Transcript 01 DWS Wolność słowa jako fundamentalny element demokracji
Slide 1
Doktryna wolności słowa 2014-2015
Wykład nr 1
Wolność słowa jako fundamentalny (?!)
element demokracji liberalnej
dr Michał Urbańczyk
[email protected]
Katedra Doktryn Polityczno-Prawnych i Filozofii
WPiA UAM Poznań
Slide 2
Slide 3
Slide 4
Slide 5
Zaliczenie:
a)
b)
Egzamin pisemny (pierwszy i ostatni
czwartek sesji, plus termin wrześniowy),
Egzamin ustny (dyżur),
Napisanie dwóch prac pisemnych:
Esej (nie praca naukowa!) – opinia
autora dot. wybranego problemu
wolności słowa,
Glosa – wybrane (także nie polskie)
orzeczenie sądu.
Slide 6
Wolność słowa jako fundamentalny element systemu
demokracji liberalnej
Problematyka swobody wypowiedzi i jej
granic jest jednym z najważniejszych i
najgoręcej dyskutowanych zagadnień
szeroko rozumianej sfery publicznej.
Kwestia granic wolności słowa leży na
pograniczu wielu sfer życia każdego
społeczeństwa: prawa, polityki, kultury, nauki,
tradycyjnych mediów, internetu itp. debata
nad dopuszczalnością aborcji.
Slide 7
Na tym wykładzie będziemy próbować
odpowiedzieć na pytanie:
„ (…) czy – a jeśli tak, to w jakim stopniu – zasady
leżące u podstaw demokracji liberalnej pozwalają na
ingerencję państwa w postaci ograniczeń w
rozpowszechnianiu określonych poglądów i opinii?”
Pytanie to będziemy stawiać zarówno
teoretycznie, jak i w odniesieniu do
rzeczywistych przypadków w oparciu o
konkretne stany faktyczne, które znalazły
(lub nie) swój finał w sądach.
Slide 8
Art. 196. Kto obraża uczucia religijne innych
osób, znieważając publicznie przedmiot czci
religijnej lub miejsce przeznaczone do
publicznego wykonywania obrzędów
religijnych,
podlega grzywnie, karze ograniczenia
wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
Slide 9
Znamiona strony przedmiotowej
czynu zabronionego
Podmiot czynu zabronionego
Przestępstwo z art. 196 ma charakter
powszechny.
Slide 10
Znamiona określające czynność
sprawczą
Przestępstwo z art.
196 polega na
obrazie uczuć
religijnych poprzez
publiczne
znieważenie
przedmiotu lub
miejsca kultu
religijnego.
Slide 11
Zagrożenie karą i środkami karnymi
Przestępstwo z art. 196 k.k. zagrożone jest
grzywną, karą ograniczenia wolności albo
pozbawienia wolności do lat 2.
Slide 12
W Europie tylko 7 na 45 państw ma
zapisy podobne do polskich. Są to:
Niemcy, Dania, Grecja, Włochy, Cypr i
Malta.
Jednak w większości z nich prawo jest bardzo sporadycznie stosowane. W
Danii nie było ono stosowane od 1938 roku, we Włoszech istniejące od
1930 roku prawo zostało w 1999 roku zdekryminalizowane, a Irlandia ma
przeprowadzić w najbliższym czasie referendum, czy utrzyma przepis (maj
2014).
http://wyborcza.pl/1,75477,16059567,Gdzie__oprocz_Polski__karze_sie_jeszcze_za_obraze.html#ixzz3PXScQ2Vp
Slide 13
Natomiast w Niemczech przepisy o
bluźnierstwie są wykorzystywane, aby
chronić mniejszości religijne, jak np. w 2006
roku ws. Manfreda van H., który rozdawał papier
toaletowy z wystemplowanym "Koran, Święty
Koran".
http://wyborcza.pl/1,75477,16059567,Gdzie__oprocz_Polski__karze_sie_jeszcze_za_obraze.html#ixzz3PXSc
Q2Vp
Slide 14
Pasja Nieznalskiej
W grudniu 2001 roku polityk LPR Robert Strąk
złożył doniesienie o podejrzeniu popełnienia
przestępstwa przez artystkę Dorotę Nieznalską z
powodu gdańskiej wystawy, gdzie przedstawiono jej
instalację pt. " Pasja "
Slide 15
W grudniu 2001 w
Galerii Wyspa w Gdańsku
otwarto wystawę Doroty
Nieznalskiej pt. Nowe
Prace, której częścią była
instalacja Pasja. Na
instalację składał się film
(obraz ćwiczącego na
siłowni mężczyzny) oraz
obiekt (zdjęcie męskich
genitaliów na krzyżu).
Slide 16
Pasja Nieznalskiej
http://www.nieznalska.com/
http://www.nieznalska.com/bio.html
Urodzona 1973 r. w Gdańsku.
Ukończone Liceum Sztuk Plastycznych w GdyniOrłowie.
Od 1993 r. studia na Wydziale Rzeźby Akademii
Sztuk
Pięknych w Gdańsku w pracowni prof. F.
Duszenki
oraz pracowni multimedialnej G. Klamana.
Obrona dyplomu 1999 r. - promotor prof. G.
Klaman.
Od 1998 r. współpraca z Galerią Wyspa i
Fundacją Wyspa Progress w Gdańsku.
2010 r. - rozpoczęcie Środowiskowych Studiów
Doktoranckich,
Wydział Rzeźby, kierunek Intermedia w Akademii
Sztuk Pięknych w Gdańsku.
W 2013 r. uzyskała stopień doktora na Wydziale
Rzeźby, kierunek Intermedia w Akademii Sztuk
Pięknych w Gdańsku.
Slide 17
Osoby, których uczucia
religijne zostały
obrażone przesłuchano
jako świadków.
Świadkowie stwierdzali,
iż wystawy same nie
widziały, a treści na niej
prezentowane znają
jedynie z artykułu
„Gazety Wyborczej”
oraz programu TVN.
Slide 18
Sama instalację pt. „Pasja”, zabezpieczono
jako dowód w sprawie.
Natomiast sama artystka, Dorota
Nieznalska nie przyznając się do
zarzucanych jej czynów konsekwentnie w
ciągu całego procesu stała na stanowisku, iż
nie zamierzała obrazić niczyich uczuć
religijnych.
Slide 19
18.07.03 zapadł pierwszy
wyrok w tej sprawie.
Gdański sad rejonowy w
Gdańsku orzekł, iż
oskarżona jest winna obrazy
uczuć religijnych, za co
skazał ją na:
- karę 6 miesięcy ograniczenia
wolności (20 godzin
miesięcznie prac na cele
społeczne).
