Uwaga - mbialek.com.pl
Download
Report
Transcript Uwaga - mbialek.com.pl
Uwaga
Michał Białek
Pojęcia podstawowe
Uwaga – system odpowiedzialny za
selekcje informacji i zapobieganie
negatywnym skutkom przeładowania
systemu poznawczego przez nadmiar
danych.
Świadomość – zdawanie sobie przez
podmiot sprawy z własnych procesów
psychicznych
Cechy uwagi:
selektywność
zdolność do przeszukiwania pola
percepcyjnego
przedłużona koncentracja
(czujność)
podzielność
przerzutność
Cechy uwagi:
Selektywność
Dotyczy selekcji źródła informacji, przy
jednoczesnym odrzuceniu informacji
nieważnych (szum) oraz zakłócających
(dystraktorów).
Efekt cocktail party
Shadowing (Cherry)
Cechy uwagi:
Zdolność do przeszukiwania pola
percepcyjnego
Przeszukiwanie proste (równoległe) oraz
koniunkcyjne (szeregowe).
Priorytetowy jest ruch, ale można warunkowo
osiągnąć priorytetowość dla głębi oraz koloru (jeśli
są dystynktywne)
Badanie: tło stałe, pojawia się bodziec (Yantis,
Jonides)
Kiedyś tło i figura pojawiały się równocześnie.
Cechy uwagi:
Przedłużona koncentracja (czujność)
Selektywność uwagi skoncentrowana na
pewnym typie obiektów. Spadek jakości w
czasie w związku z niskim poziomem
aktywacji systemu (Ew. z wyczerpaniem) po
około 45 minutach.
Badanie: Test zegara (12 razy na 30 minut)
Mackworth
Cechy uwagi:
Podzielność
Zdolność do koncentrowanie się na dwóch lub
większej liczbie źródeł informacji.
Badanie: zmodyfikowany shadowing.
Miarą jest różnica w wykonaniu zadania
priorytetowego w warunkach wymuszonej
podzielności a bez konieczności równoległej kontroli
innej czynności.
Inną miara jest ciąg zadań od najprostszych do
najtrudniejszych z równoczesnym zadaniem
doładowującym.
Cechy uwagi:
Przerzutność
Zdolność do przełączania się między zadaniami,
obsługiwanymi przez niezależne procesy
przetwarzania informacji.
Badanie: Task switching (Jersild) – dodawanie czy
odejmowanie
Różnica w czasie reakcji oraz dokładności
wskaźnikiem poniesionych kosztów.
Koszta obniżają: przerwa między sekwencjami oraz
wskazówki co do rodzaju kolejnego zadania
(czynniki działają niezależnie).
Teorie uwagi
Teorie filtra uwagi
Teorie filtra uwagi:
Broadbent (teoria Y)
Przetwarzanie sensoryczne – tworzenie
wrażeń
Przetwarzanie semantyczne – tworzenie
spostrzeżeń.
Teorie filtra uwagi:
Teorie filtra uwagi:
Broadbent (teoria Y)
Teorie filtra uwagi:
zasada wszystko albo nic
degradacja i zapomnienie w kanale nie
analizowanym
sensoryczna selekcja bodźca
analizowanego
Teorie filtra uwagi:
badania Treismann – filtr przełącza się wg
sensu docierających bodźców, pozwalając
śledzić treść mimo zmiany kanału
efekt synonimu (wolniejsze reagowanie, gdy
trzeba wykryć dane słowo a w kanale
ignorowanym pojawiał się jego synonim
związek iluzoryczny – powstawanie zbitków
z dwóch bodźców w jeden (dom + lek =
domek)
Teorie filtra uwagi:
Kontrprzykłady: Morray (w kanale
ignorowanym padało imię badanego)
Gray, Wadderburn: Równocześnie
przekazywane ciągi sylab i cyfr. Połowa
badanych wiedziała o możliwości
grupowania. Niektórzy badani słyszeli
najpierw sylaby, potem cyfry, lepsze
rezultaty tych którzy tak słyszeli.
Teorie filtra uwagi:
Triesman (zasada semantyczna, model
osłabiacza - attenuator)
filtr otwierany od środka dla bodźców
antycypowanych – koherentnych z
informacjami już analizowanymi w
kanale semantycznym.
Teorie filtra uwagi:
Występowanie:
Gotowości percepcyjnej
Obronności percepcyjnej
Teorie filtra uwagi:
Kontrprzykłady
Broadbent: bodźce (zestaw sygnałów
wysyłanych przez środowisko)
Reakcje (świadomość bodźców w polu)
W optymalnych warunkach (czas) bodźce =
reakcje. W warunkach suboptymalnych
przewaga filtra sensorycznego, w
optymalnych semantyczny nakłada się na
sensoryczny, przy udziale procesów
centralnych.
Teorie filtra uwagi:
Deutsch i Deutsch – selekcja
dopiero po świadomej obróbce.
Osłabienie bądź wzmocnienie dopiero
po dotarciu do świadomości.
Zasada koniecznej świadomości
Teorie filtra uwagi:
Johnston – filtr elastyczny w zależności od poziomu
przetwarzania informacji (płytki vs. Głęboki vs.
Najgłębszy)
Czas przetwarzania semantycznego min 360ms.,
sensorycznego 100ms.
Wyższy poziom przetwarzania oznacza większą ilość
informacji przetwarzanych równocześnie.
Efektywność filtra na poziomie wyższym zależy od
skuteczności na poziomie niższym (odsiewanie
szumu i dystraktorów)
Zasada przetargu między szybkością a
poprawnością.
