Transcript شناسايي جنبه هاي زيست محيطي

‫دوره آموزشی‬
‫سیستم مدیریت زیست محیطی‬
‫بر اساس استاندارد ‪ISO 14001:1996‬‬
‫بخش اول ‪ :‬آشنایی با مفاهیم استاندارد‬
‫بخش دوم ‪ :‬تشریح الزامات استاندارد‬
‫بخش سوم ‪ :‬مستند سازی سیستم مدیریت‬
‫‪1‬‬
‫‪FRS‬‬
‫بخش اول‬
‫كليات‬
‫‪2‬‬
‫‪FRS‬‬
‫تاريخچه ـ نقش محيط زيست‬
‫محيط زيست براي بشر ‪ 2‬نقش عمده را ايفاء مي نمايد‪:‬‬
‫‪ -1‬منبعي براي تامين منابع اوليه براي رشد و ادامه حيات بشر كه‬
‫شامل زمين‪ ،‬هوا‪ ،‬آب‪ ،‬انرژي‪ ،‬غذا و ‪ ...‬مي باشد‪.‬‬
‫‪ -2‬مكاني براي دفع (دفن) مواد زائد توليد شده نظير انواع آالينده هاي‬
‫جامد‪ ،‬مايع و گازي شكل كه به عنوان محصوالت فرعي فعاليتهاي‬
‫توليدي هستند‪ ،‬مي باشد‪.‬‬
‫‪3‬‬
‫‪FRS‬‬
‫تاريخچه ـ اقدامات مهم‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫•‬
‫•‬
‫‪4‬‬
‫تا قبل از استفاده گستره از منابع نفتي‪ ،‬كره زمين ظرفيت پااليش االينده هاي توليد‬
‫شده بوسيله بشر را دارا بود‪.‬‬
‫سال ‪ :1964‬كنفرانس اروپا در زمينه الودگي هوا‬
‫سال ‪ :1968‬عهدنامه كشورهاي افريقايــي در مورد حفاظت ازمنابع طبيعي‬
‫سال ‪ :1972‬كنفرانس استكهلم‬
‫تنها يك كره زمين وجود دارد‬
‫تشكيل ‪UNEP‬‬
‫‪FRS‬‬
‫تاريخچه ـ اقدامات مهم (ادامه)‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪5‬‬
‫سال ‪ :1979‬كنفرانس جهاني اب و هوا (ژنو)‬
‫سال ‪ :1980‬كنفرانس بررسي علل گرم شدن كره زمين (اتريش)‬
‫سال ‪ :1989‬كنفرانس هواشناسي تورنتو ـ حذف ‪ %20‬از دي اكسيد كربن تا سال‬
‫‪ 2000‬ميالدي‬
‫سال ‪ :1992‬كنفرانس ريو‬
‫‪FRS‬‬
‫كنفرانس ريو‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪6‬‬
‫در ريو دوژانيرو برزيل برگزار شد‪.‬‬
‫حدود ‪ 150‬مقام عاليرتبه از كشورهاي جهان در ان شركت داشتند‪.‬‬
‫بيانيه اين كنفرانس با ‪ 27‬اصل ـ منشور زمين‬
‫اصل ‪ 12‬بيانيه ريو تاكيد بر تدوين استانداردهاي زيست محيطي‬
‫‪FRS‬‬
‫اصل ‪ 12‬ريو‬
‫اين اصل بر سه موضوع زير تاكيد دارد‪:‬‬
‫‪-1‬توسعه پايدار‬
‫‪ -2‬تجارت ازاد جهاني‬
‫‪ -3‬تدوين استانداردهاي بين المللي‬
‫‪7‬‬
‫‪FRS‬‬
‫تدوين استانداردهاي زيست محيطي‬
‫پس از كنفرانس ريو در سه حركت متمايز از هم كار تدوين استانداردهاي زيست محيطي‬
‫شروع شد‪:‬‬
‫(‪ )1992‬ـ اين‬
‫‪ -1‬استاندارد ‪ BS 7750‬توسط موسسه استاندارد انگلستان‬
‫استاندارد در سال ‪ 1995‬باطل اعالم شد و استاندارد ايزو ‪ 14001‬جايگزين ان شد‪.‬‬
‫‪ -2‬تدوين استاندارد ‪ EMAS‬ـ مختص كشورهاي عضو اتحاديه اروپا‬
‫‪ -3‬تدوين استانداردهاي ايزو ‪ 14000‬توسط سازمان جهاني ‪ISO‬‬
‫‪8‬‬
‫‪FRS‬‬
‫سري استانداردهاي ايزو ‪14000‬‬
‫‪ ‬ايزو ‪ :14001‬الزامات همراه با راهنماي استاندارد‬
‫‪ ‬ايزو ‪ :14004‬راهنما ي استقرار سيستم‬
‫‪ ‬ايزو ‪ :14040‬ارزيابي چرخه حيات )‪(LCA‬‬
‫‪ ‬ايزو ‪ :14020‬نشانه گذاري زيست محيطي )‪(EL‬‬
‫‪ ‬ايزو ‪ :14030‬ارزيابي عملكرد زيست محيطي )‪(EPE‬‬
‫‪ ‬ايزو ‪ :14010‬مميزي زيست محيطي )‪(EA‬‬
‫‪ ‬ايزو ‪ :14050‬اصطالحات و تعاريف‬
‫‪ ‬ایزو ‪ :14060‬جنبه های زيست محيطی دراستانداردهای محصول‬
‫‪9‬‬
‫‪FRS‬‬
‫مزاياي استقرار استاندارد ايزو ‪14000‬‬
‫‪ ‬كاهش مصرف منابع‬
‫‪ ‬كاهش مصرف انرژي‬
‫‪ ‬افزايش بهره وري‬
‫‪ ‬اجتناب از وقوع يا محدود سازي وضعيتهاي اضطراري‬
‫‪ ‬كاهش اثرات زيانبار فعاليتهاي صنايع بر محيط زيست‬
‫‪ ‬تشويق به استفاده از انرژيهاي تجديد پذير‬
‫‪ ‬ايجاد بستر مناسب براي استفاده از موادي كه اثرات سوء كمتري بر محيط زيست‬
‫دارند‪.‬‬
‫‪10‬‬
‫‪FRS‬‬
‫الگوي سيستم مديريت زيست محيطي بر مبناي استاندارد‬
‫‪ISO 14001:1996‬‬
‫بررسي اوليه‬
‫‪ -2-4‬تعريف خط مشي‬
‫‪ -6-4‬بازنگري مديريت‬
‫زيست محيطي‬
‫بهبود مستمر‬
‫‪ -3-4‬طرح ريزي‬
‫‪ -4-4‬اجرا و عمليات‬
‫‪-1-3-4‬شناساي يوارزيابي جنبههاي زيست‬
‫محيطي‬
‫‪-1-4-4‬ساختارسازمانيومسئوليتها‬
‫‪ -2-3-4‬قوانين و مقررات‬
‫‪-2-4-4‬اموزش‪،‬اگاهيو صالحيت‬
‫‪ -3-3-4‬اهداف كالن و خرد زيست محيطي‬
‫‪ -3-4-4‬ارتباطات‬
‫‪-4-3-4‬برنامههايزيستمحيطي‬
‫‪ -4-4-4‬مستندسازي‬
‫‪ -5-4-4‬كنترل مدارك‬
‫‪ -6-4-4‬كنترلهاي عملياتي‬
‫‪11‬‬
‫‪FRS‬در شرايط اضطراري‬
‫‪ -7-4-4‬امادگي و واكنش‬
‫‪ -5-4‬بررسي و اقدام اصالحي‬
‫‪ -1-5-4‬پايشو اندازه گيري‬
‫‪-2-5-4‬اقداماصالحيو پيشگيرانه‬
‫‪ -3-5-4‬سوابق‬
‫‪ -4-5-4‬مميزي داخلي‬
‫بخش دوم‬
