Transcript شماره دانشجو - Mohammad Ali Jalili

‌‫سيستم‌هاي اطالعات حسابداري‬
Accounting Information Systems
‫ي‬
‫سيستم‌هاي اطالعات حسابدار ‌‬
‫‪ ‬عمليات حسابداري سازمانها را پشتيباني كرده و انجام ميدهد‪.‬‬
‫‪ ‬پردازش داده‪ :‬آمايش دادهها (انواع دادهها) و تبديل آنها به اطالعات مفيد‬
‫جهت افزايش كارآيي سيستم و مفيد بودن آنها جهت حسابداري قابل‬
‫اطمينانتر‪.‬‬
‫‪ ‬هدف اصلي‪ :‬پردازش دادهها در سازمانها توسط ‪ AIS‬و تبديل آنها به‬
‫اطالعات مورد درخواست كاربران داخلي (مديران) و خارجي(سهامداران و‬
‫‪ )...‬از منظر حسابداري ميباشد‪.‬‬
‫‪2‬‬
‫ي‬
‫ساختار كلي سيستم‌هاي اطالعات حسابدار ‌‬
‫مديريت‬
‫نرم‌افزارهاي‌پردازش‬
‫پايگاه‌‬
‫داده‬
‫خروجي‌منابع‌‬
‫فيزيكي‬
‫تبديل‌و‌پردازش‬
‫سيستم اطالعات حسابداري‬
‫ورودي‌منابع‌‬
‫فيزيكي‬
‫سازمان‬
‫محيط‬
‫‪3‬‬
‫اهداف پردازش اطالعات در ‪AIS‬‬
‫‪ (1‬جمع آوري دادهها‬
‫‪ (2‬آمايش دادهها‬
‫‪ (3‬ذخيرهي دادهها‬
‫‪ (4‬تهيهي مستندات‬
‫‪4‬‬
‫‪)1‬جمع آوري دادهها‬
‫‪ ‬بمحض اينكه سازمان محصوالت و خدمات خود را به محيط‬
‫خود ارائه ميدهد‪ ،‬هر فعاليت و عمل بوسيلهي يك ركورد‬
‫توصيف ميشود‪.‬‬
‫‪ ‬هنگاميكه فعاليت و عمل شامل يك يا چند عامل محيطي‬
‫ميگردد‪ ،‬آنرا تراكنش )‪ (Transaction‬ناميده و اين عمل‬
‫را پردازش تراكنش )‪ (Transaction Processing‬گويند‪.‬‬
‫‪5‬‬
‫‪)1‬جمع آوري دادهها‬
‫‪ ‬سيستم ‪ AIS‬تمامي دادههايي كه هريك از فعاليتهاي داخلي و‬
‫تراكنشهاي محيطي توليد ميكنند را جمعآوري ميكند‪.‬‬
‫‪ ‬نكته‪ :‬عليالقائده ‪ AIS‬تنها زيرسيستم ‪ CBIS‬بوده كه مسئوليت‬
‫دادن اطالعات به خارج از سازمان را بعهده دارد‪.‬‬
‫‪6‬‬
‫‪ )2‬آمايش دادهها )‪(Data Manipulation‬‬
‫‪ ‬دادهها قبل از پردازش و تبديل شدن آنها به اطالعات بايستي‬
‫آمايش شوند‪:‬‬
‫الف‪ :‬دستهبندي‬
‫ب‪ :‬رديف بندي‬
‫ج‪ :‬محاسبات‬
‫د‪ :‬خالصه كردن‬
‫‪7‬‬
‫‪ )2‬آمايش دادهها‪ :‬دستهبندي‬
‫‪ ‬عوامل داده در ركوردها بصورت كدبندي شده استفاده‬
‫ميشوند‪.‬‬
‫‪ ‬در فيلد رايانه يك كد عبارتست از يك يا چند كاراكتر كه براي‬
‫تعيين دستهاي از ركوردها الزم است‪ ،‬استفاده گردد‪.‬‬
‫‪ ‬مثال‪ :‬يك ركورد صورت حقوق )‪ (payroll‬شامل كدهايي‬
‫است كه مستخدم (شماره مستخدم)‪ ،‬دپارتمان مربوطه (شماره‬
‫دپارتمان)‪ ،‬و دستهبندي فهرست حقوق مستخدم(كالس‬
‫دستهبندي) را تعين ميكند‪.‬‬
‫‪8‬‬
‫‪ )2‬آمايش دادهها‪ :‬رديفبندي‬
‫‪ ‬ركوردها بصورت تواليهاي خاص بر اساس كدها و ساير‬
‫عوامل داده منظم ميشوند‪.‬‬
‫‪ ‬مثال‪ :‬فايل ركوردهاي فهرست حقوق بگيران بطريقي مرتب‬
‫و رديف ميگردند كه تمامي ركوردهاي مربوط به هر‬
‫مستخدم با هم باشند‪.‬‬
‫‪9‬‬
‫‪ )2‬آمايش دادهها‪ :‬محاسبات‬
‫‪ ‬عمليات رياضي و منطقي روي عوامل داده جهت توليد‬
‫عوامل داده اضافي و بيشتر انجام ميگيرد‪.‬‬
‫‪ ‬مثال در سيستم فهرست حقوق‪ :‬نرخ ساعت كار در ساعات‬
‫كار انجام گرفته ضرب شده و دريافتي كل تعيين ميگردد‪.‬‬
