Transcript 3.การตรวจวินิจฉัย - pmtct

ื้ เอชไอวี ในเด็กอายุตา
แนวทางการตรวจวินจ
ิ ฉ ัยการติดเชอ
่ กว่า 18 เดือน
ื้ ด้วยวิธ ี DNA-PCR
ทีค
่ ลอดจากแม่ทต
ี่ ด
ิ เชอ
เครือข่ายห้องปฏิบ ัติการกรมวิทยาศาสตร์การแพทย์
หรรษา ไทยศรี
สถาบ ันชวี วิทยาศาสตร์ทางการแพทย์
กรมวิทยาศาสตร์การแพทย์
25 มิถน
ุ ายน 2557
ห ัวข้อนาเสนอ
ื้ เอชไอวี
 การตรวจทางห้องปฏิบ ัติการเพือ
่ วินจ
ิ ฉ ัยการติดเชอ
้ื เอชไอวีในเด็กทีค
 ความเป็นมา/ข้อดีของการวินจ
ิ ฉ ัยการติดเชอ
่ ลอดจากแม่
้ื ให้เร็วทีส
ทีต
่ ด
ิ เชอ
่ ด
ุ
ื้ เอชไอวี
 นโยบายของกระทรวงสาธารณสุขด้านการตรวจวินจ
ิ ฉ ัยการติดเชอ
ื้
ในเด็กทีค
่ ลอดจากแม่ทต
ี่ ด
ิ เชอ
ิ ธิห
 การขอร ับบริการตรวจ HIV-PCR ตามสท
์ ล ักประก ันสุขภาพถ้วนหน้า
 การแปลผล HIV-PCR ในเด็กอายุตา
่ กว่า 18 เดือน
 การแปลผล การตรวจ anti-HIV ทีอ
่ ายุระหว่าง 12-18 เดือน และแนวทาง
การดาเนินการ
 การให้บริการตรวจ HIV-PCR เครือข่ายห้องปฏิบ ัติการ
กรมวิทยาศาสตร์การแพทย์
2
ื้ เอชไอวี
การตรวจทางห้องปฏิบ ัติการเพือ
่ วินจ
ิ ฉ ัยการติดเชอ
แบ่งเป็น 2 ประเภท คือ
ื้ เอชไอวี เป็นวิธม
1. การตรวจหาแอนติบดีตอ
่ เชอ
ี าตรฐานสาหร ับ
ื้ ในผูใ้ หญ่และในเด็กทีม
การวินจ
ิ ฉ ัยการติดเชอ
่ อ
ี ายุตงแต่
ั้
18
้ ล ักการ ELISA, GPA, immunoassay และ
้ ไป ใชห
เดือนขึน
Rapid test ปัจจุบ ันมีชุดตรวจทีต
่ รวจได้ทงั้ Ag/Ab ในชุด
่
เดียวก ันด้วยหล ักการอิไลซา
ื้ หรือสว
่ นประกอบของเชอ
ื้ เชน
่ ตรวจหา
2. การตรวจหาเชอ
โปรตีน p24Ag หรือ NAT (Nucleic Acid Amplification
้ รวจในระยะทีย
Testing)ใชต
่ ังไม่สามารถตรวจหา Ab
(window period)ตรวจในเด็กอายุนอ
้ ยกว่า 18 เดือนทีค
่ ลอด
ื้
จากแม่ทต
ี่ ด
ิ เชอ
ื้ เอชไอวีในเด็กให้
ความเป็นมาการวินจ
ิ ฉ ัยสถานะการติดเชอ
เร็วทีส
่ ด
ุ (EID-HIV)
ื้ จะมีแอนติบอดีจากแม่สง
่ ผ่านทางสายรก
• เด็กทีค
่ ลอดจากแม่ทต
ี่ ด
ิ เชอ
ไปย ังเด็ก หากใชว้ ธ
ิ ซ
ี โี รโลยีในการตรวจวินจ
ิ ฉ ัยจาเป็นต้องรอให้เด็กมี
อายุ ≥ 18 เดือน
ื้ จะเร็วกว่าผูใ้ หญ่ 30-50% อาจ
• การดาเนินโรคในเด็กทีต