‫خط مشي زيست محيطي‬
‫‪12‬‬
‫‪FRS‬‬
‫‪ -2-4‬خط مشي زيست محيطي‬
‫مديريت رده باال بايد خط مشي زيست محيطي سازمان را تعريف و اطمينان حاصل نمايد كه‬
‫اين خط مشي‪:‬‬
‫الف متناسب با ماهيت‪ ،‬وسعت و پيامدهاي زيست محيطي فعاليتها‪ ،‬محصوالت و خدمات ان باشد‪.‬‬
‫ب شامل تعهد به بهبود مستمر و پيشگيري از الودگي باشد‪.‬‬
‫ج شامل تعهد به تبعيت از قوانين و مقررات زيست محيطي مربوطه و نيز الزامات ديگري كه سازمان‬
‫انها را تقبل نموده است‪ ،‬باشد‪.‬‬
‫د چارچوبي براي تعيين و بازنگري اهداف كالن و اهداف خرد زيست محيطي ارائه نمايد‪.‬‬
‫ه مدون‪ ،‬اجرا و برقرار نگهداشته شده و به كليه كاركنان ابالغ شده باشد‪.‬‬
‫و براي عموم قابل دسترس باشد‪.‬‬
‫‪13‬‬
‫‪FRS‬‬
‫ويژگيهاي خط مشي زيست محيطي‬
‫‪ ‬پايه و اساس سيستم است‪.‬‬
‫‪ ‬مختص همان سازمان است‪.‬‬
‫‪ ‬درج عبارتهاي ”بهبود مستمر“ ‪” ،‬تعهد به تطابق با قوانين و مقررات“ و ”پيشگيري‬
‫از الودگي“ در ان الزامي است‪.‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪14‬‬
‫قابل فهم براي همه باشد‪.‬‬
‫موارد عنوان شده در ان بايد در عمل قابل دفاع باشد‪.‬‬
‫يك سند پويا و زنده است‪.‬‬
‫خط مشي مي تواند توسط مديري امضاء شود كه اختيارات كافي در تخصيص منابع‬
‫الزم براي سيستم را دارا باشد‪.‬‬
‫‪FRS‬‬
‫سه ركن اصلي استاندارد ايزو ‪14001‬‬
‫هوا‬
‫خاک‬
‫‪15‬‬
‫آب‬
‫‪FRS‬‬
‫مراحل پيشگيري از الودگي‬
Source Reduction
Recycling
Waste Management
Safe disposal
FRS
16
‫پيشگيري از الودگي از ديد استاندارد‬
‫استفاده از فرايندها‪ ،‬روشهاي كاري‪ ،‬مواد يا محصوالتي كه موجب حذف‪ ،‬كاهش يا كنترل‬
‫الودگي مي شود‪ .‬مانند بازيافت مواد‪ ،‬تصفيه مواد‪ ،‬اصالح و تغيير فرايندها‪ ،‬طراحي‬
‫مكانيزمهاي كنترلي‪ ،‬استفاده بهينه از منابع و يا جايگزيني مواد (استفاده از سوختهاي‬
‫تميزتر) مي باشد‪.‬‬
‫‪17‬‬
‫‪FRS‬‬
‫بهبود مستمر‬
‫بهبود مستمر مي تواند درقالب موارد زير مورد توجه قرارگيرد‪:‬‬
‫‪ -1‬سيستم هاي مديريتي‪ ،‬نظير اصالح شرح وظايف و مسوئليتها‪.‬‬
‫‪ -2‬فرايندها‪ ،‬نظير طراحي مجدد فرايندها‪ ،‬استفاده از تكنولوژيهاي تميزتر‪ ،‬كاهش ضايعات‪،‬‬
‫افزايش بازده‪ ،‬كاهش مصرف انرژي‪.‬‬
‫‪ -3‬محصوالت‪ ،‬نظير كاهش مصرف مواد اوليه‪ ،‬استفاده از مواد اوليه كه اثرات زيست محيطي‬
‫كمتري دارند‪.‬‬
‫‪ -4‬منابع طبيعي‪ ،‬نظير استفاده از انرژيهاي تجديدپذير‪ ،‬بازيافت انرژي‪ ،‬استفاده از مواد تجديدپذير‬
‫و مواد قابل بازيافت‪.‬‬
‫‪-5‬اموزش‪ ،‬نظير اموزش كاركنان‪ ،‬مشتريان و پيمانكاران‪.‬‬
‫‪18‬‬
‫‪FRS‬‬
‫بخش سوم‬
‫شناسايــي و ارزيابي جنبه هاي زيست محيطي‬
‫‪19‬‬
‫‪FRS‬‬
‫‪ -1-3-4‬جنبه هاي زيست محيطي ـ متن استاندارد‬
‫سازمان بايد روش يا روشهاي اجرايــي براي شناسايــي جنبه هاي زيست محيطي فعاليتها‪،‬‬
‫محصوالت يا خدمات خود كه مي تواند انها را كنترل كند و بتوان انتظار داشت كه بر انها‬
‫تاثيرگذار باشد‪ ،‬به منظور تعيين ان جنبه هايــي كه پيامدهاي بارزي بر محيط زيست داشته يا‬
‫مي توانند داشته باشند ايجاد نموده و برقرار نگهدارد‪ .‬سازمان بايد اطمينان حاصل نمايد كه‬
‫جنبه هاي مربوط به اين پيامدهاي بارز در تعيين اهداف كالن زيست محيطي منظور شده‬
‫است‪.‬‬
‫سازمان بايد اين اطالعات را به روز نگهداري نمايد‪.‬‬
‫‪20‬‬
‫‪FRS‬‬
‫الزامات خواسته شده در استاندارد‬
‫‪ -1‬شناسايــي جنبه هاي زيست محيطي‬
‫‪ -2‬ارزيابي جنبه هاي زيست محيطي (پيامدهاي بارز)‬
‫‪ -3‬تقسيم بندي جنبه ها از ديد كنترل و تاثيرگذاري (مستقيم و غير مستقيم)‬
‫‪ -4‬چگونگي كنترل جنبه هاي زيست محيطي بارز‬
‫‪ -5‬نگهداري سوابق‬
‫‪ -6‬به روز نگهداشتن جنبه ها‬
‫‪21‬‬
‫‪FRS‬‬
‫شناسايــي جنبههاي زيست محيطي‬
‫پيوست الف استاندارد ايزو ‪ 14001‬تاكيد دارد كه در شناسايــي جنبه هاي زيست محيطي موارد‬
‫زير مدنظر قرار گيرد‪:‬‬
‫‪ -1‬نشر در هوا‬
‫‪ -2‬رها شدن در اب‬
‫‪ -3‬مديريت پسماند‬
‫‪ -4‬الودگي زمين‬
‫‪ -5‬استفاده از مواد خام و منابع طبيعي‬
‫‪ -6‬ساير موارد زيست محيطي و موارد مربوط به جامعه‬
‫‪22‬‬
‫‪FRS‬‬
‫شناسايــي جنبه هاي زيست محيطي (ادامه)‬
‫پيوست الف استاندارد ايزو ‪ 14001‬تاكيد دارد كه براي شناسايــي جنبه هاي زيست محيطي‬
‫فعاليتها‪ ،‬خدمات و محصوالت سازمان شرايط زير در نظر گرفته شود ‪:‬‬
‫‪ -1‬شرايط عادي (نرمال) كار‬
‫‪ -2‬شرايط غير عادي (غير نرمال) كار نظير شرايط متوقف كردن و شروع كار‪ ،‬عدم اموزش‬
