Transcript Rabies - cyberlab.lh1.ku.ac.th

Furious Rabies
Autonomic Nervous
การแพร่ กระจายของเชื้อสู่ สิ่งแวดล้อม
• ต่ อมนำ้ ลำย: เชื้อเดินทำงจำกสมองมำยังต่ อมนำ้ ลำย
หรือติดเชื้อโดยตรงตั้งแต่ ระยะแรก ก่ อนหรือพร้ อมกับ
อำกำรของโรค หรือมำทำงกระแสเลือด
• สำมำรถพบเชื้อได้ ในนำ้ ลำยสุ นัข 3 วันก่ อนปรำกฏ
อำกำรถึง 2 วันหลังแสดงอำกำร ในแมว 1 วันก่ อน
ปรำกฏอำกำร ในสกัง๊ ค์ 14 วัน ในค้ ำงคำวพบเชื้อได้
นำนโดยไม่ แสดงอำกำร
• เยือ่ บุทำงเดินอำหำร: พบ antigen ในแขนงประสำท
และเยือ่ กระเพำะลำไส้ เชื้อถูกขับออกทำงอุจจำระ แต่
มักถูกทำลำยก่ อนโดยนำ้ ย่ อย
• ทำงเดินหำยใจ: เชื้อเพิม่ จำนวนในแขนงประสำท และ
อำจเพิม่ ใน epithelial cell บริเวณ trachea
• ระบบปัสสำวะ: พบ antigen ในเนือ้ ไต ท่ อไต
กระเพำะปัสสำวะ และท่ อปัสสำวะ
• ต่ อมนำ้ นม: แยกได้ จำกนำ้ นมสกัง๊ ค์ และค้ ำงคำว กำร
ติดโดยกำรกินยังต้ องศึกษำต่ อ
หมา
• Incubation period = ave. 3-8 weeks; range 10 days
- 6 months
• อำกำร: ระยะเริ่มแรก T. สู งขึน้ เล็กน้ อย pupil dilate,
corneal reflex ลดลง เป็ นอยู่ 2-3 วัน = หมกตัว
 ระยะตืน่ เต้ น ดุร้ำย อัมพำตที่ larynx ลิน้ แดงห้ อย
ขำอ่ อนเปลีย้ ลำตัวแข็ง เป็ นอยู่ 1-7 วัน หรืออำจสั้ น
มำกจนไม่ สังเกตุ  ระยะอัมพำต สั้ นมำก  ตำย
• พวกทีม่ รี ะยะตืน่ เต้ นสั้ น จะแสดงอำกำรระยะอัมพำต
นำนกว่ ำและเด่ นชัดกว่ ำ เริ่มจำก คำงห้ อย ลิน้ ห้ อย
นำ้ ลำยไหล (dumb rabies)
• สุ นัขทีแ่ สดงอำกำรทั้ง 3 ระยะ มักอยู่ได้ ไม่ เกิน 10
วัน
แมว
• แมวมีควำมไวต่ อโรคมำกกว่ ำในสุ นัข
• ระยะเริ่มแรก สั้ นมำกไม่ เกิน 1 วัน อำจกัดหรือข่ วน
เจ้ ำของ
• ระยะตืน่ เต้ น นำ้ ลำยไหล สั่ น กล้ ำมเนือ้ ทำงำนไม่
สั มพันธ์ กนั 2-4 วัน
• ระยะอัมพำต มักเริ่มในวันที่ 5 หลังเริ่มแสดงอำกำร
• พวกทีเ่ ป็ นแบบซึม (dumb rabies) มีระยะตืน่ เต้ นสั้ น
มำกหรือไม่ มเี ลย มีอำกำรกินอำหำรลำบำก อัมพำตทัว่
ตัวและตำยใน 3-4 วัน
ม้า
• ม้ ำมีควำมไวต่ อ rabies ระดับปำนกลำง
• incubation period = 3 weeks to 3 months
• อำกำร ตืน่ เต้ นกว่ ำปกติ ดุร้ำย กัด ถูตวั กล้ ำมเนือ้ สั่ น
หรือเกร็ง กลืนลำบำก ขำหลังอ่ อนเปลีย้ และเป็ น
อัมพำตในทีส่ ุ ด อำจชัก และตำย
• female -> nymphomania
โค
• โคมีควำมไวในระดับเดียวกับแมว
• incubation period =13 days to several months;
ave. = 3 weeks
• เบื่ออำหำร ส่ งเสี ยงร้ อง นำ้ ลำยเป็ นฟอง นำ้ หนักลด
