Transcript genel işletme ı - Akademik Bilgi Sistemi

Öğr.Gör. Yunus ZENGİN
KA.Ü. KAĞIZMAN MESLEK YÜKSEKOKULU
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
1
İŞLETME KAVRAMININ İÇERİĞİ
İşletme “ Emek, sermaye ve diğer üretim faktörlerini planlı, bilinçli ve
sistemli bir biçimde bir araya getirip mal veya hizmet üretimine
yönelen ve amaçlarına ulaşmak için üretim kaynaklarının
kullanımında ekonomik ve akılcı ( rasyonel) kararlar alan toplumsal,
ekonomik ve teknik bir birimdir şeklinde tanımlayabiliriz. Bu
tanımdan çıkarılabilecek ortak unsurları şöyle tanımlayabiliriz.
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
2
• İşletme her şeyden önce toplumsal bir iş birliği
sistemidir.
• İşletme ekonomik bir birimdir. Yani en az emek
kanunu gereğince faaliyette bulunur ve
faaliyetler sonucunda mal ve bir kar elde etmeyi
hedefler.
• Amaç olarak insanların ihtiyaç duyduğu mal ve
hizmet üretmektedir.
• İşletme, ekonomik bir birim olmanın yanında
teknik bir birim olma özelliği taşır.
•
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
3
İŞ – İŞ GÖREN
• İş kavramını ekonomik, sosyolojik ve psikolojik olmak üzere
üç değişik anlamda tanımlayabiliriz.
•
Ekonomik açıdan iş, bireyin yaşamını sürdürmek yada
belirli düzeye yükseltmek amacıyla giriştiği bedensel ve
düzensel bir çabadır. Bu çabanın temel amacı ekonomik bir
bedel yaratmak ve bunun sonucunda, mal veya hizmet
üreterek karşılığında ücret almaktır.
•
Toplumsal anlamda iş, Çalışma hayatı içerisinde
başkaları ile bir ilişki kurma ve onlarla birlikte yaşama
çabasıdır.
•
Psikolojik anlamda ise iş, çalışana saygınlık ve doyum
sağlayan bir olgudur
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
4
GİRİŞİM – GİRİŞİMCİ
• Girişim başkalarının gereksinmelerini
karşılamak üzere, pazarı olan ve
pazarda fiyatı oluşan ekonomik mal
ve hizmetleri ortaya koymak ve
sahibine kar sağlamak amacını güden
bir işletmedir.
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
5
GİRİŞİMCİ
Girişimci, kişilerin gereksinme ve isteklerini karşılayacak mal ve
hizmet üretiminde bulunmak üzere , üretim araçlarını sağlayarak bir
araya getirilmesi olanağı yaratan, kâr elde etme amacı güden ve tüm
riskleri yüklenen kişidir.
Girişimcinin temel özellikleri:
1. Üretim araçlarını sağlayıp üretime yöneltme
2. Ortaya çıkabilecek riskleri üstlenme
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
6
GİRİŞİMCİNİN İŞLEVLERİ
a- Yeni ürünler meydana getirmek ya da bilinen ürünlerin niteliklerini
değiştirmek
b- Yeni üretim yöntemleri geliştirip, uygulamak.
c- Endüstride yeni ve gelişmiş örgütlenmelere gitmek
d- Pazarlara açılmak
e- Yeni girdi kaynakları bulmak
f- Yönetim ve çalışanlar arasındaki ilişkileri kurmak
g- İşletme ile kamu ve devlet arasındaki ilişkileri geliştirmek
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
7
YÖNETİM KAVRAMINA GENEL BAKIŞ
YÖNETENLER
09.04.2015
YÖNETİLENLER
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
8
YÖNETİM
• Yönetim nedir sorusuna kitaplarda çeşitli tanımlar
verilmiştir. Bu tanımlar bilim dallarına göre
farklılıklar gösterilmektedir. Örneğin
• İktisatçılara göre yönetim, doğal kaynaklar, emek
ve sermaye ile birlikte bir üretim faktörüdür.
•
Yönetim birimi ile uğraşanlar, yönetimin bir
otorite sistemi olduğunu ifade etmektedirler.
•
Sosyologlara göre ise, Yönetim, bir sınıf ve
saygınlık sistemi olarak ifade edilmektedir.
•
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
9
YÖNETİM SÜRECİ
GENEL ÖZELLİKLERİ
• Amaç gerçekleştirmeye yöneliktir.
• En az iki kişi olmalıdır.
• Beşeri ve maddi kaynakların kullanılmasını ve
işbirliğini gerektirir.
• Yöneticinin verdiği kararları, uygulatabilecek
kişisel otorite kurmasını zorunlu kılar.
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
10
YÖNETİM SÜRECİ
GENEL ÖZELLİKLERİ
• Yönetici ve yönetenler arasında uyum ve
haberleşmeyi gerektirir.
• Bilgi, yetenek ve tecrübeye göre iş bölümü
gerektirir.
• Eldeki kaynaklar ve zamanın ekonomik ve
dikkatli şekilde kullanılmasını gerektirir.
• Rantabiliteyi gerektirir.
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
11
YÖNETİM KADEMELERİ
Tepe Yöneticiler
Orta Kademe Yöneticiler
Alt Kademe Yöneticiler
Yönetici Olmayan
Personel
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
12
Yönetici, kârı ve riski başkalarının olmak üzere mal ya da hizmet
üretmek için üretim ögelerini sağlayan ve bunları beli bir gereksinmeyi
karşılama amacına yönelten kişidir.
Başkaları için ücret karşılığında yöneticilik görevlerini üstlenmeleri ise
profesyonel yöneticilik olarak adlandırılır.
İyi bir yönetici:
Çalışanları yakından tanımalı
Zamanında ve doğru karar verebilmeli
Davranışları ve kişiliği ile örnek olmalı
Sorumluluk sahibi olmalı
Hataları hoş görmeli ve demokratik olmalı
Sabırlı kararlı ve azimli olmalı
Küme çalışmasını özendirmeli
Katılımcı ve eğitici almalıdır.
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
13
Müteşebbis
• Bir mal veya hizmeti
üretmek, pazarlamak
için üretim
faktörlerini bir araya
getiren ve faaliyet
esnasında oluşan kar
veya zarardan
etkilenen kişidir.
09.04.2015
Yönetici
• Bir mal veya hizmeti
üretmek, pazarlamak
için üretim
faktörlerini bir araya
getiren, bu
faaliyetleri bir ücret
karşılığı yapan, kar
elde etme amacında
olan ancak kar veya
zarardan direkt
etkilenmeyen kişidir.
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
14
5. TÜKETİM VE TÜKETİCİ
İnsan gereksinmelerini isteklerini karşılamak amacıyla üretilen mal ve
hizmetlerin kullanımı Tüketim adını alır.
Tüketim eylemini gerçekleştiren bireylere ya da örgütlere Tüketici adı
verilir.
Son Tüketici, kişisel ya da aile gereksinmeleri nedeniyle bir mal ya da
hizmeti satın alan birey ya da kuruluştur.
Endüstriyel Tüketici, üretim yeniden satma ya da
işletme kurma amacıyla satın almada bulunan
bireyler ya da örgütlerdir.
Ekonomilerde bireylerin yeri kendini
iki yönde gösterir.Tüketicilik ve Üreticilik
1. Öncelikle her birey tüketicidir.
2. Tüketici
bireyin ikinci yönü
üreticiliktir.
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
15
İNSAN İHTİYAÇLARI VE EKONOMİK
FAALİYETLER
• Tatmin edildiği zaman insana zevk, edilmediği
zaman acı ve elem veren ve organizmada
çeşitli gerilimlere neden olan itici güç diye
tanımlayabileceğimiz ihtiyaçlarımızın,
davranışlarımızın temelini oluşturmakyadır.
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
16
İhtiyaç Sürekli Tatmini
• Psikolojik ve fizyolojik köklere dayanan
ihtiyaçlar karşılandıkça önce artan bir haz verir.
• Karşılanmaya devam ettikçe bir noktadan
sonra duyulan haz azalarak sonunda elem’e ve
acıya dönüşmektedir.
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
17
İhtiyaçların Sınıflandırılması
• Birincil İhtiyaçlar
• İkincil İhtiyaçlar
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
18
Maslow’un İhtiyaçlar Hiyerarşisi
1. Fizyolojik İhtiyaçlar
Yemek, su, uyku, dengeli beslenme, ısı, giyinme, barınma, v.b.
2. Güvenlik İhtiyacı
Tehlikeye, tehdide ve yokluğa karşı korunma ihtiyacı.
3. Ait Olma ve Sevgi İhtiyacı
Ait olma, sevme, sevilme (Örn: İşletme içinde oluşan enformel
gruplar)
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
19
Maslow’un İhtiyaçlar Hiyerarşisi
4. Saygı Görme İhtiyacı
İnsanlar başkalarının kendisine değer vermesini, saygı göstermesini
ister.
5. Kendini Gerçekleştirme İhtiyacı
Bundan önceki her türlü ihtiyaçlarının tatmin olma mutluluğunu
görmüş olan kişiler için ortaya çıkar.
Kişinin kendi kendine yeterli olması, devamlı olarak kendisini
geliştirmesi, yaratıcı olma.
Örnek: Rahmi Koç ve Koç Sanayi Müzesi
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
20
Basamaklar
Fizyolojik ihtiyaçlar
Örnekler
Yemek ve barınma için yeterli maaş
Güvenlik ihtiyaçları
Uzun süreli iş sözleşmesi,güvenli bir
çalışma
ortamı,eşit fırsatlar
Ait olma ve sevgi iht
Çalışma arkadaşları tarafından kabul
görme,yakın
Dostluklar
Değer ihtiyaçları
Etkileyici unvan, büyük ofis,şirket arabası
Kendini gerçekleştirme iht.
Otonomi ve kendini geliştirmesini
sağlayacak bir iş
imkânı
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
21
Maslow’un İhtiyaçlar Hiyerarşisi
Kendini
Gerçekleştirme
Saygı Görme
Ait Olma ve Sevgi
Güvenlik
Fizyolojik
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
22
•İŞLETMECİLİĞİN
TARİHSEL GELİŞİM
SÜRECİ
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
23
• İlkel Aşama :
• Zanaatkarlık Aşaması
• Lonca Aşaması :
• Ev İşçiliği Aşaması :
• Endüstriyel Devrim Aşaması :
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
24
İŞLETMECİLİKTE BİLİMSEL YÖNETİM
SÜRECİ
• Klasik yaklaşım
• Neo Klasik Yaklaşım
• Modern Yaklaşım
• Post Modern Yaklaşımı
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
25
bilimsel yönetim
yaklaşımı
Frederic Taylor
KLASİK
(GELENEKSEL)
Henri Fayol
YAKLAŞIMLAR
1900-1930
Max Weber
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
yönetim
süreci
yaklaşımı
bürokrasi
yaklaşımı
26
İHTİYAÇ EKONOMİ VE ÜRETİM İLİŞKİSİ
İnsan gereksinmelerini ve isteklerini gidermeye yarayan somut araçlara
mal denir. İkiye ayrılır.
a- Ekonomik Olmayan Mallar:
Elde etmek için hiçbir çaba gerektirmeyen ve
doğada hazır bulunan mallardır. Örneğin
soluduğumuz hava, gün ışığı, yağmur suyu
b- Ekonomik Mallar:
Elde olunması için emek harcanan mallardır.
İşletme birimlerinin tüm ürünleri bu anlamda mal
kavramına girer. Örneğin: ekmek, buzdolabı
uçak, bilgisayar, konserve, kitap vb.
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
27
Ekonomik mallar gereksinmeleri
giderme özellikleri yönünden üçe ayrılır.
1. Tüketim malları : gereksinmeleri doğrudan
gideren malardır. Son tüketicilerin kişisel veya
aile gereksinmelerini karşılar. Ekmek, radyo,
çamaşır makinası, bu sınıfa girer.
2. Ara mallar: Gereksinmeleri dolaylı olarak gideren
mal çeşitleridir. Örneğin ağacın işlenerek mobilyaya
dönüştürülmesi
3.Üretim Malları: Başka bir malın üretilmesi için gerekli olan mallardır.
Örneğin; işletme binası,işletme donanımı, makinalar, hammaddeler
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
28
Ekonomik mallarda bir başka sınıflandırma ölçütü , bu malların
dayanıklılığı ya da kullanım sürelerine göredir. İkiye ayrılır:
1. Dayanıksız Mallar: Bir kez kullanım sonucu tüketilip yok edilen
mallardır. Gıda maddeleri bu gruba girer.
Ekmek
Muz
Elma
Çay
Pasta
2. Dayanıklı mallar: Bir kullanım sonucu değil de uzun süreli
kullanımla
yavaş yavaş tüketilen mallardır.
Çanta
Kalem
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
Televizyon29
HİZMET ÜRETİMİ
İnsan gereksinmelerini karşılayan,
ancak somut olmayan araçlara hizmet
adı verilir.
Örneğin; Otel İşletmeciliği
Otobüs İşletmeciliği, Muhasebeci,
Avukat, Doktor. Öğretmen, Berber.
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
30
ÜRETİM VE ÜRETİM ÖGELERİ
Gereksinme ve istekleri karşılamak için
gerekli olan mal ve hizmetleri elde etme
amacıyla girişilen çabalar EKONOMİK
DİDİNMELER adını alır.
Mal ve hizmetlerin gereksinme ve istekleri
karşılama özelliğine YARAR denir.
Gereksinmeleri giderme derecesine göre
farklı değerlerde olur.
09.04.2015
İnsan istek ve gereksinmelerini karşılayacak
yararlı mal ve hizmetleri ortaya koymak
ÜRETİM
‘ dirGİRİŞ YUNUS ZENGİN
İŞLETME BİLİMLERİNE
31
ÜRETİM ÖGELERİ
EMEK
GİRİŞİMCİ
SERMAYE
DOĞA
TEKNOLOJİ
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
32
ÜRETİM ÖGELERİ
A- EMEK
Herhangi bir işte çalışmaya uygun olan tüm erkek ve kadınlar bir
ülkenin emek gücünü oluştururlar.
Bir işletmede emek , tüm üretim ögelerini harekete geçirici ve
eşgüdümleyici bir özellik taşır.
dayanır.
Emek gücü,
.
kas gücüne
09.04.2015
kafa gücüne
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
33
B- DOĞA ( TOPRAK)
Tüm doğal varlıklar temel bir
üretim kaynağı olarak ele alınır.
Toprak, çiftçilerin kullandıkları tarla, kentsel
fabrika alanlarını ve kırsal alanları kapsar.
Denizler, doğal bir kaynaktır.
Üretimde kullanılan demir cevheri, petrol,
kömür gibi hammaddelerde doğanın ürünleridir.
Tarım, ormancılık, balıkçılık da
doğrudan doğruya doğaya bağlıdır.
