ULUSLARARASI STANDARTLAŞTIRMA ÇALIŞLARINDA GELİŞMELER

Dr. Necla İLTER KÜÇÜKÇOLAK (21/11/2012)

Uluslararası Standartlar

AYNA Komitesi Çalışma Grubu Toplantısı-21/11/2012 2

Menkul Kıymetlerin Numaralandırılması ve Uluslararası Standartlara İlişkin Çalışmaları

• •

WG-1

ISO TC68/SC4

–

Menkul kıymetler ve finansal enstrümanlar ile ilgili uluslararası standartların oluşturulmasından ve geliştirilmesinden sorumlu komite Komite altındaki çalışma grupları: Numaralandırma (ISIN)

ISO TC68 (Finansal Hizmetler)

WG-6 WG-8 Finansal enstrümanların sınıflandırılması (CFI) Şirketlerin Tanımlanması

SC4 (Menkul Kıymetler ve Finansal Enstrümanlar)

WG-12 Piyasa Tanımlama Kodu (MIC)

ISIN (ISO6166) CFI (ISO10962) MIC (ISO10383)

WG-14 Finansal Enstrümanların Kısa Adları ve Kısaltmalar

ANNA (RA-TESCİL KURULU) AYNA Komitesi Çalışma Grubu Toplantısı-21/11/2012 3

Menkul Kıymetlerin Numaralandırılması ve Uluslararası Standartlar Çalışmaları

• •

ISO TC68/SC4 Komitesi’nde Türk Standartları Enstitüsü adına Türkiye’yi Takasbank temsil etmektedir.

Takasbank, Türkiye Ulusal Piyasa Çalışma Grubu’nun (MTC43 Ayna Komitesi) başkanlığını yürütmektedir.

1. TÜRKIYE BANKALAR BİRLİĞİ 2. TSE 3. CITIBANK A.Ş. 4. FORTISBANK A.Ş. 5. HSBC BANK A.Ş. 6. İŞ YATIRIM MENKUL DEĞERLER A.Ş.

7. JP MORGAN CHASE BANK 8. MERKEZİ KAYIT KURULUŞU A.Ş.

ÜYELER

9. ING BANK 10. T.İŞ BANKASI A.Ş. 11. T.C. MERKEZ BANKASI A.Ş. 12. TEB 13. TSKB A.Ş. 14. TSPAKB 15. YAPI VE KREDİ BANKASI A.Ş.

16. DEUTSCHE SECURITIES AYNA Komitesi Çalışma Grubu Toplantısı-21/11/2012 4

• • • •

ANNA

ISO’nun ISIN,CFI ve MIC kodları için Tescil Otoritesi (Registration Authority) görevini yürütmektedir.

• • İmzalanan yeni anlaşma ile verilen hizmetlerde alınan ücretlerin maliyeti karşılama amaçlı olması ve tahsis edilen kodların eşsiz olması konusu değerlendirilmiştir.

ANNA, altında hizmet veren tüm NNA’lerin hizmetlerinden bizzat sorumludur.

ANNA’nın tedarik ettiği veriler piyasa tarafından yararlanabilir, okunabilir formatta ve açık bir kaynaktan sağlanmalıdır.

• ANNA’ ya tam üye NNA sayısı 82’dir.

ANNA’ ya sınırlı üye olan kurum sayısı 29’ dur.

118 ülkede ISIN/CFI kodları kullanılmaktadır.