Slide 20
28.04.04 roku sąd II instancji uchylił wyrok
sądu rejonowego,. W uzasadnieniu decyzji
wskazał na
- brak właściwego uzasadnienia,
- ograniczenie prawa do obrony.
Sprawa została przekazana do ponownego
rozpatrzenia przez sąd I instancji.
Slide 21
-
-
Dopiero przy powtórnym rozpatrzeniu
sprawy sąd powołał biegłych z zakresu:
medioznawstwa,
religioznawstwa,
historii sztuki.
Zapoznał się także z reportażem TVN-u
„Sztuczka” oraz zrekonstruował instalację.
W sumie odbyło się 27 rozpraw sądowych,
powołano kilkudziesięciu świadków, w tym 20
osób pokrzywdzonych*.
* http://wyborcza.pl/1,75475,6687517,Sad__Nieznalska_jest_niewinna.html
Slide 22
4.06.09 - sąd rejonowy w Gdańsku
uniewinniła artystkę.
W uzasadnieniu wskazano, iż przestępstwo
obrazy uczuć religijnych popełnione może
być jedynie z zamiarem bezpośrednim, tj.
taki musiałby być cel artystki.
Natomiast Nieznalska działała z
zamiarem ewentualnym przypuszczała, że jej działanie może
obrażać uczucia religijne i godziła się
z tym.
Slide 23
Co dosyć intrygujące (i z czym można
polemizować) sędzia uznał, że istotną role
odegrały media, które sprawę
przedstawiły w sposób nieobiektywny i
tendencyjny, co przyczyniło się do
negatywnego odbioru dzieła przez
telewidzów.
W uzasadnieniu znalazło się takie zdanie:
Nie ma bowiem możliwości odpowiedzi na
pytanie, czy obrażone osoby obraziłyby się
również, gdyby obejrzały instalację w całości i
znały intencje artystkę*.
http://wyborcza.pl/1,75475,6687517,Sad__Nieznalska_jest_niewinna.html
Slide 24
Zarówno prokurator, jak i
oskarżyciel posiłkowy złożyli
apelację.
11.03.10 roku sąd apelacyjny
utrzymał wyrok
uniewinniający w mocy.
Slide 25
Obrona pracy Nieznalskiej:
Praca podejmuje temat kultu męskiego ciała oraz
związanego z nim cierpienia.
Tytuł nawiązuje do dwuznaczności słowa pasja, które w
języku polskim oznacza zarówno wielkie zamiłowanie do
czegoś, jak i mękę Chrystusa (jej opis, przedstawienie, a
także kult tej męki).
Jest to więc termin, który nawiązuje zarówno do sfery
sacrum, jak i profanum.
Artystka zestawiła w instalacji fizyczny ból podejmowany
na własne życzenie przez mężczyzn, którzy chcą mieć
dzięki temu silniejsze ciało, a także cierpienie wynikające z
http://pl.wikipedia.org/wiki/Pasja_%28instalacja%29
wiary religijnej.
Slide 26
Prof. Piotr Kruszyński:
To, że pokrzywdzeni nie widzieli pracy, nie jest
wystarczającym argumentem, to jest ucieczka od
problemu.
Kosztami procesu został obciążony skarb
państwa.
Slide 27
Nieznalska na temat swojej pracy
wypowiedziała się następująco:
Pasja, która w żaden sposób nie była
związana z religią czy wiarą, a dotyczyła
wyłącznie obecnej w naszej kulturze
namiętności do uzbrajania męskości w
mięśnie podczas uporczywych ćwiczeń w
siłowniach, została błędnie potraktowana
jako atak na największe świętośc*
* Marcin Kowalczyk: Profanacje, detronizacje, odwrócenia –
karnawalizacja chrześcijańskiego sacrum w sztuce współczesnej.
W: Andrzej Radomski, Radosław Bomba (red.): Granice w kulturze.
Lublin: 2010, s. 136
Slide 28
Według Piotra Piotrowskiego figura krzyża
użyta w instalacji nie stanowi nawiązania do
postaci Chrystusa, gdyż ten ukrzyżowany
został na krzyżu łacińskim. Nieznalska
wykorzystała natomiast krzyż grecki,
symbolizujący ideał;
genitalia stanowią w utworze Nieznalskiej
symbol męskości, a umieszczenie ich w
krzyżu greckim pokazywało, że jest to
symbol idealizowany.
Piotr Piotrowski: Sztuka według polityki: od
Melancholii do Pasji. Kraków: Universitas,
2007, s. 234 i 274.
Slide 29
Natomiast Izabela Kowalczyk
zestawienie genitaliów
(symbolizujących męskość) z
krzyżem i ćwiczeniami na
siłowni umieszcza męskość w
dwóch kontekstach: katolickiego
i konsumpcyjnego modelu życia.
Izabela Kowalczyk: Matki-Polki, Chłopcy i
Cyborgi...: sztuka i feminizm w Polsce.
Poznań: Galeria Miejska "Arsenał", 2010,
s. 124
Slide 30
Nieznalska
Inne prace Doroty Nieznalskiej
The poster with the slogan - third place in the
competition organized by the Federation for
Women and Family Planning.
http://nieznalska.art.pl/inne.html
Slide 31
Wolność słowa jako fundamentalny element systemu
demokracji liberalnej
wolność
myśli i przekonań
swoboda wypowiedzi,
wolność słowa,
wolność druku,
wolność prasy,
wolny dostęp do informacji,
swobodna wymiana informacji,
wolność słowa w sieci,
wolność artystyczna,
wolność badań naukowych,
Slide 32
Wolność słowa jako fundamentalny element systemu
demokracji liberalnej
Wolność słowa jest niezbędna dla
realizacji innych praw obywatelskich.
W wypadku jej naruszenia, pozostałe prawa i
wolności obywatelskie, jak choćby wolność
zgromadzeń czy wolność zrzeszania się, stają
się jedynie formalnymi gwarancjami bez
możliwości ich rzeczywistego wykorzystania.
Slide 33
Wolność słowa jako fundamentalny element systemu
demokracji liberalnej
Możliwość
swobodnej wymiany opinii
gwarantowana jest zarówno w
konstytucjach poszczególnych państw
jak i w prawie międzynarodowym.
Na poziomie europejskim swobodę
wypowiedzi gwarantuje EKPC
Slide 34
1. Każdy ma prawo do wolności wyrażania opinii. Prawo to obejmuje wolność
posiadania poglądów oraz otrzymywania i przekazywania informacji i idei bez
ingerencji władz publicznych i bez względu na granice państwowe. Niniejszy
przepis nie wyklucza prawa Państw do poddania procedurze zezwoleń
przedsiębiorstw radiowych, telewizyjnych lub kinematograficznych.