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
34
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
35
C- SERMAYE
Mal ve hizmet üretimini destekleyen
servet,sermaye (kapital) adını alır.
Kapital çeşitli biçimlerde olabilir:
Bir işletmenin makinaları, araç ve
gereçleri nakit para, üretim malları,
çeşitli hak ve ayrıcalıklar
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
36
Değişik Açılardan Sermaye Kavramı
• Sermaye kavramı bilim dallarına göre
incelendiğinde değişik biçim ve anlamlarda
kullanılmaktadır.
• a.Ekonomik Açıdan Sermaye
•
Ekonomik açıdan sermayeyi, üretilmiş üretim
araçları şeklinde tanımlamak mümkündür. Buna
göre emeğin verimliliğini yükseltmede kullanılan
her türlü araç- gerç ve makineler bu anlamda
ekonomik sermaye malı sayılır.
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
37
• b.Muhasebe Açısından Sermaye
•
Muhasebe anlamında sermaye, işletme sahibinin
işletmeden olan alacağı şeklinde tanımlanabileceği gibi
işletmenin bilançosunda yer alan aktif ile pasif kalemler
arasındaki olumlu fark şeklinde de tanımlanabilir.
Sermaye = mevcutlar + Alacaklar – Borçlar şeklinde
gösterilebilir.
•
• c. Finansman Açısından Sermaye
•
Finansman anlamında sermaye işletmelerin borç
olarak dışarıdan sağladıkları kaynakların yanında
kurucu ortakların koymuş olduğu değerler, hisse senedi
alanların ödeme güçleri teşebbüsün yarattığı karşılıklar
dağıtılmamış Karları ve benzeri güçlerini ifade eder.
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
38
• d. İşletme Yönetimi Açısından Sermaye
• İşletme yönetimi açısından sermaye
kavramıyla, açıklanmak isteyen üretim
esnasında kullanılan maddi ve maddi olmayan
değerlerdir. Maddi sermayenin kapsamına
girenler, Doğal Kaynaklar, yar mamulü,
mamuller, Binalar, makineler, Alacaklar, Nakit
gibi değerlerdir.
• Maddi olmayan sermaye kapsamında da
imtiyaz, Lisans, Marka, Patent, Sigorta
pirimleri ve iştirakler girmektedir.
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
39
D-TEKNOLOJİ
Teknoloji, insanın çalışmasını geliştirmek ve üretim yeteneğini
arttırmak için bilginin üretilmesi ve uygulanmasıdır.
Teknoloji, malların daha etken yollarla üretilmesini sağlar.
İş özelliklerini değiştirip, yalınlaştırır. İşin çoğunluğunun
makinalar tarafından yapılması ,daha az iş gücünün çalıştırılması
ve niteliksiz işçiliğin daha az kullanılması sonucunu doğurur.
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
40
E- GİRİŞİMCİ
Girişimci, kişilerin gereksinme ve isteklerini karşılayacak mal ve
hizmet üretiminde bulunmak üzere , üretim araçlarını sağlayarak
bir araya getirilmesi olanağı yaratan, kâr elde etme amacı güden
ve tüm riskleri yüklenen kişidir.
Girişimcinin temel özellikleri:
1. Üretim araçlarını sağlayıp üretime yöneltme
2. Ortaya çıkabilecek riskleri üstlenme
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
41
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
42
İŞLETME BİLİMİNİN DİĞER BİLİM
DALLARIYLA İLİŞKİSİ
•
•
•
•
•
a.Ekonomi (İktisat) ve İşletme Bilim Dalı:
b.Davranış Bilimleri ve İşletme Bilim Dalı
c. Hukuk ve İşletme Bilimi İlişkisi
d. Matematik – İstatistik ve İşletme Bilim Dalı
e. İşletmede Bilgisayar Kullanımı
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
43
İŞLETMELERİN AMAÇLARI
İşletmelerin temel olarak iki amacı vardır:
1-Kâr Elde Etmek
2-Topluma Hizmet Etmek
3-Varlığını sürdürmek
1. KÂR ELDE ETME AMACI:
Kâr işletmelerin işleyişini değerlendirme amacıdır.
Kâr işletmeleri denetleme aracıdır.
Kâr çalışanları özendirme aracıdır.
Kâr gelişmenin ve sürekli varolmanın aracıdır.
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
44
2. TOPLUMA HİZMET AMACI
İşletmeler yaşadıkları toplumun birer ürünü olarak o topluma
katkıda bulunur, hizmet ederler.Temel konu işletmelerin ana
amacının bu noktada odaklanıp odaklanmadığıdır. Bir özel kesim
işletmesi salt topluma katkı amacına yönelik olarak işletilmez.
3. ÖZEL AMAÇLAR
A-Uzun Dönemli Büyüme
B-Tüketicilere Nitelikli Mal
Sunma
C-Çalışanlara Uygun Ücret
Verme
09.04.2015
D-ToplumsalİŞLETME
Sorumluluk
VS.
BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
45
ABD’ de 200’ den fazla işletme sorumlusuyla
işletmelerin
amaçları
konusunda
görüşmeler
yapılmıştır.Bu işletmeler çeşitli büyüklükte mal ve
hizmet
üreticileri,
toptancı
ve
perakendeciden
oluşmuştur. Bunların % 90 ‘ ı aşağıda belirtilen yedi
amaç üzerinde uzlaşmıştır.
1. Tüketicilerin gereksinme ve ihtiyaçlarını giderek mal ve
hizmetleri öncelikle olarak üretmek
2 Bu üretimi karlı olarak gerçekleştirmek
3. Çalışanların sağlığını ve moral gücünü korumak
4. Komşularıyla ve toplumla iyi ilişkiler geliştirmek
5. Devletin yasa ve öbür düzenlemelerini desteklemek
6. İşletmenin ve elde edinilen karın sağlıklı bir biçimde
büyümesini gerçekleştirmek
7. Çevrenin korumasını sağlamak
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
46
İŞLETMENİN EKONOMİ İÇİNDEKİ YERİ- ÇEVRE
İLİŞKİLERİ VE SORUMLULUKLARI
• İşletmenin Yakın Çevresindeki Çıkar Grupları
•
• 1. Müşteriler:
• İşletmelerin varlığı doğrudan etkileyen çıkar gruplarının
başında müşteriler ( tüketiciler ) gelmektedir. Müşterilerin
işletmeden beklentileri şunlardır.
•
• Malların pazarda uygun fiyatlarda bulunabilmesi
• Kaliteli mal ve hizmet arzı
• Hileli ve yanıltıcı davranışlardan kaçınma
• Gerek satış esnasında gerekse satış sonrasında kalite
güvencesi ve satış sonrası hizmetlerin sağlanması
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
47
• 2.İşletmenin Çalışanları (İş gören )
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
İşletme personelinin beklentilerini şöyle sıralayabiliriz.
Emeğinin karşılığını alma
Geleceğinden emin olmalı (sigorta vs. )
İşinden zevk almalı
Takdir edilme
Motive edici sosyo- psikolojik bir ortam
Sorumluluk yükleme ve insiyatif kullanma
Irk, dil, din, ayrımın yapılmaması
Cinsel taciz olaylarının olmaması
Çocuklarına kreş
İşletmelerde olup bitenlerden bilgisi olmalı
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
48
•
•
•
•
•
•
3.İşletme sahiplerinin istekleri ise
Uzun dönemde en büyük kazancın sağlanması
İşletmenin verimli çalışması
İşletmenin gidişinden bilgi edinilebilmesi
İşletmede mevcut para ve üretim öğelerinden
mümkün olduğu kadar çok yararlanılması
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
49
•
İşletmenin Ulusal Çevresindeki Çıkar
Grupları
• 1.Tedarikçiler: Tedarikçi denilince akla işletmeye
üretim girdileriyle mal ve hizmet sağlayan kişi veya
kuruluşlar gelir. İşletmenin ulusal çevresindeki çıkar
grupları ile ilişkileri ticari kadar karşılıklı güven
temeline de dayanmaktadır. İşletmelerin
tedarikçilerden beklentileri şunlardır.
• Kaliteli ve uygun fiyata mal
• Tedarikte istikrarın sağlanması
• Zamanında malın teslimi
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
50
• 2.Finans Kurumları
•
İşletmeye finanssal olanaklar sağlayan ve
kredi veren finans kuruluşları ile bankalardır.
İşletmelerin bu kurumlardan isteği, kredilerin
düşük faizli, uzun vadeli ve süreklilik arz etmesidir.
Bunun yanında bankaların ise işletmelerden
isteği verilen kredinin zamanında geri ödenmesi
ve kredi alınırken karşılığında gösterilen
teminatların gerçek değerini bildirmelerini
istemektedir.
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
51
3.Rakipler :
• Zaman zaman işletmeler ile rakipleri arasında doğal
karşılanmayan ilişkilere rastlanmaktadır. En çarpıcı
örneği haksız rekabettir. İşletmelerin rakiplerinden
istediği en önemli husus haksız rekabete sebebiyet
vermemeleridir. Çünkü haksız rekabet içerisinde hileli
davranış, yanıltma, kandırma ,taklit, sahtecilik, ve yanlış
beyanlarda bulunma gibi davranışlar bulunmaktadır.
•
•
Ticaret kanunun 56. maddesinde haksız rekabet
üzerinde durulmaktadır. Kanuna göre iyi niyet
kurallarına aykırı olan ve haksız rekabet sayılabilen
hususlar şunlardır.
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
52
• Başkalarını onların mallarını ve işlerini gereksiz, yanlış ve
yanıltıcı beyanlarda kötülemek
• Başkalarının ahlaki veya mali gücü hakkında gerçeğe
aykırı bilgi vermek
• Kendi kişisel durumu, malları, ticari faaliyeti veya ticari
işleri hakkında yanlış ve
• yanıltıcı bilgi vermek
• Paye, ödül veya belge almadığı halde almış gibi hareket
etmek
• Başkasının malı , işi, faaliyeti veya ticari işletmesinden
aynen veya taklit ederek karışıklığa yol açacak tarzda
alıntılar almak
• Haksız rekabet olarak bilinen bu durumları yaratan
işletmeler aleyhine devlet ve diğer mesleki kuruluşlar
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE
YUNUS ZENGİN
tazminat ve faaliyetten
men GİRİŞ
cezası
uygulayabilirler.
53
4. Devlet
•
•
•
•
•
•
•
İşletmeler devletten;
Ekonomik istikrarın sağlanması
Yatırım için gerekli teşvik tedbirlerinin alınması
Vergi mevzuatının basitleştirilmesi
Ucuz ve bol kredi olanaklarının yaratılması
Alt yapı yatırımlarının gerçekleştirilmesi gibi
görevler beklemektedir.
•
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
54
• Devlet ise İşletmeden;
• İstihdama katkıda bulunmaları
• Savaş ve benzeri durumlarda toplumsal
sorumluluklar yüklenmesini
• İthalat ve ihracat hükümet tarafından belirlenen
ekonomik politikalara uymalarını
• Sağlayacakları kazançların bir kısmını vergi olarak
devlete vermelerini,
• İhracat yaparken ülkeye döviz kazandırılmasını,
• Teknolojik gelişmeleri takip ederek kendi
işletmesinde uygulanmasını ve ekonomik yapıya
katkıda bulunmasını ister.
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
55
• 5. Toplum
•
İşletmenin ilişki içerisinde olduğu çıkar
gruplarının sonuncusu toplumdur. Toplumun
işletmeden beklentileri şunlardır.
• İşletmeleri artan karlarını istihdam yaratıcı
alanlarda kullanılması
• İşsizliği arttırıcı sermaye yoğun üretim
teknolojilerini kullanmak yerine, işsizliği azaltıp
emek yoğun teknolojiler ağırlık verilmesini
• Çevre Kirlenmesine neden olabilecek
davranışlardan kaçınmaları
• Eğitim, Kültür, bayındırlık faaliyetlerine katkıda
bulunmalarını beklerler
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
56
İŞLETMELERİN SINIFLANDIRILMASI
• Her ekonomik sistemde değişik türlerde,
niteliklerde ve büyüklüklerde bir çok işletme
bulunur. İşletmelerin ekonomi içerisindeki
işlevlerine ve belirli amaçlara yönelmelerine göre
değişik biçimlerde sınıflara ayırmak mümkündür.
Ancak ülkelerin sahip olduğu ekonomik ve sosyal
yapıların farklı olması nedeniyle tüm ekonomik
sistem içerisinde geçerli olabilecek bir
sınıflandırma yapmak güçtür. Öte yandan
işletmelerin gruplandırılmasında görüş ve anlayış
farklılıkları da ortaya çıkmaktadır.
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
57
• Açıklamalarda kolaylık sağlamak amacıyla
istemeleri genellikle değişik açılardan
sınıflandırmak ve inceleme konusu yapmak
mümkündür. Böyle bir sınıflamada işletmeler,
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
58
• Tüketici ve alıcı türüne göre işletmeler
• Üreticileri mal ve hizmet türüne göre
işletmeler
• Üretim araçlarının mülkiyetine göre işletmeler
• Kullandıkları üretim teknolojilerine göre
işletmeler
• Büyüklüklerine göre işletmeler
• Pazar alanlarına göre işletmeler
• Hukuki yapılarına göre işletmeler
• olarak gruplandırabiliriz.
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
59
1.Tüketici ve Alıcı türüne göre
İşletmeler
• Tüketicilerin çeşidine göre işletmeler başlıca üç
türlüdür.
• Başka işletmeler için mal üreten işletmeler
• En son (nihai) tüketiciler için mal üreten
işletmeler
• Hem nihai tüketicilere hem de diğer imalat
işletmelerine mal üreten işletmeler
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
60
• 2.Ürettikleri mal ve hizmet türüne göre
işletmeler
Üretilen mal ve hizmetin türünü esas alan bu
sınıflandırma işletmeleri
• Dayanıklı mallar üreten işletmeler
• Dayanıksız mallar üreten işletmeler olmak
üzere ikiye ayrılır
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
61
3.Üretim araçlarının mülkiyetine
göre işletmeler
•
•
•
•
a.Özel işletmeler
b.Kamu işletmeleri
c.Karma işletmeler
d.Yabancı sermayeli işletmeler
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
62
4.Kullandıkları Üretim
Teknolojilerine Göre İşletmeler
• a.Emek yoğun işletmeler
• b.Sermaye yoğun işletmeler
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
63
5.Büyüklüklerine Göre İşletmeler
• Genel kabul görmüş yaklaşımlarda işletmeler sayısal ve sayısal
olmayan ölçülerden bir kısmı kullanılmak üzere;
– Cüce işletmeler
– Çok küçük - Küçük işletmeler
– Orta büyüklükteki işletmeler
– Büyük işletmeler
– Dev işletmeler
olarak kabaca beş gruba ayırmak mümkündür.