‫‪10‬‬
‫‪ )2‬آمايش دادهها‪ :‬خالصه كردن‬
‫‪ ‬حجم زياد داده سنتز شده و بصورت جمعها‪،‬‬
‫زيرجمعها‪ ،‬ميانگين و غيره درميآيند‪.‬‬
‫‪11‬‬
‫‪ )3‬ذخيرهسازي داده‬
‫‪ ‬در شركتهاي كوچك‪ ،‬صدها تراكنش و عمليات روزانه انجام‬
‫ميگيرد‪ .‬در شركتهاي بزرگ هزاران و گاهي صدها و‬
‫ميليونها تراكنش در روز انجام ميگيرد‪.‬‬
‫‪ ‬هر تراكنش بوسيلهي چندين عامل داده توصيف ميگردد‪.‬‬
‫‪ ‬همهي اين دادهها بايستي ذخيره شوند‪.‬‬
‫‪ ‬در سيستم ‪ AIS‬اين دادهها در پايگاه داده حسابداري ثبت و‬
‫ذخيره ميگردند‪.‬‬
‫‪12‬‬
‫‪ )4‬مستندسازي‬
‫‪ AIS ‬ممكن است خروجي )‪ (Output‬را براي افراد‪،‬‬
‫سازمانها و ‪ ...‬در داخل يا خارج سازمان توليد كند‪.‬‬
‫‪ ‬خروجي به دو روش حاصل مي گردد‪:‬‬
‫الف‪ :‬با يك عمل )‪ :(By Action‬خروجي هنگام اتفاق يك رخداد حاصل‬
‫ميگردد‪ :‬صدور فاكتور در زمان انجام سفارش‪.‬‬
‫ب‪ :‬با برنامهريزي زماني )‪ :(Time Schedule‬توليد خروجي در يك‬
‫زمان خاص‪ :‬چك كردن فهرست كاركنان در آخر هفته يا ماه يا‬
‫سال‪.‬‬
‫‪ ‬خروجي ميتواند بصورت كاغذي يا نرم يا توأمان باشد‪.‬‬
‫‪13‬‬
‫مشخصههاي ‪AIS‬‬
‫‪ ‬چندين مشخصه ‪ AIS‬را از ساير ‪CBIS‬ها جدا ميكند‪:‬‬
‫‪(1‬‬
‫‪ AIS‬برنامههاي الزم بصورت خودكار اجرا ميشود‪:‬‬
‫‪o‬‬
‫سازمانها تصميم به پردازش دادهها نميگيرد‪ ،‬بلكه طبق مقررات و‬
‫قوانين انجام ميگيرد‪.‬‬
‫‪o‬‬
‫طبق قوانين بايستي تمامي فعاليتهاي مالي ركورد و ثبت شوند‪.‬‬
‫‪ AIS (2‬رويههاي استاندارد را بطور نسبي رعايت ميكند‪ :‬اكثر‬
‫سازمانها اطالعات حسابداري را بصورت مشابه پردازش ميكنند‪.‬‬
‫‪14‬‬
‫مشخصههاي ‪AIS‬‬
‫‪ AIS (3‬داده هاي جزئي را مديريت ميكند‪.‬‬
‫‪ AIS (4‬در ابتدا روي دادههاي تاريخي متمركز است‪.‬‬
‫‪ AIS (5‬اطالعات حل مسئله را بصورت بهينه ارائه ميدهد‪.‬‬
‫‪15‬‬
‫ترسيم ‪DFD‬‬
‫يك نمونه از ‪ :AIS‬شركت توزيع كاال‬
‫سفارشات‌فروش‬
‫‪ ‬ترسيم ‪ DFD‬كلي‪:‬‬
‫سفارشات‌خريد‬
‫تعهدات‬
‫بارگيري‬
‫فاكتور‌عرضه‌كننده‬
‫صورت‌حساب‌عرضه‌كننده‬
‫سيستم‌‬
‫توزيع‬
‫مشتريان‬
‫اعالم‌سفارشات‌رد‌شده‬
‫فاكتور‬
‫صورتحساب‬
‫پرداخت‌بوسيله‌مشتري‬
‫پرداخت‌به‌عرضه‌كننده‬
‫تأمين‌كنندگان‬
‫انبار‬
‫انبار‌مواد‬
‫‪17‬‬
‫صورت‌حساب‌درآمد‬
‫ترازنامه‬
‫گزارشات‌بودجه‬
‫ساير‌گزارشات‬
‫مديريت‬
‫زيرسيستم‌هاي عمده‌ي سيستم توزيع‬
‫‪ ‬دياگرام‬
‫صفر ‪0‬‬
‫شكل‬
‫سفارشات‌فروش‬
‫اعالم‌سفارشات‌رد‌شده‬
‫فاكتور‬
‫‪(figure‬‬
‫)‪ :Diagram‬اطالعات بيشتر در رابطه با‬
‫‪ -1‬سفارشات‌را‬
‫فايل‌كن‬
‫فرآيندهاي ‪.AIS‬‬
‫داده‌هاي‌‬
‫فروش‬
‫تعهدات‬
‫‪18‬‬
‫ساير‌گزارشات‬
‫انبار‌مواد‬
‫داده‌هاي‌انبار‬
‫ترازنامه‬
‫صورت‌حساب‌عرضه‌كننده‬
‫پرداخت‌به‌عرضه‌كننده‬
‫داده‌هاي‌پرداختني‌‬
‫دفتر‌كل‬
‫‪ -3‬حساب‌دفتر‌‬
‫كل‌را‌نگهدار‬
‫مديريت‬
‫صورت‌حساب‌درآمد‬
‫سفارشات‌خريد‬
‫بارگيري‬
‫فاكتور‌عرضه‌كننده‬
‫‪ -2‬انبار‌‬
‫سفارشات‌را‌‬
‫دوباره‌پر‌كن‬
‫صورتحساب‬
‫پرداخت‌بوسيله‌مشتري‬
