Transcript źródło energii

Żywienie
Prawidłowe żywienie zaspokaja potrzeby
organizmu pod względem kalorycznym,
jakościowym
i ilościowym składników odżywczych
Równowaga energetyczna
Dobowy bilans energii wprowadzonej = energii zużytej
BILANS ENERGETYCZNY
Wydatkowanie
energii
Dowóz energii
Czynniki kontrolujące
Genetyczne
Dieta
Psychiczne
socjologiczne, kulturowe
PPM
Aktywność fizyczna
SDDP
KALORYMETRIA BEZPOSREDNIA
KALORYMETRIA POŚREDNIA
Bomba kalorymetryczna
Oksykalorymetr
Całkowite utlenianie
Całkowite utlenianie
Wzrost temperatury wody
Zużycie tlenu
( x równoważnik energetyczny tlenu - 4,825 kcal)
W
WA
AR
RT
TO
OŚ
ŚĆ
ĆK
KA
AL
LO
OR
RY
YC
CZ
ZN
NA
AS
SK
KŁ
ŁA
AD
DN
NIIK
KÓ
ÓW
WP
PO
OK
KA
AR
RM
MO
OW
WY
YC
CH
H
P
PO
OM
MIIA
AR
RP
PR
RZ
ZE
EM
MIIA
AN
NY
YM
MA
AT
TE
ER
RIIII
Wzrost temperatury wody
Zużycie tlenu
( x równoważnik energetyczny tlenu - 4,825 kcal)
Ciepło uwalnianie z organizmu
Reakcje utleniania
Kalorymetr
KALORYMETRIA BEZPOSREDNIA
KALORYMETRIA POŚREDNIA
Bomba kalorymetryczna
RÓWNOWAŻNIKI ENERGETYCZNE
FIZYCZNE
BIOLOGICZNE
(kcal)
(kcal)
BIAŁKA
5,3
4,0
WĘGLOWODANY
4,1
4,0
TŁUSZCZE
9,3
9,0
ETANOL
7,1
7,0
1 kcal = 4,182 kJ
Kalorymetria bezpośrednia
Podstawowa przemiana materii /PPM/
Najmniejsze nasilenie przemian biochemicznych dostarczających
organizmowi tylko tyle energii, ile potrzeba do zachowania go przy życiu
w spoczynku – zachowania podstawowych czynności życiowych
U dorosłych wynosi ok. 1 kcal/kg m.c/godz
38-40 kcal/m2/godz
PPM zależy od:
wieku, płci, masy ciała, wzrostu, stopnia aktywności poszczególnych
narządów, funkcjonowania hormonów (hh. tarczycy,katecholaminy),
stanu układu nerwowego, odżywienia, temp. ciała
Całkowita przemiana materii /CPM/
Poziom przemian, który występuje w codziennych warunkach bytowych
Czynniki wpływające na CPM:
 PPM
 skład przyjmowanych pokarmów (dieta standardowa - 10%PPM)
Swoiście dynamiczne działanie pokarmu (SDDP) – wydatkowanie energii koniecznej
do asymilacji składników pokarmowych w organizmie (na 100 dostarczonych kcal):
• białka – 30%
• tłuszcze – 6%
• węglowodany – 5%
 stopień aktywności fizycznej – współczynnik aktywności fizycznej
(wg J. Konturka)
• mała – 1,4 i 1,5
• umiarkowana – 1,7
• duża – 2,0
• klimat, środowisko,
Składniki odżywcze:
 budulcowe (białka, składniki mineralne, woda)
 energetyczne (tłuszcze, węglowodany)
 regulujące (witaminy, składniki mineralne)
Węglowodany
 Główne pokarmowe źródło energii
55-60% dobowego zapotrzebowania energetycznego
10% - cukry proste
 Glukoza – główne źródło energii
(komórki nerwowe, erytrocyty, komórki rdzenia nerki)
 Glikogen - ↓1 % zasobów energetycznych organizmu
(wątroba - 75-100 g, mięśnie - 300-400 g)
 Konieczne dla syntezy i utleniania tłuszczów
 Składnik glikolipów, glikoprotein
(błony podstawne, mukopolisacharydy, mielina, hormony, receptory)
 Włókna pokarmowe /zalecane spożycie – 27-40 g/d/


