Transcript SZOKI ASYMETRYCZNE A TEORIE OPTYMALNYCH OBSZARÓW

SZOKI ASYMETRYCZNE A TEORIE
OPTYMALNYCH OBSZARÓW
WALUTOWYCH
Tomasz Rynarzewski
Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu
* Cel wykładu:
Charakterystyka związku zachodzącego
pomiędzy spełnieniem przez strefę
jednowalutową kryteriów optymalnego
obszaru walutowego a możliwościami
skutecznego absorbowania negatywnych
skutków szoków asymetrycznych
Szoki asymetryczne a teorie optymalnych obszarów walutowych
* Plan wykładu:
1. Geneza problemu
2. Istota oraz mechanizm szoku asymetrycznego
3. Narodowa a unijna polityka kursu walutowego
4. Kryteria optymalnego obszaru walutowego
5. Europejska Unia Walutowa jako optymalny obszar walutowy
6. Wnioski
Szoki asymetryczne a teorie optymalnych obszarów walutowych
1. Geneza problemu
Szoki asymetryczne a teorie optymalnych obszarów walutowych
2. Istota oraz mechanizm szoku
asymetrycznego
Szoki asymetryczne a teorie optymalnych obszarów walutowych
Szok asymetryczny jest jednym z najistotniejszych zagrożeń
dla efektywnego funkcjonowania jednolitego obszaru
walutowego.
W unii walutowej powstają różne formy asymetrii pomiędzy
podstawowymi kategoriami ekonomicznymi takimi jak
inflacja, zatrudnienie, podaż i popyt lub produkt krajowy
brutto.
Różnice ich poziomów są często funkcją odmienności cech
branych pod uwagę gospodarek.
Szoki asymetryczne a teorie optymalnych obszarów walutowych
3. Narodowa a unijna polityka kursu
walutowego
Szoki asymetryczne a teorie optymalnych obszarów walutowych
Rys. 1. Szok asymetryczny na jednolitym obszarze walutowym
(skutki polityki kursowej unijnego banku centralnego)
Kraj A (dotknięty szokiem)
KrCA/C
Kraj B (nie dotknięty szokiem)
KrCB/C
pża’
pżA
pżB
E
pżB’
E’
Kr0
C
C’
D
D’
Kr1
F
Kr2
F’
ppA’
F’’
ppA
PKB
ppB
PKB
• Przebieg szoku asymetrycznego w krajach poza strefą walutową:
KRAJ A
Spadek popytu na dobra krajowe wywołany przesunięciem popytu na
dobra kraju B
Spadek produkcji krajowej Wzrost bezrobocia przy
utrzymaniu popytu na zbliżonym poziomie
Pogorszenie sytuacji w
budżecie państwa ze względu na konieczność wypłaty zasiłków oraz
spadek dochodów podatkowych
Deficyt na rachunku bieżącym
bilansu płatniczego wywołany wzrostem importu z kraju B
KRYZYS GOSPODARCZY
Szoki asymetryczne a teorie optymalnych obszarów walutowych
• Przebieg szoku asymetrycznego w krajach poza strefą walutową:
KRAJ B
Wzrost popytu na dobra krajowe wywołany przesunięciem popytu z
kraju A
Wzrost produkcji krajowej
Wzrost zatrudnienia
Poprawa sytuacji w budżecie państwa na skutek dopływu środków
fiskalnych związanych ze wzrostem produkcji i zatrudnienia
Nadwyżka na rachunku bieżącym bilansu płatniczego wywołana
wzrostem eksportu do kraju A
BOOM GOSPODARCZY
Szoki asymetryczne a teorie optymalnych obszarów walutowych
• Absorpcja szoku asymetrycznego poprzez dewaluację kursu walutowego
w ramach interwencji narodowego banku centralnego:
KRAJ A
Konsekwencje krótkookresowe:
Wzrost popytu na dobra krajowe
importowane
Wzrost eksportu
Spadek popytu na dobra
Szoki asymetryczne a teorie optymalnych obszarów walutowych
• Absorpcja szoku asymetrycznego poprzez dewaluację kursu walutowego
w ramach interwencji narodowego banku centralnego:
KRAJ A
Konsekwencje długookresowe:
Wzrost produkcji dóbr krajowych
Wzrost cen dóbr importowanych
w tym tzw. wsadu importowego do produktów krajowych
Wzrost
kosztów produkcji
Wzrost płac
Wzrost cen
Spadek popytu
krajowego
Wzrost popytu importowego
Spadek eksportu
Szoki asymetryczne a teorie optymalnych obszarów walutowych
• Wnioski:
• W sytuacji występowania przyczyn o charakterze strukturalnym
nominalna zmiana kursu walutowego polegająca na obniżeniu jego
wartości wywołuje jedynie krótkookresową poprawę konkurencyjności
wyrobów danego kraju, stąd nominalna dewaluacja nie przekształca się
w realną dewaluację utrzymującą przedstawione dla krótkiego okresu
skutki w długim przedziale czasu
• Instrument kursu walutowego może być w dłuższym horyzoncie czasu
mniej efektywnym środkiem przystosowawczym
Szoki asymetryczne a teorie optymalnych obszarów walutowych
• Pytanie:
• czy z powyższych wniosków wynika, iż
wejście do unii walutowej tożsame z utratą
narodowego kursu walutowego nie oznacza
pozbycia się skutecznego instrumentu
przystosowawczego?