• İşletmeleri büyük veya küçük olarak tanımlamaya çalışmanın
temel amacı ise hükümetlerin, banka, oda, kooperatif v.b.
kurumların finansman veya teknik yardımlarından hangi
işletmelerin yararlanacağını belirlemektir.
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
64
•
Cüce İşletmeler: Bir tek iş göreni bile tam gün
çalıştıramayacak kadar küçük veya iş hacmi dar olan
işletmelere cüce işletme adı verilir. Bir berber veya
anahtarcı cüce işletmelere verilebilecek örneklerdir.
•
Çok Küçük - Küçük İşletmeler: Ülkemizde genellikle,
çalıştırdığı iş gören sayısı 1-49 arası olan işletmelere çok
küçük işletmeler, 50-99 arasında olan işletmelere ise küçük
işletme adı verilmektedir.
•
Orta Büyüklükteki İşletmeler: Bu tür işletmeler genellikle
aile şirketleri şeklinde ortaya çıkarlar. İşletmede genellikle
çalışan iş gören sayısı 100-499 arasında değişme gösterir.
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
65
• Büyük İşletmeler: Çalıştırdıkları insan sayısı genellikle 5001999 arasında olan işletmeler büyük işletme sayılırlar. Kesin
bir kural bulunmamakla beraber bu şirketler genellikle anonim
şirket şeklinde kurulurlar.
• Dev İşletmeler: Çalıştırdıkları insan sayısı genellikle 2000 ve
daha fazla olan işletmelere dev işletmeler adı verilmektedir.
Bunlara dev işletme denmesinin nedeni; sadece çalıştırdıkları
insan sayısının büyüklüğünden değil, aynı zamanda
kullandıkları üretim yöntemleri, sahip oldukları üretim güçleri,
pazar payları, rekabet üstünlükleri, sermaye büyüklükleri ve
dünya çapında faaliyet göstermeleriyle de yakından ilişkilidir.
Dev işletmelerin belli başlı uğraşı alanları; Gemicilik, Silah
endüstrileri, Nükleer santraller ve benzeridir
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
66
Değişik Büyüklükteki İşletmelerin
Üstünlük ve Sakıncaları
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
67
Büyük İşletmelerin Üstünlükleri
•
Büyük işletmeler makineleşme ve gelişmiş üretim
metotlarıyla, büyük ölçekli üretim ( kitle üretimi)
yapılabilirler; Böylece birim maliyetler düşer.
•
Yine makineleşme, standartlaştırma ve uzmanlaşma ile iş
gücünü ve makineleri daha verimli kullanırlar.
•
Üretimde, araştırma ve geliştirmeye (AR-GE) daha çok
kaynak ayırıp, buluş ve yeniliklerden daha fazla
yararlanalabilirler.
•
Büyük işletmelerde modern işletmecilik uygulamaları daha
çok görülür.
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
68
Büyük İşletmelerin Üstünlükleri
•
Daha kaliteli personel çalıştırıldığı gibi, onlara daha iyi
eğitim, yetişme ve yükselme imkanı sağlanır. Ayrıca yüksek
nitelikli profesyonel yönetici istihdam edilebilirler.
•
Yüksek finans gücü sayesinde, daha kolay ve düşük maliyetle
para ve kredi sağlayabilirler.
•
Üretimde atık maddeleri daha iyi değerlendirilebilirler.
•
Satınalmada, üretimde, pazarlamada (örneğin reklam
harcamaları) artan pazarlık gücü, iskontolar v.b. nedenlerle
büyüklükten kaynaklanan tasarruflar sağlayabilirler.
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
69
Büyük İşletmelerin Üstünlükleri
•
Çok sayıda personel çalıştırıldığı için ülkenin istihdam
sorununa belirli ölçüde çözüm getirirler.
•
Pazarların geniş ve tüketici taleplerinin yüksek olduğu
dönemlerde büyük çapta üretim ve satış yaparak yüksek
karlar sağlayabilirler.
•
Geniş yatırım olanaklarına sahip bulunmaları nedeniyle,
küçük işletmelerin yapma olanağı bulamadığı alanlara
yatırım yapmak suretiyle tekel karına yakın bir kazanç
sağlayabilirler.
•
Dünyadaki hammadde, ürün ve sermaye pazarındaki
gelişmeler sürekli olarak takip edildiğinden risklerini
09.04.2015
BİLİMLERİNE
GİRİŞ YUNUS
ZENGİN
70
mümkün olduğu İŞLETME
kadar
aşağıya
indirirler.
Büyük İşletmelerin Sakıncaları
•
Artan üretimin tüketicilerin sürekli değişiklik gösteren
isteklerine ve ekonomik bunalım dönemlerindeki isteklerine
uydurulması güçleşir. Üretim programlarının değiştirilmesi
zor olur ve zaman alır. Bunun için kar azalır ve risk büyür.
•
Talepte ciddi sayılabilecek bir azalma meydana geldiğinde
işletme sabit masraflarını karşılamada zorluklarla
karşılaşabilir.
•
Üretim miktarı talebin üzerinde olursa talebin fazlası elde
kalabilir.
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
71
Büyük İşletmelerin Sakıncaları
•
Aşırı büyüklük işletmelerde iletişim ve koordinasyon
sorunlarını artırır. Üst yöneticilerin işletmede olup bitenden
haberdar olmaları güçleşir. Bu durum kontrolün elden
çıkması sonucunu doğurabilir.
•
Çalışanlar arasında sıcaklık ve iş birliği duyguları zayıflar
•
Tekelleşme imkanları çok fazladır.
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
72
Küçük İşletmelerin
Üstünlükleri
•
•
Küçük işletmeler dar bir çevreye hitap ettiklerinde
müşterileriyle yakın temas ve kişisel ilişkiler geliştirirler. İşçiişveren ilişkisi de daha yakındır. Müşterilere mal ve
hizmetlerle daha iyi hizmet verirler. Bu sebeple daha başarılı
olurlar.
Büyük yatırım ve teknolojiye ihtiyaç duymamaları sebebiyle,
üretimde özel değişiklik yapma imkanları fazla olup,
standart mal sunma yerine özel ihtiyaçları karşılamaya daha
09.04.2015
73
çok yönelirler. İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
Küçük İşletmelerin Üstünlükleri
•
Küçük sermaye gerektiğinden kurulmaları daha kolaydır.
•
Sınırlı sayıda personel çalıştırılır, bunlar etkin olarak kontrol
edilirler.
•
İnsan ilişkilerinin önem kazandığı alanlarda örneğin, hizmet
sektöründe daha etkili olurlar.
•
Büyük işletmelere cazip olmayan küçük pazar bölümlerini
hedef Pazar seçip, pazarda tüketiciler ile kişisel ilişkiler
kolayca kurabildiklerinden bu alanlarda karlı çalışabilirler.
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
74
Küçük İşletmelerin Üstünlükleri
•
Bürokrasi az olduğundan hızlı karar verme yoluyla pazar
fırsatlarını yakalama daha kolay olabilir.
•
Kullanılan hammaddelerin veya ürünün çabuk bozulur
cinsten olması halinde (süt mamulleri, bazı yiyecek
maddeleri gibi) bölgesel küçük işletmeler önem kazanır.
•
Belirli bir malın sipariş olarak yapma, üretimde ve
ürünlerinde miktardan çok vasıfa önem verilmesi ancak
küçük işletmeler yoluyla olabilir. Üretim teknolojisi mekanik
olmaktan çok kalifiye iş gücüne dayanır.
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
75
Küçük İşletmelerin Üstünlükleri
•
Sabit sermaye yatırımları az olduğu için
teknolojik
değişimlerden
çok
fazla
etkilenmezler.
•
Genel olarak bu tür işletmeler sipariş üzerine
çalıştıkları için ürettikleri malların elde kalma,
satılmama riski düşüktür. Ayrıca, üretimleri
sınırlı olduğundan depolama ve satış sorunları
oldukça azdır.
•
Örgütlenme maliyetleri çok azdır
•
Kuruluş yeri seçimi daha basittir
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
76
Küçük İşletmelerin Sakıncaları
•
Sermayeleri yeterli olmadığı için çoğu kez optimum
büyüklükte kurulamazlar ve bunun doğal sonucu olarak da
optimum
büyüklüğün
sağladığı
avantajlardan
yararlanamazlar.
•
Ürettikleri mallara karşı talebin hızla yükseldiği dönemlerde
tüketicilerin isteklerini zamanında karşılayamadıklarından
müşterileri kaybetme tehlikesiyle karşı karşıya kalabilirler.
•
Finansal kurumlardan kredi bulmakta büyük işletmelere
oranla daha dezavantajlı durumdadırlar.
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
77
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
78
Küçük İşletmelerin Sakıncaları
•
Ürün geliştirme, ürün çeşitlendirme ve yeni ürün bulma
imkanları sınırlıdır.
•
Ülkenin istihdam hacmine katkıları sınırlıdır.
•
Uzman personel istihdam etme imkanları zayıftır. İşgücü,
eğitim faaliyetleri bilimsel olmaktan çok görgüye dayanır.
•
Küçük işletmelerin sahipleri çoğunlukla, geleneklere aşırı
bağlılık gösteren kişilerdir. En büyük amaçları yeterli gelir
temin ederek bağımsız yaşayabilmektir.
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
79
e. Pazar alanlarına göre işletmeler
•
•
•
•
1.Ulusal işletmeler
2.Uluslar arası İşletmeler
3.Çok uluslu işletmeler
4.Uluslar üstü İşletmeler
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
80
İşletmelerde yatay ve dikey
büyüme
• Yatay Büyüme
• Aynı üretim dalında mal ve hizmet üretecek
yatırımlar yaparak aynı üretim dalında
faaliyette bulunan başka bir işletmelerle
birleşerek veya onları ele geçirerek işletmenin
büyütülmesine yatay büyüme adı verilir.
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
81
Dikey Büyüme
• Bu tür büyümede ise, satıcılar veya alıcıların
karını ele geçirmek amacıyla geriye doğru veya
ileri doğru genişler.
• İleriye doğru dikey Büyüme : İşletme kendi
mamullerini tüketen veya kullananlara doğru
ilerler. Mesela yiyecek maddesi üreten bir
işletmenin perakende satış zinciri kurması
gibi. Böylece yönetim, üretme pazarlama
zincirini denetim altına almış olur
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
82
• Geriye doğru dikey büyüme : İşletme daha
önce satın alındığı girdilerin kendisi üretmeye
başlar. İşletmenin geriye doğru büyümesi
kendisine üstünlük sağlayacaksa, bu yola
gitmesi uygun olabilir
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
83
f.Hukuki Yapılarına göre işletmeler
• Bir işletmenin karar verdikten sonra,
işletmenin amacına en uygun yapıda
kurulması gerekmektedir. Ülkemizde
uygulanan hukuki mevzuata göre işletme
kurma şekilleri şunlardır.
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
84
1-ÖZEL İŞLETMELER
A-Tek kişi İşletmeleri
B-Şirketler
a-Adi şirketler
b-Ticaret Şirketleri
1-Şahıs Şirketleri
 Kolektif Şirketler
 Komandit Şirketler
 2-Sermaye Şirketleri
 AnonimŞirket
 Limited Şirket
 Sermayesi Paylara
Bölünmüş Komandit
Şirketler
 C-Kooperatifler






09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
85
Tek Kişi İşletmeleri:
• En eski, en basit ve en çok görülen işletme
şeklidir.
• İşletmenin tek sahibi vardır: Bu kişi tek yetkili
ve sorumludur. Faaliyetlerle ilgili kararlar bu kişi
tarafından alınır, uygulanır ve denetlenir. Tüm
karar ve riskler bu kişiye aittir.
• Kuruluşu: kişinin işletme kurma isteği bağımsız
çalışma isteği, küçük sermayesini değerlendirme
isteği, başka alternatifin olmaması, miras, vb.
olabilir.
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
86
Tek Kişi İşletmeleri:
•
•
•
•
Az sermaye gerektiren işler için uygundur.
İşletmenin tüzel kişiliği yoktur. Bu işletmelerin
sahibinden ayrı mallar yoktur.
İşletmenin sahibi hukuki olarak işletmeden ayrı
tutulamaz.
• Yani, borçlulara karşı işletmeye Koyduğu
sermayenin dışında kendi öz varlıkları ile de
sorumludur.
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
87
Şirketler(Ortaklıklar):
• Birden çok kişinin emek, denetim ve
sermayesini koyup bir araya gelerek
kurdukları işletme çeşididir.
• Borçlar kanununa göre
• •Adi şirketler ve
• •Ticaret Şirketleri olmak üzere 2’ye ayrılır
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
88
Borçlar kanununa göre bir
işletmenin şirket olabilmesi için
gereken hususlar aşağıdaki gibidir:
•Şirketi kuranların sayısı birden fazla olmalıdır.
•Ortak bir amaç olmalıdır
•Ortak amaca ulaşmak için ortaklar arasında bir anlaşma
olmalıdır
•Belirlenen hedefe ulaşmak için para, mal veya emek,
sermaye olarak konmalıdır
• Bu tip şirketler Borçlar kanununda adi şirketler olarak
tanımlanır.
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
89
Adi şirketler
• En basit şirket modelidir.
• iki veya daha fazla kişinin emek ve mallarını ortak
• bir amaca ulaşmak için birleştirmeleri konusunda yaptıkları
sözleşme ile meydana getirdikleri ortaklıktır.
• Özellikle tek kişi tarafından kurulan işletmelerin sakıncalarını
giderme amacıyla kurulurlar.
• Tek kişi işletmelerine göre büyüme şansı daha fazladır.
• Şayet bir ortaklık Ticaret kanunda tanımlanan şirketlerin
niteliklerini taşımıyorsa bu ortaklık Borçlar kanunun 520.
• Maddesine göre ADİ ORTAKLIK olarak sayılır.
• Bu şirketler Borçlar kanununa tabidir.
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
90
Bu ortaklık türünde
• Ortaklar arasında yazılı veya sözlü anlaşmalar vardır. Yani
anlaşmanın yazılı olması şart değildir. Şekil şartı aranmaz.
• Ortaklar, paralarını, alacaklarını, mallarını, veya emeklerini
sermaye olarak koyarlar
• Ortaklardan herhangi biri diğerinin olurunu almadan payını
devredemez.
• Kararlar tüm ortakların oy birliği ile alınır. Tüzel kişilikleri
yoktur:
• Adi şirket, sahibinden ayrı bir varlığı olmayan şirketlerdir.
• Şirketin borçlarından ortaklar kendi özel malları ile de
sorumludur.
91
• 09.04.2015
Kazanç veya borçlarİŞLETME
anlaşmada
belirlenen oranlarda pay edilir
BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
91
Adi şirketlerde Sermaye
• Ortağın getirdiği sermaye, “Sermaye Payı”,
“Katılma Payı”, “İştirak
• Hissesi” olarak adlandırılır ve ortakların sermaye
payının birbirine
• eşit olması ve fiilen getirilmiş olması gerekmez.