ตำยภำยใน 3-4 วัน บำงรำย กระวนกระวำย
กล้ ำมเนือ้ ไม่ สัมพันธ์ กนั 3-4 hours -> fall -> tetanic
spasm -> death
สุ กร
• Incubation period = 3 weeks
• บดเคีย้ วปำก นำ้ ลำยไหลมำก กล้ ำมเนือ้ ไม่ สัมพันธ์ กนั ,
clonic spasm, อ่ อนเปลีย้ ดุร้ำยขึน้ ตำยใน 72 ชั่วโมง
• อำกำรต่ ำง ๆ น้ อยกว่ ำในสุ นัข
อาการในคน
•
•
•
•
•
อำกำรคัน
hypersalivation
hyperventilation
spontaneous spermatorrhoea
อำกำรทำงจิตประสำท: ซึม หรือ ตื่นเต้ นมำก หรือ
aggressive
• กลืนนำ้ ด้ วยควำมลำบำก : กลัวแสง ถูกลม -> สั่ นและ
กระตุก
• ในต่ ำงประเทศพบอำกำรอัมพำตบ่ อย
• ผู้ป่วยโดยทัว่ ไป (88%) จะแสดงอำกำรภำยใน 3
เดือนหลังสั มผัสโรค ส่ วนใหญ่ เกิดในช่ วง 20-60
วันหลัง exposure ทีเ่ หลือมักเกิดภำยใน 1 ปี (9698%) ส่ วนน้ อยเป็ น latent rabies มีอำกำรหลังสั มผัส
โรคมำกกว่ ำ 1-6 ปี
วัคซีนที่มีประสิ ทธิภาพดี 4 ชนิด
•
•
•
•
•
Human diploid cell (HDCV)
Purified chick embryo cell rabies vaccine (PCEC)
Purified vero cell rabies vaccine (PVRV)
Purified duck embryo cell rabies vaccine (PDEV)
ทั้ง 4 ชนิดสำมำรถใช้ ทดแทนกันได้ แต่ ไม่ แนะนำ
Pre-exposure Treatment
• หลักกำรให้ วคั ซีน = ให้ วคั ซีน 3 หรือ 4 ครั้งภำยใน
1-2 เดือน เพือ่ ให้ ร่ำงกำยสร้ ำง primary
immunization
• WHO กำหนดให้ ใช้ วคั ซีนเพำะเลีย้ งหรือวัคซี นไข่ เป็ ด
ฟักบริสุทธิ I/M 1 dose หรือ I/D 0.1 ml ฉีดทีต่ ้ นแขน
ในวันที่ 0, 7 และ วันที่ 21 หรือ 28
กรณี ผไู ้ ด้รับ pre-exposure (ที่ไม่ใช่จากสมอง
สัตว์) แล้วสัมผัสโรค
• โดยทัว่ ไปภำยหลัง 2 ปี จะมีระดับ neutralizing antibody ต่ำ
กว่ ำระดับป้องกันโรค -> เมือ่ expose (category 2 or 3) ให้
วัคซีนโดยไม่ ให้ immunoglobulin
• ฉีด 1 ครั้ง (วันที่ 0) ในกรณีเคยได้ รับวัคซีนเข็มสุ ดท้ ำยน้ อย
กว่ ำ 6 เดือน
• ฉีด 2 ครั้ง (วันที่ 0 และ 3) ในกรณีเคยได้ รับวัคซีนเข็ม
สุ ดท้ ำยมำกกว่ ำ 6 เดือน แต่ มกั กลัว -> ให้ ใหม่ หมด
• กำรฉีดกระตุ้นอำจ -> adverse reaction = serum
sickness 6-10%
• antibody detection (IgM พบใน 3-4 days แล้ วลดลง
ประมำณ 21 วัน, IgG เริ่มพบในวันที่ 10 เริ่มลดลง
เมือ่ ประมำณ 225 วัน อำจอยู่นำน 20 ปี )
การฉี ดวัคซีนเข้ากล้ามเนื้อ
• วันที่ 0, 3, 7, 14, 30
• กรณีฉีดไม่ ครบ -> ฉีดโดยนับต่ อจำกเข็มสุ ดท้ ำย
(แพทย์ บำงคนให้ เริ่มใหม่ )
• กำรฉีดต้ องฉีดเข้ ำ deltoid muscle (ภูมสิ ู งกว่ ำฉีดที่
