Transcript Elektrotexnika

İşin məğzi
• NEFT-MAŞINQAYIRMA ZAVODLARININ
ELEKTRİK AVADANLIĞININ
XARAKTERİSTİKASI
• NEFT-MAŞINQAYIRMA ZAVODLARININ
ELEKTRİK TƏCHİZATI
• REAKTİV GÜCÜN KOMPENSASİYASI
• ELEKTRİK ENERJİSİNİN KEYFİYYƏT
GÖSTƏRİCİLƏRİ VƏ ONLARIN
YAXŞILAŞDIRILMASI ÜSULLARI
NEFT-MAŞINQAYIRMA ZAVODLARININ
ELEKTRİK
AVADANLIĞININ XARAKTERİSTİKASI
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
1.1. Güc transformatorları
1.2. Çevirici qurğular və yarımstansiyalar
1.3. Civə düzləndiriciləri
1.4. Yarımkeçirici düzləndiricilər
1.5. Elektrik müqavimət sobaları
1.6. Elektrik qövs sobaları
1.7. İnduksion qızma qurğuları
1.8. Elektrik qaynaq qurğuları
1.9. Ümumsənaye güc qurğuları
1.10. Neft-maşınqayırma zavodlarının reaktiv güc tələbatçıları
1.11. Enerjitutumlu elektrik qəbuledicilərinin iş rejiminin
tədqiqi və yaxşılaşdırılması
• 1.12. İşlədicilərin yük qrafikləri və enerji sərfini hesablanması
Şək. 1.1. Ətraf mühitin temperaturunun artmasından asıılı olaraq
transformatorun izolyasiyasının normal qiymətə nəzərən artıq aşınmasını
xarakterizə edən əyri
Şək. 1.2. İki əks ulduz sxemi ilə birləşən dolaqları və bərabərləşdirici
reaktoru olan civə düzlındiricisinin sxemi
Şək. 1.5. gücü 5,1 kVt olan asinxron mühərrikin nisbi qiymətlərlə
xarakteristikaları:
1-tələb olunan güc; 2-valdakı güc; 3- tələb olunan reaktiv güc
Şək. 1.9. Aktiv yük xarakteristikaları:
1-asinxron mühərrik; 2-müqavimət sobası;
3-elektrolizi olan civə düzləndirici aqreqat
Şək. 1.10. Reaktiv yük xarakteristikaları:
1-100% yüklənmiş asinxron mühərrik; 2-60% yüklənmiş
asinxron mühərrik; 3-elektrolizi olan gücləndirici aqreqat;
4-güclü karborund sobası
NEFT-MAŞINQAYIRMA ZAVODLARININ
ELEKTRİK TƏCHİZATI
• 2.1. Sənaye müəssisələrinin elektrik təchizatı
sxemlərinin qurulmasının əsas prinsipləri
• 2.2. Elektrik şəbəkələrinin vəzifəsi və konstruktiv
hazırlanması
• 2.3. Elektrik təchizat sxeminin optimal variantının
seçilməsi
• 2.4. Elektrik təchizatı sistemlərində etibarlıq,
zərər və ehtiyatlama məsələləri
• 2.5. Elektrik təchizatının pozulmasının ehtimal
vaxtının təyini
Şək. 2.1. Paylayıcı məntəqələrin BAY-dan magistral qidalanma sxemi
Cədvəl 2.1
Amortizasiyaya, təmirə və xidmətə gedən ayırmalar
Obyektin şəbəkələrinin adları
Dəmir-beton altlıqları olan
dayaqlarda çəkilən hava xətləri
Dəmir-beton və metal
çəkilən hava xətləri
Ayırmalar, %
amortizasiyaya cari təmirə və
və əsaslı
xidmətə
təmirə
ağac
5,3
1,0
hamısı
6,3
dayaqlarda
3,5
0,5
4,0
Torpaqda çəkilən 10 kV-a qədər kabel
xətləri
3,0
1,5
4,5
Yarımstansiyalarda
avadanlığı
6,3
1,0
7,3
qoyulan
elektrik
REAKTİV GÜCÜN KOMPENSASİYASI
• 3.1. Elektrik şəbəkələrində reaktiv gücün ötürülməsi
• 3.2. Elektrik enerji qəbuledicilərində reaktiv güc sərfinin
azadılması
• 3.3. Ventil çeviriciləri qoşulmuş şəbəkələrdə reaktiv
gücün kompensasiyası
• 3.4. Filtrkompensasiya quruluşlarının seçilməsi
• 3.5. Reaktiv gücün kompensasiyasında sinxronlaşdırılmış
asinxron mühərriklərin tətbiqi
1. Elektrik təchizat sistemi vasitəsilə xeyli reaktiv gücün ötürülməsi zamanı
sistemin bütün elementlərində reaktiv güclə yüklənmə nəticəsində əlavə
aktiv güc və enerji itgiləri yaranır. Belə ki, elektrik təchizat sisteminin R
müqavimətinə malik olan elementindən aktiv P və reaktiv Q gücü
ötürüldükdə aktiv güc itgiləri belə olar:
P2  Q2
P2
Q2
P 
R  2 R  2 R  Pa  Pr
2
U
U
U
Xüsusilə rayon şəbəkələrində nəzərə çarpan əlavə gərginlik
itgiləri yaranır. Məsələn, elektrik təchizat sisteminin R aktiv
və X reaktiv müqavimətlərinəmalik olan elementindən P və
Q güclərinin ötürülməsindən yaranan gərginlik itgiləri belə
olar:
2.