2. Korzystanie z tych wolności, jako pociągające za sobą obowiązki i
odpowiedzialność, może podlegać takim wymogom formalnym, warunkom,
ograniczeniom i sankcjom, jakie są:
przewidziane przez ustawę,
niezbędne w społeczeństwie demokratycznym
w interesie
1.bezpieczeństwa państwowego,
2. integralności terytorialnej
3. bezpieczeństwa publicznego,
4. ze względu na konieczność zapobieżenia zakłóceniu porządku lub przestępstwu,
5. z uwagi na ochronę zdrowia i moralności,
6. ochronę dobrego imienia i praw innych osób
7. ze względu na zapobieżenie ujawnieniu informacji tajnych
8. na zagwarantowanie powagi i bezstronności władzy sądowej
Slide 35
The Sunday Times v.Wlk. Brytania 1979*
* Jacek Skrzydło, Wolność słowa w orzecznictwie Sądu Najwyższego Stanów Zjednoczonych i
Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. Analiza porównawcza, Toruń 2013, s. 143-150
Slide 36
Stan faktyczny
Sprawa dotyczyła wprowadzenia na rynek brytyjski w
latach 50. i 60. XX wieku talidomidu, leku dla kobiet
ciąży produkowanego przez firmę Distillers Ltd.
Lek miał działać uspokajająco i usuwać dolegliwości
związane z ciążą. Okazało się, że zażywanie talidomidu
może prowadzić do poważnych uszkodzeń i
deformacji*.
Jacek Skrzydło, Wolność słowa w orzecznictwie Sądu Najwyższego Stanów Zjednoczonych i Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. Analiza porównawcza,
Toruń 2013, s. 143-150
Slide 37
O sprawie talidomidu, przyciągającej uwagę opinii publicznej,
Sunday Times pisał od samego początku; przeważały
publikacje krytyczne wobec producenta leku. W 1972 roku
gazeta opublikowała artykuł Nasze talidomidowe dzieci - powód
do narodowego wstydu, krytykując postawę producenta leku który oferował daleko niewystarczającą kwotę
odszkodowania (porównano oferowane 3,35 miliona funtów
z rocznym dochodem spółki brutto w wysokości 65 milionów
funtów i wartością aktywów przedsiębiorstwa, ocenianą na
421 milionów funtów).
Jacek Skrzydło, Wolność słowa w orzecznictwie Sądu Najwyższego Stanów Zjednoczonych i Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. Analiza porównawcza,
Toruń 2013, s. 143-150
Slide 38
Publikacja prasowa negatywnie oceniała także
niektóre aspekty prawa angielskiego
dotyczącego zasad odpowiedzialności za
szkody na osobie.
Redakcja zapowiedziała powrót do tematu w
kolejnych wydaniach.
Zapowiedź ta wywołała reakcję ze strony
prokuratora generalnego, który na swoje
żądanie uzyskał w sądzie zakaz publikacji
artykułu pod groźbą uznania jej za obrazę sądu.
Jacek Skrzydło, Wolność słowa w orzecznictwie Sądu Najwyższego Stanów Zjednoczonych i Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. Analiza porównawcza,
Toruń 2013, s. 143-150
Slide 39
Sprawa była przez cały czas
komentowana szeroko w innych mediach,
doczekała się także debaty w Izbie Gmin.
Ostatecznie w 1973 roku doszło do zawarcia
ugody między Distillers a poszkodowanymi.
Jacek Skrzydło, Wolność słowa w orzecznictwie Sądu Najwyższego Stanów Zjednoczonych i Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. Analiza porównawcza,
Toruń 2013, s. 143-150
Slide 40
Zakaz publikacji
nałożony na Sunday
Times utrzymał się
jednak w mocy aż
do 1976 roku, kiedy
to uchylił go sąd na
wniosek prokuratora
generalnego.
Jacek Skrzydło, Wolność słowa w orzecznictwie Sądu Najwyższego Stanów Zjednoczonych i Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. Analiza porównawcza,
Toruń 2013, s. 143-150
Slide 41
The
Sunday Times ostatecznie opublikował
sporny artykuł dopiero po uchyleniu zakazu
publikacji, wprowadzając do jego treści kilka
zmian w porównaniu z wersją pierwotną.
Wydźwięk
artykułu był krytyczny wobec
Distillers.
Jacek Skrzydło, Wolność słowa w orzecznictwie Sądu Najwyższego Stanów Zjednoczonych i Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. Analiza porównawcza,
Toruń 2013, s. 143-150
Slide 42
W skardze wydawca Sunday Times
zarzucił naruszenie art. 10 Konwencji
przez trwający cztery lata zakaz publikacji
na temat afery talidomidu.
Komisja większością ośmiu głosów do
pięciu stwierdziła, że miało miejsce
naruszenie Konwencji.
Jacek Skrzydło, Wolność słowa w orzecznictwie Sądu Najwyższego Stanów Zjednoczonych i Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. Analiza porównawcza,
Toruń 2013, s. 143-150
Slide 43
Wolność słowa jako fundamentalny element systemu
demokracji liberalnej
Podkreślić jednak należy, iż wolność
słowa, tak jak inne prawa i wolności nie
jest prawem nieograniczonym i jej
zakres podlega odpowiednim
regulacjom zawartym w prawie.
Slide 44
Wolność słowa jako fundamentalny element systemu
demokracji liberalnej
Mimo powszechnego
uznania dla swobody
wypowiedzi jako
generalnej zasady, istnieją
liczne rozbieżności
dotyczące jej zakresu.
Slide 45
Slide 46
Bezsprzecznie bowiem korzystanie przez
jednostkę z niczym nieskrępowanej
wolności słowa może prowadzić do
naruszenia praw i wolności innych.
Dochodzi wówczas do konfliktu między
poszczególnymi wartościami, którego
rozstrzygnięcie może być wyjątkowo
skomplikowane.
Slide 47
Slide 48
http://nie.com.pl/archiwum/tusk-napodsluchu/
W ciągu 20 minut pierwszej oraz 45 minut drugiej połowy udało nam się
zarejestrować następujące dialogi. Ich ocenę pozostawiamy Czytelnikom.
Po ok. 35 minutach pierwszej połowy LECH WAŁĘSA znika na zapleczu
loży. GRZEGORZ SCHETYNA rozmawia z DONALDEM TUSKIEM:
S.: – Ale czapkę przyodział. I wciąż z tym tabletem. W szpitalu nago zdjęcia,
klata w Miami, jakieś małpie cyrki… T.: – Technologia nie dla każdego. Jak ta
z Poznania od teatru, y… no, chuja papieża…
S.: – No, wrąbała się po uszy. Posuną ją, nie ma siły.
