دانلود - انجمن آموزش مهندسی ایران
Download
Report
Transcript دانلود - انجمن آموزش مهندسی ایران
آموزش مهندسی در ایران:
مسائل و راه حل ها
دکتر جعفر توفیقی
دکتر یعقوب انتظاری
عضو انجمن آموزش مهندس ی و رییس جمعیت توسعه علمی ایران
عضو هیات علمی موسسه پژوهش و برنامه ریزی آموزش عالی
میزگرد آموزش مهندس ی :گذار از توسعه کمی به توسعه کیفی
پردیس دانشکده های فنی و مهندس ی دانشگاه تهران
93/03/29
طرح مسأله
مسائل مطرح در رابطه با آموزش
مهندسی در ایران
بیکاری باالی مهندسان
بهره وری پایین در مقایسه
با کشورهای دیگر
ضعف خالقیت تکنولوژیک
ضعف یادگیری تکنولوژیک
ضعف ابتکار و نوآوری
تکنولوژیک
ضعف کارآفرینی تکنولوژیک
18.6درصد طبق سرشماری عمومی نفوس و مسکن 1390
ايران
تركيه
آلمان
شاخص
130
61
42
21
34
1
125
115
37
نفوذ دانش
64
29
24
سرمایه گذاری خطر پذیر
74
56
16
رتبه بهره وری نیروی کار
WEF,2013
ثبت داخلی اختراع
جذب دانش
INSEAD and WIPO(2013).The Global Innovation Index 2013
خاستگاه مسائل آموزش مهندسی در ایران
مسائل آموزش مهندسی در ایران از کجا
نشأت می گیرد؟
بخشی نگری به آموزش
مهندسی
از جانب نظام آموزش عالی
از جانب صنعت و نظام
اقتصادی
از جانب هر دو
جامع و یکپارچه نگری
از جانب عوامل متنوع
ضرورت نگرش جامع و یکپارچه به خاستگاه مسائل آموزش
عالی
در حال حاضر سیاست گذاران کالن اقتصادی مسائل آموزش مهندسی را از
جانب نظام آموزش عالی می دانند و راه حل را در آن جستجو می
کنند.
در حالی که با نگاه جزئی ،بخشی و موضعی نه می توان مسائل را
شناخت و نه می توان آنها را حل کرد؛ باید جامع و یکپارچه به
این مسائل نگریست.
بنابراین ،الزم است در تحلیل مسائل آموزش مهندسی حداقل نظام
اقتصادی و تعامل آن با نظام آموزش عالی را در نظر گرفت.
در ادامه خاستگاه های اصلی مسائل آموزش مهندسی در
ایران بررسی می شود.
خاستگاه مسائل آموزش مهندسی در ایران :نظام
اقتصادی
-1پایین بودن سطح تقاضای اقتصاد برای دانش و کار
مهندسان به دلیل ضعف رقابت و تولید
اقتصاد ايران
اقتصاد ترکيه
اقتصاد آلمان
شاخص(در بين 148کشور)
76.4
75.2
82.3
548.9
794.5
3400.6
تولید ناخالص داخلي سرانه(دالر)
7211
10609
41513
سهم از اقتصاد جهانی
1/2
1/35
3/85
82
44
4
رتبه شدت رقابت محلی
121
15
10
رتبه کیفیت عرضه محلی کاال و خدمات
128
56
4
جمعیت
تولید ناخالص داخلي(میلیارد دالر)
رتبه رقابت پذیری جهانی
WEF,2013
خاستگاه مسائل آموزش مهندسی در ایران :نظام اقتصادی
-2دانش بری پایین نظام اقتصادی
اقتصاد ايران
اقتصاد ترکيه
اقتصاد آلمان
شاخص( در بين 142کشور)
رتبه اشتغال دانش بر
83
76
36
رنبه دانشکاران
107
81
32
رتبه تحقیق و توسعه انجام شده بوسیله بخش
تجاری
59
37
8