่ ด
ิ เชอ
ี ชวี ต
เสย
ิ ใน 1-2 ปี
•
ึ ษาในอาฟริกาพบว่าการให้ยาต้านไวร ัสแก่เด็กแต่เนิน
ี ชวี ต
การศก
่ ๆ ลดการเสย
ิ
่ งขวบปี แรกได้ 76%
ของเด็กในชว
่ เด็กอายุตา
• WHO จึงได้แนะนาให้สง
่ กว่า 1 ปี ทีไ่ ด้ร ับการวินจ
ิ ฉ ัยว่าติด
้ื เอชไอวี เข้าสูก
่ ารร ักษาให้เร็วทีส
เชอ
่ ด
ุ
ื้
• 2554 สธ. ประกาศเป็นนโยบายให้เด็กทุกคนทีค
่ ลอดจากแม่ทต
ี่ ด
ิ เชอ
ื้ เอชไอวีให้เร็วทีส
ต้องได้ร ับการตรวจการติดเชอ
่ ด
ุ (EID) ด้วยวิธ ี PCR
•
2557 การจ ัดการเชงิ รุกรายบุคคล เพือ
่ เริม
่ ยาต้านไวร ัสแก่ทารกทีต
่ ด
ิ
ื้ ให้เร็วทีส
เชอ
่ ด
ุ Active case management
้ื เอชไอวีในเด็กให้
ข้อดี การวินจ
ิ ฉ ัยสถานะการติดเชอ
เร็วทีส
่ ด
ุ (EID-HIV)
ิ ธิภาพ
• เพิม
่ โอกาสในการร ักษาเด็กตงแต่
ั้
อายุนอ
้ ย ๆ ประสท
ื้
ของการร ักษาดี สามารถควบคุมการแพร่กระจายของเชอ
และอาจหยุดยาต้านไวร ัสได้ (functional cure)
ิ ธิผลการป้องก ันการถ่ายทอดเชอ
ื้ เอช
• เพือ
่ ประเมินประสท
ไอวีจากแม่สล
ู่ ก
ู
ื้ ฉวยโอกาสใน
• เพือ
่ ติดตามป้องก ัน และการ ักษาโรคติดเชอ
้
เด็กทีอ
่ าจจะเกิดขึน
• เพือ
่ พิจารณาการให้และการหยุดยาต้านไวร ัสได้อย่าง
ื้
เหมาะสมทงในเด็
ั้
กทีต
่ ด
ิ / ไม่ตด
ิ เชอ
นโยบายของกระทรวงสาธารณสุข
ื้ เอชไอวีจากแม่สล
เพือ
่ ป้องก ันการถ่ายทอดเชอ
ู่ ก
ู
้ื เอดสท
์ ก
ปี พ.ศ. 2554 กาหนดให้เด็กทีเ่ กิดจากแม่ทต
ี่ ด
ิ เชอ
ุ
ื้ เอชไอวีให้เร็วทีส
รายต้อง ตรวจหาการติดเชอ
่ ด
ุ ด้วยวิธ ี PCR
่ ตรวจได้ 2 ครงั้
เด็ก 1 คน สง
ครงแรกเมื
ั้
อ
่ เด็กมีอายุ 1 เดือน
ครงที
ั้ ส
่ อง เมือ
่ เด็กอายุ 2-4 เดือน
ิ ธิ์
เงือ
่ นไขการขอร ับบริการตรวจ HIV-PCR ฟรีตามสท
1.
ื้ เอชไอวี-1 เด็กอายุไม่เกิน 6 เดือน
เด็กไทยทีค
่ ลอดจากแม่ทต
ี่ ด
ิ เชอ
มี ID 13 หล ัก เป้าหมาย 4,800 คน/ปี
1.
ิ ธิหล ักประก ันสุขภาพถ้วนหน้าและลงทะเบียนในระบบบริหาร
มีสท
ื้ และผูป
จ ัดการผูต
้ ด
ิ เชอ
้ ่ วยเอดส ์ (National AIDS Program: NAP)
2.
หน่วยงาน/สถานพยาบาล ต้องลงทะเบียนตามโปรแกรม NAP เพือ
่
request PCR no. 15 หล ัก
3.
