Transcript Rafa* Matera Wyk*ady z historii gospodarczej

dr Andrzej Pieczewski
Wykłady z
„Historii społecznej i
gospodarczej”
www.hmeihg.uni.lodz.pl
[email protected]
EGZAMIN WYMAGANIA
• Literatura
• Wykład
• Test pisemny
• 2 podejścia
• Przepisanie oceny (dla wybranych) –
tylko przedmiot HSiG
Literatura
HISTORIA SPOŁECZNA
D. Janicka, Historia społeczna i polityczna Europy, Toruń 2007
A. Skrzypek, Historia społeczna Europy XIX i XX w., Poznań
2009
HISTORIA GOSPODARCZA
J. Skodlarski, Historia gospodarcza,
Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 2012
J. Skodlarski, R. Matera, Gospodarka światowa. Geneza i
rozwój, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 2004.
„Dziedzictwo może się nam
nie podobać, ale nie może
dla nas nie istnieć. Można je
przeklinać, ale nie można
ignorować”.
J. Szacki
Przedmiot HSiG
SZEROKA ANALIZA WIELOCZYNNIKOWA
UWZGLĘDNIAJĄCA CZYNNIKI:
polityczno-ustrojowe-prawne
ekonomiczne
militarne,
techniczne
geograficzne,
demograficzne,
socjologiczne,
kulturowe,
religijne
Historia Społeczna i Gospodarcza
cel wykładu
HISTORIA SPOŁ. i GOSP.
=
KORZENIE WSPÓŁCZESNEGO SPOŁECZEŃSTWA i
GOSP. RYNKOWEJ
1.
2.
3.
4.
Jak powstawały nowe struktury społeczne i ustrój
kapitalistyczny?
Dlaczego w „tych” krajach, a nie innych?
Dlaczego jedne kraje są nowoczesne i bogate, a inne
nie?
Jakie było/jest miejsce Polski w wyścigu do
nowoczesności i bogactwa?
„Nowoczesne społeczeństwo”
•
•
•
•
•
Wolność osobista
Równość wobec prawa
Własność (prawnie chroniona)
Wolność gospodarowania
System państwowy (prawny) sankcjonujący
w/w wolności oparty na logice
(bez domieszek moralności, religii, itd.)
• Demokracja ……(?)
Perspektywa historyczna
(wymiary analizy)
1. Perspektywa „dźwięcznych nowin”
(brak refleksji naukowej, brak myśli spajającej)
2. Perspektywa „pasma koniunktur”
(skoncentrowana na cyklicznych wzrostach i spadkach)
3. Perspektywa „długiego i bardzo
długiego trwania”
(pasmo dziejowe w długich przestrzeniach czasowych –
możliwość rozumienia i badania naukowego)
Krzywa demograficzna (lata 0-2013)
Wykład II
Feudalizm – istota systemu,
różnice regionalne
(X-XV w.)
Ubóstwo, bieda i głód jako norma
życia większości ludzi
•
•
-
„Życie zgodnie z naturą”
Największe zagrożenia „dawnego człowieka”
śmierć,
głód,
choroby,
wojna, rozbój, gwałt i rabunek,
poza tym: ciemnota, zabobon, skrajna ciasnota.
Przez ostatnie 200 lat na „Zachodzie” nastąpił rzadki w historii okres, w którym
postęp i dobrobyt dotknął więcej niż 10% społeczeństwa
Istota feudalizmu cz. I
•
•
System podległości prawnej i gospodarczej jednych grup
społecznych względem innych.
Feudalizm – system, w którym poddani
dzierżawią ziemię w zamian za służbę
wojskową
Hierarchia lenna = hierarchia wojskowa
1.
2.
3.
Jedność politycznej i gospodarczej sfery działania.
Powszechne wykorzystywanie pracy niewolniczej.
Wysoki stopień samowystarczalności,
•
Podstawowe pojęcia związane z
feudalizmem
• Senior, Wasal, Lenno (drabina feudalna)
• Nadania i immunitety (ekonomiczny i sądowy)
• Pańszczyzna
• Stany: szlachecki, chłopski ( i mieszczański)
SZLACHTA: 1 – 8%
MIESZCZAŃSTWO: 10 – 20%
CHŁOPSTWO: 80 – 90%
Społeczeństwo feudalne
• Wolność osobista
• Prawo i jego stosowanie
• Możliwości awansu społecznego
Główny regulator procesów
gospodarczych
• Wolność gospodarowania, Własność,
Rynek….?
• Państwo, Kościół, zwyczaj / obyczaj
• Organizacja produkcji i handlu
• Pieniądz w średniowieczu
ROLA KOŚCIOŁA W
SPOŁECZEŃSTWIE
• Na poziomie:
- państwa,
- gospodarki,
- nauki i sztuki
Feudalizm europejski a feudalizm reszty
świata
Europa
Azja
Prawo dziedziczenia lenna
Brak dziedziczenia
Dużo szczebli
drabiny feudalnej
Niedużo szczebli
drabiny feudalnej
Wzajemne prawa i
obowiązki seniora i
wasala
Bardziej autorytarny
stosunek senior-wasal
„rozmycie władzy”
„centralizacja władzy”
Organizacja produkcji wieś - miasto
WIEŚ
MIASTO
DWÓR – jednostka polityczna,
prawna i ekonomiczna
CECHY – org. rzemieślnicze
KUPCY – gildie, zrzeszenia
samowystarczalność
mała rola handlu
brak samowystarczalności
duża rola handlu
mała rola pieniądza
większa rola pieniądza
brak wolności osobistej
brak własności
brak samorządu
większa wolność osobista
własność
samorząd
konserwacja feudalizmu
zaczątki kapitalizmu
Miasta w średniowieczu
• V – X w. – dezurbanizacja i ruralizacja
• X – XV w. – urbanizacja i rozkwit miast
• Europa Zachodnia =/= Bizancjum
• Konstantynopol, Aleksandria, Saloniki,
• Archipelag miast włoskich: Wenecja, Genua,
Florencja, Mediolan, etc.
• Flandria, Brabancja, Niderlandy, północna
Francja, wzdłuż Renu, Prowansja, Katalonia
• Praga, Wiedeń, Kraków, Kijów, Wielki Nowogród
Cechy gospodarki feudalnej
• Rolniczy charakter gospodarki
(80-90% ludności do końca XVIIIw.)
• Dominacja gospodarki naturalnej
• Decentralizacja rynków towarowych
• „BRAK RYNKÓW”
(zwyczaj, a nie gra popytu i podaży ustalał ceny i płace)
Liczba ludności na świecie
450
400
350
300
250
200
150
100
50
0
Rok 500
Rok 1500
Azja
(1500 r.)
Europa
(1500 r.)
Polska
(1500 r.)
Rozdział światowego PKB według kontynentów
około 1500 r. 250 mld USD (w roku 500 – 120
mld.)
Azja (65%)
Europa (25%)
Afryka (7%)
Reszta świata
Przyczyny rozkładu feudalnego
• Zmiany w technice wojskowej (wojsko oparte na
rycerstwie zostaje zastąpione specjalistycznymi formacjami „armii
zawodowej”).
• Klęska demograficzna w Europie (XIV w.)
(wpływ zmian popytu i podaży siły roboczej na warunki
gospodarowania chłopów)
• Wzrost roli miast i handlu.