T.: – Tym bardziej że on nie aż taki chuj. Na moje kapował, ale teraz
czyszczą.
S.: – Czyszczą. A Lecha z gejami za murem powinni posadzić na trybunie. T.:
– To by przeskoczył (śmiech).
S.: – A potem zakaz stadionowy… T.: – I co on, bidul, będzie robił? Żonkę
męczyć, bo już dosyć Ameryki.
Operator telewizyjny pokazuje DONALDA TUSKAna stadionowym
telebimie. Kibice zaczynają gwizdać. Ponownie GRZEGORZ SCHETYNA
zwraca się do Tuska.
Slide 49
Handyside vs Wielka Brytania
(…) swoboda ta nie może
ograniczać się jedynie do
informacji, które są przychylnie
odbierane albo postrzegane jako
nieszkodliwe lub obojętne, lecz
odnosi się w równym stopniu do
takich, które obrażają, oburzają,
lub wprowadzają niepokój.Takie są
wymogi pluralizmu i demokracji,
bez których demokracja nie
istnieje*.
http://wordsheard.files.wordpress.com/2011/03/maria_stephens_-_free_1191783043.jpg
* Wyrok Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z dnia 7 grudnia 1976 roku (sygn. 5493/72 1976,
ECHR 5).
Slide 50
Prasa spełnia istotną funkcję instytucji kontroli
społecznej (w jednym ze swych orzeczeń
Europejski Trybunał Praw Człowieka określił tą
rolę jako public watchdog**). Bez
zagwarantowanej sfery wolności dla prasy
byłoby to niemożliwe.
** Wyrok Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z dnia 14 marca 2002 roku
(sygn. 26229/95 2002, ECHR 301).
Slide 51
Wolność słowa jako fundamentalny element systemu
demokracji liberalnej
Coraz bardziej kontrowersyjne stają się
granice swobody wypowiedzi o osobach
publicznych, takich jak politycy, artyści czy
sportowcy, gdzie konieczne jest rozważenie,
które prawo jest ważniejsze: czytelnika do
informacji czy danej osoby do prywatności.
Slide 52
Wolność słowa jako fundamentalny element systemu
demokracji liberalnej
Na marginesie warto przypomnieć,
iż twórca koncepcji liberalizmu
politycznego i sprawiedliwości jako
bezstronności, amerykański filozof
John Rawls, uważał wręcz, iż
pluralizm doktryn (nie tylko
politycznych, ale i moralnych,
religijnych oraz filozoficznych) jest
nieuniknionym skutkiem demokracji
liberalnej.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/en/9/9c/03-rawls-225.jpg
Slide 53
Jednym z podstawowych problemów, z
którym musi się borykać każda demokracja,
jest zakres tolerancji wobec jej
przeciwników, którzy wykorzystują prawo do
swobodnego przekazu, by rozpowszechniać
antydemokratyczne treści.
Jaka powinna być reakcja wobec tych, którzy
w mniej lub bardziej jawny sposób propagują
antysemityzm, nawołują do nienawiści
rasowej bądź odwołują się do totalitarnych
ideologii nazizmu, faszyzmu i komunizmu?
Slide 54
Konstytucja RP z
1997 roku w art. 13
ustanawia zakaz
istnienia partii
politycznych i innych
organizacji
odwołujących się w
swoich programach
do totalitarnych
metod i praktyk
działania nazizmu,
faszyzmu
i komunizmu.
Slide 55
Także tych, których
program lub działalność
zakłada lub dopuszcza
nienawiść rasową
i narodowościową,
stosowanie przemocy w
celu zdobycia władzy
lub wpływu na politykę
państwa albo
przewiduje utajnienie
struktur lub
członkostwa.
Slide 56
Wolność słowa jako fundamentalny element systemu
demokracji liberalnej
Rozwinięciem powyższego zakazu są
odpowiednie artykuły kodeksu karnego z dnia
6 czerwca 1997 roku, zwłaszcza art. 256 i art.
257 (Dz. U. z 1997 r. Nr 88, poz. 553, z późn.
zm.).
Slide 57
Wolność słowa jako fundamentalny element systemu
demokracji liberalnej
Równie ważna wydaje się kwestia
wyznaczenia państwu odpowiednich funkcji
oraz uprawnień, które byłyby narzędziami
służącymi do ochrony sfery wolności słowa i
respektowania jej granic.
W tych ramach państwo może się ograniczyć
tylko do zakazu propagowania określonych
treści i ścigania tych, którzy nadużyli swobody
wypowiedzi.
Slide 58
Wolność słowa jako fundamentalny element systemu
demokracji liberalnej
Zgodnie z odmiennym poglądem, właśnie
ze względu na ochronę wolności słowa, na
państwie ciąży obowiązek podejmowania
określonych działań: regulacji rynku
komunikacyjnego, rynku mediów czy zasad
prowadzenia debat politycznych i wyborów.
Slide 59
Wolność słowa jako fundamentalny element systemu
demokracji liberalnej
Współcześnie obowiązujące prawo (zarówno
krajowe, jak i międzynarodowe) zawiera w
sobie szereg przepisów, wyznaczających
granice swobody wypowiedzi (przykładowo
prawo karne i cywilne).
Slide 60
Wolność słowa jako fundamentalny element systemu
demokracji liberalnej
Najczęściej ograniczenia te wynikają z
konfliktu z innymi istotnymi dobrami i
wartościami, chronionymi przez prawo.
W prawie międzynarodowym znaleźć można
szereg aktów prawnych zawierających
ograniczenia wolności słowa.
Slide 61
Wolność słowa jako fundamentalny element systemu
demokracji liberalnej
-
-
Art. 10 ust. 2 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka
i Podstawowych Wolności z 4 listopada 1950 roku
stanowi, iż takimi przyczynami są:
bezpieczeństwo państwowe,
integralność terytorialna,
bezpieczeństwo publiczne (konieczność zapobieżenia
zakłócenia porządku lub przestępstwa),
ochrona zdrowia i moralności,
ochrona dobrego imienia i praw innych osób,
zapobieganie ujawnieniu informacji poufnych,
zagwarantowanie powagi i bezstronności władzy sądowej.
Slide 62
Wolność słowa jako fundamentalny element systemu
demokracji liberalnej
Ewentualne ograniczenia muszą:
a) spełniać określone wymogi formalne zawarte
w ustawie,
b) ich wprowadzenie musi być niezbędne
c) w demokratycznym społeczeństwie dla
ochrony powyższych dóbr***.