رتبه تحقیق و توسعه تأمین مالی شده بوسیله
بخش تجاری
51
31
7
INSEAD and WIPO(2013).The Global Innovation Index 2013
خاستگاه مسائل آموزش مهندسی در ایران :نظام اقتصادی
-3عدم توانایی نظام اقتصادی در مدیریت و تخصیص
بهینه منابع انسانی
ايران
تركيه
آلمان
شاخص(در بين 148کشور)
رتبه مدیریت منابع انسانی
127
66
19
رتبه توانایی در حفظ استعداد
131
78
9
رتبه توانایی در جذب استعداد
145
89
20
WEF,2013
خاستگاه مسائل آموزش مهندسی در ایران :نظام اقتصادی
-4ضعف نظام اقتصادی در نوآوری و توسعه فناوری
الزم به ذکر است که در فرایند تولید ،سرمایه انسانی و
142مکمل
فناوری
ترکيه
یکدیگر هستند ايران
کشور)
شاخص(در
رتبه نوآوری
رتبه ستانده نوآوری
113
120
63
53
رتبه نهاده نوآوری
رتبه کارایی نوآوری
107
107
81
29
آلمان
15
10
20
40
INSEAD and WIPO(2013).The Global Innovation Index 2013
ايران
تركيه
آلمان
شاخص
رتبه آمادگی تکنولوژیک
116
58
14
رتبه موجودی آخرین تکنولوژی
121
42
13
رتبه جذب تکنولوژی در سطح بنگاه
120
37
16
90
53
9
رتبه همکاری دانشگاه-صنعت در تحقیق و
توسعه
WEF,2013
خاستگاه مسائل آموزش مهندسی در ایران :نظام اقتصادی
-5ضعف منابع مالی کارآفرینی مبتنی بر دانش در نظام
اقتصادی
الزم به ذکر است که بدون کارآفرینی
کارآفرینی مبتنی بر دانش نیز بدون
مبتنی بر دانش اشتغال اثربخش
منابع مالی امکان پذیر نیست.
مهندسان امکان پذیر نیست.
ايران
ترکيه
آلمان
در دسترس بودن منابع مالی
137
28
17
قیمت خدمات مالی
135
28
20
تامین مالی از طریق بازار سهم
محلی
86
36
34
سهولت دسترسی به وام ها
148
52
46
در دسترس بودن سرمایه خطر پذیر
139
83
33
سالمت بانک ها
121
20
64
مقررات مبادالت اوراق بهادار
82
34
37
شاخص(در بين 148کشور)
WEF,2013
خاستگاه مسائل آموزش مهندسی در ایران :نظام آموزش عالی
-6ضعف اشتغال پذیری در برنامه های آموزشی و درسی
رشته های فنی و مهندسی
بخش قابل توجهی از برنامه های درسی رشته های فنی و مهندسی
نظری و عمومی است
جای برنامه هایی برای توسعه مهارت های اقتصادی و اجتماعی
مانند ارتباطات مؤثر اجتماعی ،کارآفرینی ،کارتیمی ،مدیریت،
مسئولیت پذیری ،حفاظت از محیط زیست و غیره خالی است.
سیکل مهندسی(درک ،طراحی ،اجرا و عملیات ) در برنامه های درسی
تخصصی کامل نیست.
برنامه های درسی و آموزشی از پویایی کافی برخوردار نیستند.
خاستگاه مسائل آموزش مهندسی در ایران :نظام اجتماعی و
نظام آموزش عالی
-7ضعف تعامل و عدم هماهنگی بازار کار مهندسان
و آموزش مهندسی
.1-7به دلیل طوالنی بودن مدت زمان تحصیل
.2-7به دلیل نداشتن اطالعات کافی توسط متقاضیان تحصیل و
برنامه ریزان آموزش عالی
الزم به ذکر است که فراهم سازی و نشر چنین اطالعاتی وظیفه
دولت است.
