Transcript bartkowski-rozlok01 - gospodarkaspoleczna.pl

PODYPLOMOWE STUDIA ZARZĄDZANIA GOSPODARKĄ SPOŁECZNĄ
Rozwój lokalny
czynniki ekonomicznogeograficzne
Prof. Jerzy Bartkowski
Mail: [email protected]
Mechanizmy rozwoju lokalnego
Teorie rozwoju lokalnego to nie tylko teorie
wyjaśniające, ale i normatywne.
- Wyjaśniają rozwój, ale także wskazują jak
racjonalnie zaprojektować ład przestrzenny
(teoria Christallera), jak umiejscawiać działalność
ekonomiczną (teoria von Thuenena i Loescha),
- dla wladz lokalnych, jak pobudzać rozwój
(infrastruktura, strefy ekonomiczne)
- Są formami myslenia i przesłankami decyzji
ważnych dla rozwoju lokalnego aktorów:
decydentów prywatnych i rzadowych (lokalizacja)
- Marketing terytorialny czy starania o pomoc
odwolują się do nich
Teorie rozwoju lokalnego – czynniki
ekonomiczne i geograficzne
Teorie lokalizacji - ukazanie roli czynnika komunikacji
(Loesch), i przestrzennego podziału pracy
(Christaller, von Thunen);
znaczenie centralności Isard
Teorie zmiany lokalnej:
- Teoria dyfuzji innowacji (rola spolecznych i
geograficznych drog komunikacji);
- autokorelacje przestrzenne (szczegolny przypadek
dyfuzji; wpływ innowacji sąsiedzki)
- Teoria biegunów wzrostu (Perroux) (nierówność
rozwoju i znaczenie koncentracji)
- Teoria samoorganizacji przestrzennej („bąble
nowego” Nowaka) (procesy spontaniczne w rozwoju)
Teorie rozwoju lokalnego – czynniki
społeczne
- Zasoby społeczne w rozwoju: kapital ludzki i
społeczny
- Skupienia Portera („clustry” rozwojowe i
innowacji);
- t.zw. klasa twórcza a nowe czynniki
miastotworcze
- Regionalizm marketingowy i turystyka kulturowa
- Czynniki społeczno-polityczne stymulacji: rozwój
oparty o przywództwo; „sieci governance”
- rola administracji: infratruktura, otoczenie
Hierarchia osadnicza
- Ośrodki miejskie tworzą hierarchię: ośrodek
centralny I, II i II rzędu np. stolica kraju,
regionu, b.miasto wojewódzkie, miasto
powiatowe, większa gmina np. byłe
miasteczka); inne: ośrodki targowe; b.
miasteczka, gminy o rozszerzonych funkcjach,
inne gminy, osiedla i wioski
- Miejsce w tej hierarchii jest silną determinantą
szans rozwojowych
- Podział na małe i duże ośrodki nie oznacza
braku zasobów np. mały ośrodek – wyższa
jakość zycia; lepszy klimat relacji biznes-władze
Teoria ośrodków centralnych
Christallera
- teoria analityczna (wyjaśniająca) i normatywna
(jaka ma być lokalizacja działań sterujących i
nastawionych na obsługę regionów)
- mówi o potrzebie pokrycia panstwa siatka miast
dostarczających uslugi (regularna sieć)
jako normatywna postuluje regularność lokalizacji
ośrodków centralnych; geometryczny układ dla
efektywności pokrycia, równe obłożenie
poszczególnych ośrodków „obsługą” terenu;
Układ miast wg Christallera
Teoria ośrodków centralnych Christallera II
Ośrodek centralny mam t.zw. obszar obsługi; inaczej obszar
oddziaływania; obszar dojazdów
Hierarchiczność jest przechodnia: ośrodek może być centralnym
dla grupy gmin, a jednocześnie sam znajdować się w strefie
oddziaływania innego ośrodka wyższego rzędu
- Uklad osrodkow wiaże się z „dobrami centralnymi”; są one
produkowane i konsumowane w ośrodku centralnym
- Przykłady dóbr centralnych:
• ekonomia (praca) i handel i zakupy