*** Tzw. test trójelementowy.
Slide 63
KONIEC
Dziękuję za uwagę
Doktryna wolności słowa 2014-2015
Wykład nr 1
Wolność słowa jako fundamentalny (?!)
element demokracji liberalnej
dr Michał Urbańczyk
[email protected]
Katedra Doktryn Polityczno-Prawnych i Filozofii
WPiA UAM Poznań
Slide 2
Slide 3
Slide 4
Slide 5
Zaliczenie:
a)
b)
Egzamin pisemny (pierwszy i ostatni
czwartek sesji, plus termin wrześniowy),
Egzamin ustny (dyżur),
Napisanie dwóch prac pisemnych:
Esej (nie praca naukowa!) – opinia
autora dot. wybranego problemu
wolności słowa,
Glosa – wybrane (także nie polskie)
orzeczenie sądu.
Slide 6
Wolność słowa jako fundamentalny element systemu
demokracji liberalnej
Problematyka swobody wypowiedzi i jej
granic jest jednym z najważniejszych i
najgoręcej dyskutowanych zagadnień
szeroko rozumianej sfery publicznej.
Kwestia granic wolności słowa leży na
pograniczu wielu sfer życia każdego
społeczeństwa: prawa, polityki, kultury, nauki,
tradycyjnych mediów, internetu itp. debata
nad dopuszczalnością aborcji.
Slide 7
Na tym wykładzie będziemy próbować
odpowiedzieć na pytanie:
„ (…) czy – a jeśli tak, to w jakim stopniu – zasady
leżące u podstaw demokracji liberalnej pozwalają na
ingerencję państwa w postaci ograniczeń w
rozpowszechnianiu określonych poglądów i opinii?”
Pytanie to będziemy stawiać zarówno
teoretycznie, jak i w odniesieniu do
rzeczywistych przypadków w oparciu o
konkretne stany faktyczne, które znalazły
(lub nie) swój finał w sądach.
Slide 8
Art. 196. Kto obraża uczucia religijne innych
osób, znieważając publicznie przedmiot czci
religijnej lub miejsce przeznaczone do
publicznego wykonywania obrzędów
religijnych,
podlega grzywnie, karze ograniczenia
wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
Slide 9
Znamiona strony przedmiotowej
czynu zabronionego
Podmiot czynu zabronionego
Przestępstwo z art. 196 ma charakter
powszechny.
Slide 10
Znamiona określające czynność
sprawczą
Przestępstwo z art.
196 polega na
obrazie uczuć
religijnych poprzez
publiczne
znieważenie
przedmiotu lub
miejsca kultu
religijnego.
Slide 11
Zagrożenie karą i środkami karnymi
Przestępstwo z art. 196 k.k. zagrożone jest
grzywną, karą ograniczenia wolności albo
pozbawienia wolności do lat 2.
Slide 12
W Europie tylko 7 na 45 państw ma
zapisy podobne do polskich. Są to:
Niemcy, Dania, Grecja, Włochy, Cypr i
Malta.
Jednak w większości z nich prawo jest bardzo sporadycznie stosowane. W
Danii nie było ono stosowane od 1938 roku, we Włoszech istniejące od
1930 roku prawo zostało w 1999 roku zdekryminalizowane, a Irlandia ma
przeprowadzić w najbliższym czasie referendum, czy utrzyma przepis (maj
2014).
http://wyborcza.pl/1,75477,16059567,Gdzie__oprocz_Polski__karze_sie_jeszcze_za_obraze.html#ixzz3PXScQ2Vp
Slide 13
Natomiast w Niemczech przepisy o
bluźnierstwie są wykorzystywane, aby
chronić mniejszości religijne, jak np. w 2006
roku ws. Manfreda van H., który rozdawał papier
toaletowy z wystemplowanym "Koran, Święty
Koran".
http://wyborcza.pl/1,75477,16059567,Gdzie__oprocz_Polski__karze_sie_jeszcze_za_obraze.html#ixzz3PXSc
Q2Vp
Slide 14
Pasja Nieznalskiej
W grudniu 2001 roku polityk LPR Robert Strąk
złożył doniesienie o podejrzeniu popełnienia
przestępstwa przez artystkę Dorotę Nieznalską z
powodu gdańskiej wystawy, gdzie przedstawiono jej
instalację pt. " Pasja "
Slide 15
W grudniu 2001 w
Galerii Wyspa w Gdańsku
otwarto wystawę Doroty
Nieznalskiej pt. Nowe
Prace, której częścią była
instalacja Pasja. Na
instalację składał się film
(obraz ćwiczącego na
siłowni mężczyzny) oraz
obiekt (zdjęcie męskich
genitaliów na krzyżu).
Slide 16
Pasja Nieznalskiej
http://www.nieznalska.com/
http://www.nieznalska.com/bio.html
Urodzona 1973 r. w Gdańsku.
Ukończone Liceum Sztuk Plastycznych w GdyniOrłowie.
Od 1993 r. studia na Wydziale Rzeźby Akademii
Sztuk
Pięknych w Gdańsku w pracowni prof. F.
Duszenki
oraz pracowni multimedialnej G. Klamana.
Obrona dyplomu 1999 r. - promotor prof. G.
Klaman.
Od 1998 r. współpraca z Galerią Wyspa i
Fundacją Wyspa Progress w Gdańsku.
2010 r. - rozpoczęcie Środowiskowych Studiów
Doktoranckich,
Wydział Rzeźby, kierunek Intermedia w Akademii
Sztuk Pięknych w Gdańsku.
W 2013 r. uzyskała stopień doktora na Wydziale
Rzeźby, kierunek Intermedia w Akademii Sztuk
Pięknych w Gdańsku.
Slide 17
Osoby, których uczucia
religijne zostały
obrażone przesłuchano
jako świadków.
Świadkowie stwierdzali,
iż wystawy same nie
widziały, a treści na niej
prezentowane znają
jedynie z artykułu
„Gazety Wyborczej”
oraz programu TVN.
Slide 18
Sama instalację pt. „Pasja”, zabezpieczono
jako dowód w sprawie.
Natomiast sama artystka, Dorota
Nieznalska nie przyznając się do
zarzucanych jej czynów konsekwentnie w
ciągu całego procesu stała na stanowisku, iż
nie zamierzała obrazić niczyich uczuć
religijnych.
Slide 19
18.07.03 zapadł pierwszy
wyrok w tej sprawie.
Gdański sad rejonowy w
Gdańsku orzekł, iż
oskarżona jest winna obrazy
uczuć religijnych, za co
skazał ją na:
- karę 6 miesięcy ograniczenia
wolności (20 godzin
miesięcznie prac na cele
społeczne).