.3-7تقاضای آموزش مهندسی عالوه بر دالیل اقتصادی ،دالیل
اجتماعی و فرهنکی نیز دارد
دستیابی به منزلت اجتماعی باالترگریز از بیکاری با تحصیالت متوسطه و خدمت سربازیدسترسی به محیط اجتماعی دانشگاه-عالقه به رشته تحصیلی
اسدبیگی ،نادری و
انتظاری()1392
محمدی روزبهانی و
طارمی()1384
ضعف تعامل و هماهنگی آموزش عالی و نظام اقتصادی به دلیل فقدان
اطالعات و انگیزش غیراقتصادی
جمعیت با مدرک
متوسطه ریاضی:
صنعت:
تقاضا برای
کار مهندسان
کارمهندس
ی
تقاضای آموزش
مهندسی
ضعف تعامل و
هماهنگی
بازار کار
مهندسان
خدمات
آموزشی
بازار خدمات
آموزش
مهندسی
هزینه
دستمزد
مؤسسات آموزش
عالی:
عرضه کار توسط
مهندسان
عرضه خدمات آموزش
مهندسی
جمعیت
مهندسان
تقاضای آموزش مهندسی :تعداد شرکت کنندگان در گروه ریاضی آزمون
سراسری
ضعف تعامل و هماهنگی بازارآموزش عالی و بازار کار مهندسان
بنابراین ،در بین این بازارها تعادل بر قرار نیست :در
حالی که 18.6درصد از مهندسان بیکارند ،تقاضای زیادی برای
آموزش مهندسی وجود دارد.
در دو دهه گذشته دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالی تالش کرده
اند به تقاضای اجتماعی پاسخ دهند.
بخشی از آن توسط دانشگاه های دولتی و بخش دیگر توسط
دانشگاه های غیر دولتی پاسخ داده شده است .بطوری که
ً تقاضای آموزش مهندسی معادل عرضه آموزش
امروزه تقریبا
مهندسی است.
عرضه آموزش مهندسی :تعداد دانشجویان فنی و مهندسی در
مؤسسات دولتی و غیر دولتی
برنامه پنجم
برنامه چهارم
برنامه سوم
برنامه دوم
برنامه اول
مؤسسه پژوهش و برنامه
ريزی آمورش عالی1393،
مقایسه وضعیت آموزش مهندسی ایران با ترکیه و آلمان در
2011
متغییر
ایران
ترکیه
آلمان
تعداد کل دانشجو
4,117,208
3,817,086
2,763,116
تعداد دانشجوی مهندسی
1,465,235
398,796
492,122
سهم دانشجوی مهندسی از کل
دانشجو
36%
10%
18%
رتبه سهم فارغ التحصیالن در علوم و
مهندسی
2
45
19
رتبه کیفیت آموزش علوم و مهندسی
40
101
21
رتبه کیفیت تحقیقات فنی و مهندسی
43
63
10
رتبه موجودی مهندسان و دانشمندان
37
52
17
WEF,2013
عرضه آموزش مهندسی :تغییرات سهم دانشجویان رشته های فنی و مهندسی از کل
دانشجویان آموزش عالی
40.0
35.0
30.0
25.0
20.0
15.0
10.0
5.0
0.0
2012
2011
2010
2009
2007
2008
ترکیه
2006
ایران
2005
آلمان
2004
2003
2002
2001
عوامل مؤثر بر افزایش عرضه خدمات آموزش مهندسی توسط دانشگاه ها
و مؤسسات آموزش عالی
-1فشار تقاضای اجتماعی در سه دهه گذشته
-2پیگیری هدف توسعه صنعتی در سه دهه
گذشته
-3ارتقاء سطح توسعه انسانی در کشور در
دو دهه اخیر
-4پیگیری هدف توسعه دانش بنیان در دهه
اخیر
-5پیگیری اهداف سند چشم انداز در دهه
اخیر
دالیل عدم تطبیق تخصص مهندسان با نیازی های تخصصی
شغل های مهندسی
عالوه بر عدم تطبیق کمی ،بررسی ها ی اولیه نشان می دهد دانش و تخصص
مهندسان با نیاز شغل های مهندسی به دانش و تخصص نیز منطبق نیست و
آموزش بیش از اندازه و کمتر از اندازه وجود دارد.