‫داده‌هاي‌دفتر‌كل‌دريافتني‬
‫داده‌هاي‌دفتر‌كل‌انبارداري‬
‫اقالم‌دريافت‌شده‬
‫تأمين‌كنندگان‬
‫مشتريان‬
‫‪ DFD‬سفارشات مشتريان‬
‫سفارشات‌فروش‬
‫اعالم‌سفارشات‌رد‌شده‬
‫‪ ‬اين ‪ DFD‬فرآيند (‪ )1‬در شكل صفر را‬
‫مشتريان‬
‫نشان ميدهد‪.‬‬
‫فاكتور‬
‫‪ -2-1‬انبار‬
‫داده‌هاي‌خريد‬
‫اقالم‌دريافت‌شده‬
‫‪2‬‬
‫‪19‬‬
‫داده‌هاي‌دفتر‌كل‌انبار‬
‫‪2‬‬
‫‪3‬‬
‫صورت‌حساب‬
‫موارد‌فايل‌شده‬
‫‪ -3-1‬صورت‌حساب‬
‫‪3‬‬
‫سفارشات‌‬
‫حساب‌شده‬
‫داده‌هاي‌دفتر‌كل‌دريافتني‬
‫‪-4-1‬‬
‫حساب‌هاي‌‬
‫دريافتني‬
‫پرداخت‌ها‌بوسيله‌مشتريان‬
‫سفارشات‌قبول‌شده‬
‫‪ -1-1‬ورودي‌‬
‫سفارشات‬
‫‪ DFD‬سفارشات مشتريان‬
‫تعهدات‬
‫سفارشات‌خريد‬
‫‪1‬‬
‫‪ -1-2‬خريد‬
‫بارگيري‌و‌ارسال‬
‫تأمين‌كنندگان‬
‫انبار‬
‫فاكتورهاي‌عرضه‌كنندگان‬
‫صورت‌حساب‌عرضه‌كنندگان‬
‫پرداخت‌ها‌به‌عرضه‌كنندگان‬
‫‪20‬‬
‫خريدهاي‌دريافت‬
‫شده‬
‫محل‌انبار‌‬
‫مواد‌اوليه‬
‫‪ -2-2‬دريافت‬
‫‪-3-2‬‬
‫حساب‌هاي‌‬
‫پرداختني‬
‫تعهدات‌(قروض)‬
‫‪1‬‬
‫‪3‬‬
‫داده‌هاي‌دفتر‌كل‌پرداختني‬
‫‪ DFD‬سيستمي كه پردازش‌هاي دفتر كل را انجام‬
‫‌دهد‬
‫ي‬
‫م‬
‫ركوردهاي‌دفتر‌كل‬
‫‪1‬‬
‫‪ -1-3‬دفتر‌كل‌‬
‫را‌بروز‌كن‬
‫ركوردهاي‌دفتر‌كل‌بروز‌شده‬
‫‪2‬‬
‫‪3‬‬
‫دفتر‌كل‬
‫داده‌هاي‌گزارشات‌مديريت‬
‫ساير‌گزارشات‬
‫گزارشات‌بودجه‬
‫‪ -2-3‬گزارشات‌‬
‫مديريت‌را‌تهيه‌كن‬
‫ترازنامه‬
‫مديريت‬
‫‪21‬‬
‫صورت‌حساب‌درآمد‬
‫فايل كردن سفارشات مشتريان‬
‫‪ -1-1‬ورودي‬
‫سفارش‬
‫سفارشات‌خريد‌‬
‫بازبيني‌شده‬
‫‪ -1-1-1‬داده‌هاي‌‬
‫سفارشات‌را‌‬
‫بازبيني‌كن‬
‫فايل‌اعتبار‌‬
‫مشتريان‬
‫‪-3-1-1‬‬
‫سفارشات‌انجام‬
‫گيرد‬
‫سفارشات‌چك‬
‫شده‌و‌‬
‫‪ -2-1-1‬اعتبار‌‬
‫بازبيني‌شده‬
‫مشتري‌را‌چك‌‬
‫و‌محاسبه‌كن‬
‫داده‌هاي‌سفارش‬
‫اعتبار‌سفارش‌‬
‫فروش‌رد‌شده‬
‫ثبت‌سفارش‬
‫‪22‬‬
‫مشتريان‬
‫اعالم‌سفارشات‌‬
‫رد‌شده‬
‫در‌بازبيني‌رد‌‬
‫شد‬
‫سفارشات‌فروش‬
‫تاريخ‌هاي‌فايل‌شده‬
‫‪-4-1-1‬‬
‫سفارشات‌فايل‌‬
‫شده‌را‌عالمت‌‬
‫بزن‬
‫سفارشات‌قبول‌‬
‫شده‬
‫‪-1‬‬
‫‪2‬‬
‫سفارشات‌‬
‫محاسبه‌شده‬
‫‪3-1‬‬
‫انبار و موجودي‬
‫سفارشات‌قبول‌‬
‫‪ -1-2-1‬باالنس‌‬
‫شده‬
‫‪-1‬‬
‫حساب‌در‌دست‌‬
‫‪1‬‬
‫را‌چك‌كن‬
‫‪ -2-1‬انبار و‬
‫موجودي‬
‫‪2‬‬
‫اقالم‌دريافت‌‬
‫شده‬
‫‪ -3-2-1‬اقالم‌‬
‫دريافتي‌را‌‬
‫اضافه‌كن‬
‫اضافات‌به‌‬
‫فايل‌موجودي‬
‫فايل‌موجودي‬
‫داده‌هاي‌خريد‬
‫داده‌هاي‌‬
‫دفتر‌‬
‫موجودي‬
‫‪3‬‬
‫‪23‬‬
‫‪-4-2-1‬‬
‫داده‌هاي‌دفتر‌كل‬
‫را‌تهيه‌كن‬
‫ركوردهاي‌‬
‫موجودي‬
‫‪2‬‬
‫‪ -2-2-1‬ركورد‌‬
‫را‌چك‌كن‬
‫اقالم‌برآورده‌‬
‫شده‬
‫‪3-1‬‬
‫فاكتور‌‬
‫‪ -3-1‬فاكتور‬
‫‪2-1‬‬
‫اقالم‌‬
‫برآورده‌‬
‫شده‬
‫فايل‌مشتريان‬
‫داده‌هاي‌مشتريان‬
‫‪-1-3-1‬‬
‫داده‌هاي‌‬
‫مشتريان‌را‌‬
‫دريافت‌كن‬
‫داده‌هاي‌فاكتور‬
‫‪4-1‬‬
‫‪1-1‬‬
‫‪24‬‬
‫صورت‌هزينه‌‬
‫سفارشات‬
‫‪ -2-3-1‬فاكتور‬
‫را‌تهيه‌كن‬
‫سفارشات‌تكميل‌شده‬
‫فاكتورها‬
‫مشتريان‬
‫حساب‌هاي دريافتني‬
‫‪ -4-1‬حسابهاي دريافتني‬