Slide 20
28.04.04 roku sąd II instancji uchylił wyrok
sądu rejonowego,. W uzasadnieniu decyzji
wskazał na
- brak właściwego uzasadnienia,
- ograniczenie prawa do obrony.
Sprawa została przekazana do ponownego
rozpatrzenia przez sąd I instancji.
Slide 21
-
-
Dopiero przy powtórnym rozpatrzeniu
sprawy sąd powołał biegłych z zakresu:
medioznawstwa,
religioznawstwa,
historii sztuki.
Zapoznał się także z reportażem TVN-u
„Sztuczka” oraz zrekonstruował instalację.
W sumie odbyło się 27 rozpraw sądowych,
powołano kilkudziesięciu świadków, w tym 20
osób pokrzywdzonych*.
* http://wyborcza.pl/1,75475,6687517,Sad__Nieznalska_jest_niewinna.html
Slide 22
4.06.09 - sąd rejonowy w Gdańsku
uniewinniła artystkę.
W uzasadnieniu wskazano, iż przestępstwo
obrazy uczuć religijnych popełnione może
być jedynie z zamiarem bezpośrednim, tj.
taki musiałby być cel artystki.
Natomiast Nieznalska działała z
zamiarem ewentualnym przypuszczała, że jej działanie może
obrażać uczucia religijne i godziła się
z tym.
Slide 23
Co dosyć intrygujące (i z czym można
polemizować) sędzia uznał, że istotną role
odegrały media, które sprawę
przedstawiły w sposób nieobiektywny i
tendencyjny, co przyczyniło się do
negatywnego odbioru dzieła przez
telewidzów.
W uzasadnieniu znalazło się takie zdanie:
Nie ma bowiem możliwości odpowiedzi na
pytanie, czy obrażone osoby obraziłyby się
również, gdyby obejrzały instalację w całości i
znały intencje artystkę*.
http://wyborcza.pl/1,75475,6687517,Sad__Nieznalska_jest_niewinna.html
Slide 24
Zarówno prokurator, jak i
oskarżyciel posiłkowy złożyli
apelację.
11.03.10 roku sąd apelacyjny
utrzymał wyrok
uniewinniający w mocy.
Slide 25
Obrona pracy Nieznalskiej:
Praca podejmuje temat kultu męskiego ciała oraz
związanego z nim cierpienia.
Tytuł nawiązuje do dwuznaczności słowa pasja, które w
języku polskim oznacza zarówno wielkie zamiłowanie do
czegoś, jak i mękę Chrystusa (jej opis, przedstawienie, a
także kult tej męki).
Jest to więc termin, który nawiązuje zarówno do sfery
sacrum, jak i profanum.
Artystka zestawiła w instalacji fizyczny ból podejmowany
na własne życzenie przez mężczyzn, którzy chcą mieć
dzięki temu silniejsze ciało, a także cierpienie wynikające z
http://pl.wikipedia.org/wiki/Pasja_%28instalacja%29
wiary religijnej.
Slide 26
Prof. Piotr Kruszyński:
To, że pokrzywdzeni nie widzieli pracy, nie jest
wystarczającym argumentem, to jest ucieczka od
problemu.
Kosztami procesu został obciążony skarb
państwa.
Slide 27
Nieznalska na temat swojej pracy
wypowiedziała się następująco:
Pasja, która w żaden sposób nie była
związana z religią czy wiarą, a dotyczyła
wyłącznie obecnej w naszej kulturze
namiętności do uzbrajania męskości w
mięśnie podczas uporczywych ćwiczeń w
siłowniach, została błędnie potraktowana
jako atak na największe świętośc*
* Marcin Kowalczyk: Profanacje, detronizacje, odwrócenia –
karnawalizacja chrześcijańskiego sacrum w sztuce współczesnej.
W: Andrzej Radomski, Radosław Bomba (red.): Granice w kulturze.
Lublin: 2010, s. 136
Slide 28
Według Piotra Piotrowskiego figura krzyża
użyta w instalacji nie stanowi nawiązania do
postaci Chrystusa, gdyż ten ukrzyżowany
został na krzyżu łacińskim. Nieznalska
wykorzystała natomiast krzyż grecki,
symbolizujący ideał;
genitalia stanowią w utworze Nieznalskiej
symbol męskości, a umieszczenie ich w
krzyżu greckim pokazywało, że jest to
symbol idealizowany.
Piotr Piotrowski: Sztuka według polityki: od
Melancholii do Pasji. Kraków: Universitas,
2007, s. 234 i 274.
Slide 29
Natomiast Izabela Kowalczyk
zestawienie genitaliów
(symbolizujących męskość) z
krzyżem i ćwiczeniami na
siłowni umieszcza męskość w
dwóch kontekstach: katolickiego
i konsumpcyjnego modelu życia.
Izabela Kowalczyk: Matki-Polki, Chłopcy i
Cyborgi...: sztuka i feminizm w Polsce.
Poznań: Galeria Miejska "Arsenał", 2010,
s. 124
Slide 30
Nieznalska
Inne prace Doroty Nieznalskiej
The poster with the slogan - third place in the
competition organized by the Federation for
Women and Family Planning.
http://nieznalska.art.pl/inne.html
Slide 31
Wolność słowa jako fundamentalny element systemu
demokracji liberalnej
wolność
myśli i przekonań
swoboda wypowiedzi,
wolność słowa,
wolność druku,
wolność prasy,
wolny dostęp do informacji,
swobodna wymiana informacji,
wolność słowa w sieci,
wolność artystyczna,
wolność badań naukowych,
Slide 32
Wolność słowa jako fundamentalny element systemu
demokracji liberalnej
Wolność słowa jest niezbędna dla
realizacji innych praw obywatelskich.
W wypadku jej naruszenia, pozostałe prawa i
wolności obywatelskie, jak choćby wolność
zgromadzeń czy wolność zrzeszania się, stają
się jedynie formalnymi gwarancjami bez
możliwości ich rzeczywistego wykorzystania.
Slide 33
Wolność słowa jako fundamentalny element systemu
demokracji liberalnej
Możliwość
swobodnej wymiany opinii
gwarantowana jest zarówno w
konstytucjach poszczególnych państw
jak i w prawie międzynarodowym.
Na poziomie europejskim swobodę
wypowiedzi gwarantuje EKPC
Slide 34
1. Każdy ma prawo do wolności wyrażania opinii. Prawo to obejmuje wolność
posiadania poglądów oraz otrzymywania i przekazywania informacji i idei bez
ingerencji władz publicznych i bez względu na granice państwowe. Niniejszy
przepis nie wyklucza prawa Państw do poddania procedurze zezwoleń
przedsiębiorstw radiowych, telewizyjnych lub kinematograficznych.