• Ortakların sermaye miktarı şirket sözleşmesinde
gösterilmemişse,
• eşit olarak katıldıkları varsayılır
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
92
92
Kâr ve Zararın Paylaşımı
• Ortaklık sözleşmesinde her hangi bir
şekil kararlaştırılmamış ise kâr ve zarar
yasada belirtilen şekilde
paylaştırılacaktır.
• Yasada, kâr ve zararın paylaşılmasına
dair bazı esaslar belirlenmiştir.
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
93
93
Şirketin Yönetimi
• Kural olarak adi şirketin yönetimi, bütün
ortaklara aittir.
• Ancak, bu durum güçlükler
yaratabileceğinden,
• yönetim yetkisinin ortaklardan veya
hariçten bir veya birkaç kişiye devri
kararlaştırılabilir
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
94
94
Şirketin Denetimi
• Adi şirketlerde her ortağın
şirketi denetleme yetkisi vardır.
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
95
95
Sona ermesi/kapatılması:
•
•
•
•
• Sözleşmede belirlenen sürenin sona ermesi,
•Amaca ulaşmanın olanaksızlığının anlaşılması,
•Bütün ortakların birlikte karar vermeleri,
•Ortaklardan birinin ölümü, iflas veya 3. Kişilere olan
borçlarından dolayı tasfiye payı üzerinde zorunlu icra
vukubulması
• •Ortaklardan birinin 6 ay önceden feshi ihbar etmesi
gibi nedenlerle şirket sona erer.
• Fesihten sonra şirketin borçları ve ortakların alacakları
dağıtılır kar varsa sözleşmeye göre pay edilir.
Zarar
varsa ortaklardan talep edilir
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
96
96
Ticaret şirketleri:
• Ticaret kanununa göre düzenlenmiş
ortaklıklardır.
• Adi şirketlerden farklı olarak şirket sözleşmesi
yazılı olmak ve kanunen taşıması gereken asgari
şartları sağlamak zorundadır.
• Diğer bir fark olarak şirket tüzel kişiliğe sahiptir.
• 2 türü vardır:
• Şahıs (kişi) şirketleri ve
• Sermaye şirketleri
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
97
97
Şahıs Şirketleri:
• • Kollektif şirketler
• • Komandit şirketler
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
98
98
Kollektif Şirket:
• Kollektif şirket, en yaygın olan şirket türüdür.
Türk ticaret kanununa göre düzenlenmiştir.
• Buradaki tanımı “ ticari bir işletmeyi bir ticari
unvan altında işletmek amacıyla gerçek
şahıslar arasında kurulan ve ortaklardan hiç
birisinin sorumluluğu şirket alacaklarına karşı
sınırlandırılmamış olan şirketlerdir” şeklindedir.
• Kollektif şirket, özellikle küçük ve orta çapta
perakende, yarı toptancı ticaret işletmeleri ile,
orta çapta işletmeler için uygundur. Asgari bir
sermaye koyma zorunluluğu da yoktur.
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
99
99
Kollektif Şirket:
• Ortaklar gerçek kişi olmalıdır. Her ortak işletme
borçlarından doğan borçlardan kendi koyduğu sermaye
ile sınırlı olarak değil tüm varlıklarıyla sorumludur. Ama,
öncelikle alacaklılara karşı şirketin kendisi sorumludur.
• Kollektif şirket bir sözleşme ile kurulur.
• Sözleşmede, ortakların adı, şirketin uğraşı konusu,
sermye olarak konan malların maddi değeri, şirketin
kollektif olduğu, şirketi temsile yetkili kişilerin adları,
sözleşmedeki imzaların noterce tasdiki GEREKİR.Noter
onayından sonra şirket merkezinin olduğu yerdeki
Ticaret Siciline tescil ve ilan olunur. Şirketin ticaret
siciline kaydı ile tüzel kişilik kazanılmış olur.
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
100
100
Komandit Şirket:
• Türk ticaret kanununa göre düzenlenmiştir. Buradaki tanımı “
ticari bir işletmeyi bir ticari unvan altında işletmek amacıyla
kurulan ve şirket alacaklarına karşı ortaklardan biri veya bir
kaçının sorumluluğu belli bir sermaye ile sınırlandırılmış olan
şirketlerdir” şeklindedir.
• Görüldüğü gibi şirket alacaklarına karşı ortaklardan bir veya
birkaçının sorumluluğu sınırlandırılmamış diğer ortaklarınki
ise sınırlandırılmıştır.
• Sorumluluğu sınırlandırılmamış ortağa komandite (sınırsız
sorumlu) ortak; sınırlı olanlara da komanditer ortak denir.
• Komandite ortaklar gerçek kişi olmalıdır. Komanditer ortaklar
tüzel kişilik olabilir.
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
101
101
Sermaye şirketleri:
• Sermaye teşkilatlanması şeklindeki işletmelerdir.
• Ortakların kişiliği değil koydukları sermaye
payları önemlidir.
• 3 çeşittir:
• • Anonim şirket
• •Limitet şirket
• • Sermayesi paylara bölünmüş komandit şirket
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
102
102
Anonim şirket:
• Bir unvana sahip, ana sermayesi belli ve paylara bölünmüş olan ve
borçlarından dolayı yalnız varlıkları ile sorumlu olan şirkettir. Ortakların borçları
taahhüt ettikleri sermayeleri ile sınırlıdır. Buna karşılık şirket alacaklarına karşı
tüm varlığı ile sorumludur.
• Kurulabilmesi için en az 5 ortak (gerçek veya tüzel) ve 50.000 tl sermaye
gerekir ve bu sermeyeninde paylara bölünmüş
• Olması gerekir.(500 krş)
• İki şekilde kurulurlar.
• 1-ani kuruluş
• 2-tedrici kuruluş (1998 yılında kaldırıldı)
• Yönetim çoğunlukla profesyonel yöneticilere bırakılır
• Anonim şirketin 3 tane organı bulunmaktadır.
• Bunlar;
• 1-Genel kurul
• 2-Yönetim Kurulu
• 3- Denetleme Kurulu
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
103
103
Limited şirket:
• 2 veya daha fazla kişi ( en fazla 50) (gerçek veya tüzel) ile kurulan
ortakların sorumluluğu koymayı taahhüt ettikleri sermaye ile sınırlı
(5000) tl ve ana sermayesi belirli şirketlerdir.
SERMAYESİ PAYLARA BÖLÜNMÜŞ KOMANDİT ŞİRKET
• Sermayesi paylara bölünen ve ortaklardan bir veya bir kaçının
şirket alacaklarına karşı bir kolektif şirket diğerlerinin bir
anonim şirket ortağı gibi sorumlu oldukları şirkettir
• Kolektif şirket ortağı gibi olanlara komandite ortak; Anonim şirket
ortağı gibi olanlara da komanditer ortak denir
• Ortak sayısı en az bir komandite olmak üzere en az 5 kişidir.
• Sermayesi 5000 Tl dir. Bu sermayede 100 krş şeklinde paylara
ayrılmaktadır.
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
104
104
Kooperatifler
• Kooperatifler kanunu ile bu tür işletmeler şirketlerden ayırt edici
özellikler getirilmiştir.
• Karşılıklı yardım ve dayanışma ve belli bir ekonomik çıkarları
sağlamayı amaçlayan tüzel kişiliği olan bir örgüttür.
• En az 7 ortak ile kurulur.
• İlkeler:
• Açık kapı ilkesi
• •Demokratik yönetim
• •Maliyetine hizmet
• •Irksal, dinsel ve siyasal tarafsızlık
• •Ortakların sermaye paylarına sınırlı faiz ödeme ve işletme
• gelir -gider farkının ortaklara adil dağıtımı
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
105
105
İŞLETMELERARASI ANTLAŞMALAR VE BİRLİKLER (DIŞ
BÜYÜME)
• İşletmelerin, en gevşek ilişkiden başlayarak, tam
birleşmeye kadar giden çeşitli seviyelerdeki anlaşma
veya birleşmeleri altı grupta toplanabilir:
• Centilmen Anlaşmaları
• Konsorsiyumlar
• Karteller
• Tröstler
• Holdingler
• Tam Birleşme (Merger,- Füzyon) ler
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
106
Centilmen Anlaşmaları
• Anlam olarak, "centilmen anlaşması, buna taraf olanların karşılıklı
söz vermelerine dayanan ve tarafların veya bunlardan birinin
vazgeçmesi halinde hiçbir, müeyyidenin söz konusu olmadığı"
anlaşmadır.
• Centilmen anlaşması politikada ve hukuk da da söz konusu olur;
yazılı veya sözlü olabilir.
• İki ve daha fazla işletme, hammadde kaynaklarını veya pazarları
paylaşmak; yahut fiyat rekabetini kaldırarak fiilî tekeller kurmak
için geçici veya sürekli olarak centilmen anlaşması yapabilirler.
• Böylece anlaşma ile satıcılar, alıcı veya rakipler karşısında daha güçlü
duruma gelirler.
• Zira amaç, içinde bulunulan şartları, anlaşmaya katılan işletmelerin
lehine değiştirerek ekonomik açıdan yarar sağlamaktır.
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
107
Konsorsiyumlar
• Konsorsiyum, kelime olarak "belirli bir iş için kurulan
birlik veya ortaklık" anlamına gelir (TDK,Türkçe
Sözlük).
• Türkçe'de daha çok "Türkiye'ye Yardım
Konsorsiyumu" şeklinde geçerse de işletmeler de
devletler veya uluslararası finans kuruluşları gibi
belirli bir amaç için bir araya gelirler.
• Genellikle büyük çaplı taahhüt işlerinde ihaleyi
kazanabilmek için aynı veya farklı ülkelerden, aynı
dalda veya farklı ihtisas dallarındaki işletmeler
finansal imkânlarını veya teknolojik ya da diğer
üstünlüklerini birleştirip, işbirliği yaparlar.
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
108
Karteller
• Kartel, aynı dalda çalışan iki veya daha fazla işletmenin
rekabeti azaltmak veya ortadan kaldırmak için hukuki
bağımsızlıklarını yitirmeden yaptıkları anlaşma ile
oluşturdukları tekelci birliktir.
• Kartelin en önemli özelliği tüketicilere veya rakiplere karşı
teşkilâtlı bir grup olarak ortaya çıkarak, kollektif bir satıcı
grubu veya kollektif tekel olmasıdır.
• Kartelin pazarda güçlü ve etkili olabilmesi için, katılan
işletmelerin o malın en "büyük bölümünü ellerinde
bulundurmaları gerekir.
• Bu takdirde rakiplerin rekabet gücü olmaz; ya kartelin aldığı
kararlara kendileri de uyar, ya da pazardan çekilmek
mecburiyetinde kalırlar.
• Karteller ulusal veya uluslararası kartel olabilirler.
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
109
• Kartel şeklinde birleşmede sermayelerin
birleştirilmesi değil de sadece belirli bir amaç
için sermaye güçlerinin, birlikte kullanılması
söz konusudur.
• İşletmeler hukuki bakımdan, hatta iktisadi
bakımdan da bağımsızdılar.
• Amaç, kartele giren işletmelerin fiyatlar,
üretim miktarları, satış bölgeleri gibi
konularda pazarda hakim olmaları, rekabet
gücünü kuvvetli tutmaları ve neticede kârlarını
ve satışlarını yüksek seviyelere
çıkarabilmeleridir.
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
110
• Karteller, "fiyat karteli", "satış karteli", "kota
veya kontenjan karteli" biçimlerinde olurlar.
• Fiyat kartelinde fiyatları birlikte belirleyerek;
satış kartelinde satış bölgelerini paylaşarak;
kota kartelinde, arz miktarını kotalar halinde
paylaşıp, bu kontenjanlar dahilinde faaliyet
gösterip, üretime ve arza hakim olarak ana
amaçlarına ulaşmağa çalışırlar.
• Karteller, diğer bir bakımdan, "ulusal kartel"
ve "uluslararası kartel" şeklinde iki gruba
ayrılırlar.
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
111
• Kartele benzeyen diğer bir birleşme şekli de
"konsern" olup, genellikle daha az firmanın, daha
yakın ilişkilerle bir araya gelerek kârlarını artırmaya
çalışmasıdır.
• Bu türde, hukuki bağımsızlık vardır ama iktisadi
bağımsızlık ortadan kalkar.
• Zira, konserne giden işletmeler amaçlarına ulaşmak
için, pazar şartlarını doğrudan etkilemeye çalışma
yerine, teknik ve finansal yapıların veya teşkilât
yapılarını daha elverişli hale getirirler.
• Üyeler arasında işbölümü yapılır ve iktisadi
bağımsızlık ortadan kalkar. Kartelde tam olmasa da
iktisadi bağımsızlık mevcuttur.
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
112
Tröstler
• Bu birleşme türünde işletmeler hem hukukî, hem de
iktisadi bağımsızlıklarını yitirirler.
• Tröst, "iki veya daha fazla işletmenin tekelci güç
oluşturmak maksadıyla hukuki bağımsızlıklarını
yitirerek, sermaye ve yönetimlerini
birleştirmeleridir".
• Kartelden farkla, olarak, bunlarda hukuki ve iktisadi
bağımsızlık söz konusu olmaz.
• Ayrıca, kartel belirli bir dal veya konu ile sınırlı iken,
'tröstler her konuya el atarlar. Açık ya da gizli
olurlar. Daha çok imalat sanayii ile petrol ve
madencilik sektörlerindeki işletmelerde görülür.
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
113
• A.B.D'de kartel biçiminde birleşmelerden zarar görenlerin
müracaatları üzerine mahkemelerin aleyhte kararlar ve ağır
cezalar vermelerinden sonra, daha geçen asrın sonlarında bu
ülkede tröst biçiminde birleşmeye yönelme olmuştur.
• Ancak, tröst biçiminde birleşmeler de kamuoyunda tepki
gördüğü için (ilki I89O, diğerleri, 1913) 1914 , 1918 tarihli,
sırasıyla, Sherman Anti tröst Kanunu, Wilson Kanunu, Clayton
Kanunu ve Webb Export Trade Kanunu) ünlü antitröst
kanunlar daha bu asrın başlarında çıkarılmıştır.
• Daha sonra yenileri de eklenen bu tür kanunlar Avrupa
ülkelerinde de kartel ve tröstlere karşı örnek alınmıştır.
• Dev işletmeler karşısında zayıf kalan tüketiciyi korumayı
amaçlayan kanunların çoğu temelde antitröst kanunlardır.
• Ülkemizde de 1980 yılından beri rekabeti sınırlandıran
anlaşmalara ve tüketicinin korunmasına yönelik çeşitli
tasarılar tartışma konusu olarak gündemdedir.
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
114
Holdingler
• Holdingler açık kurulur, Esas amacı rekabeti
sınırlandırmaktan çok bir şahsa veya şirkete
ait çeşitli işletmelerin yönetimini ,kontrol
altına almak ve daha iyi denetlemektir.