-1ضعف تکنولوژیک در صنایع ایران
-2دانش بری پایین فعالیت های صنعتی در ایران
-3انعطاف ناپذیری برنامه های درسی به دلیل عدم
استقالل دانشگاه ها
-4عدم آگاهی برنامه ریزان آموزش مهندسی
تخصصی شغل ها
از نیازهای
چالش های آینده برای آموزش مهندسی در ایران
-1پیشرفت نمایی در دانش ،ابزار ،ارتباطات و امكانات محاسباتي در سطح جهان
به کندی وارد صنایع ایران می شوند
-2تغییرات جهاني سریع در فناوري ها ی جدید به کندی وارد فعالیت های اقتصادی
می شوند
-3افزایش تصاعدی رقابت صنعتی در سطح جهان بر پایه نوآوری و کیفیت
-4نیاز فزاینده به نیروی کار خالق به دلیل توسعه فناوری های هوشمند
-5محیط کاری پبوسته متغییر است که نیازمندکسب
پیوسته توسط مهندسان است
توانایی یادگیری سریع و
چالش های
پیش روی دانشکده های مهندسی
فراهم سازی شایستگی هایی که افراد در آینده به عنوان کارآفرین و
نیروی کار نیاز خواهند داشت.
توسعه مهارت های فراشناختی
فرد :خالقیت ،روش یادگیری و حل مسأله
ایجاد انگیزه برای یادگیری مادام العمر و باز گشت به مؤسسات آموزشی
جهت رفع نیازهای خود به دانش و مهارت
به کار گرفتن دانشجویان در تحقیقات و دانش پژوهی
تبدیل دانش به نوآوری
انگیزش استفاده از فناوری اطالعات برای یادگیری بیشتر و بهتر
رساندن دانش فنی جدید به دانشجویان و مهندسان
چالش های مهم برای سیاست گذاران آموزش مهندسی
توسعه
توسعه
توسعه
انگیزه یادگیری برای دانشجویان
انگیزه یادگیری برای مهندسان
تعامل بازارآموزش عالی و بازار کار
اصالح ماهیت آموزش مهندسی در راستای:
-1رفع عدم تطبیق کمی و کیفی در بازار کار مهندسان
-2توسعه یادگیری
تکنولوژیک
خالقیت
-3توسعه
تکنولوژیک
نوآوری
-4توسعه
تکنولوژیک
کارآفرینی
-5توسعه
تکنولوژیک
راه حل بلند مدت :ساخت اقتصاد دانش
همچنان که
اشاره شد ،مسائل اقتصاد آموزش مهندسی راه حل
ساده ندارد.
راه حل مسائل آموزش مهندسی نگاه یکپارچه
اقتصاد دانش است.
موضعی
و جامع به مسائل و
و
ساخت
اقتصاد دانش یک زیر نظامی از نظام اقتصادی است که تنها در یک فضای باز و
دموکراتیک فرهنگی ،اجتماعی ،سیاسی و اقتصادی ساخته می شود و بالنده می
گردد.
اقتصاد دانش خود از چهار زیر نظام یعنی ،جامعه یادگیری ،نوآوری ،فناوری
اطالعات و رژیم نهادی و نظام انگیزشی تشکیل می شود.
کانون جامعه یادگیری نظام آموزشی است.
وضعیت اقتصاد دانش ایران در مقایسه با ترکیه و آلمان
ايران
ترکيه
آلمان
شاخص
94
69
8
4.97
4.81
8.83
.1-1نمره آموزش
4.61
4.11
8.20
.2-1نمره نوآوری
5.02
5.83
9.11
.3-1نمره فناوری اطالعات
5.28
4.50
9.17
-2نمره رژیم نهادی و نظام
انگیزشی(حکمرانی خوب)
0.73
6.19
9.10
رتبه اقتصاد دانش
-1نمره
توسعه دانش
Worldbank,2012
مشکل اصلی اقتصاد دانش ایران در مقایسه با ترکیه ابتدا «رژیم نهادی و
نظام انگیزشی» و پس از آن نظام نوآوری است.
عمده مسائل آموزش مهندسی در ایران از پایین بودن انگیزه برای یادگیری
یاد دهی ناشی می شود.