2. Korzystanie z tych wolności, jako pociągające za sobą obowiązki i
odpowiedzialność, może podlegać takim wymogom formalnym, warunkom,
ograniczeniom i sankcjom, jakie są:
przewidziane przez ustawę,
niezbędne w społeczeństwie demokratycznym
w interesie
1.bezpieczeństwa państwowego,
2. integralności terytorialnej
3. bezpieczeństwa publicznego,
4. ze względu na konieczność zapobieżenia zakłóceniu porządku lub przestępstwu,
5. z uwagi na ochronę zdrowia i moralności,
6. ochronę dobrego imienia i praw innych osób
7. ze względu na zapobieżenie ujawnieniu informacji tajnych
8. na zagwarantowanie powagi i bezstronności władzy sądowej
Slide 35
The Sunday Times v.Wlk. Brytania 1979*
* Jacek Skrzydło, Wolność słowa w orzecznictwie Sądu Najwyższego Stanów Zjednoczonych i
Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. Analiza porównawcza, Toruń 2013, s. 143-150
Slide 36
Stan faktyczny
Sprawa dotyczyła wprowadzenia na rynek brytyjski w
latach 50. i 60. XX wieku talidomidu, leku dla kobiet
ciąży produkowanego przez firmę Distillers Ltd.
Lek miał działać uspokajająco i usuwać dolegliwości
związane z ciążą. Okazało się, że zażywanie talidomidu
może prowadzić do poważnych uszkodzeń i
deformacji*.
Jacek Skrzydło, Wolność słowa w orzecznictwie Sądu Najwyższego Stanów Zjednoczonych i Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. Analiza porównawcza,
Toruń 2013, s. 143-150
Slide 37
O sprawie talidomidu, przyciągającej uwagę opinii publicznej,
Sunday Times pisał od samego początku; przeważały
publikacje krytyczne wobec producenta leku. W 1972 roku
gazeta opublikowała artykuł Nasze talidomidowe dzieci - powód
do narodowego wstydu, krytykując postawę producenta leku który oferował daleko niewystarczającą kwotę
odszkodowania (porównano oferowane 3,35 miliona funtów
z rocznym dochodem spółki brutto w wysokości 65 milionów
funtów i wartością aktywów przedsiębiorstwa, ocenianą na
421 milionów funtów).
Jacek Skrzydło, Wolność słowa w orzecznictwie Sądu Najwyższego Stanów Zjednoczonych i Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. Analiza porównawcza,
Toruń 2013, s. 143-150
Slide 38
Publikacja prasowa negatywnie oceniała także
niektóre aspekty prawa angielskiego
dotyczącego zasad odpowiedzialności za
szkody na osobie.
Redakcja zapowiedziała powrót do tematu w
kolejnych wydaniach.
Zapowiedź ta wywołała reakcję ze strony
prokuratora generalnego, który na swoje
żądanie uzyskał w sądzie zakaz publikacji
artykułu pod groźbą uznania jej za obrazę sądu.
Jacek Skrzydło, Wolność słowa w orzecznictwie Sądu Najwyższego Stanów Zjednoczonych i Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. Analiza porównawcza,
Toruń 2013, s. 143-150
Slide 39
Sprawa była przez cały czas
komentowana szeroko w innych mediach,
doczekała się także debaty w Izbie Gmin.
Ostatecznie w 1973 roku doszło do zawarcia
ugody między Distillers a poszkodowanymi.
Jacek Skrzydło, Wolność słowa w orzecznictwie Sądu Najwyższego Stanów Zjednoczonych i Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. Analiza porównawcza,
Toruń 2013, s. 143-150
Slide 40
Zakaz publikacji
nałożony na Sunday
Times utrzymał się
jednak w mocy aż
do 1976 roku, kiedy
to uchylił go sąd na
wniosek prokuratora
generalnego.
Jacek Skrzydło, Wolność słowa w orzecznictwie Sądu Najwyższego Stanów Zjednoczonych i Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. Analiza porównawcza,
Toruń 2013, s. 143-150
Slide 41
The
Sunday Times ostatecznie opublikował
sporny artykuł dopiero po uchyleniu zakazu
publikacji, wprowadzając do jego treści kilka
zmian w porównaniu z wersją pierwotną.
Wydźwięk
artykułu był krytyczny wobec
Distillers.
Jacek Skrzydło, Wolność słowa w orzecznictwie Sądu Najwyższego Stanów Zjednoczonych i Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. Analiza porównawcza,
Toruń 2013, s. 143-150
Slide 42
W skardze wydawca Sunday Times
zarzucił naruszenie art. 10 Konwencji
przez trwający cztery lata zakaz publikacji
na temat afery talidomidu.
Komisja większością ośmiu głosów do
pięciu stwierdziła, że miało miejsce
naruszenie Konwencji.
Jacek Skrzydło, Wolność słowa w orzecznictwie Sądu Najwyższego Stanów Zjednoczonych i Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. Analiza porównawcza,
Toruń 2013, s. 143-150
Slide 43
Wolność słowa jako fundamentalny element systemu
demokracji liberalnej
Podkreślić jednak należy, iż wolność
słowa, tak jak inne prawa i wolności nie
jest prawem nieograniczonym i jej
zakres podlega odpowiednim
regulacjom zawartym w prawie.
Slide 44
Wolność słowa jako fundamentalny element systemu
demokracji liberalnej
Mimo powszechnego
uznania dla swobody
wypowiedzi jako
generalnej zasady, istnieją
liczne rozbieżności
dotyczące jej zakresu.
Slide 45
Slide 46
Bezsprzecznie bowiem korzystanie przez
jednostkę z niczym nieskrępowanej
wolności słowa może prowadzić do
naruszenia praw i wolności innych.
Dochodzi wówczas do konfliktu między
poszczególnymi wartościami, którego
rozstrzygnięcie może być wyjątkowo
skomplikowane.
Slide 47
Slide 48
http://nie.com.pl/archiwum/tusk-napodsluchu/
W ciągu 20 minut pierwszej oraz 45 minut drugiej połowy udało nam się
zarejestrować następujące dialogi. Ich ocenę pozostawiamy Czytelnikom.
Po ok. 35 minutach pierwszej połowy LECH WAŁĘSA znika na zapleczu
loży. GRZEGORZ SCHETYNA rozmawia z DONALDEM TUSKIEM:
S.: – Ale czapkę przyodział. I wciąż z tym tabletem. W szpitalu nago zdjęcia,
klata w Miami, jakieś małpie cyrki… T.: – Technologia nie dla każdego. Jak ta
z Poznania od teatru, y… no, chuja papieża…
S.: – No, wrąbała się po uszy. Posuną ją, nie ma siły.