‫پرسنل‪ ،‬عدم ‪ PM‬مناسب و ‪...‬‬
‫‪-3‬شرايط اضطراري نظير اتش سوزي‪ ،‬انفجار‪ ،‬سيل‪ ،‬نشت گاز سمي و ‪...‬‬
‫‪23‬‬
‫‪FRS‬‬
‫كارگاه شماره ‪1‬‬
‫موضوع‪ :‬شناسايــي جنبه هاي زيست محيطي‬
‫مرجع‪ :‬متن پيوست مستندات شركت كنندگان‬
‫مدت زمان‪ 15 :‬دقيقه براي هر گروه‬
‫نحوه ارائه‪ :‬جنبه هاي زيست محيطي شناسايــي شده توسط نماينده گروه ارائه شده و‬
‫بقيه شركت كنندگان نيز نظرات تكميلي خود را ارائه مي نمايند‪ .‬در نهايت جمع بندي‬
‫كلي توسط مدرس صورت مي گيرد‪.‬‬
‫‪24‬‬
‫‪FRS‬‬
‫نمونه اي از فرم شناسايــي جنبه هاي زيست محيطي‬
‫رديف‬
‫تهيه كننده‪:‬‬
‫‪25‬‬
‫جنبه زيست محيطي‬
‫اثرزيست محيطي‬
‫شرايط ايجاد‬
‫تاريخ‪:‬‬
‫تائيد كننده‪:‬‬
‫‪FRS‬‬
‫م‪ /‬غ م‬
‫نحوه كنترل‬
‫چرا ارزيابي زيست محيطي؟‬
‫ا‬
‫اصوال سازمان ها به دو دليل عمده زير نيازمند اتخاذ روشي براي ارزيابي جنبه هاي زيست‬
‫محيطي شناسايــي شده خود هست‪.‬‬
‫‪ -1‬اگر همه جنبه ها را مهم تلقي كنند مثل انست كه هيچ جنبه اي مهم تلقي نشده است‪.‬‬
‫‪ -2‬منابع مالي‪ ،‬فيزيكي و انساني سازمانها محدود مي باشد‪.‬‬
‫‪26‬‬
‫‪FRS‬‬
‫ارزيابي جنبه هاي زيست محيطي‬
‫هرچند كه در مورد نحوه ارزيابي جنبههاي زيست محيطي استاندارد ايزو ‪ 14001‬سكوت‬
‫اختيار كرده ولي در استاندارد ايزو ‪ 14004‬به معيارهايــي اشاره شده است‪ .‬به هرصورت‬
‫روشي كه سازمان براي ارزيابي جنبه هاي زيست محيطي خود ارائه مي دهد بايد منطقي‪،‬‬
‫قابل اجرا و قابل دفاع بوده و كليه سوابق ان در هنگام مميزي قابل ارائه باشد‪.‬‬
‫‪27‬‬
‫‪FRS‬‬
‫بخش چهارم‬
‫الزامات قانوني و ديگر الزامات‬
‫‪28‬‬
‫‪FRS‬‬
‫بند ‪ -2-3-4‬الزامات قانوني و ديگر الزامات ـ متن استاندارد‬
‫سازمان بايد روش اجرايــي براي شناسايــي و دستيابي به الزامات قانوني و ساير الزاماتي كه‬
‫سازمان تقبل كرده است و قابل اعمال به جنبه هاي زيست محيطي فعاليتها‪ ،‬محصوالت يا‬
‫خدمات ان باشد‪ ،‬ايجاد كرده و برقرار نگهدارد‪.‬‬
‫‪29‬‬
‫‪FRS‬‬
‫نمونه هايــي از قوانين و مقررات‬
‫‪ ‬الزاماتي كه مختص يك فعاليت مي باشد‪.‬‬
‫‪ ‬الزاماتي كه مختص محصول يا خدمات ارائه شده توسط سازمان مي باشد‪.‬‬
‫‪ ‬الزاماتي كه مختص ان صنعت خاص مي باشد‪.‬‬
‫‪ ‬قوانين و مقررات زيست محيطي‪.‬‬
‫‪ ‬مجوزها‪ ،‬گواهي ها و الزاماتي از اين قبيل‪.‬‬
‫‪30‬‬
‫‪FRS‬‬
‫بخش پنجم‬
‫اهداف كالن و خرد زيست محيطي‬
‫‪31‬‬
‫‪FRS‬‬
‫بند ‪ 3-3-4‬اهداف كالن و خرد زيست محيطي ـ متن استاندارد‬
‫سازمان بايد اهداف كالن و اهداف خرد زيست محيطي مدوني‪ ،‬در هر بخش و سطحي در درون‬
‫سازمان كه مرتبط باشد‪ ،‬ايجاد كرده و برقرار نگهدارد‪.‬‬
‫سازمان هنگام تعيين و بازنگري اهداف كالن و خرد بايد الزامات قانوني و ساير الزامات‪ ،‬جنبه‬
‫هاي زيست محيطي بارز خود‪ ،‬گزينههاي فناوري و الزامات مالي و عملياتي و بازرگاني خود و‬
‫نظرات طرفهاي ذينفع را در نظر بگيرد‪.‬‬
‫اهداف كالن و اهداف خرد بايد با خط مشي زيست محيطي و از جمله تعهد به پيشگيري از الودگي‬
‫سازگار باشد‪.‬‬
‫‪32‬‬
‫‪FRS‬‬
‫نكاتي درباره اهداف كالن و خرد‬
‫‪ -1‬اهداف كالن نبايد بلند پروازانه باشند‪.‬‬
‫‪ -2‬اهداف كالن مي بايست حتي االمكان كمي باشد‪ .‬مثال‪ %30 :‬كاهش در مصرف اب‬
‫‪ -3‬زمان شروع و زمان خاتمه تحقق هدف كالن بايد مشخص باشد‪ .‬مثال‪ %30 :‬كاهش مصرف اب در طي سه‬
‫سال از ابتداي سال ‪ 1381‬تا پايان سال ‪.1383‬‬
‫‪ -4‬مبناي زماني كه هدف كالن نسبت به ان سنجيده شده است مشخص گردد‪ .‬مثال‪ %30 :‬كاهش مصرف اب‬
‫نسبت به سال ‪1380‬‬
‫‪ -5‬به منظور معني و مفهوم داشتن اهداف كالن‪ ،‬درصورت امكان شاخصي تعريف شود‪ .‬مثال‪ %30 :‬كاهش‬
‫مصرف اب به ازاي هر تن توليد‬
‫‪ -6‬اهداف خرد بايست برگرفته از اهداف كالن بوده و واقع بينانه انتخاب شوند‪.‬‬
‫‪ -7‬اهداف كالن و خرد بايستي به منظور ضمانت اجرايــي توسط مديريت ارشد سازمان تائيد شوند‪.‬‬
‫‪ -8‬برخي از اهداف كالن ممكن است فاقد اهداف خرد باشند‪.‬‬
‫‪33‬‬
‫‪FRS‬‬
‫مثالي از يك هدف كالن و اهداف خرد ان‬
‫شركت كالبه در نظر دارد در طي سالهاي ‪ 1381‬تا ‪ 1383‬به مقدار ‪ %30‬در مصرف انرژي صرفه‬
‫جويــي نمايد‪ .‬سال مبناء‪ ،‬سال ‪ 1380‬بوده و شاخص هدف كالن‪ Kwh ،‬مي باشد‪.‬‬
‫تن محصول‬
‫اهداف خرد اين شركت به شرح زير مي باشند‪:‬‬
‫‪ %12 -1‬صرفه جويــي درطي سال ‪1381‬‬
