معاینات بالینی و اظهارنظر نهایی‬
‫‪ .3‬مسئول انجام آزمایشات‬
‫‪ .4‬مسئول انجام شنوایی سنجی‬
‫‪ .5‬مسئول انجام بینایی سنجی‬
‫‪ .6‬مسئول انجام اسپیرومتری‬
‫‪ .7‬مسئول انجام رادیوگرافی در صورت نیاز‬
‫ادامه ‪:‬‬
‫در این متن برای اجرای معاینات قبل از استخدام یک گروه ویژه‬‫دارای مهارت کافی تحت عنوان کد طب کار در نظر گرتفه شده است‬
‫پاسخ به پرسش « ‪ » what‬است و در خط مش ی ذکر می شود سایر‬
‫توضیحات پاسخ به سواالت « ‪( » how « »who‬اعضاء تیم‬
‫معاینات نحوه تعیین اعضاء تیم و تقسیم وظایف) می باشند ‪،‬‬
‫بنابراین در روش اجرا می آیند‪.‬‬
‫نحوه انجام فرایند چگونه است ؟‬
‫فرایند معاینات بدو استخدام در بیمارستان طبق پروتکل انجام‬
‫معاینات سالمت شغلی ابالغی از وزارت بهداشت و درمان و آموزش‬
‫پزشکی انجام می شود بخش ی از پروتکل که مربوط به نحوه انجام‬
‫معاینات است در قالب الگوریتم انجام معاینات و به صورت پوستر‬
‫تهیه و توسط کارشناس بهداشت حرفه ای به امور اداری و اعضاء‬
‫تیم ابالغ شده است ‪.‬‬
‫ادامه ‪ :‬نحوه انجام فرایند چگونه است ؟‬
‫رئیس امور اداری پوستر مربوطه را در اتاق کار خود و اعضاء تیم نصب نموده‬
‫است ‪ .‬کلیه کارکنان موظفند طبق تقسیم کار انجام شده توسط مسئول تیم و‬
‫مراحل مندرج در پوستر فوق معاینات را انجام دهند ‪.‬‬
‫در این متن جمله فرایند انجام معاینات بدو استخدام در بیمارستان طبق‬
‫پروتکل انجام معاینات سالمت شغلی انجام می شود پاسخ به سوال ‪what‬‬
‫می باشد و لذا در خط مش ی به آن اشاره می شود ‪ .‬سایر بخش های پاسخ به‬
‫پرسش های ‪ who‬و ‪ how‬است ‪ .‬نحوه ابالغ و افراد دخیل در اطالع رسانی‬
‫پروتکل به پرسنل ‪ ،‬و در روش اجرا ذکر می شود‪.‬‬
‫آیا فرایند موردنظر در مکانی ثبت و بایگانی می شود؟‬
‫روند فرایند معاینات ( زمان آغاز و پایان عملیات‪ ،‬وسایل و اقالم مصرفی‪ ،‬توالی انجام‬
‫اقدامات و ‪ ) ...‬در فرم های مربوطه ثبت می شود ‪.‬‬
‫نتیجه معاینات نیز در فرم معاینات ثبت و در قسمت مربوطه در بهداشت حرفه ای‬
‫ثبت می گردد ‪ .‬فرم های کاغذی توسط کارشناس بهداشت حرفه ای در پایان عملیات‬
‫انجام معاینات پس از امضاء رئیس تیم در پرونده وی ثبت می شود‪.‬‬
‫در این قسمت پاراگراف اول پاسخ به سوال ‪what‬است و سایر مطالب توضیح‬
‫‪ who ، how‬و ‪ whom‬می شود که در روش اجرا مطرح می شود‪.‬‬
‫آیا فرایند موردنظر نیازمند آموزش است؟‬
‫به منظور به روز رسانی و ارتقائ سطح دانش و مهارت پرسنل‬‫بهداشت حرفه اي و طب كار بیمارستان آموزش مستمر نحوه انجام‬
‫معاینات در دستور کار مدیریت قرار دارد ‪.‬‬