‫‪-4-4-1‬‬
‫داده‌هاي‌دفتر‌كل‬
‫را‌تهيه‌كن‬
‫دريافتني‌هاي‌جديد‬
‫‪-1-4-1‬‬
‫دريافتني‌هاي‌‬
‫جديد‌را‌اضافه‌‬
‫كن‬
‫ركوردهاي‌دريافتني‬
‫داده‌هاي‌‬
‫دريافتني‌‬
‫دفتر‌كل‬
‫فايل‌حساب‌هاي‌‬
‫دريافتني‬
‫‪-3-4-1‬‬
‫صورت‌حساب‌ها‌را‌تهيه‬
‫كن‬
‫‪3‬‬
‫‪25‬‬
‫‪ -2-4-1‬حساب‌هاي‌‬
‫ركوردهاي‌دريافتني‌‬
‫دريافتني‌پرداخت‌شده‌را‌‬
‫پرداخت‌شده‬
‫حذف‌كن‬
‫پرداخت‌بوسيله‌ي‌‬
‫مشتريان‬
‫صورت‌‌‬
‫حساب‌ها‬
‫فايل‌‬
‫دريافتني‌هاي‌‬
‫پرداخت‌شده‬
‫سفارشات‌انجام‌گرفته‬
‫‪3-1‬‬
‫مشتريان‬
‫تمرين‬
‫دياگرام‌هاي‌خريد‪‌،‬دريافت‌ها‌و‌حساب‌هاي‌پرداختني‌‬
‫را‌ترسيم‌كنيد‪.‬‬
‫‪26‬‬
‫پايگاه دادهها‬
‫نمودار ‪ER‬‬
‫مدل ‪ER‬‬
‫‪ o‬چگونه‌مي‌توان‌بانک‌اطالعات‌را‌به‌شکلي‌ساده‌بيان‌نمود؟‬
‫چگونه‌مي‌توان‌بانک‌اطالعات‌را‌به‌دور‌از‌مدل‌خاصي‌بيان‌نمود؟ ‪o‬‬
‫در سال ‪ 1976‬چن )‪ (Chen‬از دانشگاه ‪ MIT‬مدل )‪ ER (Entity Relation‬را جهت‬
‫طراحی بانك پيشنهاد كرد‪ .‬اين مدل در طول زمان پيشرفت كرد و بنام = ‪Extended ER‬‬
‫‪ EER‬معروف گرديد‪.‬‬
‫داليل اهميت مدل ‪: E-R‬‬
‫‪ -1‬تعريف ساختارهاي ساده‪ ،‬الزم و كافي و غير وابسته به پياده‬
‫سازي براي طراحي بانك اطالعات كه ويژگي‌هاي مدل ادراكي‬
‫را به خوبي برآورده )‪(Conceptual model‬عام‬
‫مي‌كند‪.‬‬
‫‪-2‬تعريف نمادهاي مناسب براي ارائه يك طراحي قابل فهم و‬
‫ساده‬
‫مفاهيم مورد نياز در رسم نمودار ‪: ER‬‬
‫‪ -1‬تعريف پديده يا موجوديت يا ‪:Entity‬‬
‫پديده عبارت است از چيزهايي که در بانک اطالعات وجود خارجي دارد و يا به تصور در مي‌آيد‪.‬‬
‫هر موجوديت داراي مجموعه‌اي از ويژگي‌ها يا صفات )‪ (Attributes‬است‪.‬‬
‫زير مجموعه‌اي از اين صفات بايد يك پديده را از ساير پديده‌هاي مشابه مشخص كند‪ ،‬به اين زير‬
‫مجموعه كليد مي‌گويند‪.‬‬
‫در نمودار ‪ ER‬پديده‌ها به صورت مستطيل رسم شده و صفتها به شکل بيض ي به آنها وصل‬
‫مي‌گردند‪.‬‬
‫‪30‬‬
‫‪ -2‬ارتباط )‪:(Relationship‬‬
‫منظور از ارتباط در مدل ‪ E-R‬ارتباط موجود بين دو يا چند موجوديت است كه موجوديت‌ها را‬
‫به هم پيوند مي‌دهد‪ .‬ارتباط در مدل ‪ E-R‬را با يك لوزي نشان مي‌دهند‪.‬‬
‫درس‬
‫ارائه‬
‫ارتباط دو موجوديت استاد و درس‬
‫‪31‬‬
‫استاد‬
‫يک مثال از نمودار ‪: EER‬‬
‫موجوديتها ‪:‬‬
‫‪ ‬دانشجو‬
‫‪ ‬استاد‬
‫‪ ‬گروه درس ی‬
‫‪ ‬درس‬
‫ارتباط ‪:‬‬
‫‪ ‬ارائه‬
‫‪ ‬دارد‬
‫صفت ها ‪:‬‬
‫‪ ‬نام دانشجو‬
‫‪ ‬شماره دانشجوئي‬
‫‪ ‬نام استاد‬
‫‪ ‬مدرک‬
‫‪ ‬تاريخ تولد‬
‫‪ ‬نيمسال‬
‫‪ ‬شماره گروه‬
‫‪ ‬شماره درس‬
‫‪ ‬نام درس‬
‫‪ ‬تعداد واحد‬
‫‪‬شماره درس‬
‫‪32‬‬
‫انواع صفت در نمودار ‪: EER‬‬
‫الف) صفت كليدی‬
‫كليد عبارت است از يك يا چند صفت كه در يك موجوديت منحصربه فرد باشد‪.‬‬
‫ً‬
‫مثال در موجوديت دانشجو شماره دانشج ‌ويي كليد است‪ .‬چون هر دانشجو يك شماره يكتا دارد‪ .‬ولی نام‬
‫نمی‌تواند كليد باشد‪.‬‬
‫گاهی اوقات يك صفت تنها نمی‌تواند كليد باشد بلكه مجموعه‌ای از دو يا چند صفت با همديگر كليد‬