‫‪ %10 -2‬صرفه جويــي در طي سال ‪1382‬‬
‫‪ %8 -3‬صرفه جويــي در طي سال ‪1383‬‬
‫‪34‬‬
‫‪FRS‬‬
‫بخش ششم‬
‫برنامه هاي زيست محيطي‬
‫‪35‬‬
‫‪FRS‬‬
‫بند ‪ 4-3-4‬برنامه هاي زيست محيطي ـ متن استاندارد‬
‫سازمان بايد برنامه يا برنامه هايــي براي دستيابي به اهداف كالن و اهداف خرد ايجاد كرده و برقرار‬
‫نگهدارد كه بايد شامل موارد زير باشد‪:‬‬
‫الف ـ تعيين مسوئليتها براي دستيابي به اهداف كالن و اهداف خرد در هر بخش و سطحي از‬
‫سازمان كه مربوط باشد‪.‬‬
‫ب ـ نحوه و زمان بندي دستيابي به انها‬
‫اگر پروژه اي به پيشرفتهاي جديد و به فعاليتها‪ ،‬محصوالت يا خدمات جديد يا تغيير يافته اي‬
‫مربوط باشد‪ ،‬برنامه يا برنامه ها بايد هر جا كه الزم است اصالح شوند تا نسبت به اعمال مديريت‬
‫زيست محيطي در مورد اينگونه پروژه ها اطمينان حاصل شود‪.‬‬
‫‪36‬‬
‫‪FRS‬‬
‫برخي نكات درباره برنامه هاي زيست محيطي‬
‫‪ -1‬به منظور تحقق برنامه هاي زيست محيطي‪ ،‬هر برنامه مي بايست شامل‪ ،‬مراحل اجراي برنامه‪،‬‬
‫زمان شروع‪ ،‬زمان خاتمه‪ ،‬مسوئل اجرا‪( ،‬مسوئل پيگيري) و مراحل پايش برنامه و منابع مورد‬
‫نياز باشد‪.‬‬
‫‪ -2‬بهتر است كه هر برنامه زيست محيطي از طريق كد گذاري با اهداف كالن و خرد مربوطه‪،‬‬
‫ارتباط داشته باشد‪.‬‬
‫‪ -3‬منابع مورد نياز مي تواند مواردي نظير منابع فيزيكي‪ ،‬مالي‪ ،‬تخصصي و تجهيزاتي باشد‪.‬‬
‫‪ -4‬به محض تغيير در محصوالت‪ ،‬فرايندها‪ ،‬تجهيزات‪ ،‬قوانين و مقررات مي بايست برنامه ها مورد‬
‫بازنگري قرار گيرند‪.‬‬
‫‪37‬‬
‫‪FRS‬‬
‫كارگاه شماره ‪2‬‬
‫موضوع‪ :‬تدوين اهداف كالن‪ ،‬خرد و برنامه هاي زيست محيطي براي شرکت ‪FRS‬‬
‫مدت زمان‪ 30 :‬دقيقه‬
‫‪38‬‬
‫‪FRS‬‬
‫بخش هفتم‬
‫ساختار و مسوئليت‬
‫‪39‬‬
‫‪FRS‬‬
‫بند ‪ -1-4-4‬ساختار و مسوئليت ـ متن استاندارد‬
‫وظايف‪ ،‬مسوئليتها و اختيارات بايد تعيين‪ ،‬مدون و ابالغ شوند تا مديريت زيست محيطي موثر تسهيل شود‪.‬‬
‫مديريت بايد منابع ضروري را براي اجرا و كنترل سيستم مديريت زيست محيطي فراهم نمايد‪ .‬اين منابع شامل منابع انساني و‬
‫مهارتهاي تخصصي‪ ،‬فن اوري و منابع مالي مي گردد‪.‬‬
‫مديريت رده باال سازمان بايد نماينده يا نمايندگان مديريت مشخصي را منصوب نمايد كه صرف نظر از ساير مسوئليتها‪ ،‬بايد‬
‫داراي وظايف‪ ،‬مسوئليتها و اختيارات معيني براي موارد زير باشند‪:‬‬
‫الف ـ حصول اطمينان از اينكه الزامات مديرت زيست محيطي بر طبق اين استاندارد تعيين‪ ،‬اجرا و حفظ مي شود‪.‬‬
‫ب ـ گزارش دهي در مورد عملكرد سيستم مديريت زيست محيطي به مديريت رده باال به منظور بازنگري و به عنوان پايه اي‬
‫براي بهبود سيستم مديريت زيست محيطي‪.‬‬
‫‪40‬‬
‫‪FRS‬‬
‫موارد مهم در بند ‪1-4-4‬‬
‫ا‬
‫‪ -1‬تعيين مسوئليتها‪ ،‬وظايف و اختيارات پرسنل (مثالتدوين شرح شغل ها)‪.‬‬
‫‪ -2‬ابالغ موارد فوق به پرسنل‪.‬‬
‫‪ -3‬تامين منابع ضروري نظير منابع انساني‪ ،‬مالي‪ ،‬تجهيزاتي و تكنولوژيكي با رويكرد جهت‬
‫دهي منابع موجود و استفاده از ظرفيتهاي خالي‪.‬‬
‫‪ -4‬تعيين يك يا چند نماينده مديريت‪.‬‬
‫‪ -5‬جهت پوشش دادن به الزامات اين بند مي توان از ماتريس وظايف و مسوئليتها سود‬
‫جست‪.‬‬
‫‪41‬‬
‫‪FRS‬‬
‫بخش هشتم‬
‫اموزش‪ ،‬اگاهي و صالحيت‬
‫‪42‬‬
‫‪FRS‬‬
‫بند ‪ -2-2-4‬اموزش‪ ،‬اگاهي و صالحيت ـ متن استاندارد‬
‫سازمان بايد نيازهاي اموزشي را مشخص كند و بايد مقرر نمايد تمام كاركناني كه كار انها‬
‫ممكن است پيامد بارزي بر محيط زيست داشته باشد‪ ،‬اموزشهاي مناسب را ديده باشند‪.‬‬
‫سازمان بايد روشهاي اجرايــي ايجاد كرده و برقرار نگهدارد كه كاركنان يا اعضاي خود را در‬
‫هر بخش و سطح مربوطه از موارد زير اگاه نمايد‪:‬‬
‫‪43‬‬
‫‪FRS‬‬
‫بند ‪ -2-2-4‬اموزش‪ ،‬اگاهي و صالحيت ـ متن استاندارد (ادامه)‬
‫الف ـ اهميت انطباق با خط مشي و روشهاي اجرايــي زيست محيطي‪ ،‬با الزامات سيستم مديريت‬
‫زيستمحيطي‪.‬‬
‫ب ـ پيامدهاي زيستمحيطي بارز اعم از بالفعل يا بالقوه حاصل از فعاليتهاي كاري انان و منافع‬
‫زيستمحيطي ناشي از عملكرد بهبود يافته افراد‪.‬‬
‫ج ـ نقش و مسوئليت هاي خود در حصول انطباق با خط مشي و روشهاي اجرايــي زيست محيطي‬
‫و با الزامات سيستم مديريت زيستمحيطي و از جمله با الزامات امادگي و واكنش در وضعيت‬
‫اضطراري‪.‬‬
‫د ـ عواقب بالقوه عدول از روشهاي اجرايــي عملياتي مشخص شده‪.‬‬
‫افراد انجام دهنده وظايفي كه مي تواند باعث پيامدهاي زيستمحيطي بارز بشود بايد‪ ،‬از لحاظ‬