• Holding, bir şirketin başka şirketlerin hisse
senetlerinin büyük bölümüne sahip olmak
suretiyle yönetim ve denetimini ele
geçirmesiyle oluşan şirketler grubudur.
• Böylece, başka şirketlerin ele geçirilmesiyle
kurulan holding, ana şirket ile ona bağlı
şirketlerden oluşur.
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
115
• Ana şirketler çoğunlukla mal üretimi ve
pazarlamasıyla uğraşmazlar. Holdinge bağlı
şirketlerin işletme politika ve stratejilerini
belirler ve denetimlerini elde tutarlar.
• Bir grup oluşturan bağlı şirketler, ana şirketin
yönetim ve denetimi altında olmakla beraber,
hukuken bağımsız görünümdedirler.
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
116
Tam Birleşme (Merger-, Füzyon)ler
• Tam birleşme, (İngilizce Merger veya Fransızca
Füzyon) adından da anlaşılacağı üzere, iki veya
daha fazla işletmenin tek işletme haline
gelmesi halidir.
• Bir işletme diğerini satın alıp, ona katılabileceği
gibi, bunların yeni bir işletme olarak ortaya
çıkmaları da mümkündür.
• İki küçük işletmenin birleşip, tek büyük işletme
olması; veya iki büyük işletmenin birleşerek dev
bir işletme haline gelmesine iş hayatında sık
rastlanır.
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
117
İŞLETMELERİN KURULUŞU
İşletme kurmaya iten nedenler
•
•
•
•
KAR- KAZANÇ BEKLENTİSİ
Topluma faydalı işler yapma, sosyal saygınlık
Bağımsız iş kurma yönetme
Miras ve değişik yollardan elde edilen varlıkları
değerlendirme
• Politik veya ekonomik bir düşünceyi işletme
kurarak destekleme
• Başka iş ve iş yapma imkanı bulamama
• Belirli sektörlerde öncülük ve önderlik etme
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
119
İşletmenin Kuruluş aşamaları
Yatırım yapma fikri
Ekonomik
araştırma
Teknik
araştırma
Mali
araştırma
Yasal
araştırma
Ön proje
Değerlendirme ve yatırım kararı
Kesin yatırım projesinin hazırlanması
Projenin uygulanması
Deneme üretimi
Açılış ve projenin sona ermesi
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
120
Yatırım yapma fikri:
ilgili kişilerde araştırmaya dayanmaksızın bir
faaliyet biçimi ve işletmecilik şekli, karlılık
açısından yeterli ve teknik bakımdan uygunluk
fikri oluşması
Ön proje öncesi araştırma:
Yatırım yapma fikrinin karlılık beklentileriyle ne
denli uyuştuğu konusunda bazı araştırmaları
yapılarak bilgi toplanması (ekonomik, teknik,
mali, yasal,finansal araştırmalar)
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
121
EKONOMİK ETÜT
a.Talep Tahmini
• Talep işletmelerin üretmiş olduğu mal ve
hizmetlere, ihtiyaçlarını karşılamak için
tüketicilerin göstermiş olduğu tutum ve
davranışlardır. Girişimci yatırım yapma
eylemine girişimciden önce yapacağı şey,
kurulması düşünülen işletmenin üreteceği mal
ve hizmetlere karşı piyasada oluşması olası
talep düzeyinin tahmin edilmesidir.
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
122
• Talep tahminlerinde kullanılan yöntemleri üç
grupta toplamak mümkündür. Bunlar,
• deneyim ve sezgiye dayanan talep tahmin
yöntemleri,
• ekonomik göstergelere dayanan talep tahmin
yöntemi ve
• istatistik sel talep tahmin yöntemleri şeklinde
sıralanabilir.
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
123
Talep tahminine Yönelik Pazar
Araştırmaları
•
•
•
•
Talep miktarının araştırılması
Yurt içi üretim ve ithalat durumumun araştırılması
Cari piyasa ve fiyatları ve maliyet durumumun araştırılması
Üretilecek mal ve hizmetlerin özellikleri kullanım yerlerinin
araştırılması
• Tüketicilerin tip ve özelliklerinin araştırılması
• Rekabet koşullarının araştırılması
• Üretilecek mallar ve ikame mallarının arz kaynaklarının
araştırılması
• Dağıtım kanallarının araştırılması
• Üretilecek mallar konusunda hükümetlerin ekonomik
politikasının araştırılması
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
124
Talep Tahmin Yöntemleri
• Dolaysız Yolla (direkt) Yapılan Talep Tahmini
•
Dolaysız yolla yapılan talep tahminlerinde
elde edilen bilgiler doğrudan kaynağından
elde edilir. Uygulama daha çok aşağıdaki
yöntemlere rastlanılmaktadır.
• Anket yoluyla talep tahmini
• Yöneticilerin görüşlerine baş vurarak yapılan
talep tahmini
• Kilit personelin görüşleri alınarak
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
125
Anket Yolluyla Talep Tahmininde
bulunmak
• Anket yönteminde doğrudan doğruya
insanlara yönelmek söz konusudur. Hazırlanan
anket formları tüketicilerin veya malı
kullanacaklara gönderilerek anların duygu,
düşünce ve beklentileri öğrenilebilir. Ortaya
çıkan sonuçlara göre talep tahminleri,
fonksiyonel şekil ve üretim tasarımları yeniden
gözden geçirilebilir, malın piyasaya sunulması
geciktirilebilir. Veya hiç yapılmayabilir.
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
126
2-Yöneticilerin görüşlerinin Alınması Yoluyla
Talep Tahminlerinde Bulunmak
3- Kilit Personelin Görüşleri Alınarak Tahminde
Bulunmak
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
127
Dolaylı (Endirekt) Yolla Yapılan
Talep Tahmini
• Zaman Serileri Analizi
• Zaman serileri analizinde geçmişe ait
verilerden yararlanmaktadır. Elde edilen
geçmiş dönemlere ait bilgilerin istatistik i
değerlemesi yapılıp trendleri saptandıktan
sonra, gelecekte olası talep düzeyi tahmin
edilebilir. Zaman serileri yönetiminde bir çok
yöntemlerden yararlanılmaktadır. Bunlardan
bazıları şunlardır.
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
128
Basit Trend Yöntemi ile Talep
Tahmini
• Bu yöntemde geçmişe yönelik çalışmalar
ağırlık kazanır. İşletmenin üretip pazara
sunmayı düşünüldüğü mal veya hizmetin 5-10
yıllık geçmiş bilgilerini alıp ortalama artış hızını
saptayıp geleceğe ilişkin bir hedef
belirleyebilmektedir.
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
129
Grafikle Gösterme Yöntemi ile
Talep Tahmini
• Bu yöntem genelde göze hitap eden bir
yöntemdir. Grafikle gösterme yönteminde
geçmiş yıllara ait değerler grafik üzerinde
gösterirler. Uzun süredeki gelişme bir doğru
veya eğri ile çizilerek gelecek yılların durumu
göz kararıyla tahmin edilerek kağıt üzerinde
gösterilir
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
130
Önde giden göstergeler Yöntemi
ile Talep Tahmini
• Ekonomik yapı içerisinde bazı temel ekonomik göstergeler,
olası ekonomik gelişmelerin habercisi olarak sayılabilir.
Bunlardan başlıcaları ı aşağıdaki gibi sıralayabiliriz.
• Gayri Safi Milli Hasıla
• Milli gelir
• Kişi başına düşen milli gelir
• Para ve maliye politikaları
• Para ve kredi arz
• Kredi oranları, fiyat gelişmeleri
• İstihdam ve ücretler , nüfus artışı gibi
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
131
Yarı Ortalama Yöntemi ile Talep
Tahmini
• Bu yöntem geçmiş dönemlere ait tüketim
serisinin iki eşit kısma bölünmesi ve her bir
yarıdaki değerlerin ortalamasının alınması
esasına dayanmaktadır. Elde edilen ortalama
sonuçlarının grafik üzerine işaretlenmesinden
sonra, noktaları birleştiren bir doğru çizilerek
iki noktayı birleştiren doğrunun uzantısı ile
gelecekteki olası talep tahmin edilmektedir.
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
132
Hareketli Ortalama Yöntemi ile
Talep Tahmini
• Bu yöntemde bir döneme ait verilerin yıllar
itibariyle gösterdiği dalgalanmalar ve bunlara
ait hareketli ortalamalar hesaplanıp izleyen
yılların hangi eğilimi göstereceği
saptanabilmektedir. Hareketli ortalama
yönteminde ele alınan seriler üçerli , dörderli
veya daha fazla sayıda gruplamaya tabi
tutulur ve birinci grubun ortalaması aynı
grubun orta hizasına yazılır.
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
133
• Ondan sonraki gruplamalarda da bir önceki
grubun ilk sayısı terk edilerek birinci gruptan
sonraki ilk sayı bu gruba dahil edilmektedir. Bu
grubunda ortalaması alınarak grubun orta
sayısının hizasına yazılır. Bundan sonraki
işletmelere daha önceki grubun ilk değeri
atılmak suretiyle devam edilir. Devam edilen
işlemeler sonucunda satış miktarı belli olan
en son devreye ulaşır. Ancak daha önceden
işleme girmiş bulunan en eski devreye ait satış
miktarı, işlem dışı bırakılır.
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
134
Ön proje aşaması
Yapılan araştırmalar sonucu elde dilen bilgilerin
derlenerek girişimciye beklentilerine
ulaşabilme konusunda projenin neler
sağlayabileceği hususunda bilgi verilmesi
Değerlendirme ve yatırım kararı verilmesi
aşaması
Ön projede sunulan bilgilere göre yatırım
kararının verilmesi ya da vazgeçilmesi
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
135
B-İşletme Kapasitesinin
Belirlenmesi ve Kapasite Türleri
• Kapasite kavramı hakkında yapılmış olan çeşitli
tanımlamalar bulunmaktadır.Bu
tanımlamalardan bazıları şu şekildedir:
• Bir işletmenin mal ve hizmet üretebilme
yetenek ve imkanlarının belli bir ölçü ile ifade
edilmesine işletme kapasitesi denilmektedir.
• Kapasite, hizmet üretebilme yeteneği ve
imkanları hakkında fikir vermekte, genellikle
belirli bir zaman içindeki üretim miktarları
olarak tanımlanabilir.
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
136
• Başka bir ifadeyle kapasite, bir işletmenin
belirli bir zaman dilimi içindeki üretim gücü
olarak tanımlanabileceği gibi işletmenin belirli
bir mal ve hizmeti üretebilme yeteneğinin
yine belirli bir ölçü ile ( kg, metre, adet, vs.)
ifade edilmesi şeklinde de açıklanabilir.
Örneğin: normal bir insan günde 8 saat
çalışabiliyor ise bu kimsenin çalışma ve iş
yapma kapasitesi 8 saat demektir. Bir makine
günde aralıksız olarak 18 saat çalışabiliyorsa
bu makin anın çalışma kapasitesi de 18 saat
demektir.
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
137
• Kurulması düşünülen işletmenin gelecekte üreteceği
mal ve hizmetlere karşı muhtemel talep düzeyini
tahmin etmenin başta gelen amacı işletmenin
kapasitesini belirlemektedir. Çünkü işletmenin
kuruluş aşamasında akla gelen ilk soru, kurulması
tasarlanan işletmenin günlük, aylık kapasitesinin ne
olacağı ve ne olması gerektiği sorusudur. Bu soruya
verebilecek en ideal cevap ise kurulacak olan
işletmenin kapasitesi işletme faaliyete geçtik ten
sonra ortaya çıkabilecek talepleri belirli bir süre
içinde karşılayacak kadar büyük aynı zamanda uzun
dönemde atıl kalacak kadar çok büyük
seçilmemesidir.
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
138
II-İŞLETMELERDE KAPASİTE
Kapasite: işletmenin belli bir süre içerisinde üretim
ögelerini en iyi biçimde kullanarak ulaşabileceği üretim
niceliğidir.
İşletmeye bağlı aletler, makinalar ve her türlü donatımın
belli bir süre içindeki üretim güçleri, o işletmenin
kapasitesinin belirlenmesini sağlar.
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
139
KAPASİTE ÇEŞİTLERİ
A-Kapasite Birimine Göre
Kapasitesi ölçülen nesneye, konuya, birime göre belirlenen kapasite (bir
insanın, bir aletin, bir makinanın kapasitesi )
B-Süreye Göre Kapasite
a-Teorik kapasite (Maksimum Kapasite)
b-Pratik Kapasite (Normal Kapasite)
c-Kullanılış Kapasitesi (Fiili Kapasite)
d-Atıl Kapasite ve Optimal kapasite
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
140
a-Teorik Kapasite: Makina ve donanımın hiçbir duraklama, gecikme, aksama, bozukluk
olmadan, nitelikli işçiler elinde yapabileceği en yüksek üretim niceliğidir.
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
141
b-Pratik (Normal) Kapasite
İşletmenin bakım, bozulma, onarım, elektrik kesilmesi gibi işleyiş
kesilmeleri nedeniyle doğan olağan duraklamaları düşüldükten sonra
ulaşılan kapasitedir. Bir işletmenin kapasitesi denilince daha çok pratik
kapasite anlaşılır. Pratik kapasite, uygulamada gerçekleştirilebilen en
yüksek üretim düzeyini ortaya koyar.
c-Kullanış (Fiili) Kapasitesi
İşletmenin uygulamada belli bir dönemde yaptığı üretim niceliğine
kullanış kapasitesi denilir. Pratik kapasitenin kullanılan bölümüdür
yararlanılamayan bölümü aylak kapasite adını alır.
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
142
C-Çalışma Derecesi ( Kapasite kullanım oranı )
Fiili kapasite
Çalışma Derecesi = --------------------Pratik kapasite
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
KAPASİTE ÇEŞİTLERİNİN
GRAFİKSEL GÖRÜNÜMÜ
09.04.2015
143
• Örnek:
• Su vanası imal etmek üzere kurulan ve kuruluş projesinde
yılda 500 bin adet vana imal etmeyi planlayan Altın Vana Tic.
Ve San. A.Ş.’nin 1997 yılı boyunca yaptığı deneme imalatı
süresince yıllar itibariyle en fazla teknik kapasitesinin yüzde
80’i kadar imalat gerçekleştirebileceği belirlenmiştir.Son iki
yılda inşaat sektöründeki durgunluk ve bunun sonucu olarak
her türlü inşaat ve sıhhi tesisat malzemesine düşük düzeyde
gerçekleşen talep nedeniyle, söz konusu işletme 1998 ve
1999 yılları itibariyle 250 ve 300 bin adet vana üretip
satmıştır.Bu bilgilerin ışığında ;
• İşletmenin normal ( pratik) kapasitesini mutlak rakam ve
teorik kapasitesinin yüzdesi olarak bulunuz.