สะโพก)
Post-exposure Treatment
• Wound cleaning
• active immunization
• passive immunization
Rabies Immune Globulin (RIG)
• Human rabies immune globulin, HRIG (สถำน
เสำวภำผลิตได้ ) 20 IU/kg
• Equine rabies immune globulin, ERIG 40 IU/kg
• ให้ ครั้งเดียวร่ วมกับ vaccine เข็มแรก (วัคซีน
เพำะเลีย้ งเซล หรือ วัคซีนไข่ เป็ ด) อำจให้ ในวันถัดไป
แต่ ไม่ ควรให้ หลังวันที่ 7 ของกำรให้ วคั ซีน กำรให้
มำกกว่ ำ dose ทีก่ ำหนด -> กดภูมิ
การให้ RIG ตามคาแนะนาของกระทรวง
สาธารณสุ ข และ WHO
• ถูกสั ตว์ กดั (ฟันสั ตว์ แทงทะลุผ่ำนผิวหนัง และมี
เลือดออก)
• ถูกข่ วนจนหนังขำดและมีเลือดออก
• ถูกเลียหรือนำ้ ลำยถูกเยือ่ เมือกของตำ ปำก หรือแผลที่
ผิวหนัง
• สั มผัสถูกเนือ้ สมองของสั ตว์ มีควำมเสี่ ยงสู งในกำรติดเชื้อ
Rabies
• RIG ฉีดรอบแผลทีถ่ ูกกัด (อำจ+NaCl ถ้ ำไม่ พอ) ถ้ ำ
เหลือฉีดเข้ ำกล้ ำมเนือ้ สะโพก
• Hyperimmune serum ทำให้ ระยะฟักตัวของโรคยำว
ขึน้ แต่ ไม่ ลดอัตรำกำรเกิดโรค จำเป็ นต้ องให้ วคั ซีน
ร่ วมด้ วย
WHO categories
WHO
ลักษณะของกำรสั มผัสโรค
category
1 จับ เลี้ยง ให้อาหาร สัตว์เลีย
ผิวหนังปกติ
2 ถูกกัดเป็ นรอยช้ า ไม่มีเลือดออก
ถูกข่วนเล็กน้อย หรื อถลอกที่มี
เลือดออกไม่ชดั เจน สัตว์เลีย
ผิวหนังที่มีแผล
3 บาดแผลถูกกัด ถูกข่วนมีเลือด
ชัดเจน สัตว์เลียหรื อถูกน้ าลาย
บริ เวณเยือ่ บุ
กำรรักษำ
ไม่ตอ้ งให้การรักษา (อาจ
ให้แบบ pre-exposure)
ให้วคั ซีนแบบ preexposure
ให้วคั ซีนแบบ postexposure ร่ วมกับ
immunoglobulin
สัมผัสโรคพิษสุ นขั บ้า
ล้างบาดแผลและให้การรักษาบาดแผล
ลักษณะการสัมผัสโรคโดยแบ่งตาม WHO
Category 1 ไม่ ต้องให้ กำรรักษำ (อำจให้ วคั ซีนแบบ pre-exposure)
Category 2 หรื อ 3
สามารถตรวจสมองสัตว์ (FA test)
ผล+ให้ กำรรักษำ
ผล-ไม่ ต้องให้ กำรรักษำ
สั ตว์ หนีไป
ให้ กำรรักษำ
ไม่ได้ตรวจสมองสัตว์
สุ นขั , แมว
สั ตว์ ป่วย
สั ตว์ ป่ำ, หนู
ให้ กำรรักษำ
ให้ กำรรักษำ
สัตว์ปกติ
ไม่สามารถดูอาการได้
ให้ กำรรักษำ
พิจำรณำว่ ำครบ 3 ข้ อหรือไม่
1.สั ตว์ เลีย้ งดีมโี อกำสสั มผัสrabiesน้ อย
2.สั ตว์ ได้ รับวัคซีนครบถ้ วนอย่ ำงน้ อย 2 ปี ทีผ่ ่ ำนมำ
3.กำรกัดเป็ นจำกเหตุจูงใจ เช่ นแหย่ สัตว์
ครบทั้ง3ข้อ
ไม่ครบ
เฝ้ ำดูสัตว์ 10
วัน และเริ่ม
รักษำทันทีที่
สั ตว์ ป่วย
ให้ กำรรักษำ และ
อำจหยุดเมือ่ ครบ
10วันหลังกัด
แล้วสั ตว์ ไม่ ตำย