• administracja i sądownictwo
• szkolnictwo
• komunikacja (lotniska, kolej)
• kultura(kina, teatry, opera, orkiestra symfoniczna)
• słuzba zdrowia (kliniki specjalistyczne i leczenie ogolne)
Regionalizm Isarda
- Analogicznie do potencjału w naukach
ścisłych
dany czynnik atrakcyjności
Potencjał =
--------------------r (odległość)
Wpływ silnego ośrodka przybiera postać
koncentrycznych kół
Strefa oddziaływania wiąze się z siecią
komunikacji np. Maria Dąbrowska i Wrocław;
Polska zachodnia i Berlin
Miasta - ekonomiczne podstawy rozwoju
dominujące funkcje (miastotwórcze czynniki):
- przemysłowe,
- handlu i wymiany- mieszkalna
- administracyjne (administracja, sąd, policja)
- komunikacyjna
- usługowe: oświata, zdrowie, kultura, rozrywka
- nietypowe usługi np.: wypoczynkowoturystyczny lub uzdrowiskowy; pielgrzymkowy
- inne: militarna, więzienie
Usługi edukacyjne
• Wzrost znaczenia ze względu na
powszechność potrzeby edukacyjnej
• szkoły wyższe jako czynnik rozwoju
(Bradford, Pultusk, Poznan – więcej ma ze
szkól niż z targów)
Gminy: ekonomiczne
podstawy lokalne
koncentracja – rolnictwo oparte o dominujacy typ
upraw ” (jedna kluczowa uprawa lub hodowla)
np. rejon Warka-Grójec; miejsca upraw
„monokulturowych; regiony produkcji rolnej:
papryka ok. Warszawy, tytoń k. Suwałk; są
specjalne dni papryka (już XVI), święto ziemniaka
w Mońkach etc.
Hodowla – mleczarstwo (ekspansja b. OSM)
zagłebia ogórków, chmielu, tytoniu, maliny itd.
Polska – zasoby ziemi, niski poziom degradacji
rolniczej;
rolnicy np. inne kraje post-komunistyczne
Regionalizm von Thuenena
Regionalizm von Thuenena.
- Lokalizacja od centrum dwa czynniki:
- Im dalej od centrum tym tańsza produkcja,
ale rosnie koszt transportu; produkcja tak
się rozklada, aby była oplacalna: wysokie
koszta transportu a niska cena blizej
miasta (niska cena transportu a wysoka
wartosc – dalej)
- Zjawiska ekonomiczne i spoleczne
ukladaja się wokół miast strefami
(pierscieniami)
Trójkąt lokalizacyjny Loescha
M1 - klienci
C - surowiec
M2 – pracownicy
m1, m2, p wagi tych czynników
Trójkąt lokalizacyjny Loescha
Optymalne miejse zalozenia fabryki okresla
się jako punkt równowagi (środek
cięzkości trojkąta) trzech czynników:
surowca, dostępności siły roboczej i zbytu;
Można ten schemat uogolnic na inne
zjawiska np. centra sprzedazy
*** Jedną z uznanych teorii lokalizacji
stworzył brat Maxa Webera - Alfred
Nowa ekonomia
• Rozwój nowych czynników – ekonomia
oparta o wiedzę; innowacja jako „produkt”;
wzrost roli uslug (III sektor), informacji (IV
sektor); przemysły kulturowe i przemysły
stylów życia
• dezindustrializacja (przemieszczenie II
sektora (przemysł) do krajow III swiata)
• zmiana roli bliskości miejsca zamieszkania
i pracy czy handlu (internet, samochód)
• Nowe czynniki atrakcyjności: otoczenie
biznesu czy lokalna jakość życia
Nowe trendy – zagrożenie czy
szansa?
Nowe trendy w ekonomii jako zagrożenie, ale i
nadzieja (relacja zasobów zastanych i
wytworzonych)
Kryzys jako zagrożenie i jako szansa (uruchamia
trendy przystosowawcze)
Rynki europejskie i światowe: otwarcie
nadal znaczenie czynników tradycyjnych np.
zasobów sily roboczej (relatywnie mloda
struktura demograifczna Polski);
rola komunikacji: centralna lokalizacja Polski w
Europie