Faaliyet Alanına Göre Üyeler (2012/06) Takas ve Saklama Kuruluşları Borsalar Düzenleyici Kuruluşlar Merkez Bankaları Veri Sağlayıcılar Toplam

48 23 4 4 3

82

AYNA Komitesi Çalışma Grubu Toplantısı-21/11/2012 5

• • •

ANNA SERVICE BUREAU (ASB)

ANNA’nın, Standard & Poor’s ve Telekurs ile ortaklaşa kurduğu hizmet bürosu ISIN’ların dünya genelinde internet ortamında toplanması ve sunulmasından sorumlu Takasbank ASB yönetiminde – ASB Teknik Komite Üyeliği (06/2012 yılı ANNA Olağan Genel Kurulu’nda alınan kararla ASB Yönetim Kurulu ASB Teknik Komite’ye dönüştürülmüştür)

30.06.2012 itibariyle Dünya* genelinde ISIN ve CFI kodları tahsis rakamları ISIN

16,96 milyon 6,57 milyon aktif

CFI

14,39 milyon 5,89 milyon aktif *

Türkiye’deki aktif ISIN ve CFI’lar (2012/11)

Aktif TR ISINs 3336 CFIs 3356

AYNA Komitesi Çalışma Grubu Toplantısı-21/11/2012 6

Standartlar

• • • • • • •

ISIN (International Security Identification Number)–ISO6166 Country Codes-(ISO 3166) CFI (Classification of Financial Instruments) – ISO-10962 MIC (Market Identification Code)-ISO-10383 BIC (Bank Identifier Code)-ISO-9362 IBAN (International Bank Account Number)-ISO-13616 LEI (Legal Entity Identifier)–Draft ISO-17442

AYNA Komitesi Çalışma Grubu Toplantısı-21/11/2012 7

• •

ISIN KODU - I (ISO 6166)

ISIN : 1980’li yıllardan itibaren uluslararası düzeyde artan sermaye piyasası işlemleri menkul kıymetlerin sadece ilgili menkul kıymete has bir kod ile tanımlanması ihtiyacını doğurmuştur. 1989 yılında G-30 ülkelerinin ISIN kodu kullanımını benimsemeleri sonucu ise kodun yaygınlığı artmıştır.

12 haneden oluşan bu kod 3 kısımdan oluşur: 1- İlk 2 hane ülke kodu (Ülke kodu-ISO 3166) 2- Genellikle 9 haneden oluşan alfa- nümerik kısım 3- Kontrol Hanesi AYNA Komitesi Çalışma Grubu Toplantısı-21/11/2012 8

ISIN - II (ISO 6166) Standardında Yer Alan Revizyonlar- I

• • • • • • Standartta Tecil Otoritesi (ANNA) ismi yer almayacak bunun yerine ISO Online adresi yer alacaktır.

Komiteler, Tescil Otoritesi hizmetlerine katılamaz/dahil olamaz.

Tescil Otoriteleri tarafından verilebilecek hizmetler (numaralandırma, sınıflandırma vs.) standartta listelenecektir.

Tescil Otoritesi seçimi ve onaylanmasına ilişkin süreçlere standartta yer verilmeyecektir.

Tescil Otoritelerinin sorumluluklarının bir kısmını veya tümünü paylaştığı ya da delege ettiği NNA’lere ilişkin veriler yer almayacaktır.

Standart yalnızca doğrudan Tescil Otoritesi fonksiyonlarına ilişkin hususları içerecektir.

AYNA Komitesi Çalışma Grubu Toplantısı-21/11/2012 9

•

ISIN - IV TR ISIN Tahsis Sistematiği

Türk menkul kıymetleri için 3 adet ISIN Kodu Tahsis Sistematiği mevcuttur.

1) DIBS ISIN Kodu Tahsis Sistematiği 2) Özel Sektör Borçlanma Menkul Kıymetleri ISIN Kodu Tahsis Sistematiği.

3) Hisse Senedi ve Diğer Menkul Kıymetler ISIN Kodu Tahsis Sistematiği.