สู ตรกำรฉีดวัคซีนป้ องกัน rabies แนะนำโดย WHO
สู ตร
จำนวนวัคซีน
ที่ฉีด
1 dose/ครั้ง
จำนวนวัคซีนที่ใช้ :
จำนวนครั้งทีม่ ำ
ESSEN (I/M)
วันที่
0-3-7-14-28-90
1-1-1-1-1-0
Zagreb (I/M)
2-0-1-0-1-0
4 dose : 3 ครั้ง
TRC-ID (I/D)
2-2-2-0-1-1
Oxford-ID
(I/D)
8-0-4-0-1-1
1 dose/ครั้ง (ครั้ง
แรกใช้ 2 dose)
1/5 ของ dose ต่ อ
1 จุด I/D
0.1 ml ของ dose
ต่ อ 1 จุด I/D
5 dose : 5 ครั้ง
<2 dose : 5 ครั้ง
<2 dose : 4 ครั้ง
• แบบ Zagreb ห้ ำมใช้ เมือ่ มีกำรให้ serum ป้องกัน
rabies
กำรเก็บและกำรส่ งตรวจซำก
การส่ งหัวสัตว์หรื อซากสัตว์ที่ถูกต้อง นับว่ามีความสาคัญเป็ นอันดับแรกต่อการตรวจวินิจฉัยโรคพิษสุ นขั บ้า จึงควร
ปฏิบตั ิดงั นี้ :1. กักขังสัตว์ไว้ดูอาการ หากสงสัยว่าสัตว์เป็ นโรคพิษสุ นขั บ้า ควรกักขังสัตว์น้ นั ไว้ในที่ปลอดภัยต่อคนและสัตว์อื่น
เพื่อสังเกตอาการ 10 - 15 วัน ถ้าไม่จาเป็ นไม่ควรทาลายสัตว์ ควรปล่อยให้สัตว์ตายเอง ซึ่ งจะตรวจพบเชื้อได้ง่ายและ
แน่นอน
2. เก็บและส่ งซากให้เร็ วที่สุด ผูท้ าการเก็บและส่ งซาก พยายามอย่าสัมผัสกับเลือดหรื อน้ าลายของสัตว์ ในขณะที่ตดั หัว
สัตว์ เนื่ องจากอาจทาให้ติดโรคพิษสุ นขั บ้าได้ สวมถุงมือยางหรื อใช้ถุงพลาสติกหนา ๆ สวมแทนถุงมือขณะเก็บซาก
และล้างมือให้สะอาดหลังเก็บซาก ควรส่ งเฉพาะหัวสัตว์ แต่ถา้ สัตว์น้ นั เป็ นแมวหรื อเล็กกว่า สามารถส่ งได้ท้งั ตัว โดย
ใส่ ถุงพลาสติกหลาย ๆ ชั้น รัดปากถุงให้แน่น แช่ถุงในภาชนะบรรจุน้ าแข็ง เช่น กระติกน้ าแข็งหรื อกล่องโฟม ส่ งซาก
มาถึงห้องปฏิบตั ิการให้เร็ วที่สุด (ภายใน 24 ชัว่ โมง)
3. แจ้งรายละเอียดให้ชดั เจน รายละเอียดเกี่ยวกับตัวสัตว์ ได้แก่ ชื่อ เพศ พันธุ์ อายุ ประวัติการฉี ดวัคซี นป้ องกัน โรคพิษ
สุ นขั บ้า อาการที่ผิดปรกติ คนหรื อสัตว์ที่ถูกกัด ตลอดจนชื่อ ที่อยู่ เบอร์โทรศัพท์ หรื อสถานที่หรื อวิธีการที่ติดต่อได้สด
วกของเจ้าของ เพื่อเจ้าหน้าที่จะได้แจ้งผลให้ทราบได้เร็ วที่สุด
เทพมหำนคร
คกลำง
สถำนที่ส่งตรวจโรคพิษสุ นัขบ้ ำทั่วประเทศ
- ศูนย์โรคพิษสุ นขั บ้า กรมปศุสัตว์ พญาไท กทม. 10400 โทร. 2517025 (ตลอด 24 ชัว่ โมง)
- สถานเสาวภา สภากาชาดไทย ถนนอังรี ดูนงั ต์ ปทุมวัน กทม. โทร. 2520161-4 ต่อ 26 (ตลอด 24
ชัว่ โมง)
- คณะแพทยศาสตร์ ศิริราชพยาบาล (สาขาไวรัสวิทยา ตึกจุลชีววิทยา ชั้น 6)
- สถาบันวิจยั ไวรัส กรมวิทยาศาสตร์ การแพทย์ นนทบุรี โทร. 5899850-8
- โรงพยาบาลสระบุรี จังหวัดสระบุรี