‫می‌شوند‪.‬‬
‫برای مشخص كردن كليد يك موجوديت ‌زير آن صفت خط می‌كشيم‪.‬‬
‫‪33‬‬
‫ب ) صفت ساده و مركب‬
‫بعض ی از صفتها ساده هستند مثل شماره دانشج ‌ويي ولی بعض ی از صفتها مركب‬
‫تجزيه پذير) هستند مثل آدرس كه خود از صفتهای شهر‪ ،‬خيابان‪ ،‬كوچه و پالك‬
‫( ‌‬
‫تشكيل شده است‪.‬‬
‫• در واقع صفت مركب صفتی است كه هم خودش معنی‌دار است و هم بخشهايي از‬
‫آن‪0‬‬
‫در بانك اطالعاتی رابطه‌ای صفت مركب ندا ‌ريم‪.‬‬
‫ی‬
‫ی يا چند مقدا ‌ر ‌‬
‫ج ) صفت تك مقدا ‌ر ‌‬
‫ً‬
‫مثال در موجوديت استاد‪ ،‬نام تك مقدا ‌ری‌ است چون هر استاد فقط يك نام دارد ولی‬
‫ی است چون استاد ممكن است چندين مدرك داشته باشد‪.‬‬
‫صفت مدرك چند مقدا ‌ر ‌‬
‫صفتهای چند مقدا ‌ری‌ را در مدل ‪ EER‬با دو خط ترسيم می‌كنيم‪.‬‬
‫ی ندا ‌ريم‪.‬‬
‫در مدل رابطه‌ای صفت چند مقدا ‌ر ‌‬
‫‪35‬‬
‫د ) صفت مشتق‬
‫‪ o‬صفت مشتق ‪ ،‬صفتی است كه به كمك صفتهای ديگر می‌توان آن را محاسبه كرد‪ .‬مثل سن استاد كه با توجه به تا ‌ريخ‬
‫ی د ‌رمورد صفت مشتق به عهده طراح است‬
‫تولد قابل محاسبه می‌باشد‪ .‬تصميم‌گي ‌ر ‌‬
‫در نمودار ‪ ER‬صفات مشتق با خطوط نقطه چين نمايش داده مي‌شوند‪.‬‬
‫معدل كل مشتق باشد بهتر است يا بخش ي از پديده؟‬
‫ً‬
‫برای دانشج ‌و بهتراست مشتق باشد ‌زيرا مرتبا با گذراندن دروس‬
‫بيشتر عوض می‌شود ولی برای فارغ‌التحصيالن معدل كل بهتر است‬
‫بخش ی از پدیده باشد‪ .‬صفت مشتق در نمودار ‪ EER‬بصورت‬
‫خط‌چين ترسيم می‌شود‪.‬‬
‫صفت کليد‬
‫صفت کليد‬
‫صفت چند مقداری‌‬
‫صفت مشتق‬
‫صفت کليد‬
‫‪37‬‬
‫صفت کليد‬
)relationship(‌‫ارتباط‬
‫ درجه ارتباط ‪:‬‬‫‪ o‬درجه‌ارتباط‌برابر‌با‌تعداد‌پديده‌هايي‌است‌که‌در‌آن‌ارتباط‌‬
‫مشارکت‌دارند‪.‬‬
‫‪ o‬درجه‌ارتباط‌در‌مدل‌‪ ER‬عددي‌صحيح‌و‌کوچکتر‌از‌‪ 5‬است‪.‬‬
‫‪ -‬ارتباط‌درجه‌يک‪:‬‬
‫دانشجو‬
‫همکالس ي‬
‫درس‬
‫پيش‬
‫نياز‬
‫ درجه ارتباط ‪:‬‬‫‪ o‬ارتباط‌درجه‌‪:2‬‬
‫دانشجو‬
‫راهنمايي‬
‫استاد‬
‫‪ o‬ارتباط‌درجه‌‪:3‬‬
‫گروه درس ي‬
‫دانشجو‬
‫ارايه‬
‫استاد‬
‫ درجه ارتباط ‪:‬‬‫‪ o‬ارتباط‌درجه‌‪:4‬‬
‫اين‌نوع‌ارتباط‌کمياب‌است‬
‫بررادر‬
‫اهنمايي‬
‫مادر‬
‫خانواده‬
‫خواهر‬
‫چنين‌نموداري‌مفهوم‌خانواده‌در‌جامعه‌را‌بيان‌مي‌کند‪.‬‬
‫پدر‬
‫اتصال (‪ )connectivity‬و حد‬
‫(‪)cardinality‬‬
‫و )‪‌،(1: n‬يك‌به‌چند‌)‪(1:1‬ارتباط از‌نظر‌نوع‌اتصال‌می‌تواند‌يك‌به‌يك‌ ‪o‬‬
‫باشد‪(n : n) .‬يا‌ چند‌به‌چند‌‬
‫ارتباط يك به يك ‪:‬‬
‫در اين شكل هر استاد يك درس و هر درس فقط توسط يك استاد ارائه می‌شود‪.‬‬
‫ً‬
‫البته ممكن است استادی اصال درس نداشته باشد يا درس ی توسط هيچ استادی در اين ترم ارائه‬
‫نگردد‪.‬‬
‫درس‬
‫‪1‬‬
‫ارائه‬
‫‪1‬‬
‫استاد‬
‫ارتباط يك به چند‪:‬‬
‫در اين شكل يک استاد ممكن است چند درس را ارائه دهد ولی هر درس فقط توسط يك استاد ارائه‬
‫می‌گردد‪.‬‬
‫درس‬
‫‪43‬‬
‫‪n‬‬
‫ارائه‬
‫‪1‬‬
‫استاد‬
‫ارتباط چند به چند ‪:‬‬
‫درس‬
‫‪m‬‬
‫ارائه‬