่ ตรวจได้ 2 ครงั้
เด็ก 1 คน สง
ครงแรก
ั้
เมือ
่ อายุเด็ก 1 เดือน
ครงที
ั้ ่ 2 เด็กอายุ 2-4 เดือน
4. เด็กอายุเกิน 12 เดือน ระบบจะ block ไม่สามารถลงทะเบียนได้
การเข้าระบบ NAP เพือ
่ ขอเลข PCR 15 หล ัก
1. เข้าเว็ บไซด์ www.nhso.go.th บริการออนไลน์
2. การบริหารจ ัดการรายโรค ข้อ 2. โครงการบูรณาการระบบสารสนเทศการให้บริการ
ื้ /ผูป
ผูต
้ ด
ิ เชอ
้ ่ วยเอดส ์
3. ใส ่ User/Password (เจ้าหน้าที่ รพ. ต้องมี หรือขอได้จาก สปสช.)
่ ตรวจทางห้องปฏิบ ัติการ” ข้อมูลการสง
่ ตรวจการติดเชอ
ื้
4. เลือกเมนูดา้ นซา้ ย “การสง
HIV โปรแกรมจะเปิ ดหน้าต่างสาหร ับให้ลงข้อมูลเด็ก
่ ตรวจ / สถานทีต
5. กรอกข้อมูลด ังต่อไปนี้ เลขประจาต ัวประชาชน / ว ันทีส
่ ง
่ รวจ/ระบุ
่ ศูนย์วจ
รห ัสหน่วยบริการ เชน
ิ ัยทางคลินก
ิ คือ 14187
6. รายการตรวจ เลือก PCR และกดเพิม
่ ด้านบนทีม
่ ี เครือ
่ งหมาย + บวกสเี ขียว
่ อ
7. โปรแกรมจะให้ใสข
้ มูลบางสว่ นเพือ
่ ยืนย ันอีกครงและท
ั้
าตามคาสง่ ั ไปตามลาด ับ
่ อ
8. เมือ
่ ใสข
้ มูลเรียบร้อย จะมีคาสง่ ั ให้พม
ิ พ์ใบ PCR ได้
่ ต ัวอย่างเด็ก
9. พิมพ์ใบทีม
่ เี ลข PCR 15 หล ัก หรือค ัดลอกต ัวเลขด ังกล่าวระบุในใบนาสง
ความสาค ัญ/จาเป็นของโปรแกรม NAP

เป็นหล ักฐานการเบิกจ่ายของห้องปฏิบ ัติการตามผลงาน

หากห้องปฏิบ ัติการไม่ลงผล PCR ครงที
ั้ ่ 1 รพ. จะไม่
่ ต ัวอย่างครงที
สามารถลงข้อมูลเพือ
่ สง
ั้ ่ 2 ได้

ใชร้ ายงานผลตรวจ HIV-PCR ผ่านโปรแกรม NAP ทาให้
รพ. ตรวจสอบผลผ่านระบบออนไลน์ได้อย่างรวดเร็ว ก่อน
ได้ร ับผลการตรวจฉบ ับเอกสาร

ื้ เอชไอวี-1 ในเด็ก
เป็นข้อมูลผลการตรวจการติดเชอ
้ ด
ระด ับประเทศ ใชต
ิ ตามประเมินผลการดาเนินงานในด้าน
ต่าง ๆ
นโยบายของกระทรวงสาธารณสุข
ื้ เอชไอวีจากแม่สล
เพือ
่ ป้องก ันการถ่ายทอดเชอ
ู่ ก
ู
้ื เอดสท
์ ก
ปี พ.ศ. 2554 กาหนดให้เด็กทีเ่ กิดจากแม่ทต
ี่ ด
ิ เชอ
ุ
ื้ เอชไอวีให้เร็วทีส
รายต้อง ตรวจหาการติดเชอ
่ ด
ุ ด้วยวิธ ี PCR
่ ตรวจได้ 2 ครงั้
เด็ก 1 คน สง
ครงแรกเมื
ั้
อ