- โรงพยาบาลสวรรค์ประชารักษ์ จังหวัดนครสวรรค์
- สานักงานปศุสัตว์เขต 1 จังหวัดพระนครศรี อยุธยา โทร.(035) 242339
- สานักงานปศุสัตว์เขต 7 จังหวัดนครปฐม โทร. (034) 257703
- สานักงานปศุสัตว์จงั หวัดชัยนาท โทร. (056) 411592
- ศูนย์วิจยั และชันสู ตรโรคสัตว์ จังหวัดราชบุรี
- ศูนย์วิทยาศาสตร์การแพทย์ 2 จังหวัดชลบุรี
คตะวันออก
- โรงพยาบาลพระปกเกล้า จังหวัดจันทบุรี
- สานักงานปศุสัตว์เขต 2 จังหวัดฉะเชิงเทรา โทร. (038) 511997
- ศูนย์วิจยั และชันสู ตรโรคสัตว์ จังหวัดชลบุรี
- ศูนย์วิทยาศาสตร์การแพทย์ 6 จังหวัดพิษณุโลก
- โรงพยาบาลลาปาง จังหวัดลาปาง
- ศูนย์วิจยั และชันสู ตรโรคสัตว์ภาคเหนือ อาเภอห้างฉัตร จังหวัดลาปาง โทร.(054) 226978
- ศูนย์วิทยาศาสตร์การแพทย์ 5 จังหวัดเชียงใหม่
คเหนือ
- คณะแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ จังหวัดเชียงใหม่
- สานักงานปศุสัตว์เขต 5 จังหวัดเชียงใหม่ โทร. (053) 222594
- สานักงานปศุสัตว์เขต 6 จังหวัดพิษณุโลก โทร. (055) 258854
- สานักงานปศุสัตว์จงั หวัดกาแพงเพชร โทร. (055) 711450
- สานักงานปศุสัตว์จงั หวัดเพชรบูรณ์ โทร. (056) 721539
คตะวันออกเฉียงเหนือ
คใต้
- ศูนย์วิจยั และชันสู ตรโรคสัตว์ภาคตะวันออกเฉี ยงเหนื อ ท่าพระ จังหวัดขอนแก่น โทร.(043)
261246
- คณะแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น จังหวัดขอนแก่น
- ศูนย์วิทยาศาสตร์ การแพทย์ 4 จังหวัดขอนแก่น
- ศูนย์วิทยาศาสตร์ การแพทย์ 3 จังหวัดนครราชสี มา
- โรงพยาบาลอุดรธานี จังหวัดอุดรธานี
- โรงพยาบาลสรรพสิ ทธิ ประสงค์ จังหวัดอุบลราชธานี
- สานักงานปศุสัตว์จงั หวัดสกลนคร โทร. (042) 711756
- สานักงานปศุสัตว์จงั หวัดบุรีรัมย์ โทร. (044) 611988
- สานักงานปศุสัตว์เขต 3 จังหวัดนครราชสี มา โทร. (044) 242113
- สานักงานปศุสัตว์เขต 4 จังหวัดอุดรธานี โทร. (042) 243113
- สานักงานปศุสัตว์จงั หวัดกาฬสิ นธุ์ โทร. (043) 811535
- สานักงานปศุสัตว์จงั หวัดศรี สะเกษ โทร. (045) 612928
- สานักงานปศุสัตว์จงั หวัดชัยภูมิ โทร. (044) 812334
- ศูนย์วิจยั และชันสู ตรโรคสัตว์ภาคใต้ อาเภอทุ่งสง จังหวัดนครศรี ธรรมราช โทร.(075) 411464
- ศูนย์วิทยาศาสตร์ การแพทย์ 1 จังหวัดสงขลา
- โรงพยาบาลสุ ราษฎร์ ธานี จังหวัดสุ ราษฎร์ ธานี
- สานักงานปศุสัตว์เขต 8 จังหวัดสุ ราษฎร์ ธานี โทร. (077) 281308
- สานักงานปศุสัตว์เขต 9 จังหวัดสงขลา โทร. (074) 321330
พระราชบัญญัติโรคพิษสุ นขั บ้า พ.ศ.