• İşletmenin 1998 ve 1999 yılları içindeki fiili (kullanış) kapasitesi
ve atıl kapasitesini mutlak rakam ve normal kapasitenin
yüzdesi olarak bulunuz.
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
144
Örnek 2:
• - “X” malını imal etmek üzere kurulan ve kuruluş projesinde
yılda 20.000 adet mal imal etmeyi planlayan ABC A.Ş. nin
2005 yılı boyunca yaptığı deneme imalatı süresince yıllar
itibariyle en fazla 16.000 adet mal imal edebildiği
belirlemiştir. Ekonomik yapıdaki durgunluk ve söz konusu mala
gerçekleşen düşük talep nedeniyle söz konusu işletme 2006 ve
2007 yılları itibariyle 12.000 ve 14.000 adet mal üretip
satabilmiştir. Bu bilgilerin ışığında;
•
a-İşletmenin normal kapasitesini mutlak rakam olarak
hesaplayınız ve teorik kapasite cinsinden kapasite kullanma
derecesini hesaplayınız.
•
b- İşletmenin her iki dönemine ait kapasite kullanım
oranlarını ve atıl kapasite oranlarını hesaplayınız.
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
145
İşletme Kapasitesinin Seçimini
Etkileyen Diğer Faktörler
•
•
•
•
1.Talep Hacmi ve Kapasite
2 .Teknoloji ve Kapasite
3. Kuruluş Yeri ve Kapasite
4.Finansman ve Kapasite
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
146
C-Kuruluş Yerinin Seçimi
• Bir yatırım kararının verilmesi kadar önemli
olan bir diğer sorunda işletmenin nerede
kurulacağının saptanmasıdır. İşletmenin
yerleşeceği alanın seçimi tüm işletmelerin
karşı karşıya kaldığı ve çözmek zorunda olduğu
bir sorundur. Kuruluş yeri sadece işletmelerin
ilk kuruluşlarında karşılaşabilecekleri bir sorun
değildir. Büyüme, pazarın değiştirilmesi arz
kaynaklarının değişmesi gibi çeşitli
nedenlerden dolayı yerleşim alanlarının
değiştirilmesini sırasında da ortaya çıkar.
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
147
• İşletmeler Kuruluş yerini seçerken amaçlarına
ulaşabilecek yerleri tercih ederler. Verimlilik ve
karlılığın en yüksek, bunun yanında maliyet
giderlerinin de düşük olduğu, üretilen mal ve
hizmetlerin tüketiciye en kısa yoldan en ucuz
fiyatla yansıtılabilecek bir alan seçilmelidir. Bu
önemi dolayısıyla kuruluş yeri rast gele
seçilmeli, seçim yapılırken dar görüşlü ve hisse
olmamak aksine rasyonel davranılmalı,
hükümet politikalarını iyi analiz etmeli, seçime
dayanarak teşkil eden alternatif kuruluş yerleri
birbirleriyle kıyaslanmalıdır.
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
148
• Kuruluş yeri tespitinde özel işletmeler ile
kamu işletmeleri arasında bazı farklılıklar
olduğu unutulmamalıdır. Özel işletme
girişimcilerinin temel amaçları kar elde
etmek olduğu için birinci derecede önem arz
ederken , kamu işletmelerinde kar elde etme
amacı ikinci plandadır. Devlet Planlama
kuruluşlarının yatırımları yönlendirici çeşitli
kriterleri bulunmamaktadır. Bu kriterler
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
149
1-Milli geliri azami ölçüye çıkartmak
2-İş gücü daha etkin kullanma ve işsizlik oranının
düşmesi
3-Geri kalmış bölgeleri kalkındırma
4-Yerleşimin yoğun olduğu yerlerde sosyal çevre
sorunlarına çözüm getirmek
Kuruluş yeri için sonuç olarak şunu belirtebiliriz.
Müteşebbis kuruluş yeri seçiminde bulunurken
verimlilik ve karlılığın yüksek, maliyetlerin
düşük olduğu bir noktayı seçmelidir. Böyle bir
seçime ise “ Optimal Kuruluş Yeri” denir.
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
150
• İşletmelerin ilk kuruluşlarında seçenekleri yeri
üç aşamalı olarak ele alabiliriz.
•
• 1.aşama: Belli bir ülkenin sınırları içindeki belli
bir bölgeyi seçmek
• 2.aşama: Seçilen bu bölge içinde belirli bir
topluluğun olduğu özel bir yerin seçilmesi
• 3.aşama: Bu topluluğun yaşadığı bölge içinde
bir fabrika arsasının seçilmesi
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
151
Kuruluş Yeri Faktörleri :
• İşletmelerin kuruluş yeri seçiminde rol oynayan
etkenleri şöyle sıralayabiliriz.
• Ekonomik Etkenler :
– Hammadde
– Pazar
– İnsan Gücü
– Ulaşım
• 2 – Doğal Etkenler
– Enerji – Yakıt
– Su - İklim
- 3 - Kamusal Etkenler
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
152
Teknik Etüt
• Mal ve hizmet üretmek amacıyla planlanmış
olan bir işletmede ekonomik etütler
yapıldıktan sonra, elde edilen verilere uygun
bir işletmenin teknik yönden kurulup
kurulmayacağı araştırılmalıdır. İşletme üretim
eylemini gerçekleştiren teknik bir birimdir
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
153
Teknik etüt içerisinde şu Çalışmalara
yer verilir.
• . Projenin teknik tanımı, tesislerin kurulacağı arazinin zemin
etütleri, hammadde ve yardımcı madde etütleri, ve laboratuar
testleri,
• b. Seçilecek olan üretim yönteminin tanımlanması, seçilen
üretim yönteminin gerekçesi ve alternatif yöntemlerle
karşılaştırılması,
• c. Üretilecek mamullerin, yan ürünleri ve atıklarının çeşitleri,
çevre kirlenmesi yönünden atıkların fiziksel ve kimyasal
nitelikleri, atıkların değerlendirilme olanakları
• d. İşletmede kullanılacak makine ve teçhizat ile ilgili etütler
• f. Tesislerin yerleşme planları
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
154
• g .İnşaat işleri, anan fabrika binaları ile su,
elektrik, yakıt gibi yardımcı tesislerin , sosyal
ve idari binaların ve işletmenin iç ve dış
bağlantılarının yapı biçim ve özellikleri
• h Montaj işletmelerinin nasıl ve kim tarafından
yapılacağı
• ı. Personel ihtiyacı ile etütler
• i. İş akım, şemasının düzenlenmesi, teknik
yardım, patent sağlanması olanakları
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
155
Finanssal Etüt:
• İşletmelerin kuruluş aşamaları içinde yapılacak
finanssal etütler aşağıdaki kuruluşları
kapsamaktadır. Kurulacak işletmenin değişmez
değer yatırım maliyetleri ile döner sermaye
gereksinmelerinin saptanması, gelir ve gider
kestirimlerinin yapılması, finansman
kaynaklarının saptanması, işletme farklılığının
saptanması ve bununla ilgili
değerlendirilmelerin yapılmasını kapsar.
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
156
Hukuki (Yasal) Etüt
• Kuruluş aşamasında girişilen yasal araştırmanın
başlıca amacı işletme türünü belirlemektedir. Bunun
yanında kurulması planlanan işletmenin devlet
tarafından desteklenip desteklenmeyeceğini ve
kuruluş için gerekli olan yasal izinlerin alınması ve
diğer işlemleri tespit etmektedir. Bunun yanında
yasal araştırmalar içerisinde, sermaye gereksinimi,
mali sorumluluğu sınırlama, vergilenmedeki farklılık,
kredi sağlama olanakları, kuruluş giderleri, işletme
yapısından gelen zorunluluk gibi etkenlerin de
değerlendirilmesi yapılır.
•
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
157
Örgütsel Araştırma
• Örgütsel Araştırma içerisinde yapılacak etüt
konuları şunlardır.
• İş analizi:
• İletişim Kanallarının oluşması:
• Çalışacak kişilerin saptanması :
• İş bölümü ve Uzmanlaşma
• Yetki ve Sorumluluk dağılımı
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
158
Kesin yatırım projesinin hazırlanması
Ön proje aşamasındaki araştırmalarının
bazılarının ya da tamamının tekrar ya da daha
geniş ve ayrıntılı ele alınması.
Kesin projenin uygulanması aşaması
İşletmenin kurulması ve faaliyete geçmesi ile
ilgili tüm planlanan çalışmaların başlatılması
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
159
Deneme üretimi aşaması
Projede belirtilen tüm çalışmaların bitirilmesi
sonrasında, kuruluş aşamasından
kaynaklanacak aksamaları ortadan kaldırıcı ve
mevcut sistemin aksamadan yürüyüp
yürümediğini kontrol etmelerine olanak
sağlayacak deneme çalışmaları yapılması
Açılış ve yatırım projesinin sona ermesi
Deneme üretimini başarı ile tamamlanan işletme
daha önce amaçlanan ve planlanan
faaliyetlerine başlar
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
160
İŞLETMENİN
MALİYETLERİ
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
161
• İşletmelerin mal ve hizmet üretiminde
bulunabilmesi için sağlamış olduğu giderlerin
karşılığında yaptığı, ödemelere maliyet gideri
adı verilir.
• Her hangi bir karşı ödemede bulunulsun veya
bulunulmasın üretim faktörlerine sahip
olunarak bunların başka mal ve hizmetlerin
üretiminde çekilmesi bir maliyet
oluşturmaktadır. Girdiler işletmeye
kazandırılırken o işletmenin elinden bazı
değerler çıkmışsa, bunların parasal olarak
değerleri girdi maliyetlerini oluşturur.
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
162
• İşletmenin girdileri belirli bir üretim
sürecinden geçerek mal ve hizmetlere
dönüşmüş olarak çıkmaktadır. Söz konusu mal
ve hizmetlerin satışa hazır duruma gelinceye
kadar oluşan her türlü maliyete üretilen malın
maliyeti denir.
• Bir malın maliyeti içerisinde, bu mal ve hizmete ilişkin
her türlü ücret, maaş, ve primler, her türlü sigorta
primleri , bina ve arazi vergileri payı, taşıma
giderleri, posta, teleks ve benzeri haberleşme
giderleri , yıpranma payları, her türlü hammadde ve
yardımcı madde ve malzeme giderleri, faiz giderleri,
patent, lisans , marka ücretleri payları
09.04.2015
163
bulunmaktadır. İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
BU
MALİYETLERE
İŞLETMELER
NİÇİN
KATLANIR?
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
164
• İşletmelerin bu maliyetlere katlanılmasının
temel nedeni bu giderlere karşılık daha fazla
gelir elde etme düşüncesidir.
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
165
İŞLETMEDE MALİYETLERİN
KULLANIM ALANLARI
• 1. İşletme Karının Hesaplanması
• 2. İşletmede Gider Denetiminin
Yapılması
• 3.Mal ve Hizmetlerin Fiyatlandırılması
• 4.İşletmede Sağlıklı Kararların Alınması
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
166
İŞLETME MALİYETLERİNİN
SINIFLANDIRRILMASI
• Özellikleri dikkate alındığında, işletme içerisindeki
maliyetleri aşağıdaki gibi gruplandırabiliriz.
• 1. Doğal Maliyetler
• 2. Birim ve Toplam Maliyetler
• 3. Sabit ve Değişir Maliyetler
• 4. Ortalama ve Marjinal Maliyetler
• 5. Gerçek ve alternatif maliyetler
• 6. Dolaylı ve Dolaysız maliyetler
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
167
İŞLETMENİN GELİRLERİ
• İşletmenin uzun dönemde sürekliliğini
sağlayabilmesi, amaçlarını gerçekleştirebilmesi
için gelir elde etmesi gerekir. Bu gelirleri de
üretmiş olduğu mal ve hizmetlerin satışından
sağlamaktadır. Satış geliri, satılan mal ve
hizmetin miktarı ile piyasa satış ( birim başına)
fiyatının çarpılmasıyla bulunur.
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
168
• Her hangi bir işletmenin belirli bir
dönemdeki işletme geliri iki unsurdan
oluşur. Bunlardan birisi, yukarıda
değinilen satış geliri ikincisi de aynı
dönemde üretilen, ancak satılmayan
malların piyasa fiyatı üzerinden tutarıdır.
Satılmayan malların tutarı işletmedeki
yarı mamullerle mamul stoklarının
dönem başındaki tutarı ile dönem
sonundaki tutarı arasındaki farktır.
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
169
Bir işletmenin ana uğraş konusu olan mal ve
hizmet üretmeden elde edilen gelirin dışında,
bazı gelirleri de vardır. Bunlar
• Mal ve hizmet üretiminde kullanılmayan bazı
varlıkların kiraya
verilmesinden,
• Başka işletmelerin tahvil ve hisse senetlerine
yapılan yatırımlardan,
• Üretimde artık kullanılmayan ve bütünüyle kendini
amorti etmiş makinelerin satışlarından,
• İşletmeye yapılan bağışlardan ,
elde edilebilen gelirlerdir.
• İşletmelerin temel faaliyetleri dışında kalan
alanlardan ve faaliyetlerden,elde edilen gelirlerdir.
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
170
• Kar kavramını bütün açıklığıyla ortaya koya
bilmek için, bu kavrama ilişkin alt kavramlarında
açıklanmasında yarar vardır. Bunlar dört ana
karşılık altında incelenmektedir.
•
•
•
•
1.Üretim Karı
2.Ana Faaliyet Dışında Sağlanan Kar
3. Toplam ( Total ) Kar
4. Dönem Karı
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
171
KARA GEÇİŞ ANALİZİ
• İşletmenin kuruluş ve gelişiminde kullanılan
geleneksel yöntemlerden biri de kara geçiş
analizidir. Bazı kaynaklarda başa baş noktası
veya olduğu mal ve hizmetin tüketicisine
ulaştırılması için katlanılan giderlere,
işletmenin ürettiği mal ve hizmetlerin
satışından elde ettiği gelirin belli bir noktada
eşit olması olarak ifade edilebilir. Başka bir
ifadeyle toplam gelir ile toplam maliyetin bir
birine eşit olduğu nokta başa baş noktası
olarak bilinir.
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
172
• Kara geçiş analizleri sadece işletmenin kuruluş
aşamasında kullanılan bir ekonomik analiz
tekniği olmayıp aynı zamanda işletmenin
üretim, ve satış kapasitesi, genel giderlerin
denetimi, üretim planlaması çeşitli iş
hacimlerinde ihtiyaç duyulacak işletme
sermayesinin tahmini ve birim maliyetlerin
tahmini ve işletmenin elindeki imkanlarıyla
ulaşabileceği mümkün kar limitinin
belirlenmesi konularında yararlanılan bir
tekniktir.