Szoki asymetryczne a teorie optymalnych obszarów walutowych
• Odpowiedź:
• Skuteczność procesów dostosowawczych w postaci dewaluacji oraz
alternatywnie podjętych działań o charakterze deflacyjnym jest
podobna,
• Odmienne są koszty przystosowawcze związane w pierwszym wypadku
z inflacją, w drugim zaś ze spadkiem produkcji
• Podstawowa różnica polega na odmiennym tempie realizacji celu:
dewaluacja narodowej waluty prowadzi w krótszym czasie do
przywrócenia równowagi
Szoki asymetryczne a teorie optymalnych obszarów walutowych
4. Kryteria optymalnego obszaru
walutowego
Szoki asymetryczne a teorie optymalnych obszarów walutowych
• Mobilność czynników produkcji pomiędzy
krajami unii walutowej (koncepcja R.A.
Mundella)
• Przesunięcie czynnika pracy z kraju objętego negatywnymi
skutkami szoku asymetrycznego do krajów znajdujących się
w fazie wzrostu gospodarczego lub przesunięcie w
odwrotnym kierunku czynnika kapitału winno umożliwić
krajowi przywrócenie równowagi gospodarczej
Szoki asymetryczne a teorie optymalnych obszarów walutowych
• Stopień otwartości gospodarek (koncepcja
R.I. McKinnona)
• Dewaluacja przeprowadzana w kraju o dużym stopniu
otwartości szybciej i silniej wywołuje w nim nacisk
inflacyjny. Stąd, kurs walutowy w takiej gospodarce jest
mniej efektywnym środkiem przystosowawczym i krajowi
jest łatwiej z niego zrezygnować
Szoki asymetryczne a teorie optymalnych obszarów walutowych
• Dywersyfikacja struktur gospodarczych
(koncepcja P.B. Kenena)
• Zróżnicowanie struktur gospodarczych stwarza większe
możliwości absorpcji szoku asymetrycznego, ponieważ
skutki spadku popytu na dobra danego sektora mogą zostać
zrekompensowane korzystniejszą koniunkturą gospodarczą
panującą w sferze zapotrzebowania na dobra pozostałych
sektorów gospodarki
Szoki asymetryczne a teorie optymalnych obszarów walutowych
• Elastyczność cen i płac
• Elastyczność cen i płac daje krajowi objętemu skutkami
szoku asymetrycznego szansę na utrzymanie
dotychczasowego poziomu zatrudnienia oraz stopy inflacji.
Nie jest niezbędnym w takim wypadku prowadzenie polityki
kursowej, co uzasadnia ewentualną rezygnację danego kraju
z własnej waluty
Szoki asymetryczne a teorie optymalnych obszarów walutowych
• Integracja rynku finansowego
• Przesuwanie kapitału pomiędzy krajami, zarówno w postaci
kapitału portfelowego, jak i zagranicznych inwestycji
bezpośrednich, ułatwia absorbowanie negatywnych
skutków szoku asymetrycznego
Szoki asymetryczne a teorie optymalnych obszarów walutowych
• Podobieństwo stóp inflacji
• Różnice w stopach inflacji są jedną z przesłanek mogących
wywoływać szoki asymetryczne. Skutkiem odmiennych stóp
inflacji są bowiem różnice w poziomach cen. Te zaś
wywierają wpływ na kształtowanie się terms of trade w
wymianie międzynarodowej prowadząc do zachwiania
równowagi zewnętrznej i w efekcie wystąpienia skutków o
charakterze asymetrycznie przebiegającego kryzysu
Szoki asymetryczne a teorie optymalnych obszarów walutowych
• Integracja polityki fiskalnej
• Zintegrowana polityka fiskalna oznacza możliwość
wykorzystania środków finansowych gromadzonych na
poziomie centralnym unii i ich odpowiednie przekazywanie
do krajów dotkniętych negatywnymi konsekwencjami szoku
asymetrycznego. Kryterium integracji polityki fiskalnej na
poziomie ponadnarodowym jest jednym z najtrudniejszych
do spełnienia
Szoki asymetryczne a teorie optymalnych obszarów walutowych
• Integracja w sferze polityki gospodarczej
• Prowadzenie zbliżonej polityki gospodarczej przez
poszczególne kraje prowadzi w długim okresie do ich
upodobnienia. W szczególności przyjęcie i realizacja
podobnych celów w sferze głównych agregatów
makroekonomicznych takich jak inflacja, bezrobocie czy też
tempo wzrostu gospodarczego powoduje, że kraje stają się
mniej podatne na szoki asymetryczne.