‫‪n‬‬
‫استاد‬
‫در اين شكل هر درس ممكن است توسط ‪ n‬استاد ارائه شود و هر استاد ممكن است‬
‫‪ m‬درس مختلف را ارائه كند‪.‬‬
‫‪44‬‬
‫درس‬
‫‪m‬‬
‫(‪3‬و‪)1‬‬
‫ارائه‬
‫‪n‬‬
‫(‪10‬و‪)0‬‬
‫استاد‬
‫مشخصه ديگر ارتباط‪ ،‬حد است‪.‬‬
‫هر استاد حداقل و حداکثر چند گروه درس ي مي‌تواند ارايه دهد‪.‬‬
‫حد (‪10‬و‪ )0‬نشان مي‌دهد که يک استاد ممکن است درس ي ارايه ندهد يا حداکثر تا ده درس ارايه دهد‪.‬‬
‫حد (‪3‬و‪ )1‬نشان مي‌دهد که يک درس مي‌تواند توسط يک استاد تا سه استاد ارايه شود‪.‬‬
‫‪45‬‬
‫ اتصال و حد براي ارتباطهاي سه تايي و چهارتايي گاهي معني دار و گاهي‬‫مبهم است‪.‬‬
‫گروه درس ي‬
‫(‪30‬و‪)10‬‬
‫دانشجو‬
‫‪N‬‬
‫(‪6‬و‪)1‬‬
‫‪P‬‬
‫ارايه‬
‫‪M‬‬
‫(‪3‬و‪)1‬‬
‫استاد‬
‫‪ o‬عالئم‌‪ M-N-P‬خاصيت‌چند‌در‌چند‌بودن‌اين‌ارتباط‌را‌نشان‌مي‌دهند‪.‬‬
‫‪ o‬حد‌هاي‌تعيين‌شده‌بيانگر‌چه‌واقعيت‌هايي‌هستند؟‬
‫شرکت اجباري يا اختياري در ارتباط‪:‬‬
‫مثال‪:‬‬
‫در شکل زير تدريس استاد اختياري است‪ ،‬يعني مي‌تواند هيچ درس ي را تدريس نکند‪.‬‬
‫گروه درس ي‬
‫‪47‬‬
‫تدريس مي‌کند‬
‫استاد‬
‫نياز به صفت در ارتباط‬
‫آيا صفت مختص پديده‌هاست يا ارتباط هم مي‌تواند صفت داشته باشد؟‬
‫صفت نمره در نمودار بانک اطالعات دانشگاه در کجا قرار مي‌گيرد؟‬
‫کليد درس‬
‫کليد استاد‬
‫نمره‬
‫گروه درس ي‬
‫کليد دانشجو‬
‫ارايه‬
‫استاد‬
‫دانشجو‬
‫وابستگي وجودي‬
‫ممکن است وجود يک پديده به وجود پديده ديگري وابسته باشد‪ ،‬يعني در‬
‫صورت حذف عضوي از آن پديده‪ ،‬عضوهاي وابسته هم الزم باشد به طور‬
‫خودکار حذف شوند‪.‬‬
‫مثال‪ :‬دانشجوي متاهل‪ ،‬کمک هزينه‪ ،‬وابستگان(همسر و فرزند)‬
‫اين نوع وابستگي را وابستگي وجودي و پديده وابسته را ”پديده وابسته“ يا‬
‫”موجوديت ضعيف“ (‪ )weak entity‬مي‌نامند‪.‬‬
‫پديده وابسته با دو مستطيل تودرتو نمايش داده مي‌شود‪.‬‬
‫وابستگي وجودي‬
‫شماره وابسته‬
‫وابستگان‬
‫شماره دانشجويي‬
‫شماره دانشجو‬
‫کمک‬
‫هزينه‬
‫دانشجو‬
‫ي)‬
‫اشتراک صفت (ارث بر ‌‬
‫بسيار اتفاق مي‌افتد که پديده‌ها در يک بانک اطالعات‪ ،‬صفات مشترکي داشته باشند‪.‬‬
‫براي اشتراک صفات از ارتباط ”هست“ (‪ )is-a‬استفاده مي‌کنيم‪.‬‬
‫ساير مدل‌ها‬
‫مدل ‪NIAM‬‬
‫مدل ‪UML‬‬
‫گذر از نمودار ‪ ER‬به جداول‬
‫‪ o‬ساده‌ترين‌روش‌پياده‌سازي‌بانک‌اطالعات‪‌،‬استفاده‌از‌جداول‌به‌هم‌‬
‫پيوسته‌است‪.‬‬
‫‪ o‬هر‌جدول‌بايد‌حداقل‌يک‌مشخصه‌منحصر‌به‌فرد‌براي‌سطرهاي‌خود‌‬
‫داشته‌باشد‌که‌کليد‌اصلي‌ناميده‌مي‌شود‪.‬‬
‫‪ o‬ارتباط‌جداول‌به‌يکي‌از‌دو‌صورت‌زير‌امکان‌پذير‌مي‌باشد‪:‬‬
‫‪ o‬کليد‌خارجي‪ :‬کليد‌اصلي‌يک‌جدول‌در‌جدول‌ديگري‌مي‌آيد‬
‫‪ o‬جدول‌ارتباط‪ :‬جدولي‌که‌ارتباط‌بين‌دو‌يا‌چند‌جدول‌را‌مشخص‌مي‌کند‪.‬‬
‫الگوريتم نگاشت نمودار ‪ ER‬به جداول‬
‫‪.1‬‬
‫‪.2‬‬
‫‪.3‬‬
‫‪.4‬‬
‫‪.5‬‬
‫‪.6‬‬
‫‪.7‬‬
‫نگاشت‌انواع‌پديده‌هاي‌عادي‬
‫نگاشت‌انواع‌پديده‌هاي‌ضعيف‬
‫نگاشت‌انواع‌ارتباط‌دودويي‌يک‌به‌يک‌(‪)1:1‬‬