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
173
BBN HESAPLANMASI
• 1.Başa baş noktasındaki üretim miktarını
bulmak için,
•
Ms
•
•
•
•
•
•
•
BBN
= -----------(ÜM)
P- Md
BBN = Başa baş noktasındaki üretim miktarı
(ÜM)
Ms = Toplam Sabit Maliyet
P = Birim Satış Fiyatı
Md = Birim değişir Maliyet
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
174
2. Başa baş noktasındaki satış gelirini hesaplamak
içinde aşağıdaki formül kullanılır.
• BBN =
(SG)
09.04.2015
Ms
----------1- Md
P
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
175
• Kara geçiş noktası ile kapasite kullanım
derecesi arasındaki yakın ilişki aşağıdaki gibi bir
formül ile gösterilebilir.
Ms
• K.K.D.% = ---------------(P-Md)xmax
Bu formüldeki X max sembolü işletmenin tam kapasite ile
çalışması halindeki üretim miktarını göstermektedir.
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
176
ÖRNEK:
• Su vanası imal edip satan “Zengin A.Ş.” nin yıllık sabit
maliyetleri toplamı 30.000.000 TL. Birim satış fiyatı 100.000
TL. Birim başına değişken maliyeti 50.000 TL. olarak
verilmektedir. İşletmenin tam kapasite ile çalışması halinde
1000 adet vana üretimi yapılabilmektedir.
Bu bilgilerin ışığında;
• İşletmenin kara geçiş noktasındaki üretim miktarını bulunuz?
• Bu noktadaki satış gelirini hesaplayınız.
• Kapasite kullanım derecesini belirleyiniz.
• Kara geçiş noktasını bir grafik üzerinde gösteriniz.
• Zengin A.Ş . nin , sabit maliyetlerinin %25’i oranında mutlak
net kar elde edebilmesi için üretip satması gereken su vanası
miktarını hesaplayınız.
•09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
177
ÖRNEK 2:
• - X malını imal ve ticaretini yapan ABC işletmesinin
yıllık sabit maliyetleri toplamı 1.500.000 TL. birim
başına değişken maliyeti 150 TL.dir. İşletme başabaş
noktasına ulaştığında 15.000 birim mal imal
etmektedir. İşletme tam kapasite ile çalıştığında ise
30.000 birim mal üretebilmektedir. Bu bilgilere göre ;
• a-İşletmenin başabaş noktasındaki satış gelirini,
• b-Başabaş noktasını grafik üzerinde gösteriniz,
• c-Kapasite kullanım oranını hesaplayınız.
•ELLERİNİZDEN ÖPER……..
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
178
İŞLETMENİN VERİMLİLİĞİ
Verimlilik (Prodüktivite) Kavramı
• İhtiyaçlarımızı karşılayan işletmelerin iktisadi
bir kurum olarak temel fonksiyonu, üretimde
bulunmak ve kar elde etmektir. Bir çaba ve
faaliyetin ekonomik nitelik kazanabilmesi ise,
her şeyden önce verimliliğin temel fonksiyonu
olan en az harcama yeni asgari iş gücü ilkesine
uygun bir biçimde yerine getirilmiş olmasıdır.
Çünkü bir faaliyetin maliyeti ne kadar artarsa,
etkinliğin yeni amaçlara ulaşmanın değeri de o
kadar azalır.
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
179
• Verimlilik genel anlamda belli bir üretim
miktarı ile bu üretimi elde etmek için
kullanılan faktörler arasındaki oran şeklinde
tanımlanabilir. Genellikle uygulamada
verimlilik ile üretim kavramı çoğu zaman bir
biri ile karıştırılır. Üretim bir sistemde ne kadar
fayda yarattığını, verimlilik ise, üretim
faktörünün ne kadar iyi kullandığını belirtir.
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
180
• Buna göre her hangi bir sistemin verimliliğini şu şekilde ifade edebiliriz.
•
•
Çıktı
• Verimlilik = ----------- =
•
Girdi
09.04.2015
Yaratılan Toplam Fayda
----------------------------------Sisteme Giren Değerler Toplamı
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
181
İşletmede verimlilik düzeyinin yükseltilebilmesi sadece
ekonomik ve teknik imkanların en iyi biçimde
kullanılması ile değil aynı zamanda personelin istek ve
arzuyla çalışmaları ile gerçekleştirilebilir. Bu nedenle
işletme yönetimi personeli, bu yönde tahmin edici ve
özendirici çeşitli sosyo- ekonomik tedbirler alınmalıdır.
Bunun yanında öğütlerde verimliliğin artırılabilmesi,
büyük ölçüde üyelerin teşvik edilmeleri ile birlikte
davranışlarının
öğüt
amaçlarını
doğru
yönlendirilmeleriyle ortaya çıkmaktadır. Çalışanlar,
kendi amaçlarına ulaşmalarının örgütün amaçlarının
gerçekleştirilmesiyle ayrılmaz bir bütün olduğunu
anladığı zaman, etkin biçimde çalışma eğilimi
göstereceklerdir. Eğer bu bağıntıyı göremezlerse etkin,
biçimde çalışma eğilimi, göstermeyeceklerdir.
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
182
Verimliliği Etkileyen Faktörler
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
İç Etkenler
1-katı etkenler
Ürün
Fabrika ve techizat
Teknoloji
Malzeme ve enerji
2-Esnek Etkenler
İnsan
Organizasyon ve sistemler
Çalışma Yöntemleri
Yönetim biçimleri
09.04.2015
• Dış Etkenler
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
1-Yapısal etkenler
Ekonomi
Nufus ve Sosyal yapı
2-Doğal Etkenler
İnsan gücü
Arazi
Enerji
Hammadde
3-Devlet ve Alt Yapı
Kurumsal Mekanizmalar
Politika
Alt yapı
Kamu İşletmeleri
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
183
İşletmede verimliliği ölçme nedenleri ise
şunlardır:
• Üretimi yakından izlemek
• Üretim planlamasında sapmaları anında
düzeltmek
• Hammadde ve malzeme israfını önlemek
• Zamandan tasarruf etmek
• Makine ve teçhizatın randımanını yükseltmek
• Maliyetleri düşürmek
•
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
184
VERİMLİLİKLE İLİŞKİLİ KAVRAMLAR
• 1-Fiziki Verimlilik (Mühendislik verimliliği)
•
Fiziki verimlilik daha çok mühendislikte kullanılan bir verimlilik türüdür. Fiziki
verimlilik oransal olarak şöyle gösterilebilir:
•
•
•
•
•
Üretimin Fiziki miktarı
Fiziki Çıktı
Fiziki Verimlilik == -------------------------------------- = -----------------Üretim Faktörlerinin Fiziki Miktarı
Fiziki Girdi
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
185
2. Ekonomik Verimlilik (İktisadilik )
• İktisadilik ilkesi, kaynak israfının en az
seviyede tutulması, maksimum faydanın
sağlanması ve bir nimet- külfet ilişkisinin göz
önünde tutulması önem kazanmaktadır.
İktisadilik ilkesi genelde tutumluluk ve talebe
dönüklük gibi iki alt ilkeden oluşmaktadır
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
186
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
187
•
•
•
•
•
•
•
Ekonomiklik durumunu bir formülle gösterecek olursak,
Ekonomik Verimlilik =
09.04.2015
Çıktı
------Girdi
Çıktının Değeri
Üretim mik. x Satış fiyatı
= ------------------- = ---------------------------------Girdinin değeri
Toplam üretim maliyet
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
188
3.Karlılık (Rontabilite)
• Karlılık işletmenin belli bir dönemde elde ettiği karın o dönemde işletmede
kullanılan sermayeye oranıdır.
• Buna göre, karlılık aşağıdaki şekilde formüle edilebilir.
•
•
Kar
(Üretim Miktarı x Satış fiyatı) - Üretim Maliyeti
• Karlılık = ----------- = -----------------------------------------------------------•
Sermaye
Sermaye
•
• Karlılığın yüksek olması için üretim miktarı ve satış fiyatının yüksek, buna
karşılık maliyet giderleri ve sermayenin düşük olması gerekir.
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
189
4.Üretkenlik
• İşletme yönetiminde üretkenlik, üretim faktörlerinin en uygun
biçimde kullanılması sonucu gerçekleştirilen fiziki üretim
düzeyi anlamında kullanılmaktadır.Ülkemizde çoğu kez
verimlilik ve üretkenlik kavramları birbirleriyle en anlamda
kullanılmaktadır. Ama bu ikisi arasında yakın bazı ilişkiler
bulunmakla birlikte, bunlar bütünüyle bir birinden farklı
kavramlardır. Verimli çalışan işletmelerde oluşan bir
ekonomide üretkenlikte yüksek olur. Ancak bir işletme için
yüksek üretkenlik, her zaman verimli üretim yapılmadığı
anlamına gelmez
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
190
5. Yeterlik (Efficiency)
• Yeterlik, önceden belirlenmiş standart üretim miktarının uygulama
sonucunda oluşan gerçek üretim miktarına bölünmesiyle elde edilen orana
denir.
•
•
Standart Miktar
•
Yeterlik = --------------------•
Gerçek Miktar
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
191
6. Etkinlik
• İşletme yönetimin amaçlarından olan etkinlik yapılan
faaliyetleri sonuçlarının arzu edileni sağlanmasını ifade
etmektedir. İşletme mal ve hizmet üreterek bunları
müşterilerine satıyor olabilir. Ancak önemli olan, bu faaliyetler
istenilen, planlanan amaçları gerçekleştirebiliyor mudur? Eğer
verilecek cevap evetse bu işletme etkin olarak çalışıyor
denilebilir. Buradan hareketle etkinliği şöyle tanımlayabiliriz.
•
Bir işletmenin amaçlarını gerçekleştirme oranına etkinlik
adı verilir. Bir işletme yönetimi doğru işleri yaptığı oranda etkili
olabilecektir.
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
192
ÖRNEK
Kuruluş sermayesi 1.600.Milyon TL olup “X” malını imal
etmek üzere kurulan ve kuruluş projesinde yılda 15000 adet
mal imal etmeyi planlayan ABC A.Ş.’ nin 2000 yılı boyunca
yaptığı deneme imalatı süresince yıllar itibariyle en fazla
13500 adet mal üretimi gerçekleştirdiği belirlenmiştir İşletme
2001 yılında 64 milyon TL maliyet gideri yaparak birim satış
fiyatı 16000 TL olan 8000 adet mal imal etmiştir. 2002 yılında
bu kez 96 Milyon TL harcayarak, birim satış fiyatı 24000 TL
olan 9000 adet mal imal edip satmıştır. Bu bilgiler dahilinde;
a- İşletmenin her iki dönemine ait kapasite kullanım
oranlarını ve atıl kapasite oranlarını hesaplayınız.
b- 2001 ve 2002 yıllarına ait verimliliğini ve karlılık oranlarını
hesaplayınız
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
193
ÖRNEK
Kuruluş sermayesi 800 Milyon TL olup “X” malını imal etmek
üzere kurulan ve kuruluş projesinde yılda 7500 adet mal imal
etmeyi planlayan ABC A.Ş.’ nin 2001 yılı boyunca yaptığı deneme
imalatı süresince yıllar itibariyle en fazla 6000 adet mal üretimi
gerçekleştirdiği belirlenmiştir İşletme 2002 yılında 32 milyon TL
maliyet gideri yaparak birim satış fiyatı 8000 TL olan 4000 adet
mal imal etmiştir. 2003 yılında bu kez 48 Milyon TL harcayarak,
birim satış fiyatı 12000 TL olan 45000 adet mal imal edip satmıştır.
Bu bilgiler dahilinde;
a- İşletmenin her iki dönemine ait kapasite kullanım oranlarını
ve atıl kapasite oranlarını hesaplayınız.
b- 2002 ve 2003 yıllarına ait verimliliğini ve karlılık oranlarını
hesaplayınız
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
194
İŞLETME FONKSİYONLARI
• Her işletme ve örgütün yapacağı faaliyetlere
göre oluşturacağı bölümler ayrı ayrı işletmenin
fonksiyonlarını oluşturmaktadır. İşletme
fonksiyonlarını ilk kez sistemli bir biçimde
ortaya koyan kişi Fransız mühendis ve yönetim
bilimcisi Hanry Foyol oluşturur. Foyol,
işletmenin temel fonksiyonlarını altı başlık
altında toplanmıştır. Günümüzde klasik hale
gelmiş bulunan söz konusu işletme fonksiyonları
şöyle sıralanabilir.
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
195
•
1.Teknik Fonksiyon: Tedarik edilen üretim girdilerinin fiziksel ve
kimyasal dönüşümlere tabi tutularak insan ihtiyaçlarını karşılayacak mal
ve hizmetlerin meydana getirilmesiyle sonuçlanan faaliyetler dizisi
•
2.Ticari fonksiyonu Kuruluşa girip çıkan maddelerin fiyat, cins, ve
miktarının iyi belirlenip belirlenmediği, defterlerin düzenli biçimde
tutulup, tutulmadığı, yapılan sözleşmelerin yerine getirilip
getirilmediğinin kontrol edilmesi
•
3.Muhasebe fonksiyonu: Her türlü işletme faaliyetleriyle ilgili kayıtların
tutulması ve faaliyet sonuçlarının değerlendirilmesini;
•
4.Mali Fonksiyon: İşletmenin ihtiyaç duyduğu fonların en uygun
koşullarda sağlanması ve bunların etkin bir şekilde kullanılmalarıyla ilgili
faaliyetlerin düzenlenmesi
•
5.Güvenlik Fonksiyonu : işletmenin bütün varlıklarını oluşturabilecek
risklere karşı sigortalanması, çalışanların fiziki ve sosyal güvenliklerinin
sağlanması
•
6. Yönetim Fonksiyonu : İşletmede beklenen amaçların sağlanması için
her türlü faaliyetin gelişi güzel yürütülmesi yerine bunların düzenli bir
şekilde planlanması, örgütlenmesi, yönlendirilmesi, eş güdümleşmesi ve
kontrol edilmesi için ön görülen sistemli ve düzenli faaliyetler dizisi
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
196
İŞLETMENİN TEMEL
FONKSİYONU
YÖNETİM
•
•
•
•
•
•
Yönetimi çok değişik şekilde tanımlamak mümkündür. Bunlardan
bazıları şunlardır.
Yönetim, iş bölümüne dayanan ve işletmenin hiyerarşik yapısının
tüm basamaklarında görülen çalışmadır.
Yönetim, başka kişilerin çalışmaları aracılığı ile amaca yönelik
işlerin yapılmasıdır.
Yönetim, planlama , örgütleme, kaynakları bir araya getirme
ve denetleme gibi bir dizi işlevleridir. Yönetimin görevi bu işlevleri
uyumlu bir şekilde bir araya getirmektir.
Görüldüğü üzere yönetime ilişkin yapılmış farklı tanımlamalar
bulunmaktadır. Yukarıdaki tanımların ışığında yönetimi şu şekilde
tanımlamak mümkündür.