2535
มี 28 มำตรำ
•
• มำตรำ 5 กำหนดให้ เจ้ ำของต้ องนำสุ นัขเลีย้ งของตน
ไปรับกำรฉีดวัคซีนครั้งแรก เมือ่ อำยุ 2 - 4 เดือน
• มำตรำ 9 กำรกำจัดสุ นัขไม่ ปรำกฏเจ้ ำของในที่
สำธำรณะ ต้ องจับไปกักขังไว้ 5 วัน หำกไม่ มเี จ้ ำของ
มำรับจึงจะกำจัดได้
• มำตรำ 10 ให้ อำนำจสั ตวแพทย์ ตำมกฎหมำยเข้ ำไป
ในอำคำรบ้ ำนเรือน เพือ่ ตรวจสอบกำรได้ รับกำรฉีด
วัคซีนของสุ นัข กรณีพบว่ ำยังไม่ ได้ รับกำรฉีดหรือ
ครบกำหนดแล้ ว สั ตวแพทย์ จะฉีดวัคซีนให้ โดยเก็บ
ค่ ำธรรมเนียมเป็ น 2 เท่ ำ
• มำตรำ 12 กำหนดให้ เจ้ ำของแจ้ งต่ อพนักงำน
เจ้ ำหน้ ำที่กรณีสัตว์ เลีย้ งของตนถูกสั ตว์ ทสี่ งสั ยว่ ำ จะ
เป็ นโรคพิษสุ นัขบ้ ำกัด เพือ่ ให้ สัตว์ ทถี่ ูกกัดได้ รับกำร
ฉีดวัคซีนซ้ำและจะต้ องเฝ้ ำระวังสั งเกตดูอำกำรต่ อไป
อีก 6 เดือน
• มำตรำ 17 ให้ อำนำจอธิบดีกรมปศุสัตว์ ประกำศให้
เจ้ ำของสุ นัข นำสุ นัขไปรับกำรฉีดวัคซีนป้องกันโรค
พิษสุ นัขบ้ ำตำมวัน เวลำ และสถำนทีก่ ำหนด โดย
เจ้ ำของไม่ ต้องเสี ยค่ ำวัคซีน
• มำตรำ 21 กำหนดโทษปรับ 200 บำท แก่ เจ้ ำของ
สุ นัขทีไ่ ม่ ปฏิบัตติ ำมมำตรำ 5
• มำตรำ 23 กำหนดโทษจำคุกไม่ เกิน 1 เดือน หรือ
ปรับไม่ เกิน 1,000 บำท หรือทั้งจำทั้งปรับ แก่ ผ้ ูที่
ใช้ เครื่องหมำยประจำตัวสุ นัขปลอมและใบรับรองกำร
ฉีดวัคซีนอันเป็ นเท็จ หรือขัดขวำงกำรทำงำนของ
เจ้ ำหน้ ำทีต่ ำมมำตรำ 10 วรรค 1 มำตรำ 14
• มำตรำ 24 กำหนดโทษจำคุกไม่ เกิน 3 เดือน หรือ
ปรับไม่ เกิน 3,000 บำท หรือทั้งจำทั้งปรับแก่ ผ้ ูทฝี่ ่ ำ
ฝื นคำสั่ งของสั ตวแพทย์ ตำมมำตรำ 10 วรรค 1(4)
มำตรำ 14 วรรค 1(2) หรือเจ้ ำของไม่ แจ้ งต่ อเจ้ ำ
พนักงำนท้ องถิ่นว่ ำ สุ นัขในครอบครอง มีอำกำรของ
โรคพิษสุ นัขบ้ ำ ตำมมำตรำ 11 หรือไม่ แจ้ งว่ ำ สุ นัข
ของตนถูกสั ตว์ ทสี่ งสั ยว่ ำเป็ นโรค พิษสุ นัขบ้ ำกัด ตำม
มำตรำ 12
วัคซีนในสัตว์
• วัคซีนที่ผลิตภำยในประเทศ
ผลิตโดยศูนย์ โรคพิษสุ นัขบ้ ำ กรมปศุสัตว์ ผลิตจำก
กำรเพำะเลีย้ งไวรัส PV (Pasteur virus) บนเซลล์
เพำะเลีย้ ง BHK-21 (Baby Hamster Kidney Cell)
เป็ นนำ้ ใสสี ชมพูแดง บรรจุขวดละ 30 ml ใช้ ได้ กบั
สุ นัข แมว โค กระบือ แพะ แกะ และม้ ำ ฉีดเข้ ำ
กล้ ำมเนือ้ ในขนำด สั ตว์ เล็ก 2 ml สั ตว์ ใหญ่ 4 ml ให้
ควำมคุ้มโรค 1 ปี วันหมดอำยุ 1 ปี หลังจำกวันผลิต
การฉีดวัคซีนป้ องกันโรคพิษสุ นขั บ้าในสัตว์
• เริ่มฉีดเมือ่ สั ตว์ อำยุได้ 3 เดือน ถ้ ำฉีดก่ อนอำยุ 3
เดือน ควรฉีดซ้ำเมือ่ อำยุ 3 เดือน จำกนั้นฉีดเมือ่ อำยุ