‫ واحد بهبود کیفیت در ابتدای هر سال از تیم معاینات نیازسنجی‬‫آموزش ی نموده و اعضاء تیم در کالسهای تئوری مدون شرکت می‬
‫کنند ‪ .‬همچنین معاونت آموزش ی دانشگاه قسمت آموزش مداوم‬
‫نسبت به برگزاری دوره برنامه(ز)اقدام و پزشکان دوره دیده در این‬
‫کالسها شرکت می نمایند ‪.‬‬
‫آیا فرایند موردنظر نیازمند اموزش است؟‬
‫گواهینامه دوره های مذکور در صورت شرکت اعضاء تیم صادر‬‫شده و تا ‪ 2‬سال اعتبار دارد ‪.‬‬
‫در این متن خط اول پاسخ به پرسش ‪ why‬و خط دوم پاسخ به‬‫پرسش ‪ what‬است و در خط مش ی ذکر می شود و سایر موارد در‬
‫روش اجرایی مطرح می شود‪.‬‬
‫آیا بر فرایند موردنظر نظارت وجود دارد؟‬
‫برفرایند انجام معاینات در بیمارستان نظارت وجود دارد‪ .‬در هر‬‫بیمارستان رئیس بیمارستان و مسئول تیم و کارشناس بهداشت حرفه‬
‫ای مسئول حسن اجرای فرایند می باشند‪.‬‬
‫عالوه بر این اعضاء معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تیم‬‫نظارتی خود را در جهت کنترل فرایند کار اعزام می نماید و تیم انجام‬
‫دهنده معاینات به این گروه پاسخگو خواهد بود‪.‬‬
‫‪-‬اعضاء تیم اعزامی از معاونت بهداشت عبارتند از متخصص طب‬
‫کار‪ ،‬کارشناس بهداشت حرفه ای و کارشناس آزمایشگاه‬
‫آیا بر فرایند موردنظر نظارت وجود دارد؟‬
‫ادامه‬
‫‪ -‬بررس ی مستندات ارائه شده توسط تیم معاینات سالمت شغلی که به صورت‬
‫شش ماهه به معاونت بهداشتی ارسال می گردد‪.‬‬
‫ مشاهده مستقیم بوسیله حضور مستقیم در هنگام انجام معاینات توسط تیم‬‫پایش کننده که تنها اعضاء تیم پایش از آن مطلع هستند ‪.‬‬
‫ مستندات مربوط به پایش و سایر مراحل نظارت و بایگانی و در صورت نیاز به‬‫گروه ارزیاب بیمارستان یا مدیران ستادی ارائه می گردد‪.‬‬
‫ در این بخش مرحله اول اسالید قبل پاسخ به سوال ‪ what‬بوده و در خط مش ی‬‫مطرح می شود و سایر پاسخ ها در روش اجرا ذکر می شود ‪.‬‬
‫آیا در این زمینه پژوهش ی صورت گرفته است‬
‫با توجه به اینکه در بیمارستان اقدام ابتکاری و پژوهش ی در زمینه‬
‫معاینات بدو استخدام صورت نمی گیرد در این زمینه مطلبی تدوین‬
‫نشده است ‪.‬‬
‫بخش ‪ 10‬و ‪ – 11‬محتوای خط مش ی و روش اجرا‬
‫اکنون از کل مطالب تدوین شده پاسخ به پرسش های ‪ what‬و‬
‫‪ why‬را جدا کرده و جمع بندی کنید و در بخش خط مش ی پشت سر‬
‫هم بنویسید ‪.‬‬
‫پاسخ به پرسش های‪ who‬و ‪ how‬و ‪ ...‬را نیز جدا و جمع بندی‬
‫کنید و در بخش روش اجرا پشت سر هم بنویسید ‪.‬‬
‫مثال ‪ :‬خط مش ی‬
‫‪ .1‬در بیمارستان تیم مجرب کار آزموده (طب کار) مسئول اجرای‬
‫فرایند انجام معاینات بدو استخدام است ‪.‬‬
‫‪ .2‬اجرای فرایند معاینات بدو استخدام مطابق نسخه پروتکل‬