‫تحصيالت‪ ،‬اموزش و يا تجربه مناسب‪ ،‬واجد صالحيت باشند‪.‬‬
‫‪44‬‬
‫‪FRS‬‬
‫چه افرادي نيازمند اموزش مي باشند؟‬
‫‪ -1‬كاركنان پيمانكاراني كه در سايت حضور دارند‪.‬‬
‫‪ -2‬افراد تازه استخدام شده‪.‬‬
‫‪ -3‬افراد كه به پستهاي جديد منتقل شده اند‪.‬‬
‫‪ -4‬افرادي كه فعاليت انها اثر زيست محيطي بارز دارد‪.‬‬
‫گرفته اند‪.‬‬
‫‪ -5‬افرادي كه تجهيزات جديدي را براي انجام كارها به خدمت‬
‫‪ -6‬افرادي كه نحوه انجام فعاليتشان بواسطه تغيير نوع فرايند‪ ،‬تغيير پيدا كرده است‪.‬‬
‫‪ -7‬افرادي كه نحوه انجام فعاليتشان بواسطه تغيير در قوانين و مقررات‪ ،‬مي بايست اصالح شود‪.‬‬
‫‪ -8‬افرادي كه نحوه عملكرد انها رضايت بخش نيست‪.‬‬
‫‪45‬‬
‫‪FRS‬‬
‫بخش نهم‬
‫ارتباطات‬
‫‪46‬‬
‫‪FRS‬‬
‫بند ‪ -3-4-4‬ارتباطات ـ متن استاندارد‬
‫سازمان بايد با توجه به جنبههاي زيستمحيطي و سيستم مديريت زيست محيطي خود روشهاي‬
‫اجرايــي براي موارد زير ايجاد كرده و برقرار نگهدارد‪:‬‬
‫الف ـ ارتباطات بين سطوح و بخشهاي مختلف در درون سازمان‪.‬‬
‫ب ـ دريافت‪ ،‬مدون كردن و پاسخگويــي به اطالعات واصله از طرفهاي ذينفع بيرون از سازمان ‪.‬‬
‫سازمان بايد فرايندهايــي براي ارتباطات با بيرون سازمان در خصوص جنبه هاي زيست محيطي‬
‫بارز در نظر گرفته و تصميمات خود را ثبت كند‪.‬‬
‫‪47‬‬
‫‪FRS‬‬
‫ارتباطات‬
‫(ادامه)‬
‫‪ -1‬ارتباطات درون سازماني‬
‫مكانيزمي براي برقراري ارتباطات درون سازماني طراحي كنيد‪ .‬بدين منظور مي توانيد از ابزارهايــي‬
‫نظير روزنامه ديواري‪ ،‬خبرنامه داخلي‪ ،‬صندوق پيشنهادات‪ ،‬تابلوهاي ديواري و ‪ ...‬استفاده كنيد‪.‬‬
‫هم چنين مسوئليت تمامي افراد درگير در مكانيزم فوق را تعريف كنيد‪.‬‬
‫‪ -2‬ارتباطات برون سازماني‬
‫مكانيزمي براي دريافت‪ ،‬ثبت‪ ،‬پيگيري و پاسخگويــي به كليه ارتباطي كه از بيرون سازمان انجام مي‬
‫گيرد‪ ،‬طراحي كنيد‪ .‬هم چنين الزم است كه ارتباطات سازمان با مخاطبان برون سازماني‬
‫‪48‬‬
‫‪FRS‬‬
‫ارتباطات‬
‫(ادامه)‬
‫نظير همسايگان‪ ،‬سازمانهاي محلي‪ ،‬پيمانكاران‪ ،‬نهادهاي قانون گذار و نيز نهادهاي درگير در‬
‫ا‬
‫شرايط اضطراري نظير اورژانس‪ ،‬اتش نشاني و ‪ ...‬كامال تعريف شود‪.‬‬
‫براي برقراري ارتباطات برون سازماني مي توانيد از ابزارهايــي نظير گزارشات ساليانه‪ ،‬انتشارات‬
‫انجمنهاي صنعتي‪ ،‬جرايد و رسانه هاي جمعي‪ ،‬تبليغات و ‪ ...‬استفاده كنيد‪.‬‬
‫‪ -3‬اطمينان حاصل كنيد ارتباطات همواره دو طرفه بوده و موثر مي باشد‪.‬‬
‫‪49‬‬
‫‪FRS‬‬
‫بخش دهم‬
‫مستندسازي و كنترل مستندات‬
‫‪50‬‬
‫‪FRS‬‬
‫بند ‪ -4-4-4‬مستندسازي ـ متن استاندارد‬
‫سازمان بايد براي موارد زير اصالحات را برروي كاغذ يا به صورت الكـترونيكي ايجاد نموده و برقرار‬
‫نگهدارد‪:‬‬
‫الف ـ تشريح عناصر اصلي سيستم مديريت و روابط متقابل بين انها‬
‫ب ـ رجوع دادن به مستندات مرتبط‬
‫‪51‬‬
‫‪FRS‬‬
‫چه مستنداتي مورد نياز است؟‬
‫‪‬در استاندارد ايزو ‪ ،14000‬حداقل مستندات مورد نياز با عبارت‪:‬‬
‫”‪“The organization shall establish documented procedure.‬‬
‫مشخص شده است‪.‬‬
‫‪‬حجم مستندات يك سازمان تابعي از بزرگي سازمان‪ ،‬پيچيدگي فرايندها و سطح تحصيالت‬
‫پرسنل مي باشد‪.‬‬
‫‪52‬‬
‫‪FRS‬‬
‫بند ‪ -5-4-4‬كنترل مدارك ـ متن استاندارد‬
‫سازمان بايد روش هاي اجرايــي براي كنترل تمام مدارك موردنياز اين استاندارد ايجاد نموده و‬
‫برقرار نگهدارد تا اطمينان حاصل كند كه‪:‬‬
‫الف ـ محل مدارك معلوم است‪.‬‬
‫ب ـ مدارك بطور ادواري بازنگري و درصورت لزوم تجديدنظر ميشوند و مناسب بودن انها مورد‬
‫تائيد افراد مجاز قرار مي گيرد‪.‬‬
‫ج ـ نسخههاي جاري مدارك مربوطه در تمام محلهايــي كه عمليات اساسي براي كاركرد موثر سيستم‬
‫مديريت زيست محيطي در انها انجام مي گيرد در دسترس مي باشند‪.‬‬
‫‪53‬‬
‫‪FRS‬‬
‫بند ‪ -5-4-4‬كنترل مدارك ـ متن استاندارد (ادامه)‬
‫د ـ مدارك منسوخ به موقع از تمام محلهاي صدور و محلهاي استفاده انها خارج مي شوند‪ ،‬يا به‬
‫طريق ديگري از عدم استفاده ناخواسته انها اطمينان حاصل مي گردد‪.‬‬
‫ر ـ تمام مدارك منسوخ از نظر قانوني و يا حفظ دانش نگهداري مي شوند به نحو مناسبي مشخص‬
‫مي گردند‪.‬‬
‫مدارك بايد خوانا‪ ،‬تاريخ دار (با ذكر تاريخهاي تجديد نظر انها) و به راحتي قابل شناسايــي باشند و‬
‫به نحو منظمي نگهداري و براي دوره زماني مشخص حفظ شوند‪ .‬روشهاي اجرايــي و مسوئليتها در‬