‫نگاشت‌انواع‌ارتباط‌دودويي‌يک‌به‌چند‌(‪)1:N‬‬
‫نگاشت‌انواع‌ارتباط‌دودويي‌چند‌به‌چند‌(‪)N:M‬‬
‫نگاشت‌صفت‌هاي‌چند‌مقداري‬
‫نگاشت‌انواع‌ارتباط‌چندتايي‬
‫قدم ‪ :1‬نگاشت انواع پديدههاي عادي‬
‫‪ o‬براي‌هر‌پديده‌عادي‌نوع‌‪ E‬در‌نمودار‌‪‌،ER‬يک‌جدول‌‪ R‬که‌شامل‌‬
‫تمامي‌صفات‌ساده‌‪ E‬باشد‌ايجاد‌مي‌گردد‪.‬‬
‫‪ o‬يک‌صفت‌يا‌مجموعه‌اي‌از‌صفات‌‪ E‬که‌خاصيت‌کليدي‌داشته‌باشند‌را‌‬
‫به‌عنوان‌کليد‌اصلي‌(‪ )primary key‬براي‌‪ R‬در‌نظر‌مي‌گيريم‪.‬‬
‫مثال‪ :‬نگاشت انواع پديدههاي عادي‬
‫نام خانوادگي‬
‫نام و نام خانوادگي‬
‫رشته‬
‫شماره وابسته‬
‫معدل‬
‫شماره دانشجويي‬
‫آدرس‬
‫کمک‬
‫هزينه‬
‫وابستگان‬
‫آدرس‬
‫رشته‬
‫معدل‬
‫نام خانوادگي‬
‫نام‬
‫شماره دانشجو‬
‫دانشجو‬
‫نام‬
‫شماره دانشجو‬
‫جدول دانشجو‬
‫قدم ‪ :2‬نگاشت انواع پديدههاي ضعيف‬
‫‪ o‬براي‌هر‌پديده‌ضعيف‌نوع‌‪W‬در‌نمودار‌‪ ER‬که‌با‌پديده‌نوع‌‪ E‬در‌‬
‫ارتباط‌است‪‌،‬يک‌جدول‌‪ R‬ايجاد‌مي‌گردد‌که‌شامل‌تمامي‌صفات‌ساده‌يا‌‬
‫اجزاي‌ساده‌صفات‌مرکب‌‪ W‬باشد‪.‬‬
‫‪ +‬کليد‌اصلي‌پديده‌اصلي‌‬
‫بعنوان‌کليد‌خارجي‌در‌جدول‌‪ R‬محسوب‌مي‌گردد‪.‬‬
‫‪ o‬کليد‌اصلي‌‪ :‬ترکيبي‌از‌کليد‌اصلي(پديده‌اصلي) و‌کليد‌جزئي‌پديده‌ضعيف‌‬
‫مي‌باشد‪.‬‬
‫مثال‪ :‬نگاشت انواع پديدههاي ضعيف‬
‫نام خانوادگي‬
‫نام و نام خانوادگي‬
‫شماره دانشجويي‬
‫نوع وابستگي‬
‫نام و نام خانوادگي‬
‫رشته‬
‫معدل‬
‫شماره وابسته‬
‫شماره دانشجو‬
‫آدرس‬
‫سن‬
‫کمک‬
‫هزينه‬
‫وابستگان‬
‫سن‬
‫نوع وابستگي‬
‫نام و نام خانوادگي‬
‫شماره وابسته‬
‫نام‬
‫دانشجو‬
‫شماره دانشجو‬
‫جدول وابستگان‬
‫قدم ‪ :3‬نگاشت انواع ارتباط يک به يک (‪)1:1‬‬
‫‪ o‬براي‌هر‌ارتباط‌درجه‌‪ 2‬يک‌به‌يک‪‌،‬جداول‌‪ S‬و‌‪ T‬که‌مربوط‌به‌پديده‌هاي‌مرتبط‌به‌‬
‫ارتباط‌هستند‌را‌در‌نظر‌بگيريد‪.‬‬
‫‪ o‬سه‌رويکرد‌براي‌اين‌ارتباط‌وجود‌دارد‪.‬‬
‫‪ .1‬رويکرد‌جدول‌ترکيب‪:‬‬
‫يکي‌کردن‌دو‌پديده‌و‌ارتباط‌بين‌آنها‪ ،‬در‌يک‌جدول‪.‬‬
‫‪ .2‬رويکرد‌کليد‌خارجي‌(‪:)Foreign key approach‬‬
‫کليد‌اصلي‌يکي‌از‌جداول‌‪ S‬يا‌‪‌،T‬بعنوان‌ستون‌کليد‌خارجي‌در‌جدول‌ديگر‌اضافه‌مي‌گردد‪.‬‬
‫‪ .3‬رويکرد‌ارجاع‌متقابل‌(‪)cross-reference‬‬
‫جدول‌سومي‌شامل‌کليد‌هاي‌اصلي‌دو‌جدول‌‪ S‬و‌‪ T‬به‌منظور‌ارجاع‌متقابل‌ايجاد‌مي‌گردد‪.‬‬
‫مثال‪ :‬نگاشت انواع ارتباط دودويي ‪1:1‬‬
‫دفتر کار‬
‫شماره دانشکده‬
‫مشخصات‬
‫تخصص‬
‫شماره اموالي‬
‫کامپيوتر‬
‫مشخصات‬
‫نام استاد‬
‫استاد‬
‫اختصاص‬
‫شماره اموالي‬
‫شماره دانشکده‬
‫تخصص‬
‫دفتر کار‬
‫نام استاد‬
‫ترکيب جداو ‌ل‬
‫شماره اموالي‬
‫شماره دانشکده‬
‫تخصص‬
‫دفتر کار‬
‫نام استاد‬
‫کليد خارجي‬
‫شماره اموالي‬
‫نام استاد‬
‫ارجاع متقابل‬
‫قدم ‪ :4‬نگاشت انواع ارتباط يک به چند(‪)1:n‬‬
‫‪ o‬براي‌هر‌ارتباط‌عادي‌دودويي‌يک‌به‌چند‪‌،‬رابطه‌‪ S‬را‌که‌بيانگر‌نوع‌پديده‌در‌هر‌‬
‫جدول‌مربوط‌به‌‪ N‬پديده‌مي‌باشد‌را‌مشخص‌نماييد‪.‬‬
‫‪ o‬براي‌اين‌ارتباط‌دو‌رويکرد‌وجود‌دارد‪.‬‬