1 ปี และฉีดซ้ำทุกปี
• แต่ ตำมพระรำชบัญญัตโิ รคพิษสุ นัขบ้ ำ สุ นัขต้ องได้ รับ
กำรฉีดวัคซีนครั้งแรกเมือ่ อำยุ 2-4 เดือน
• ในกรณีทสี่ ั ตว์ ถูกสั ตว์ ทเี่ ป็ นโรคพิษสุ นัขบ้ ำกัด ถ้ ำสั ตว์
เคยได้ รับกำรฉีดวัคซีนมำแล้ ว ควรฉีดวัคซีนกระตุ้น
ซ้ำ และสั งเกตอำกำรอีกประมำณ 6 เดือน
• แต่ ถ้ำสั ตว์ ไม่ เคยได้ รับกำรฉีดวัคซีนมำก่ อน จะแนะนำ
ให้ ทำลำยทิง้ ในกรณีที่ต้องกำรเก็บสั ตว์ น้ันไว้ ควรฉีด
วัคซีนให้ สัตว์ น้ันทันทีและฉีดติดต่ อกัน 4 เข็ม ห่ ำง
กันครั้งละ 3-4 วัน และสั งเกตสั ตว์ น้ันไว้ อย่ ำงน้ อย
6 เดือน
ภูมิคุม้ กันโรคจากการฉี ดวัคซีน
• ภูมคิ ุ้มกันโรคจะเกิดขึน้ ภำยหลังกำรฉีดวัคซีน
ประมำณ 10 วัน และจะคงอยู่ได้ ประมำณ 1 ปี
แม้ ว่ำบริษทั ผู้จำหน่ ำยจะแนะนำให้ ฉีดซ้ำทุก 3 ปี แต่
สำหรับประเทศไทยทีม่ อี ุบัตกิ ำรณ์ ของโรคค่ อนข้ ำงสู ง
ควรฉีดกระตุ้นทุกปี
• ภูมคิ ุ้มกันโรคจำกแม่ สุนัขทีไ่ ด้ รับกำรฉีดวัคซีน จะ
ถ่ ำยทอดไปยังลูกสุ นัขได้ และคงอยู่ได้ เกือบ 12
Post-exposure Management (animals)
• สุ นัขและแมว: สุ นัขและแมวทีไ่ ม่ ได้ รับวัคซีน ถ้ ำ
expose กับสั ตว์ ทเี่ ป็ น rabies ควรทำ euthanized
ทันที ถ้ ำเจ้ ำของไม่ อยำกให้ ทำ ต้ องควบคุมสั ตว์ น้ัน
นำน 6 เดือน และทำวัคซีน 1 เดือนก่ อนปล่ อยไป
• สุ นัขและแมวทีท่ ำวัคซีนเป็ นประจำ ต้ องได้ รับวัคซีน
ซ้ำทันที และควบคุมสั งเกตอำกำรนำน 45 วัน
• Livestock: เหมือนหมา แมว
• ในสั ตว์ อนื่ ๆ ทีโ่ ดนสั ตว์ ทเี่ ป็ น rabies กัด ควร
euthanized ทันที สั ตว์ ทไี่ ด้ รับวัคซีนเป็ นประจำต้ องทำ
วัคซีนซ้ำทันที และควบคุมไว้ นำนอย่ ำงน้ อย 90 วัน
การควบคุม rabies ในสุ นขั และแมวโดยการ
ให้ภมู ิคุม้ กันโรคแก่ประชากรสุ นขั และแมว
• กำรรณรงค์ ฉีดวัคซีนแบบ mass ในสั ตว์ อำยุมำกกว่ ำ
3 เดือน ทุกหลังคำเรือน หรือใช้ กลยุทธ์ ผ่ำนทำง
คลินิกสั ตวแพทย์ ควรทำให้ ได้ อย่ ำงน้ อยร้ อยละ 80
ของประชำกรสั ตว์ ในพืน้ ที่หนึ่งๆ
• กำรทำวัคซีนต้ องให้ เป็ น community service ไม่ เสี ย
ค่ ำใช้ จ่ำย
ถ้าสัตว์เลี้ยงถูกสัตว์ป่าหรื อค้างคาวกัด
• ถ้ ำสั ตว์ ทกี่ ดั ไม่ สำมำรถนำมำทดสอบโรคได้ ต้ องคิดว่ ำ
ได้ โดน expose กับ rabies แล้ ว
• สั ตว์ ทไี่ ม่ ได้ รับวัคซีนต้ องถูก euthanized ทันที ถ้ ำ
เจ้ ำของไม่ อยำกทำ ต้ องควบคุมสั ตว์ ไว้ นำน 6 เดือน
และทำวัคซีน 1 เดือนก่ อนปล่ อย
• สั ตว์ ที่เคยทำวัคซีนแต่ เลยระยะเวลำแล้ ว ต้ องประเมิน
เป็ นรำยตัว
• สุ นัขและแมวทีไ่ ด้ รับวัคซีนเป็ นประจำต้ องสั งเกต