‫ارتباط با تهيه و تغيير انواع مختلف مدارك بايد مشخص و برقرار نگهداري شوند‪.‬‬
‫‪54‬‬
‫‪FRS‬‬
‫بخش يازدهم‬
‫كنترل عمليات‬
‫‪55‬‬
‫‪FRS‬‬
‫بند ‪ -6-4-4‬كنترل عمليات ـ متن استاندارد‬
‫سازمان بايد عمليات و فعاليتهايــي را كه در ارتباط با جنبه هاي زيست محيطي بارز در راستاي خط‬
‫مشي‪ ،‬هداف كالن و اهداف خرد خود هستند مشخص نمايد‪ .‬سازمان بايد اين فعاليتها را كه شامل‬
‫نگهداري نيز هستند‪ ،‬به طرق زير برنامه ريزي كند تا اطمينان حاصل نمايد كه تحت شرايط مشخص‬
‫شده به انجام ميرسند‪.‬‬
‫الف ـ ايجاد و برقراري روشهاي اجرايــي مدون براي پوشش دادن وضعيتهايــي كه نبود انها ممكن است‬
‫منجر به انحراف از خط مشي و اهداف كالن و اهداف خرد زيست محيطي گردد‪.‬‬
‫‪56‬‬
‫‪FRS‬‬
‫بند ‪ -6-4-4‬كنترل عمليات ـ متن استاندارد (ادامه)‬
‫ب ـ مشخص نمودن معيارهاي عملياتي در روش هاي اجرايــي‪.‬‬
‫ج ـ ايجاد و برقراري روشهاي اجرايــي مرتبط با جنبههاي زيست محيطي بارز و قابل شناسايــي‬
‫محصوالت و خدمات مورد استفاده سازمان و ابالغ روش هاي اجرايــي و الزامات مربوطه به عرضه‬
‫كنندگان و پيمانكاران‪.‬‬
‫‪57‬‬
‫‪FRS‬‬
‫سوئال‪ :‬چه زماني يك فعاليت نيازمند تدوين روش اجرايــي يا دستورالعمل مي باشد؟‬
‫جواب‪ :‬هنگامي كه نبودن روش اجرايــي يا دستورالعمل مدون به انحراف از خط مشي‪ ،‬اهداف و برنامه‬
‫هاي زيست محيطي شود‪.‬‬
‫‪58‬‬
‫‪FRS‬‬
‫نمونه هايــي از عملياتي كه بايد تحت كنترل باشند‪:‬‬
‫‪‬تحقيق‪ ،‬توسعه و عمليات طراحي و مهندسي‬
‫‪‬خريد‬
‫‪‬قراردادها‬
‫‪‬جابجايــي و انبارش مواد اوليه‪ ،‬مياني و محصول‬
‫‪‬مكانيزمهاي مربوط به توليد و نگهداري محصول‬
‫‪‬ازمايشگاهها‬
‫‪‬حمل و نقل‬
‫‪59‬‬
‫‪FRS‬‬
‫نمونه هايــي از عملياتي كه بايد تحت كنترل باشند (ادامه)‪:‬‬
‫‪‬خدمات پس از فروش‬
‫‪‬بازاريابي و تبليغات فروش‬
‫‪‬فعاليت پيمانكاران‬
‫‪‬نگهداري مخازن‬
‫‪‬تصفيه پساب‬
‫‪‬مديريت دفع ضايعات‬
‫‪‬كاركرد ديگهاي بخار‬
‫‪‬تعميرات و نگهداري‬
‫‪60‬‬
‫‪FRS‬‬
‫سوئال‪ :‬روشهاي اجرايــي تدوينشده بايد داراي چه ويژگيهايــي باشند؟‬
‫جواب‪ :‬روش هاي اجرايــي بايد با توجه به‪:‬‬
‫‪ ‬اهميت خطر زيست محيطي فعاليت مورد نظر‬
‫‪ ‬سطح تحصيالت و مهارت پرسنل مرتبط با فعاليت‬
‫‪ ‬پيچيدگي فرايند مورد نظر‬
‫‪ ‬ميزان كنترلهاي اعمال شده فعلي‬
‫تدوين شده و در انها شرايط نرمال كاربرد‪ ،‬شرايط غيرنرمال كاربرد و شرايط اضطراري در نظر‬
‫گرفته شود‪.‬‬
‫‪61‬‬
‫‪FRS‬‬
‫بخش دوازدهم‬
‫امادگي و واكنش در وضعيت اضطراري‬
‫‪62‬‬
‫‪FRS‬‬
‫بند ‪ -7-4-4‬امادگي و واكنش در وضعيت اضطراري ـ متن استاندارد‬
‫سازمان بايد روشهاي اجرايــي را براي شناسايــي احتمال وقوع و مقابله با حوادث و وضعيتهاي‬
‫اضطراري و براي پيشگيري و كاهش پيامدهاي زيست محيطي كه ممكن است مرتبط با انها باشند‪،‬‬
‫ايجاد نموده و برقرار نگهدارد‪.‬‬
‫سازمان بايد هر زمان كه الزم باشد‪ ،‬روشهاي اجرايــي امادگي و واكنش در وضعيت اضطراري خود را‬
‫ا‬
‫خصوصا پس از وقوع حوادث يا وضعيتهاي اضطراري‪.‬‬
‫مورد بازنگري و تجديد نظر قرار دهد‪،‬‬
‫سازمان همچنين بايدبه طور ادواري هر وقت كه امكان پذير باشد اين روش هاي اجرايــي را به ازمايش‬
‫بگذارد‪.‬‬
‫‪63‬‬
‫‪FRS‬‬
‫نكات برجسته ‪:‬‬
‫‪ -1‬شناسايــي شرايط اضطراري‬
‫‪ -2‬تدوين روشهاي اجرايــي براي هر كدام از شرايط اضطراري )‪(Action plan‬‬
‫‪ -3‬انجام تمرينهاي دوره اي‬
‫‪ -4‬ثبت شرايط اضطراري‬
‫‪ -5‬تجديد نظر در روشهاي موجود به خصوص پس از وقوع حوادث‬
‫‪64‬‬
‫‪FRS‬‬
‫يك طرح مقابله )‪ (Action plan‬ميتواند شامل موارد زير باشد‪:‬‬
‫‪ -1‬تشريح وضعيت اضطراري‬
‫‪ -2‬تعيين فردي كه مسوئليت تام در شرايط اضطراري دارد‪.‬‬
‫‪ -3‬جزئيات اقداماتي كه بايد صورت پذيرد‪.‬‬
‫‪ -4‬مسوئليت‪ ،‬وظايف و حدود اختيارات افرادي كه در شرايط اضطراري نقشي خاص را ايفا مي كنند‪.‬‬
‫نظير كاركنان اتش نشاني‪.... ،‬‬
‫‪ -5‬نحوه تخليه افراد به محلهاي امن‬
‫‪65‬‬
‫‪FRS‬‬
‫يك طرح مقابله )‪ (Action plan‬مي تواند شامل موارد زير باشد‪:‬‬
‫‪ -6‬نحوه برقراري ارتباط با مسوئلين‬
‫‪ -7‬نحوه برقراري ارتباط با سازمانهاي مجاور و افراد جامعه‬
‫‪ -8‬نحوه ايجاد و نگهداري سوابق مرتبط با حادثه‬
‫‪ -9‬نحوه در دسترس بودن اطالعات مورد نياز در شرايط اضطراري‬
‫نظير نقشه سايت‪ ،‬محل شيرهاي اتش نشاني‪ ،‬شماره تلفنهاي اضطراري اشخاص و سازمانها‪... ،‬‬