‫وزارت بهداشت می باشد (به پیوست خواهد آمد ) این پروتکل به‬
‫کلیه بخشها ابالغ و به اطالع کلیه پرسنل می رسد‪.‬‬
‫‪ .3‬نتایج و نحوه انجام فرایند معاینات قبل از استخدام انجام شده‬
‫در بیمارستان ثبت و بایگانی می شود‪.‬‬
‫مثال ‪ :‬خط مش ی‬
‫‪ .4‬بر عملکرد تیم معاینات در دو سطح داخل بخش ی و دانشگاهی نظارت (‬
‫پایش و ارزشیابی ) وجود دارد‪.‬‬
‫‪ . 5‬به منظور ارتقاء و به روز رسانی دانش و مهارت پرسنل کارگاه ها و‬
‫دوره های آموزش ی به صورت دوره ای برگزار می شود‪.‬‬
‫مثال ‪ :‬روش اجرا‬
‫‪ .1‬اعضاء تیم انجام معاینات در بیمارستان از متخصص طب کار یا‬
‫پزشک دوره دیده ‪ ،‬کارشناس بهداشت حرفه ای ‪ ،‬آزمایشگاه‪،‬‬
‫شنوایی سنجی ‪ ،‬بینایی سنجی ‪ ،‬ادیولوژی و اسپیرومتری تشکیل‬
‫شده است ‪.‬‬
‫‪ .2‬اعضاء تیم در ابتدای هر سال با عقد قرارداد یا ابالغ ریاست‬
‫بیمارستان تعیین و قرارداد یا ابالغ مذکور به امضاء ریاست‬
‫بیمارستان می رسد و در تابلوی اعالنات هر بخش نصب می شود‪.‬‬
‫مثال ‪ :‬روش اجرا (ادامه)‬
‫‪.3‬تقسيم وظايف داخل تيم به صورت ذيل است‪:‬‬
‫کارشناس بهداشت حرفه اي مسئول تكميل دو صفحه اول فرم‬‫وثبت نتايج اندازه گیري‬
‫پزشك طب كار مسئول انجام معاينه باليني و تجويز پاراكلنيك و‬‫اظهار نظر نهايي‬
‫كارشناس آزمايشگاه مسئول انجام آزمايشات تشخيص طبي‬‫‪-‬کارشناس رادیولوژی مسئول انجام رادیوگرافی‬
‫‪-‬کارشناس اديولوژي مسئول انجام شنوايي سنجي‬
‫مثال ‪ :‬روش اجرا (ادامه)‬
‫کارشناس اپتومتريست مسئول انجام بینایی سنجی‬‫کارشناس رادیولوژی مسئول انجام رادیوگرافی‬‫کارشناس اسپیرومتری مسئول انجام اسپیرومتری‬‫پزشک ‪ :‬سرپرست تیم‬‫‪-‬کارشناس بهداشت حرفه ای ‪ :‬مسئول هماهنگی‬
‫مثال ‪ :‬روش اجرا (ادامه)‬
‫‪ .4‬دستور العمل انجام معاینات سالمت شغلی به صورت پوستر تهیه شده و در‬
‫قسمتهای مربوطه نصب و به کلیه بخشها ابالغ می شود‪ .‬پوستر فوق در مکانی قابل‬
‫رویت در قسمت اداری و بهداشت حرفه ای نصب می شود‪.‬‬
‫‪ .5‬کارشناس بهداشت حرفه ای مسئول اطالع رسانی پروتکل به کلیه پرسنل می‬
‫باشد ‪.‬‬
‫‪ .6‬زمان آغاز و پایان معاینات‪ ،‬مواد مصرفی ‪ ،‬توالی انجام معاینات‪ ،‬اقدامات‬
‫انجام شده و نتیجه معاینات توسط کارشناس بهداشت حرفه ای در فرم مربوطه‬
‫ثبت می گردد‪.‬‬
‫مثال ‪ :‬روش اجرا (ادامه)‬
‫‪ .7‬فرم های تکمیل شده در پایان انجام معاینات در قالب خالصه نتایج‬
‫معاینات به صورت شش ماهه به معاونت بهداشت گزارش می گردد ‪.‬‬
‫‪ .8‬دفتر بهبود کیفیت مسئول نیازسنجی آموزش ی در زمینه انجام‬
‫معاینات سالمت شغلی می باشد‪.‬‬
‫‪ .9‬دفتر بهبود کیفیت دوره های آموزش ی موردنیاز را در قالب برنامه‬