PR  QX PR QX
U 
 
 U a  U r
U
U U
Şək. 3.2. FKQ və parallel kondensatorlu sistemin tezlik
Şək 3.1. FKQ-nin elektrik təchizat sisteminə qoşulma
xarakteristikaları:
sxemi: a) principal sxem; b) hesabat əvəz sxemi
1-FKQ parallel kondensatorlarsız; 2-FKQ parallel
kondensatorlarla
Şək. 3.3. Ardıcıl təsirlənən sinxronlaşdırılmış asinxron mühərrikin
prinsipial sxemi
Şək. 4.1. Yüklərin qoşalaşmış reaktordan
qidalanma sxemi
1 – sabit yüklər; 2 – zərbəvi yüklər
Şək. 4.2. 5, 7, 11 və 13-cü
harmoniklərin
filtrlərinin qoşulma sxemi
NƏTİCƏLƏR
• Ümumi sənaye qurğuları (kompressorlar, nasoslar, ventilyatorlar) zavodun
əsas elektrik enerji tələbatçıları hesab olunurlar və onların elektrik
intiqalının optimal iş rejimini təmin etməklə effektiv enerji sərfinə nail
olmaq olar.
• Asinxron mühərrikin statiki xarakteristikalarından (şək. 2.9 və 2.10)
görünür ki, gərginlik nominal qiymətdən aşağı düşdükdə, reaktiv güc aktiv
gücdən daha kəskin azalır və güc əmsalı artır. Bu hal gərginliyin
tənzimlənməsi zamanı mütləq nəzərə alınmalıdır.
• Sənaye müəssisələrinin elektrik təchizat sxemlərinin layihə edilməsində 35330 kV-luq gərginliklərin daha dərinə verilməsinə çalışmaq lazımdır, çünki
bu yolla elektrik itgilərinin maksimum azalmasına nail olmaq olar.
• Zavodun elektrik təchizat sxeminin, şəbəkələrin və onun elementlərinin
seçilməsində texniki-iqtisadi hesablamalara əsaslanmaq lazımdır çünki,
müxtəlif variantlarının optimallıq kriteriyası kimi illik gətirilmiş xərclərin
minimal qiyməti qəbul olunur.
• Müasir zamanda neft-maşınqayırma zavodlarında reaktiv gücün artımı
aktiv gücə nisbətən daha böyükdür. Bu halda böyük reaktiv gücün uzaq
məsafəyə ötürülməsi elektrik təchizatının texniki-iqtisadi göstəricilərini
pisləşdirir.
•
•
•
•
•
Sənaye müəssisələrində reaktiv gücün kompensasiyasının ən səmərəli
vasitələrindən biri elektrik enerji qəbuledicilərində reaktiv güc sərfinin
azaldılması tədbirlərindən istifadə olunmalıdır, çünki onların yerinə yetirilməsi
üçün çox az miqdarda kapital xərci tələb olunur.
Filtrkompensasiya quruluşları qeyri-xətti dinamiki yüklərin sənaye elektrik
təchizat şəbəkələrinə zərərli təsirini azaltmağın ən təsirli vasitəsidir.
Faza rotorlu asinxron mühərriklərin sinxronlaşdırılması üsulu ilə reaktiv gücün
kompensasiyası aşağıdakı üstünlüklərə malikdir: əlavə kompensasiya qurğusu
tələb olunmur; mühərrikin f.i.ə. 1,5 – 2,5% artır; güc əmsalı 30% yüksəlir və
nominal yüklənmədə 1,0 çatdırıla bilər; şəbəkədən tələb olunan cərəyan orta
hesabla 40%, qidalandırıcı şəbəkədə güc itgiləri 64% azalır.
Zavodun elektrik şəbəkələrində yüksək harmoniklərdən yaranan ən böyük aktiv
güc itgiləri transformatorlarda, mühərriklərdə və generatorlarda əmələ gəlir ki,
buna səbəb onların dolaqlarının aktiv müqavimətlərinin tezliyinin artmasına
mütənasib olaraq dəfə çoxalmasıdır.
Neft-maşınqayırma zavodlarında böyük gücdə müxtəlif tipli birfazalı
elektrotermiki qurğuların və qövs sobalarının geniş tətbiq olunması elektrik
təchizat sistemlərində uzunmüddətli qeyri-simmetrik gərginliklərin və
cərəyanların yaranmasına səbəb olur ki, bunların təsirindən elektrik şəbəkəsinin
elementlərində və onlardan qidalanan elektrik qəbuledicilərində əlavə aktiv güc
itgiləri yaranır.