อำกำรนำน 45 วัน
ถ้าคนเคยได้รับวัคซีน pre-exposure
แล้วโดนกัด
• กำรทำวัคซีน pre-exposure ไม่ ได้ หมำยควำมว่ ำ ไม่
ต้ องกำรกำรรักษำเพิม่ เติม แต่ ทำให้ กำรรักษำง่ ำยขึน้
โดยไม่ ต้องใช้ human rabies immune globulin
(HRIG) และลดจำนวน dose ทีต่ ้ องใช้ ซึ่งเป็ นเรื่อง
สำคัญในกรณีทวี่ คั ซีนหำได้ ลำบำก
• สำมำรถป้ องกันคนได้ ในกรณีที่ post-exposure
therapy อำจช้ ำ
• สำมำรถให้ กำรคุ้มกันบำงส่ วนกับคนทีไ่ ม่ ร้ ู ว่ำ expose
กับ rabies
การควบคุมผูป้ ่ วย ผูส้ มั ผัส และสิ่ งแวดล้อม
• กำรรำยงำน: โรคนีต้ ้ องแจ้ งควำมไปทีเ่ จ้ ำหน้ ำที่
สำธำรณสุ ข
• กำรแยกผู้ป่วย: ป้องกันกำรสั มผัสกับนำ้ มูก นำ้ ลำยของ
ผู้ป่วย
• กำรทำลำยเชื้อ: นำ้ ลำยและสิ่ งปนเปื้ อนนำ้ ลำยผู้ป่วย
ต้ องนำไปฆ่ ำเชื้อ
• กำรกักกัน: ไม่ จำเป็ น
• กำรให้ ภูมคิ ุ้มกันผู้สัมผัส: ผู้สัมผัสคนไข้ ถ้ ำมีแผลและ
สั มผัสนำ้ ลำยผู้ป่วย ควรได้ รับวัคซีนด้ วย
• กำรสวบสวนผู้สัมผัสและแหล่ งของกำรติดตำม:
ค้ นหำสั ตว์ ทกี่ ดั และผู้ทถี่ ูกสั ตว์ กดั หรือสั ตว์ ทถี่ ูกกัด
• กำรรักษำผู้ป่วย: ให้ กำรรักษำตำมอำกำรภำยใต้ กำร
ดูแลอย่ ำงเข้ มงวด
มาตรการเมื่อเกิดการระบาด
• ประกำศเขตควบคุมกำรติดโรค ภำยใต้ กฎระเบียบ
ข้ อบังคับของท้ องถิ่น และกฎหมำยสำธำรณสุ ข
• ฉีดวัคซีนสุ นัขในพืน้ ทีเ่ กิดโรค อำจจำเป็ นต้ องให้
วัคซีนแก่ สัตว์ เลีย้ งอืน่ ๆ ด้ วย
• บังคับใช้ มำตรกำรตำมกฎหมำยอย่ ำงเข้ มงวด เช่ น
กำจัดสุ นัขทีไ่ ม่ มเี จ้ ำของ หรือสุ นัขทีไ่ ม่ ได้ รับกำรฉีด
วัคซีน
The camera hatch on the aircraft has been replaced by a tube linked to
the bait machine. Baits coming off the drum drop through this
opening.
The "Ontario" baits moving down the conveyor belt
towards the drum. These baits are made of olefin wax and
beef tallow and are impregnated with the biomarker
tetracycline. They weigh approximately 17 grams and
are 4 cm (1.5 inches) long.
The baits used in Texas. The outer coating is polymerized dog food and the inner opening
contains a sachet of vaccine sealed in by wax. Each bait is approximately 40 grams and
5 cm (2 inches) long. The raccoon baits used in New York, Vermont and Ohio are
similar but are made of a fish meal polymer.
Inside the "Ontario" baits. The blister pack on the
upper left contains 2 ml of vaccine.