‫آموزش ی زمانبندی شده براساس الزامات سازمان تعیین و به اطالع‬
‫پرسنل بهداشت حرفه ای و طب کار مي رساند‬
‫مثال ‪ :‬روش اجرا (ادامه)‬
‫‪ .10‬مسئول دفتر بهبود کیفیت مسئولیت اجرای دوره های آموزش ی را‬
‫بر عهده دارد ‪.‬‬
‫‪ .11‬پزشک تیم معاینات ‪،‬کارشناس بهداشت حرفه ای بیمارستان‬
‫مسئول نظارت بر حسن انجام معاینات هستند‪.‬‬
‫‪ .12‬کمیته حفاظت و بهداشتکار نظارت و پایش فرایند معاینات را در‬
‫بیمارستان بر عهده دارد‪.‬‬
‫‪ . 13‬اعضاء کمیته طبق پروتکل ثبت گردد‪.‬‬
‫مثال ‪ :‬روش اجرا (ادامه)‬
‫‪ .14‬کمیته حفاظت و بهداشتکار از طریق ذیل بر نحوه انجام معاینات‬
‫نظارت دارد‪:‬‬
‫‪ -1-14‬بررس ی مستندات‬
‫‪ -2-14‬مشاهده مستقیم با حضور نماینده کمیته در هنگام معاینات‬
‫‪ -3-14‬مستندات مربوط به تیم پایش سالمت شغلی معاونت بهداشت‬
‫مثال ‪ :‬روش اجرا (ادامه)‬
‫‪ .15‬مستندات مربوط به انجام بازدیدها بایگانی و در صورت نیاز به‬
‫گروه ارزیاب دانشگاه ارائه می گردد‪.‬‬
‫‪ .16‬واحد آموزش مداوم دانشگاه هر دو سال یکبار پزشکان‬
‫بیمارستان را آموزش می دهد ‪.‬‬
‫‪.17‬واحد بهداشت حرفه ای معاونت بهداشت هر شش ماه یکبار‬
‫کارشناس بهداشت حرفه ای بیمارستان را آموزش می دهد ‪.‬‬
‫‪.18‬گواهینامه گذراندن دوره های مذکور در صورت شرکت صادر و تا‬
‫‪2‬سال اعتبار دارد‪.‬‬
‫بخش های یک خط مش ی ‪:‬‬
‫‪ . 12‬مسئول طراحی ( تهیه کننده ) ‪:‬‬
‫فردی است که پس از انجام مطالعه و مشاورات موردنیاز پیش نویس خط‬
‫مش ی را تهیه می کند ‪.‬‬
‫مثال ‪ :‬کارشناس بهداشت حرفه ای بیمارستان‬
‫‪ .13‬تائید کننده ( صاحب خط مش ی )‬
‫فردی که مسئول تایید محتوا و اجرای نهایی خط مش ی بوده و عموما ریاست‬
‫بخش یا واحد را عهده دار است ‪.‬‬
‫مثال‪ :‬مسئول بهداشت حرفه ای بیمارستان‬
‫بخش های یک خط مش ی ‪:‬‬
‫‪ .14‬تصویب کننده ‪:‬‬
‫تصویب کننده نهایی خط مش ی تایید شده توسط ریاست دپارتمان و قراردهی آن‬
‫در کتابچه خط مش ی به عهده این مقام است ‪.‬‬
‫مثال ‪ :‬دفتر بهبود کیفیت بیمارستان یا ریاست بیمارستان‬
‫‪.15‬منابع ‪:‬‬
‫هر منبعی که در تدوین خط مش ی از آن کمک گرفته شده است ‪.‬كتب اینترنت‪،‬‬
‫شخص‪ ،‬مجله و انجمن ها‬
‫مثال ‪:‬پروتکل معاینات – کتاب اعتباربخش ی بیمارستان و ‪...‬‬
‫بخش های یک خط مش ی ‪:‬‬
‫‪ -16‬ضمائم ‪:‬‬
‫در صورتیکه پروتکل کشوری یا سایر منابع برای قابل درک شدن خط مش ی‬
‫ضروری است می بایست به پیوست الحاق گردد‪.‬‬
‫مثال ‪ :‬پروتکل انجام معاینات‬
‫‪ .17‬محل امضاء صاحب فرایند‬
‫در پایان کلیه پرسنل مخاطب خط مش ی می بایست خط مش ی را مطالعه و‬
‫امضاء نمایند ‪.‬‬