Nierozpuszczalne w wodzie
(celuloza, lignina)
•
↑ wydzielanie śliny, soków trawiennych
•
wiąże wodę, poprawia perystaltykę jelit
Rozpuszczalne w wodzie
•
(pektyny, gumy, śluzy roślinne)
wiąże wodę, toksyny, cholesterol
Tłuszcze
• źródło witamin rozpuszczalnych w tłuszczach
• źródło niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych:
 omega 6: kwas linolowy  kwas arachidonowy, kwas dihomo-linolenowy
- źródła: olej słonecznikowy, sojowy, kukurydziany)
 omega 3: kwas alfa-linolenowy → kwas eikozapentaenowy, kwas
dokozaheksaenowy
- źródła: ryby, olej sojowy, rzepakowy, bezerukowy, orzechy
• skoncentrowane źródło energii
(15-30% dobowego zapotrzebowania energetycznego)
• izolacja termiczna, ochrona przed urazami
• uczucie sytości (!)
Tłuszcze
WNKT: omega 6 (kwas linolowy) i 3 (alfa-linolenowy)
• Składniki błon komórkowych i mitochondrialnych
• Kwas linolowy zwiększa estryfikację cholesterolu, a więc
obniża zawartość wolnego cholesterolu w hepatocytach –
wzrost liczby receptorów dla LDL
• Kwas arachidonowy - prekursor prostaglandyn, leukotrienów
• Kwas eikozapentaenowy (EPA) hamuje powstawanie w
trombocytach tromboksanu A2 (działanie przeciwzakrzepowe)
Cholesterol
• element błon
• prekursor kwasów żółciowych, witaminy D,
hormonów steroidowych
• transport kwasów tłuszczowych
Wpływ kwasów tłuszczowych na poziom cholesterolu
wielonienasycone
cholesterol całkowity
cholesterol LDL
↓
↓
↑ rozwój płytek miażdżycowych
jednonienasycone
↓
↓
nasycone
↑
↑
BIAŁKA - ROLA
źródło niezbędnych aminokwasów
elementy strukturalne
enzymy, hormony, neuromodulatory, neurotransmitery
transportery tlenu (hemoglobina)
czynniki utrzymujące ciśnienie osmotyczne (albuminy)
czynniki utrzymujące równowagę kwasowo-zasadową
(albuminy i hemoglobina)
 czynniki transportujące (albuminy, globuliny)
 przeciwciała (globuliny)
 składniki chromatyny (nukleoproteiny)
 źródło energii (powinny pokrywać 10-15% dobowego zapotrzebowania