‫‪ .1‬رويکرد‌کليد‌خارجي‌(‪:)Foreign key approach‬‬
‫کليد‌اصلي‌ جدول‌‪‌،T‬بعنوان‌ستون‌کليد‌خارجي‌در‌جدول‌‪ S‬اضافه‌مي‌گردد‪.‬‬
‫‪ .2‬رويکرد‌ارجاع‌متقابل‌(‪)cross-reference‬‬
‫جدول‌سومي‌شامل‌کليد‌هاي‌اصلي‌دو‌جدول‌‪ S‬و‌‪ T‬به‌منظور‌ارجاع‌متقابل‌ايجاد‌مي‌گردد‪.‬‬
‫‪ ‬تذکر‪ :‬صفت‌هاي‌ساده‌يا‌اجزاء‌ساده‌صفت‌هاي‌مرکب‌ارتباط‌يک‌به‌چند‪‌،‬به‌جدول‌جديد‌اضافه‌‬
‫مي‌گردند‪.‬‬
‫‪1:n‬مثال‪ :‬نگاشت انواع ارتباط دودويي‬
‫نام و نام خانوادگي‬
‫دانشکده‬
‫دفتر کار‬
‫شماره دانشکده‬
‫تخصص‬
‫شماره دانشجو‬
‫دانشجو‬
‫‪1‬‬
‫راهنمايي‬
‫‪n‬‬
‫نام استاد‬
‫استاد‬
‫جدول ‪S‬‬
‫نام استاد‬
‫دانشکده‬
‫نام و نام خانوادگي‬
‫شماره دانشجو‬
‫کليد خارجي‬
‫نام استاد‬
‫ارجاع متقابل‬
‫شماره دانشجو‬
‫قدم ‪ :5‬نگاشت انواع ارتباط چند به چند(‪)n:m‬‬
‫‪ o‬براي‌هر‌ارتباط‌عادي‌دودويي‌چند‌به‌چند‪‌،‬از‌رويکرد‌ارجاع‌متقابل‌استفاده‌‬
‫مي‌نماييم‪.‬‬
‫‪ ‬تذکر‪ :‬صفت‌هاي‌ساده‌يا‌اجزاء‌ساده‌صفت‌هاي‌مرکب‌ارتباط‌يک‌به‌چند‪‌،‬به‌جدول‌جديد‌اضافه‌‬
‫مي‌گردند‪.‬‬
‫مثال‪ :‬نگاشت انواع ارتباط دودويي ‪1:n‬‬
‫‪ o‬ارتباط‌هاي‌درجه‌يک‌را‌نيز‌مي‌توان‌همانند‬
‫ارتباط‌هاي‌درجه‌‪( 2‬دودويي) به‌رابطه‌تبديل‌نمود‪.‬‬
‫کد درس‬
‫تعداد واحد‬
‫نام درس‬
‫درس‬
‫‪m‬‬
‫کد درس پيشنياز‬
‫کد درس‬
‫پيش‬
‫نياز‬
‫ارجاع متقابل‬
‫‪n‬‬
‫قدم ‪ :6‬نگاشت صفتهاي چند مقداري‬
‫‪ o‬براي‌هر‌صفت‌چند‌مقداري‌‪ A‬يک‌جدول‌جديد‌شامل‌مشخصه‌مربوط‌به‌‪ + A‬کليد‌‬
‫اصلي‌پديده‌ي‌مربوطه‌(‪‌،)K‬ايجاد‌نماييد‪.‬‬
‫‪ o‬کليد‌اصلي‌اين‌جدول‪‌،‬ترکيبي‌از‌‪ A‬و‌‪ K‬مي‌باشد‪.‬‬
‫قدم ‪ :7‬نگاشت انواع ارتباط چندتايي‬
‫‪ o‬براي‌هر‌ارتباط‌چندتايي‌نوع‌‪ R‬در‌صورتيکه‌‪ n>2‬باشد‌يک‌جدول‌جديد‌به‌نام‌‪ S‬که‌‬
‫نمايانگر‌‪ R‬باشد‌را‌ايجاد‌نماييد‪ .‬صفت‌هاي‌کليد‌خارجي‌در‌جدول‌‪ S‬کليدهاي‌اصلي‌‬
‫جداولي‌هستند‌که‌مشارکت‌پديده‌ها‌را‌بيان‌مي‌کنند‪.‬‬
‫‪ o‬صفت‌هاي‌ساده‌يا‌اجزاء‌ساده‌صفت‌هاي‌مرکب‌ارتباط‌يک‌به‌چند‪‌،‬به‌جدول‌جديد‌اضافه‌مي‌گردند‪.‬‬
‫‪ o‬کليد‌اصلي‌جدول‌‪ S‬معموالً‌ترکيبي‌از‌همه‌کليدهاي‌خارجي‌که‌روابط‌پديده‌ها‌را‌بيان‌‬
‫مي‌کنند‪‌،‬مي‌باشد‪.‬‬
‫مثال‪ :‬نگاشت انواع ارتباط چندتايي‬
‫نمره‬
‫کليد گروه درس‬
‫کليد دانشجو‬
‫گروه درس ي‬
‫ارايه‬
‫استاد‬
‫نمره‬
‫دانشجو‬
‫کليد گروه درس ي‬
‫کليد استاد‬
‫کليد استاد‬
‫کليد دانشجو‬
‫جدول ‪S‬‬
‫تمرين‬
‫‪ o‬شرکتي‌را‌در‌نظر‌بگيريد‌که‌پروژه‌هايي‌را‌در‌دست‌اجرا‌دارد‪ .‬در‌‬
‫پروژه‌ها‌از‌قطعاتي‌براي‌کار‌ساخت‌استفاده‌مي‌گردد‪ .‬تهيه‌کنندگاني‌اين‌‬
‫قطعات‌را‌تهيه‌مي‌کنند‪ .‬هر‌تهيه‌کننده‌در‌يک‌شهر‌دفتر‌دارد‪ .‬هر‌قطعه‌‬
‫مي‌تواند‌از‌قطعات‌ديگر‌ساخته‌شود‪ .‬يک‌کارمند‌يا‌مدير‌پروژه‌است يا‌‬
‫مي‌تواند‌در‌پروژه‌کار‌کند‪.‬‬
‫الف‪ -‬نمودار‌‪ ER‬اين‌مسأله‌را‌رسم‌نماييد‪.‬‬
‫ب‪ -‬با‌استفاده‌از‌الگوريتم‌نگاشت‌نمودار‌‪ ER‬به‌جداول‪‌،‬نمودار‌مربوطه‌‬
‫را‌به‌جداول‌تبديل‌نماييد‪.‬‬