‫‪ -10‬ليست تجهيزات مورد نياز براي مقابله با هر حادثه‬
‫‪ -11‬مشخص نمودن راههاي خروج در سايت‬
‫‪ -12‬سيستم هاي هشدار دهنده‬
‫‪66‬‬
‫‪FRS‬‬
‫اطالعات مندرج در ‪ MSDS‬ها‬
‫‪ -1‬نام ماده شيميايــي‬
‫‪ -2‬تركيبات‬
‫‪ -3‬خطرات ماده‬
‫‪ -4‬كمكهاي اوليه‬
‫‪ -5‬اقدمات مورد نياز درصورت اتش سوزي‬
‫‪ -6‬اقدامات مورد نياز درصورت نشت‪ /‬ريزش مواد‬
‫‪ -7‬نحوه انبارش و جابجايــي‬
‫‪ -8‬وسايل حفاظت فردي‬
‫‪ -9‬خواص فيزيكي و شيميايــي‬
‫‪ -10‬ميزان سميت‬
‫‪ -11‬نحوه دفع (دفن) ماده‬
‫‪67‬‬
‫‪FRS‬‬
‫بخش سيزدهم‬
‫پايش و اندازه گيري‬
‫‪68‬‬
‫‪FRS‬‬
‫بند ‪ -1-5-4‬پايش و اندازه گيري ـ متن استاندارد‬
‫سازمان بايد روشهاي اجرايــي مدون براي پايش و اندازه گيري مشخصه هاي كليدي عمليات و‬
‫فعاليتهاي خود كه امكان دارد پيامد بارزي بر محيط زيست داشته باشند ايجاد نموده و برقرار‬
‫نگهدارد‪ .‬اين امر بايد شامل ثبت اطالعات براي ردگيري عملكرد و كنترلهاي عملياتي مربوطه و‬
‫مطابقت با اهداف كالن و اهداف خرد زيست محيطي سازمان باشد‪.‬‬
‫تجهيزات پايش بايد كاليبره و نگهداري شوند و سوابق اين فرايند بايد بر طبق روش هاي اجرايــي‬
‫سازمان حفظ شوند‪.‬‬
‫‪69‬‬
‫‪FRS‬‬
‫نكاتي مفيد براي تدوين روش اجرايــي‬
‫قبل از تدوين روش اجرايــي به سوئاالت زير پاسخ دهيد‪:‬‬
‫‪ ‬چه اندازه گيريهايــي بايد صورت گيرد؟‬
‫‪ ‬از چه تجهيزاتي بايد براي اندازه گيري استفاده شود؟‬
‫‪ ‬اندازه گيري ها توسط خود سازمان صورت مي گيرد يا توسط ديگر ارگانهاي خارج از سازمان؟‬
‫‪ ‬كاليبراسيون تجهيزات اندازه گيري چگونه بايد انجام شود؟‬
‫‪ ‬فواصل زماني بين اندازه گيريها چگونه باشد؟‬
‫‪ ‬از چه مكان يا نقاطي بايد اندازه گيري صورت گيرد؟‬
‫‪70‬‬
‫‪FRS‬‬
‫نكاتي مفيد براي تدوين روش اجرايــي (ادامه)‬
‫‪ ‬پايش نتايج توسط چه كسي بايد صورت گيرد؟‬
‫‪ ‬درصورت بروز عدم انطباق چه بايد كرد؟‬
‫‪ ‬نحوه نگهداري سوابق بايد چگونه باشد؟‬
‫‪ ‬روش پايش برنامه هاي زيست محيطي چگونه بايد باشد؟‬
‫درصورت يافتن سوئاالت فوق مي توانيد به تدين روش اجرايــي اقدام كنيد‪.‬‬
‫‪71‬‬
‫‪FRS‬‬
‫بخش چهاردهم‬
‫عدم انطباق‪ ،‬اقدامات اصالحي و پيشگيرانه‬
‫‪72‬‬
‫‪FRS‬‬
‫بند ‪ -2-5-4‬عدم انطباق واقدامات اصالحيوپيشگيرانه ـ متن استاندارد‬
‫سازمان بايد روشهاي اجرايــي براي تعيين مسوئليتها و اختيارات براي پرداختن به عدم انطباقها و‬
‫كاوش پيرامون انها‪ ،‬اقدام به كاهش هرگونه پيامدهاي حاصله و نيز براي شروع وتكميل اقدامات‬
‫اصالحي و پيشگيرانه ايجاد نموده و برقرار نگهدارد‪.‬‬
‫هرگونه اقدام اصالحي و پيشگيرانه كه براي حذف علل بالفعل و بالقوه عدم انطباق ها انجام مي‬
‫گيرد بايد متناسب با ابعاد مسئله بوده و هم ارز پيامد زيست محيطي حاصله باشد‪.‬‬
‫سازمان بايد هرگونه تغييرات ناشي از اقدامات اصالحي و پيشگيرانه در روشهاي اجراي ـي مدون را‬
‫اعمال و ثبت نمايد‪.‬‬
‫‪73‬‬
‫‪FRS‬‬
‫تعريف عدم انطباق در ايزو ‪1400‬‬
‫در ايزو ‪ 14000‬تعريف دقيقي از عدم انطباق ارائه نشده است ولي كارشناسان بر روي تعريف زير‬
‫اتفاق نظر دارند‪:‬‬
‫” هر گونه انحراف از خط مشي‪ ،‬اهداف و برنامههاي زيست محيطي“‬
‫‪74‬‬
‫‪FRS‬‬
‫مواردي كه بايد در تدوين روش اجرايــي لحاظ شود عبارتند از‪:‬‬
‫‪ -1‬شناسايــي عدم انطباق‬
‫‪ -2‬شناسايــي علت عدم انطباق‬
‫‪ -3‬مشخص كردن اقدام اصالحي الزم و اجراي ان‬
‫‪ -4‬اجراي كنترلهاي ضروري يا ايجاد تغيير در انها به منظور اجتناب از تكرار عدم انطباق‬
‫‪ -5‬ثبت هر گونه تغييرات ناشي از اقدام اصالحي در روشهاي اجرايــي مكـتوب‬
‫‪75‬‬
‫‪FRS‬‬
‫بخش پانزدهم‬
‫سوابق‬
‫‪76‬‬
‫‪FRS‬‬
‫بند ‪ -3-5-4‬سوابق ـ متن استاندارد‬
‫سازمان بايد روشهاي اجرايــي براي شناسايــي‪ ،‬نگهداري و تعيين تكليف سوابق زيست محيطي ايجاد‬
‫نموده و برقرار نگهدارد‪ .‬اين سوابق بايد شامل سوابق اموزشي و نتايج مميزيها و بازنگريها باشد‪.‬‬
‫سوابق زيست محيطي بايد خوانا‪ ،‬قابل شناسايــي و قابل رديابي به فعاليتها‪ ،‬محصوالت يا خدمات‬
‫مربوطه باشند‪ .‬سوابق زيست محيطي بايد طوري بايگاني و نگهداري شوند كه به سهولت قابل‬
‫دستيابي باشند و از اسيب‪ ،‬خرابي يا نابودي محفوظ بمانند‪ .‬مدت نگهداري انها بايد تعيين و ثبت‬
‫شود‪.‬‬
‫سوابق بايد متناسب با سيستم و سازمان نگهداري شوند تا انطباق با الزامات اين استاندارد را اثبات‬