T.: – Tym bardziej że on nie aż taki chuj. Na moje kapował, ale teraz
czyszczą.
S.: – Czyszczą. A Lecha z gejami za murem powinni posadzić na trybunie. T.:
– To by przeskoczył (śmiech).
S.: – A potem zakaz stadionowy… T.: – I co on, bidul, będzie robił? Żonkę
męczyć, bo już dosyć Ameryki.
Operator telewizyjny pokazuje DONALDA TUSKAna stadionowym
telebimie. Kibice zaczynają gwizdać. Ponownie GRZEGORZ SCHETYNA
zwraca się do Tuska.
Slide 49
Handyside vs Wielka Brytania
(…) swoboda ta nie może
ograniczać się jedynie do
informacji, które są przychylnie
odbierane albo postrzegane jako
nieszkodliwe lub obojętne, lecz
odnosi się w równym stopniu do
takich, które obrażają, oburzają,
lub wprowadzają niepokój.Takie są
wymogi pluralizmu i demokracji,
bez których demokracja nie
istnieje*.
http://wordsheard.files.wordpress.com/2011/03/maria_stephens_-_free_1191783043.jpg
* Wyrok Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z dnia 7 grudnia 1976 roku (sygn. 5493/72 1976,
ECHR 5).
Slide 50
Prasa spełnia istotną funkcję instytucji kontroli
społecznej (w jednym ze swych orzeczeń
Europejski Trybunał Praw Człowieka określił tą
rolę jako public watchdog**). Bez
zagwarantowanej sfery wolności dla prasy
byłoby to niemożliwe.
** Wyrok Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z dnia 14 marca 2002 roku
(sygn. 26229/95 2002, ECHR 301).
Slide 51
Wolność słowa jako fundamentalny element systemu
demokracji liberalnej
Coraz bardziej kontrowersyjne stają się
granice swobody wypowiedzi o osobach
publicznych, takich jak politycy, artyści czy
sportowcy, gdzie konieczne jest rozważenie,
które prawo jest ważniejsze: czytelnika do
informacji czy danej osoby do prywatności.
Slide 52
Wolność słowa jako fundamentalny element systemu
demokracji liberalnej
Na marginesie warto przypomnieć,
iż twórca koncepcji liberalizmu
politycznego i sprawiedliwości jako
bezstronności, amerykański filozof
John Rawls, uważał wręcz, iż
pluralizm doktryn (nie tylko
politycznych, ale i moralnych,
religijnych oraz filozoficznych) jest
nieuniknionym skutkiem demokracji
liberalnej.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/en/9/9c/03-rawls-225.jpg
Slide 53
Jednym z podstawowych problemów, z
którym musi się borykać każda demokracja,
jest zakres tolerancji wobec jej
przeciwników, którzy wykorzystują prawo do
swobodnego przekazu, by rozpowszechniać
antydemokratyczne treści.
Jaka powinna być reakcja wobec tych, którzy
w mniej lub bardziej jawny sposób propagują
antysemityzm, nawołują do nienawiści
rasowej bądź odwołują się do totalitarnych
ideologii nazizmu, faszyzmu i komunizmu?
Slide 54
Konstytucja RP z
1997 roku w art. 13
ustanawia zakaz
istnienia partii
politycznych i innych
organizacji
odwołujących się w
swoich programach
do totalitarnych
metod i praktyk
działania nazizmu,
faszyzmu
i komunizmu.
Slide 55
Także tych, których
program lub działalność
zakłada lub dopuszcza
nienawiść rasową
i narodowościową,
stosowanie przemocy w
celu zdobycia władzy
lub wpływu na politykę
państwa albo
przewiduje utajnienie
struktur lub
członkostwa.
Slide 56
Wolność słowa jako fundamentalny element systemu
demokracji liberalnej
Rozwinięciem powyższego zakazu są
odpowiednie artykuły kodeksu karnego z dnia
6 czerwca 1997 roku, zwłaszcza art. 256 i art.
257 (Dz. U. z 1997 r. Nr 88, poz. 553, z późn.
zm.).
Slide 57
Wolność słowa jako fundamentalny element systemu
demokracji liberalnej
Równie ważna wydaje się kwestia
wyznaczenia państwu odpowiednich funkcji
oraz uprawnień, które byłyby narzędziami
służącymi do ochrony sfery wolności słowa i
respektowania jej granic.
W tych ramach państwo może się ograniczyć
tylko do zakazu propagowania określonych
treści i ścigania tych, którzy nadużyli swobody
wypowiedzi.
Slide 58
Wolność słowa jako fundamentalny element systemu
demokracji liberalnej
Zgodnie z odmiennym poglądem, właśnie
ze względu na ochronę wolności słowa, na
państwie ciąży obowiązek podejmowania
określonych działań: regulacji rynku
komunikacyjnego, rynku mediów czy zasad
prowadzenia debat politycznych i wyborów.
Slide 59
Wolność słowa jako fundamentalny element systemu
demokracji liberalnej
Współcześnie obowiązujące prawo (zarówno
krajowe, jak i międzynarodowe) zawiera w
sobie szereg przepisów, wyznaczających
granice swobody wypowiedzi (przykładowo
prawo karne i cywilne).
Slide 60
Wolność słowa jako fundamentalny element systemu
demokracji liberalnej
Najczęściej ograniczenia te wynikają z
konfliktu z innymi istotnymi dobrami i
wartościami, chronionymi przez prawo.
W prawie międzynarodowym znaleźć można
szereg aktów prawnych zawierających
ograniczenia wolności słowa.
Slide 61
Wolność słowa jako fundamentalny element systemu
demokracji liberalnej
-
-
Art. 10 ust. 2 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka
i Podstawowych Wolności z 4 listopada 1950 roku
stanowi, iż takimi przyczynami są:
bezpieczeństwo państwowe,
integralność terytorialna,
bezpieczeństwo publiczne (konieczność zapobieżenia
zakłócenia porządku lub przestępstwa),
ochrona zdrowia i moralności,
ochrona dobrego imienia i praw innych osób,
zapobieganie ujawnieniu informacji poufnych,
zagwarantowanie powagi i bezstronności władzy sądowej.
Slide 62
Wolność słowa jako fundamentalny element systemu
demokracji liberalnej
Ewentualne ograniczenia muszą:
a) spełniać określone wymogi formalne zawarte
w ustawie,
b) ich wprowadzenie musi być niezbędne
c) w demokratycznym społeczeństwie dla
ochrony powyższych dóbr***.
*** Tzw. test trójelementowy.
Slide 63
KONIEC
Dziękuję za uwagę