و
اصالح ماهیت آموزش
مهندسی
توسعه خالقیت و نوآوری
تکنولوزیک
توسعه توانایی یادگیری
کارآفرینی
توسعه توانایی یادگیری
تکنولوژیک از تعامالت بین
المللی
توسعه توانایی یادگیری
تکنولوژیک
توسعه یادگیری بوسیله انجام
و استفاده
توسعه صنایع
دانش بنیان
توسعه تعامل نظام
آموزش مهندسی و
نظام اشتغال
مهندسان
توسعه بهره وری
مهندسان
رفع عدم تطبیق های کمی و
کیفی در بازارکار
راه حل میان مدت :اصالح ماهیت آموزش مهندسی در جهت ساخت
جامعه یادگیری
از توجه شما متشکریم
پیوست:1وضعیت بیکاری در بازارکار مهندسان-ایران
ری دانش آموختگان در سال -1390طبق سرشماری 1390
پیوست :2سیاست های افزایش عرضه خدمات آموزش مهندسی در برنامه های توسعه
سیاست ها
برنامه اول
ایجاد و گسترش مراكز آموزش عالي
در مناطق مختلف (بخصوص محروم)
بندح 3-تبصر6
سازماندهی سیاست گذاری و تفویض
اختیار به مؤسسات آموزشی فنی و
حرفه ای
تبصر24
تنوع بخشی به روش های پذیرش
دانشجو در دانشگاه های دولتی
تبصره 28
افزایش پذیرش غیر دولتی
پذیرش دولتی
و کاهش
تأمین نیروي انساني متخصص مورد
نیاز مناطق مختلف كشور
استفاده از فناوری پیشرفته در
آموزش
خط مشی6 - 1 - 6
پولی توسط دستگاه
گسترش آموزش علمی و کاریردی
گسترش تحصیالت تکمیلی
بند ه -ماده
152
تبصره 87
بند ب -ماده
152
بند -ب -ماده 50
افزایش پوشش تحصیلی
به%30
خط مشی3-2-1
خط مشی 6 - 1 - 5
پذیرش دانشجو
های اجرایی
برنامه دوم
برنامه سوم
برنامه چهارم
برنامه پنجم
تبصره 36
خط مشی 5
بند الف-ماده
152
تبصر24
بند الف -ماده 50
ماده 55
بند ب ماده 16
پیوست :3عرضه خدمات آموزش عالی :مقایسه نرخ ناخالص ثبت نام آموزش عالی در سه کشور
70.0
60.0
50.0
40.0
30.0
20.0
10.0
0.0
2012
2011
2010
2009
2008
2007
2006
2005
2004
2003
ترکیه
Worldbank,2014
2002
2001
ایران
2000
1999
آلمان
1998
1997
1996
1995
1994
1993
1992
1991
عرضه آموزش مهندسی :سهم دانشجویان فنی و مهندسی
از دانشجویان کل دوره ها
برنامه پنجم
برنامه چهارم
برنامه سوم
برنامه دوم
برنامه اول
عرضه آموزش مهندسی :دانشجویان فنی و مهندسی بر
حسب مؤسسه آموزشی عالی
عرضه خدمات آموزش مهندسی :مقایسه سهم دانشجویان رشته های مختف از کل دانشجویان در
2011
60.0
50.0
40.0
30.0
ترکیه
20.0
ایران
10.0
آلمان
ساير رشته
ها
0.2
0.0
0.0
علوم
اجتماعی،
تجاری و
حقوق
25.7
32.0
54.7
خدمات
علوم پايه
علوم
انسانی و
هنر
بهداشت و
رقاه
فنی و
مهندسی
آموزش
کشاورزی
2.7
3.0
3.5
14.3
7.7
7.3
13.3
8.5
9.0
17.2
4.2
4.7
17.8
35.6
10.4
7.4
4.5
7.7
1.5
4.4
2.7
ایران
آلمان
0.0
آلمان
ايران
ترکيه
شاخص کیفیت :مقایسه نسبت دانشجو به کادر آموزشی در سه کشور
Worldbank,2014
عرضه آموزش مهندسی :تعییرات سهم فارغ التحصیلی رشته های فنی و مهندسی از فارغ
التحصیالن کل آموزش عالی