‫نمايند‪.‬‬
‫‪77‬‬
‫‪FRS‬‬
‫نكات مهم‬
‫در روش اجرايــي بايد به سوئاالت زير پاسخ داده شود‪:‬‬
‫‪ -1‬چه سوابقي بايد نگهداري شوند؟‬
‫‪ -2‬چه كساني بايد اين سوابق را نگهداري كنند؟‬
‫‪ -3‬سوابق بايد كجا نگهداري شوند؟‬
‫‪ -4‬سوابق بايد چگونه نگهداري شوند؟‬
‫‪ -5‬مدت زمان نگهداري سوابق بايد چقدر باشد؟‬
‫‪ -6‬نحوه دسترسي به سوابق بايد چگونه باشد؟‬
‫‪ -7‬نحوه امحاء سوابق بايد چگونه باشد؟‬
‫‪78‬‬
‫‪FRS‬‬
‫نمونه هايــي از سوابق زيست محيطي‬
‫‪ -1‬قوانين و مقررات و ساير الزامات زيست محيطي‬
‫‪ -2‬مجوزها‬
‫‪ -3‬سوابق اموزشي‬
‫‪ -4‬اطالعات مربوط به فرايندها‬
‫‪ -5‬اطالعات مربوط به محصول‬
‫‪ -6‬سوابق بازرسي‪ ،‬نگهداري و كاليبراسيون‬
‫‪ -7‬اطالعات مربوط به كنترل و پايش سيستم‬
‫‪79‬‬
‫‪FRS‬‬
‫نمونه هايــي از سوابق زيست محيطي (ادامه)‬
‫‪ -8‬اطالعات مربوط به پيمانكاران‬
‫‪ -9‬گزارش حوادث و امادگي در شرايط اضطراري‬
‫‪ -10‬شكايات‬
‫‪ -11‬گزارش عدم انطباق ها‬
‫‪ -12‬اطالعات مربوط به جنبه هاي زيست محيطي بارز‬
‫‪ -13‬نتايج مميزيها‬
‫‪ -14‬بازنگريهاي مديريت‬
‫‪80‬‬
‫‪FRS‬‬
‫بخش شانزدهم‬
‫مميزي سيستم مديريت زيست محيطي‬
‫‪81‬‬
‫‪FRS‬‬
‫بند ‪ -4-5-4‬مميزي سيستم مديريت زيست محيطي ـ متن استاندارد‬
‫سازمان بايد برنامه يا برنامه ها و روشهاي اجرايــي براي مميزيهاي ادواري سيستم مديريت زيست محيطي كه قرار‬
‫است به اجرا درايد ايجاد نموده و برقرار نگهدارد تا‪:‬‬
‫الف ـ تعيين شود كه ايا سيستم مديريت زيست محيطي‬
‫‪ -1‬با ترتيبات برنامه ريزي شده براي مديريت زيست محيطي و از جمله الزامات اين استاندارد مطابقت دارد يا نه؟‬
‫‪ -2‬به درستي اجرا و نگهداري شده است يا نه؟‬
‫ب ـ اطالعات مربوط به نتايج مميزيها به مديريت ارائه شود‪.‬‬
‫برنامه ريزي سازمان از جمله هر گونه زمان بندي بايد مبني بر اهميت زيست محيطي فعاليت مربوطه و نتايج‬
‫مميزيهاي قبلي باشد‪ .‬روشهاي اجرايــي مميزي براي اينكه جامع باشد بايد دامنه شمول‪ ،‬دفعات و اسلوب مميزي و‬
‫نيز مسوئليت ها و الزامات را براي انجام مميزي و گزارش نتايج در برگيرد‪.‬‬
‫‪82‬‬
‫‪FRS‬‬
‫مفاد يك روش اجرايــي مميزي داخلي‬
‫‪ -1‬فعاليتها و محدوده هايــي كه در مميزي مي بايد در نظر گرفته شوند‪.‬‬
‫‪ -2‬دفعات مميزي‬
‫‪ -3‬مسوئليتهاي مربوط به اداره و اجراي مميزيها‬
‫‪ -4‬گزارش كردن نتايج مميزيها‬
‫‪ -5‬صالحيت مميزين‬
‫‪ -6‬چگونگي اجراي مميزيها‬
‫‪ -7‬استقالل مميزين از واحدها مميزي شونده‬
‫‪ -8‬چك ليست مميزي‬
‫‪83‬‬
‫‪FRS‬‬
‫كارگاه شماره ‪3‬‬
‫موضوع‪ :‬تهيه چك ليست مميزي‬
‫مرجع‪ 4 :‬متن پيوست مستندات شركت كنندگان‬
‫مدت زمان‪ 15 :‬دقيقه براي هر گروه‬
‫نحوه ارائه‪ :‬از هر گروه نماينده ايــي‪ ،‬گزارش خود را ارائه مي نمايد و در حين ارائه گزارش هر گروه‪،‬‬
‫ديگر شركت كنندگان نيز نظرات خود را ارائه مي نمايند‪ .‬در نهايت مدرس به جمع بندي نظرات مي‬
‫پردازد‪.‬‬
‫‪84‬‬
‫‪FRS‬‬
‫بخش هفدهم‬
‫بازنگري مديريت‬
‫‪85‬‬
‫‪FRS‬‬
‫بند ‪ -6-4‬بازنگري مديريت ـ متن استاندارد‬
‫مديريت رده باال سازمان بايد در فواصلي كه خود تعيين مي نمايد‪ ،‬سيستم زيست محيطي را بازنگري‬
‫نمايد تا از اقدام مناسب بودن‪ ،‬كافي بودن و موثر بودن ان اطمينان حاصل كند‪ .‬فرايند بازنگري‬
‫مديريت بايد به نحوي باشد كه اطمينان حاصل شود كه اطالعات الزم جمع اوري مي گردد تا به‬
‫مديريت امكان دهد كه اين ارزيابي را بعمل اورد‪ .‬اين بازنگري بايد مدون شود‪.‬‬
‫در پرتو نتايج مميزي سيستم مديريت زيست محيطي‪ ،‬تغيير شرايط و تعهد به بهبود مستمر‪ ،‬بازنگري‬
‫مديريت بايد نياز احتمالي به تغييرات خط مشي‪ ،‬اهداف كالن و ساير عناصر سيستم مديريت زيست‬
‫محيطي را مد نظر قرار دهد‪.‬‬
‫‪86‬‬
‫‪FRS‬‬
‫ورودي هاي جلسه بازنگري مديريت‬
‫‪ -1‬نتايج مميزيهاي داخلي‬
‫‪ -2‬ميزان تحقق اهداف و برنامه ها‬
‫‪ -3‬شكايت مشتريان‬
‫‪ -4‬گزارش حوادث زيست محيطي‬
‫‪ -5‬پيگيري مصوبات جلسات قبل‬
‫‪ -6‬تغيير در قوانين و مقررات‬
‫‪ -7‬مناسب بودن خط مشي‬
‫‪ -8‬سوابق اقدامات اصالحي و پيشگيرانه‬
‫‪ -9‬پيشرفتها در تكنولوژي‬
‫‪ -10‬نظرات طرفهاي ذينفع‬
‫‪ -11‬گزارش اندازه گيريها‬
‫‪87‬‬
‫‪FRS‬‬
‫خروجيهاي جلسه بازنگري مديريت‬
‫‪ -1‬اقداماتي كه بايد انجام شود‪.‬‬
‫‪ -2‬بهبود مستمر‬
‫‪88‬‬
‫‪FRS‬‬
(PDCA) ‫مدل سيستم مديريت زيست محيطي‬
Plan
Review
Policy
Implement
Check
FRS
89