Yönetim, ortak amaçlı kişilerin yer aldıkları bir örgütün en kısa
ve kestirme yoldan amaçlarını gerçekleştirmelerine yönelen,
planlama örgütleme, yöneltme, eş güdülmeme ve kontrol
eylemlerinden oluşan bir süreç olarak ifade edilebilir.
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
197
• Yukarıda yapılan, yönetim ile
ilgili tanımlamalardan
çıkarılabilecek ortak özellikleri
şöyle sıralayabiliriz.
• - Yönetim hem bir sanat hem
de bilimsel bir süreçtir.
• - Yönetimin olabilmesi için
insanların varlığı gereklidir.
• - Bu insanlar arasında iş
birliğinin olması gereklidir ve;
• - Ortak bir amaç doğrultusunda
faaliyet göstermelidir
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
198
YÖNETİMİN ÖZELLİKLERİ
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
1. Yönetimin beşeri özelliği
2. Yönetimin grup özelliği
3. Amaç özelliği
4. Yönetimin iş birliği özelliği
5. Yönetimde hiyerarşik yapı özelliği
6. İş bölümü ve uzmanlaşma özelliği
7. Yönetimin demokratik olma özelliği
8. Yönetimin evrensellik özelliği
9. Bireyci özelliği
10 .Ayrıcalık (İstisnalarla Yönetim) özelliği
11.İki yönlü süreç olma özelliği
12.Yönetimin yaratıcı süreç olma özelliği
13.Yönetimin haberleşmeye dayanma özelliği
14. Yönetimin rasyonelliğe dayanma özelliği
15. Yönetimin sanat, bilim, ve meslek olma özelliği
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
199
YÖNETİMİN TEMEL FONKSİYONLARI
1.PLANLAMA:
• Planlama, kaynaklarının en etkin ve
verimli bir şekilde kullanılabilmesi
amacıyla işletmenin gelecekte
ulaşması gereken amaçlarını çeşitli
seçenekler arasında seçim yaparak
saptanması ve işletme içi çalışmalarda
seçilmiş olan amaca en etkili olarak
ulaşmayı sağlayacak en etkili biçimde
düzenlenmesi işlemidir.
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
200
Planlamanın Başlıca Safhaları
• 1.Amaçların Saptanması
• 2.Ön görülen ve Temel
Varsayımlar
• 3.Seçeneklerin Saptanması
• 4. Kararın Verilmesi
09.04.2015
Planlamanın Özellikleri
• a.Planlama Bir seçim ve
Yeğleme sürecidir
• b. Planlama Bir Karar
Sürecidir.
• c. Planlama geleceğe dönük
bir süreçtir.
• d.Plan Esnek ve dinamiktir.
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
201
Planların Türleri
1.Kullanma biçim ve süresi bakımından
• a.Bir kezlik (tek kullanımlı) planlar
• b.Sürekli planlar
2.Nitelikleri açısından planlar;
• a.Stratejik Planlar
• b.Yönetsel Planlar
3.Kapsadıkları süreye göre planlar
• a.Kısa süreli planlar
• b.Orta süreli planlar
• c.Uzun süreli planlar
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
202
PLAN
TÜRLERİ
09.04.2015
• 4.Teknik yapılarına göre planlar;
• a.Değişmez planlar
• b.Değişken planlar
•
•
•
•
5.Kapsamlarına göre ise,
a.Genel planlar
b.İşletme bölümleriyle ilgili planlar
olarak inceleme konusu yapılabilir
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
203
Planlamanın
Yararları
09.04.2015
Planlama, işletme amaçlarının
belirlenmesinde önemli bir araç
rolü oynar ve yöneticiyi amaç
yönünde düşünmeye karar almaya
ve eyleme yöneltir
Planlama yöneticiyi
geleceğe yöneltir
böylece ileriyi görme
yeteneği artar
Planlama ekonomik alanda ve
anlamda katkılar sağlar, daha
rasyonel ve ekonomik düşünme ve
karar alma yeteneği elde edilir.
Planlama, sosyal alanda ve anlamda
katkılar sağlar, belirli bir amacın
gerçekleştirilmesi için ortak çaba ve
iş birliği, sosyal bir havanın
esmesini gerçekleştirir, iş gören ve
yönetici arasında kaynaşma sağlar
ve yetki devrini kolaylaştırır
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
204
Planlama risk taşır. Çünkü bir
ola sıklar toplamıdır
Planlama çalışmasını
gerçekleştirmek oldukça güç ve
masraflıdır
Planlamaların
Sakıncaları
Planda optimal süreyi
ayarlamak oldukça zordur.
09.04.2015
Planlama, çalışmalara belirli bir
standart ve sınır getirdiğinde
yöneticilerin dinamizmini
azaltır., yaratıcılık ve güçlerini
köreltir
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
205
2.ORGANİZASYON (ÖRGÜTLEME
•
Örgütleme, planda belirlenen amaçlara ve bunlara
ulaşmak üzere belirlenen yollara uygun bir örgüt
yapısı kurmayı ifade eder. Örgütteki belli bir amacı
gerçekleştirmek için önceden belirlenen iş ve
mevkilere görevli seçimi iş gören ve görevler arası
çalışma düzenlerinin belirlenmesi örgütleme
çalışmalarını oluşturmaktadır.
•
Organizasyonu oluşturmak, belli bir amacı
gerçekleştirebilmek için yapılması gereken görev ve
faaliyetleri tespit etmek, bu görev ve faaliyetleri
yerine getirecek insanları temin etmek ve
yerleştirmek ve nihayet bu insanların görevlerini
yaparken kullanacakları araçları, teknik ve
yöntemleri belirlemek demektir. Bu anlamda
organizasyon, insanlar arasındaki ilişkilerin
kurulmasıdır.
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
206
Örgütlemeye Yol Açan nedenler
amaç birliği
09.04.2015
ve en az
emek kanunu
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
207
Örgütlenme İlkeleri
Amaç birliği ilkesi
İş bölümü ve uzlaşma ilkesi
Yetki ve sorumluluğun denkliği ilkesi
Hiyerarşik yapı ilkesi
Emir kumanda birliği ilkesi
Sorumluluk ilkesi
Yetki devri ilkesi
İstisnalarla yönetim ilkesi
09.04.2015
Görevlerde fonksiyonel benzerlik ilkesi
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
208
ÖRGÜTLENME
İLKELERİ
• Kontrol alanı (Yönetim alnın
sınırlandırılması)
• Çevresel ve teknolojik gelişmelere
karşılık esneklik ilkesi
• Örgüt faaliyetlerinde süreklilik ilkesi
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
209
Organizasyon Şeması
• Örgüt veya organizasyon şeması, bir
işletmenin ne şekilde örgütlendiğine
ait görüntülü veya yazılı bir şekilde
tanımlanmasıdır. Örgüt şeması işlerin
ne şekilde bölündüğü ve yetkili ve
sorumluluğun kimde olduğunu
gösterir. Örgüt şemalarında ki her bir
kutu, işletmenin mal yada hizmet
üretebilmek için gereken iş bölümünü
temsil eder. Başka bir ifadeyle örgüt
şeması organizasyonun açık bir
haritasıdır
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
210
3-YÖNELTME
• Yönetimin temel fonksiyonlarının en karmaşık nitelikte olanlardan biri,
yürütme yada önderlik etmedir. Bu fonksiyonda başarılı olabilmek için
yöneticinin ya da liderin insanlarla iyi ve etkili bir iletişimde bulunmak ve
onların davranışlarını motive edecek noktaların neler olduğunu iyi bilmesi
gerekmektedir. Yöneltme fonksiyonunu karmaşık ve zor bir fonksiyon
haline getiren noktada budur. Emir- kumanda, emir- komuta veya yürütme
gibi adlar da anılan bu işlevde yönetici ilk kez, planı uygulamak için örgütün
çeşitli basamaklarına yerleştirdiği iş görenle karşı karşıya gelmektedir.
Bunun içindir ki, yöneltme fonksiyonunun planlama ve organizasyon
fonksiyonlarıyla çok yakın bir ilişkisi vardır.
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
211
Yürütme
İşlevinin
Evreleri
1.Karar
Vermek:
• Daha önce hazırlanan planlar
doğrultusunda yöneticileri
günlük çalışmalarda belirli
kararlara yöneltir. Bu kararlar
uygulamaya dönüktür. Karar tek
kişi tarafından alınabileceği gibi,
grup tarafından da alınabilir
2.İletmek:
• Yürütme işlevinin bu
aşamasından alınan kararlar iş
görenlere iletilir. Alınan karar
uygulanmak içindir ve yöneticiler
tarafından alınıp yerine
getirilmesi için iş görenlere iletilir.
Bu iletiler genel de emir şeklinde
olur.
3.Eyleme
Geçmek
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
• Yönetici belirlenen plan
dahilinde almış olduğu kararları
iş görenlere, iletmekle belirli bir
amaç gütmektedir. Burada iş
görenler yöneticilerin yardım ve
katkılarıyla eyleme geçerek , işin
gereklerini tüm bilgi ve
yeteneklerini, uzmanlıklarını
kullanmalarını sağlar.
212
Örgütlerin yönetiminde etkili ve sonuç alıcı bir yönetme sisteminin kurulup
sürdürülebilmesi için aşağıdaki bazı koşulların yerine getirilmesi gerekir. Bu koşullar
şu şekilde sıralanabilir
Yöneticilerin günlük rutin
işlerden kurtulabilmesi
için yetki devrini
gerçekleştirmeleri
Örgütte ekip ruhunun
gerçekleştirilmesi
İş görenler iyi tanınmalı
ve işletmeden olan
beklentileri önceden
belirlenmelidir
İyi bir cezalandırma ve
ödüllendirme sisteminin
kurulması
Görev ve sorumluluk
yüklenemeyecek
olanların örgütten
uzaklaştırılması
Astlara yetenek ve
becerilerini
gerçekleştirebilecekleri
mevkilerin verilmesi
Yönetici kademesinde
bulunanlar, sık sık
toplantılar yapılıp gerekli
yerlerden sözlü yada
yazılı raporlar alınmalı
09.04.2015
Yöneticilerin sahip
oldukları tutum ve
davranışlarla iyi bir önder
olabilmeleri
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
213
4- EŞGÜDÜMLEME
(KOORDİNASYON)
•
Eşgüdümleme, (koordinasyon) en kısa biçimde ,
işletmede uyum ve iş birliği sağlama, çalışmayı
kolaylaştırma ve başarıyı sağlamak olarak
tanımlanabilir. Daha açık bir ifadeyle, bir işletmenin
düzenli ve sürekli çalışabilmesi için amaçlar, araçlar,
uğraşlar, organlar ve kişiler arasında uyum ve iş
birliği sağlanması anlamına gelir.
•
Eşgüdüm işletmede karmaşıklıkları önler , planda
gösterilen politika, ilke ve kuruluşların sapmadan
uygulanması sağlanır, kişiler arasındaki ilişkileri
gelişmelerine yardımcı olur, yeni düşünce ve
görüşlerin çıkmasına yardımcı olur
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
214
Koordinasyon fonksiyonun belli başlı ilkeleri şunlardır.
İlgili ve sorumlu kişiler
arasında rahatça
görüşüp buluşma
sağlanmalıdır
Koordinasyon sürekli
olan bir iş olarak
düşünülmelidir.
Planlama yapılırken ve
politikalar
kararlaştırılırken daha
işin başında eş güdüm
sağlanmalı.
Eş güdülmeme işlevi
sürekli olarak
uygulanmalıdır.
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
215
Giderek daha da güçleşen eş güdülmeme görevinin yerine getirebilmesi için
aşağıdaki noktalara dikkat edilmesi gerekmektedir
Gönüllü eş
güdülmemenin
özendirilmesi
gerekir
09.04.2015
İyi bir iletişim
sisteminin
kurulması
Plan ve
programların
uyumlaştırılması
İşletmede iyi ve
yalın bir örgüt
yapısının
kurulması
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
Örgütte iş birliği
ruhu ve
anlayışının
geliştirilmesi
216
5.KONTROL
• Denetim (Kontrol)
yönetim fonksiyonlarının
sonucudur. İşletme
yönetimi açısından
kontrol, örgütte
gerçekleşen eylemler ile
planlananların
karşılaştırılması ve
sapma halinde
sapmaların nedenlerinin
bulunup giderilmesi
süreci olarak
tanımlanabilmektedir.
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
217
Kontrol süreci dört aşamadan oluşur.
1.
Standartların
belirlenmesi
4. Düzeltici
tedbirlerinin
alınmasıdır.
2. Gerçekleşen
durumun
ölçülmesi
3. Standartlarla
gerçekleşen
durumun
karşılaştırılması
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
218
YARARLANILAN KAYNAKLAR
Şimşek, M.Şerif. İşletme Bilimlerine Giriş. Ankara. Nobel Yayın Dağıtım Ltd.Şti.
1998
Karalar, Rıdvan ve Diğerleri. Genel İşletme. Eskişehir.Anadolu Üniversitesi . 2001
Sabuncucuoğlu, Zeyyat : Tokol , Tuncer.İşletme I.II. Bursa. Furkan ofset 1997
Dinçer, Ömer: Fidan , Yahya. İşletme Yönetime Giriş. İstanbul. Beta Basım Yayım
Dağıtım A.Ş. 1999
Akat , İlter : Budak , Gönül: Budak, Gülay. İşletme Yönetimi.İzmir. Barış ayınları.
2002
Alpugan , Oktay ve Diğerleri . İşletme Ekonomisi Ve Yönetimi. İstanbul. Beta
Basım Yayım Dağıtım A.Ş. 1987
Tatar , Tevfik: Üner , Mithat. İşletmecilik İlkeleri . Ankara. Gazi Büro yayınları.1992
Yükselen, Cemal . Pazarlama İlkeler- Yönetim. Ankara . Detay Yayıncılık. 2001
Cemalcılar, İlhan . Pazarlama Kavramlar- İlkeler. İstanbul. Beta Basım Yayım 1996
Yüksel, Öznur. İnsan Kaynakları Yönetimi. Ankara. Gazi Kitap evi. 2000
Ertekin, Yücel. Halkla İlişkiler. Ankara.Yargı Kitap ve Yayım Evi 2000
Atamanalp, M. Celaleddin. Maliyet Muhasebesi. Erzurum. Aktif Yayınevi 2000
Koç Yalkın, Yüksel. Genel Muhasebe. Ankara. Turhan Kitap Evi Yayınları 1998
Efil , İsmail. İşletmelerde Yönetim Ve Organizasyon. İstanbul. Alfa Basım Yayım
Dağıtım. 1999
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
219
İNTERNET KAYNAKLARI
Dr. Cem DİKMEN
Arş. Grv. Gültekin ALTUNTAŞ
Yrd. Doç. Dr. İpek Kalemci TÜZÜN
09.04.2015
İŞLETME BİLİMLERİNE GİRİŞ YUNUS ZENGİN
220