AYNA Komitesi Çalışma Grubu Toplantısı-21/11/2012 10

T T T T T

T

T T R R R

R

R R R R T B B T T

T

T T

ISIN - V DİBS Kodu Tahsis Sistematiği

3 3 3 3 3

3

3 3 1 1 1 1 1

1

1 1 1 1 1 1 1

1

1 1 2 2 2 2 2

2

2 2 1 1 1 1 1

1

1 1 5 5 5 5 5

5

5 5 C T F

T

A K F P 1 1 1 1 1

1

1 1 2 3 1 4 4

6

6 5 Kontrol Hanesi ISO 3166 Ülke Kodu Menkul Kıymet Türü T : Devlet Tahvili B: Hazine Bonosu G : GOS D: Kira Sertifikası Gün,ay,yıl (GGAAYY) şeklinde itfa tarihini ifade etmektedir.

İhraç para birimi ve kıymetin detayını içerir.

A,P: Anapara C,K: Kupon T,F : Tüm Menkul Kıymet İhraç sırasını gösteren hanedir.İtfa tarhi aynı güne denk gelen ihraçlarda öncelik sırasına göre sıralanır.

AYNA Komitesi Çalışma Grubu Toplantısı-21/11/2012 11

ISIN - VI ÖSB Araçları Menkul K. ISIN Kodu Tahsis Sistematiği T

T T T

R

R R R

S

S Q F

T

T A Y

I

I K K

S

S Y B

B

B B K

3

3 5 A

1

1 1 1

3

3 3 2

1

2 2 1

7

5 6 5 ISO 3166 Ülke Kodu Menkul Kıymet Türü S : ÖST Q : Banka Bonosu F : Finansman Bonosu P : Diğer ÖS Menkul K.

Q: Banka Bonosu D : Kira Sertifikası İhraççı Kodu Takasbank tarafından tahsis edilen 4 haneli koddur.

İlk hane itfa ayı, kalan 2 hane itfa yılını göstermektedir.

İhraç sırasını gösteren hanedir.İtfa tarhi aynı güne denk gelen ihraçlarda öncelik sırasına göre sıralanır.

Kontrol Hanesi AYNA Komitesi Çalışma Grubu Toplantısı-21/11/2012 12

T

T T T R R R

R ISIN - VII Hisse Senedi ve Diğer Menkul Kıymet E A Kod Tahsis Sistematiği K B K 0 0 0 1

Y W R T I L I S B S M T B D V 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 1 1

9

1 8 7 ISO 3166 Ülke Kodu Menkul Kıymet Türü A: Endeks C : Sertifikalar E : Hisse Senedi O: Opsiyonlar V: Futures W: Varant Y: Yatırım Fonu İhraççı Kodu Takasbank tarafından tahsis edilen 4 haneli koddur.

İhraç sırasını gösteren hanedir. Öncelik sırasına göre sıralanır.

Kontrol Hanesi AYNA Komitesi Çalışma Grubu Toplantısı-21/11/2012 13

ISIN - VIII

• •

Genel Kodlama Sistematiği Tercihleri

MENKUL KIYMET KATEGORİSİ

Konuşmayan kod         

Konuşan kod

 TR Y TISB 0001 1 AT0000856323 DE0009781989 CH0002789250 LU0047987325 IE0000597124 GB0000799923 FR0000284689 BE0948469037 XD018850570

A B C D E F I J G H T U V W X Y Z P Q R S K L M N O

ENDEKSLER HAZİNE BONOSU SERTİFİKALAR KİRA SERTİFİKASI(SUKUK) HİSSE SENEDİ ( Hamiline, Nama, Kurucu, OYHS, Katılma İntifa Senedi, HS Makbuzu ) FİNANSMAN BONOSU GOS ve KOİ tarafından ihraç edilen borçlanma araçları HALKA ARZ FAİZLER (İnterbank Faizi , M.B. Faizi vs..) KIYMETLİ MADENLER TL İhraçları TCMB İHRAÇLARI (Likidite Senedi vs...) GAYRİMENKUL SERTİFİKASI OPSİYONLAR DİĞER ÖZEL SEKTÖR M.K. ( K/Z Ortaklığı Belgesi, VDMK, VTMK, Banka Gar. Bono) BANKA BONOSU RÜÇHAN HAKKI (Hisse Senedi) ÖZEL SEKTÖR TAHVİLİ DEVLET TAHVİLİ MAKBUZ FUTURES (Futures Enstrümanlar ve Diğer Vadeli Enstrümanlar) VARANTLAR VE DİĞER HAKLAR DİĞER MENKUL KIYMETLER ( Rüçhan Haklı Tahvil, Kar İşt. Tahvil, HS ile Değiş.Tahvil ) YATIRIM FONU KATILMA BELGELERİ (Borsa Y.F., Men. Kıy. Y.F., Emeklilik Y.F.) DİĞER FİNANSAL ENSTRÜMANLAR AYNA Komitesi Çalışma Grubu Toplantısı-21/11/2012 14