่ เด็กมีอายุ 1 เดือน
ครงที
ั้ ส
่ อง เมือ
่ เด็กอายุ 2-4 เดือน
การแปลผล HIV-PCR ในเด็กอายุตา
่ กว่า 18 เดือน
• หากผลการตรวจ PCR ทีเ่ ด็กอายุ 1 เดือน เป็นบวก
ติดตามเด็กมาตรวจซา้ ท ันทีหรือโดยเร็วทีส
่ ด
ุ
้ งต้นว่า
• หากผลการตรวจ PCR เป็นบวกทงั้ 2 ครงั้ ให้วน
ิ จ
ิ ฉ ัยเบือ
ื้ เอชไอวี” รีบสง
่ ต่อเพือ
“ติดเชอ
่ ร ับการร ักษา
• หากผลการตรวจ PCR เมือ
่ อายุ 1 เดือนเป็นลบ ควรตรวจซา้ เมือ
่
อายุมากกว่าหรือเท่าก ับ 2 เดือน
ทงนี
ั้ ใ้ ห้ตรวจซา้ anti-HIV เมือ
่ อายุ 18 เดือน ในทุกกรณี
้ งต้น
เพือ
่ ยืนย ันการวินจ
ิ ฉ ัยเบือ
การแปลผล การตรวจ anti-HIV ทีอ
่ ายุระหว่าง 12-18 เดือน
และแนวทางการดาเนินการ
ื้ เอชไอวี เมือ
• เด็กไม่มป
ี ระว ัติการตรวจวินจ
ิ ฉ ัยการติดเชอ
่ อายุ
ระหว่าง 12-18 เดือน แนะนาให้ตรวจหา anti-HIV
– ถ้าผลการตรวจเป็นไม่มป
ี ฏิกริ ย
ิ าต่อ anti-HIV ให้รายงานผลเป็นลบ และ
ื้ เอชไอวี”
้ งต้นว่า “ไม่ตด
วินจ
ิ ฉ ัยเบือ
ิ เชอ
– ถ้าผลการตรวจเป็นมีปฏิกริ ย
ิ าต่อ anti-HIV แนะนาให้ตรวจ Anti-HIV ซา้
้ ไป
เมือ
่ อายุ 18 เดือนขึน
• ข้อควรระว ัง กรณีทผ
ี่ ลการตรวจ HIV-PCR เป็นลบ และเด็กไม่มอ
ี าการ
แต่ผลการตรวจ HIV Ag/Ab เป็นบวก เมือ
่ เด็กอายุ 18 เดือน แนะนา
้ ุดทดสอบทีต
ให้ตรวจซา้ โดยใชช
่ รวจเฉพาะแอนติบอดีอย่างเดียวหรือ
น ัดตรวจแอนติบอดีซา้ เมือ
่ อายุ 24 เดือน
window period (WP)
Test
Rapid test
4th generation,(Ag/Ab)
NAT(Nucleic Acid Testing)
WP (ว ัน)
20-35
15-20
10-15
ื้ ไวร ัสเอชไอวี
WP = ระยะแฝงย ังตรวจไม่พบแอนติบอดีตอ
่ เชอ
ื่ ห้องปฏิบ ัติการทีร่ ับตรวจ PCR ในเด็ก คูม
รายชอ
่ อ
ื บริหารกองทุน
หล ักประก ันสุขภาพแห่งชาติ ปี งบประมารณ พ.ศ. 2557 หน้า 136
ลาด ับที่
1.
หน่วยตรวจ
ศูนย์บริการเทคนิคการแพทย์
ผูร้ ับผิดชอบ
ั
โทรศพท์
อ. ดร. ธนวรรณ สาลีร ัตน์
081-7160050
นางหรรษา ไทยศรี
089-2459959
ั
ดร. วสนต์
จ ันทราทิตย์
02-2011470
มช.
2 – 15
เครือข่ายห้องปฏิบ ัติการ
กรมวิทยาศาสตร์การแพทย์
16.