energetycznego)
Minimum białkowe: 0,8 – 1 g białka mieszanego / kg masy ciała / dobę
- czynniki determinujące zapotrzebowanie:
wiek, ciąża, laktacja, profil hormonalny, stan układu nerwowego, choroby,
wartość biologiczna przyjmowanego białka
Białka
• Białko pełnowartościowe (I grupy) – głównie
zwierzęce - zawiera wszystkie niezbędne AA w ilości
i proporcjach zapewniających ich maksymalne wykorzystanie
do syntezy białek organizmu oraz zachowania równowagi
przemiany azotowej
• Białko niepełnowartościowe (II grupy) - roślinne
• AA egzogenne - niezbędne: treonina, walina, leucyna,
izoleucyna, fenyloalanina, tryptofan, metionina, lizyna,
histydyna
 AA wytwarzane w organizmie z AA egzogennych:
 Tyrozyna ( z fenyloalaniny)
 Cysteina (z metioniny)
Równowaga przemiany azotowej
 RÓWNOWAGA PRZEMIANY AZOTOWEJ
ilość azotu wprowadzanego z pokarmem = ilości
azotu wydalanego z moczem, kałem i potem
 Dodatni bilans azotowy:
- okresy wzrostu i rozwoju (dzieci, kobiety w ciąży)
- rekonwalescencja
- trening sportowy
 Ujemny bilans azotowy:
- niedobór białka przyjmowanego z pokarmem
- zwiększona utrata białka (np. białkomocz)
- hipermetabolizm (np. nadczynność tarczycy)
ZASADY ZDROWEGO ŻYWIENIA
1. Dbaj o różnorodność spożywanych produktów.
2. Strzeż się nadwagi i otyłości, nie zapominaj o
codziennej aktywności fizycznej.
3. Produkty zbożowe powinny być dla Ciebie
głównym źródłem energii (kalorii).
4. Spożywaj codziennie co najmniej dwie duże
szklanki mleka. Mleko można zastąpić jogurtem,
kefirem, a częściowo także serem.
5. Mięso spożywaj z umiarem.
6. Spożywaj codziennie dużo warzyw i owoców.
7. Ograniczaj spożycie tłuszczów, w szczególności
zwierzęcych, a także produktów zawierających
dużo cholesterolu i izomery trans nienasyconych
kwasów tłuszczowych.
8. Zachowaj umiar w spożyciu cukru i słodyczy.
9. Ograniczaj spożycie soli.
10. Pij wystarczającą ilość wody.
11. Nie pij alkoholu.
Zapotrzebowanie kaloryczne
 Ciąża
• I trymestr zapotrzebowanie kaloryczne bez
zmian
• II i III trymestr zapotrzebowanie wzrasta o
300-500 kcal/dobę (wiek, styl życia,
aktywność fizyczna) – 2500-2700 kcal/dobę
 Przyrost masy ciała w ciąży
o BMI przed ciążą:
<19,8 – 12,5-18 kg
19,8 – 25 – 12,5-16 kg
25,1-29,9 – 7-11,5 kg
>30 - <7kg
Karmienie
• Zapotrzebowanie wzrasta o więcej niż 500
kcal/dobę
• 2700-3000 kcal/dobę
Najczęściej popełniane błędy
żywieniowe




Nieregularne spożywanie posiłków
Niejedzenie śniadania
Spożywanie głównego posiłku wieczorem
Dieta źle zbilansowana pod względem
jakościowym i ilościowym
Najczęściej popełniane
błędy żywieniowe




Codzienne jedzenie słodyczy
Spożywanie zbyt małej ilości warzyw i płynów
Brak kontroli nad jakością spożywanych posiłków
Zaniżanie w samoocenie ilości spożywanych
pokarmów
Otyłość epidemia XXI wieku
Metody oceny otyłości
BMI = waga (kg) / wzrost (m2)
Niedowaga
BMI  18,5
Norma
BMI = 18,5-24,9
Nadwaga
BMI = 25-29,9
Otyłość
BMI > 30
Otyłość olbrzymia BMI  40
Metody oceny typu otyłości
Otyłość brzuszna:
>94 (102)cm dla mężczyzn
>80 (88)cm dla kobiet
Ile kilogramów powinno się redukować i
w jakim czasie ?
chudnąć
1 kg
tygodniowo
jeść
1000kcal
dziennie
Spalenie 7000 kcal oznacza redukcję 1 kg masy
ciała (tkanki tłuszczowej lub mięśniowej)
Ilość kcal dziennie w diecie
redukującej (1000 kcal)
Produkty zbożowe
Warzywa
Owoce
Mleczne
Nabiałowe
Mięsne
Tłuszcze
Ogółem
260 kcal
200 kcal
100 kcal
190 kcal
120 kcal
90 kcal
40 kcal
1000kcal/dobę
Przybliżona wartość kaloryczna
poszczególnych posiłków (1000kcal)
Śniadanie
Śniadanie II
Obiad
Podwieczorek
Kolacja
200 kcal
150 kcal
350 kcal
100 kcal
200 kcal
 Witaminy
•
-
Podział :
rozpuszczalne w wodzie
rozpuszczalne w tłuszczach
Źródła, rola, objawy niedoboru, toksyczność
 Makro- i makroelementy