Poziom płytki (sensoryczny)
Rejestr
sensoryczny
Broadbenta
Analiza percepcyjna
(identyfikacja)
Triesman
Poziom głębszy (semantyczna
identyfikacja)
Analiza semantyczna
(przechowywanie
pamięciowe)
Deutsch i Deutsch
Poziom najgłębszy
(treści semantycznie
związane)
Wybór
reakcji
Teoria przeszukiwania
pola
Teoria integracji cech Treismann
Teoria przeszukiwania
pola
Mapa lokacyjna – lista cech, które mogą być
wykryte, kieruje zapisem poszczególnych
cech.
Podstawowe cechy:
Kolor
Orientacja przestrzenna
Rozmiar
Kształt
Kierunek ruchu
Teoria przeszukiwania
pola
Mapa cech – kodowanie sygnałów zgodnie
z ich charakterystyką. Kodowanie wtedy,
gdy obiekt różni się pod względem jakiejś
cechy od otoczenia.
Integracja cech prowadzi do rozpoznania
obiektu. Selekcja polega na aktywizacji
mapy cech i na jej podstawie integracje
bodźców i rozpoznanie obiektu.
Teoria przeszukiwania
pola
Przeszukiwanie proste – równoległe,
niezależne od ilości bodźców
Przeszukiwanie koniunkcyjne –
szeregowe, liniowa zależność między
ilością bodźców a czasem reakcji.
Teoria przeszukiwania
pola
Powstanie cech priorytetowych (np. ruch).
Przetwarzane we wczesnej fazie selekcji,
przeduwadze, i wychwytywanie tych cech z
otoczenia. Cechy priorytetowe kodowane są
szybciej w mapach cech. Przy integracji
mapy priorytetowe aktywizują bądź
dezaktywizują pozostałe mapy cech
potrzebnych do rozpoznania obiektu.
Teoria przeszukiwania
pola
Proces odgórny -aktywizacja
konkretnych mapo cech
Oddolny – automatyczna dezaktywacja
pozostałych map cech
Teorie czujności
Czujność – stan gotowości na
wykrycie, rozpoznanie i reakcję na
subtelne zmiany w środowisku,
zachodzące przypadkowo w dłuższym
odcinku czasu.
Teorie czujności
Czujność – stan gotowości na wykrycie,
rozpoznanie i reakcję na subtelne zmiany w
środowisku, zachodzące przypadkowo w
dłuższym odcinku czasu.
Liczba prawidłowych detekcji obniża się już
po pół godziny.
Spadek wykryć mniejszy, jeśli większa była
wcześniejszą ilość detekcji.
Teorie czujności
Liczba prawidłowych detekcji obniża
się już po pół godziny.
Spadek wykryć mniejszy, jeśli większa
była wcześniejszą ilość detekcji.
Teorie czujności
Obserwator może zareagować na
bodziec:
Bodziec
Brak bodźca
Reakcja
Trafienie
Fałszywy alarm
Brak reakcji
Błąd ominięcia
Właściwe ominiecie
Teorie czujności
Decyzja o sposobie reakcji w zależności od
kosztów związanych z poszczególnym
celem.
Próg wyzwalania reakcji – kryterium
decyzyjne
Wraz z upływem czasu maleje ilość detekcji
i fałszywych alarmów – podwyższony jest
próg wyzwalania reakcji.
Teorie czujności
Idealny obserwator ma niższy próg dla
bodźców prawdopodobnych i wyższy
dla nieprawdopodobnych.
Interwał czasowy powoduje chwilowy
wzrost gotowości do wykrycia bodźca,
z czasem gotowość ta osłabia się.
Tendencja do oczekiwania bodźca w
tym samym przedziale czasowym.
Teorie czujności
Prawo Yerksa-Dodsona
Najlepiej działa się przy średnim
pobudzeniu organizmu, wykres
odwróconego U
Teorie podzielności
uwagi:
Bernstein: możliwe jest wykonywanie
dwóch czynności jednocześnie bez
ponoszenia kosztów.
Duncan – teoria uwagi skierowanej
na obiekt.
Teorie podzielności
uwagi:
Allport – miultikanałowa koncepcja
uwagi, czyli każdy kanał ma swój filtr.
Gdy ten sam kanał, 50% błędów, gdy
wizualnie 10-30%. Przetwarzanie
jednokanałowe jest włączane w
momencie zadań nieprzewidywalnych
oraz wysokiego ryzyka popełnienia
błędu.
Teorie podzielności
uwagi:
Kontrprzykłady;
Triesman – kanałów sensorycznych
może być wiele, ale tylko jeden
semantyczny
Teorie podzielności
uwagi:
Kahneman – teoria alokacji zasobów
- Przetwarzanie szeregowe
- Określona ilość zasobów poznawczych,
może jednak wzrosnąć w momencie
pobudzenia
- Nadrzędny mechanizm selekcjonujący
rozdziela zasoby
Pobudzenie
_________________
Pula zasobów uwagi
Wzrost pobudzenia
Strategie alokacji
zasobów
Możliwe działanie
Ocena
Wymagań
Ze strony
zadań
Procesy nieświadome
Możliwe jest analizowanie danych
nawet bez udziału świadomości na
poziomie semantycznym
Bodziec podprogowy – dośc sliny, by
być zarejestrowanym przez zmysły, ale
nie dośc sliny by wywołać świadomośc
jego rejestracji
Procesy nieświadome
Możliwa analiza danych bez użycia
uwagi, np. gdy prezentowano krzyż, w
celu oceny długości ramion, a w polu
pojawiało się imię, to:
90% zauważyło to imię, gdy było to
ich imię
60% gdy było to imię inne
Procesy nieświadome
Poprzedzanie podprogowe
Badanie Zajonca z Chińskimi
ideogramami i twarzami
Procesy nieświadome
Procesy nieświadome