รพ. รามาธิบดี
ศวก.เชียงราย
ศวก.พิษณุโลก
ศวก.อุดรธานี
ศวก.ขอนแก่น
ศวก.นครสวรรค์
ศวก.อุบลราชธานี
ศวก.นครราชสีมา
ศวก.สมุทรสงคราม
ศวก.ชลบุรี
กรมวิทยาศาสตร์ การแพทย์
จ.นนทบุรี
ศวก.สุ ราษฎร์ ธานี
ศวก.ตรัง
ศวก.สงขลา
16
การประก ันคุณภาพ การตรวจ HIV-PCR
เครือข่ายห้องปฏิบ ัติการฯ
 ผ่านการร ับรองคุณภาพตามมาตรฐาน ISO15189: 2007
ทงั้ 13 แห่ง
 Inter-lab comparison 2 ครง/ปี
ั้
่ นกลาง
 เฉพาะสว
EQA-QCMD
EQA-PT-DBS-CDC
 2554 ได้ร ับพระราชทานรางว ัล DMSc Award ประเภทงาน
บริการดีเด่น
17
เครือข่ายห้องปฏิบ ัติการกรมวิทยาศาสตร์การแพทย์ HIV-PCR
่ ตรวจ DNA-PCR มี 2 วิธ ี คือ
เทคนิคการจ ัดเก็บเลือดเพือ
่ สง
ั
1. กระดาษซบเลื
อด (Dried Blood Spot ; DBS) หยดเลือดจากหลอด EDTA
ั
้ า่ ย
่ ผ่านระบบไปรษณีย ์ ไม่มค
ลงบนกระดาษซบเลื
อด ผึง่ ให้แห้ง นาสง
ี า่ ใชจ
ั
ติดต่อขอร ับชุดเก็บต ัวอย่างกระดาษซบเลื
อดได้ เฉพาะทีส
่ ว่ นกลาง
http://www.dmsc.moph.go.th/mlsi/index.html สถาบ ันชวี วิทยา
ศาสตร์ทางการแพทย์ รห ัสหน่วยบริการคือ 14187
ั /โทรสาร 02-9659757
กรมวิทยาศาสตร์การแพทย์ จ. นนทบุร ี โทรศพท์
ั
กระดาษซบเลื
อดห้ามขอจากหน่วยงานทีไ่ ม่เกีย
่ วข้องหรือเตรียมเอง
2. แบบหลอดเลือด (EDTA, Whole Blood)
่ ตรวจได้ทงั้ 13 แห่ง ทงส
สง
ั้ ว่ นกลางและสว่ นภูมภ
ิ าค
ว ันเวลาทาการและการรายงานผล
จ ันทร์-ศุกร์ เวลา 8.30 น.-16.30 น. เว้นว ันหยุดราชการ
กาหนดระยะเวลาแล้วเสร็จตามประกาศ พรก. 15 ว ันทาการ
่ งทาง
การรายงานผล มี 2 ชอ
1. รายงานท ันทีในโปรแกรม NAP ภายหล ังผลการ
วิเคราะห์ผา
่ นการร ับรองจากห้องปฏิบ ัติการ รพ.
สามารถเข้าดูผลได้หากมี User/Password
ิ ธิร์ ับใบรายงานผล
2. รายงานเป็นเอกสารให้ก ับผูท
้ ม
ี่ ส
ี ท
EMS ทุกฉบ ับ เพือ
่ ติดตามสถานะของเอกสารได้
ิ ธิ์
การตรวจ HIV-PCR กรณีดอ
้ ยสท
่ นกลาง กรมวิทยาศาสตร์การแพทย์ จ. นนทบุร ี
เฉพาะสว
มี 2 กรณี ด ังนี้
1.
้ื อายุเด็กน้อยกว่า 18 เดือน ไม่มส
ิ ธิ์
เด็กทีค
่ ลอดจากแม่ทต
ี่ ด
ิ เชอ
ี ท
และ/หรือ ไม่สามารถลงโปรแกรม NAP ในทุกกรณี
2.
บุคลากรทางการแพทย์หล ังได้ร ับอุบ ัติเหตุทางการแพทย์และมีความ
ี่ งต่อการติดเชอ
ื้ เอดส ์
เสย
การติดต่อขอร ับบริการ
1. โทรประสานขอร ับบริการแล้วแต่กรณีท ี่ โทร 02-9659757
2. กรอกแบบฟอร์มเพือ
่ ขอร ับความอนุเคราะห์
่ พร้อมต ัวอย่าง
3. กรอกข้อมูลในแบบฟอร์มและนาสง
ทงนี
ั้ ้ ต้องรอผลการอนุม ัติเป็นรายต ัวอย่างจากกรมวิทยาศาสตร์การแพทย์
22