Szoki asymetryczne a teorie optymalnych obszarów walutowych
5. Europejska Unia Walutowa jako
optymalny obszar walutowy
Szoki asymetryczne a teorie optymalnych obszarów walutowych
Cechy Europejskiej Unii Walutowej z punktu
widzenia kryteriów optymalnego obszaru
monetarnego
-
Duża mobilność kapitału,
-
Niewielka mobilność siły roboczej,
-
Relatywnie wysoki wskaźnik otwartości gospodarek (ok. 40% udziału
handlu zagranicznego w PKB),
-
Wysoki stopień dywersyfikacji struktury produkcji (zróżnicowanie wg
tradycyjnych rodzajów działalności, specjalizacja wewnątrzgałęziowa),
Szoki asymetryczne a teorie optymalnych obszarów walutowych
-
Niski poziom elastyczności cen i płac,
-
Postępujący proces integracji rynku finansowego,
-
Intensywne zbliżanie się stóp inflacji w krajach strefy euro,
-
Niejednoznaczna ocena przebiegu integracji fiskalnej,
-
Systematyczny postęp w sferze wspólnej polityki gospodarczej i
postępująca synchronizacja przebiegu zachodzących w krajach Unii
zjawisk gospodarczych
Szoki asymetryczne a teorie optymalnych obszarów walutowych
6. Wnioski
Szoki asymetryczne a teorie optymalnych obszarów walutowych
• 1. Podejmowane działania przystosowawcze przez unijny
bank centralny w warunkach szoków symetrycznych
dotykających ogół krajów członkowskich są podobne do
działań narodowego banku centralnego realizowanych w
trakcie niestabilności gospodarczej
Szoki asymetryczne a teorie optymalnych obszarów walutowych
• 2. Podjęcie podobnego procesu przystosowawczego przez
unijny bank centralny w warunkach szoku asymetrycznego
prowadzi do zróżnicowanych konsekwencji dla
poszczególnych gospodarek przy czym z dużym
prawdopodobieństwem można stwierdzić obniżenie
efektywności funkcjonowania całej strefy
Szoki asymetryczne a teorie optymalnych obszarów walutowych
• 3. Przeprowadzenie przez narodowy bank centralny w
sytuacji asymetrycznie przebiegającego kryzysu
gospodarczego dewaluacji własnej waluty prowadzi do
absorpcji negatywnych skutków szoku głównie w krótkim
okresie. W okresie dłuższym, gdy przyczyny kryzysu mają
charakter strukturalny, pozytywne skutki osłabienia własnej
waluty zanikają
Szoki asymetryczne a teorie optymalnych obszarów walutowych
• 4. Alternatywne zastosowanie w podobnych warunkach
szoku asymetrycznego działań przystosowawczych w sferze
dochodu narodowego prowadzące do ogólnego obniżenia
popytu wywołuje zbliżone w porównaniu z polityką kursową
pozytywne konsekwencje w sferze przywracania równowagi
gospodarczej. Odmienny jest rodzaj kosztu
przystosowawczego oraz czas dojścia do realizacji celu
przywrócenia równowagi
Szoki asymetryczne a teorie optymalnych obszarów walutowych
• 5. Analiza teoretyczna kryteriów optymalnego obszaru
walutowego pozwala na wyjaśnienie ich związku z
możliwością absorpcji przez dany kraj członkowski
negatywnych skutków szoku asymetrycznego
Szoki asymetryczne a teorie optymalnych obszarów walutowych
• 6. Europejska Unia Walutowa nie jest w pełni, w świetle
analizowanych kryteriów, optymalnym obszarem
walutowym. Największe zagrożenie dla możliwości
skutecznego absorbowania negatywnych konsekwencji
szoków asymetrycznych tkwi w bardzo niskiej mobilności
siły roboczej, małej elastyczności cen i płac oraz niepełnej
integracji polityki fiskalnej
Szoki asymetryczne a teorie optymalnych obszarów walutowych
• 7. W miarę postępowania procesu realnego upodabniania
się gospodarek poszczególnych krajów członkowskich
Europejskiej Unii Walutowej spada w długim okresie
niebezpieczeństwo występowania w nich szoków
asymetrycznych. Proces synchronizacji cykli
koniunkturalnych w krajach Unii może ulec
krótkookresowemu zahamowaniu w momencie akcesji do
niej kolejnych krajów Europy Środkowo -Wschodniej
Szoki asymetryczne a teorie optymalnych obszarów walutowych
DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ
Szoki asymetryczne a teorie optymalnych obszarów walutowych