CFI KODU - I

• •

Finansal Enstrümanların Sınıflandırılması için tahsis edilen koddur. Kod 6 adet harften oluşur:

1- İlk harf menkul kıymet kategorisini gösterir.

2- İkinci harf grubunu gösterir.

3- Kalan harflerde kıymete özgü nitelikleri gösterir. AYNA Komitesi Çalışma Grubu Toplantısı-21/11/2012 15

E,D,R,O,F,S,T,M S

CFI Kodu - II Tahsis Sistematiği

V U F B E : HİSSE SENEDİ S : ADİ HİSSE V : HER HİSSE İÇİN BİR OY HAKKI U: DEVİR KISITI YOKTUR. B: HAMİLİNE F : TAMAMI ÖDENMİŞ

D : Borçlanma Araçları S : Yapılandırılmış Ürünler / Hibrit R : Haklar T : Gösterge Enstrümanlar O : Opsiyon M : Diğerleri F : Vadeli İşlemler AYNA Komitesi Çalışma Grubu Toplantısı-21/11/2012 16

MICs

•

ISO 10383 Exchange/Market Identifier Code

• SWIFT tarafından tahsis edilmektedir.

COUNTRY CC MIC TURKEY

TR

XIAB TURKEY

TR

XIST TURKEY

TR

XTUR INSTITUTION DESCRIPTION ISTANBUL GOLD EXCHANGE ISTANBUL STOCK EXCHANGE ACR

IAB ISE

CITY

ISTANBUL ISTANBUL

TURKISH DERIVATIVES EXCHANGE

TURKDEX IZMIR

WEBSITE

www.iab.gov.tr

www.ise.org

www.turkdex.org.tr

Date STATUS

June 2006 June 2005 Active Active November 2006 Active AYNA Komitesi Çalışma Grubu Toplantısı-21/11/2012 17

• • •

LEI KODU - I (ISO 17442)

LEI : Uluslararası finansal işlemlerde yer alan tüm tarafların tanımlanması için oluşturulacak şu an taslak halinde olan global bir koddur. Sistemik riskin anlanması ve izlenmesi için kilit bir rol oynayacaktır. 20 haneden oluşacak olan bu kod :

1- İlk 18 hane alfa-nümerik olacak.

2- Son 2 hanede kontrol hanesi olacaktır.

AYNA Komitesi Çalışma Grubu Toplantısı-21/11/2012 18

• • • • • •

LEI KODU - II (ISO 17442)

G-20 tarafından Finansal İstikrar Kurulu (FSB) LEI oluşturulması ve denetimi konusunda yetkilendirilmiştir.

DTCC, SWIFT ve AVOX Ltd. LEI hizmetinde veri toplama, LEI tahsisi ve veri kalitesinden sorumlu baş aktörler olacaktır.

LEI standardında Tescil Otoritesi (RA) olarak SWIFT yetkilendirilmiştir.

ANNA 82 üyesi ile birlikte hizmet verdiği 118 ülkede LEI kodlarının ihraççılar ve ilgili taraflar için kaydı, geçerliliği, saklama ve yönetimi konularında hizmet verecektir.

LEI kodunun Mart 2013 itibariyle faaliyete geçmesi planlanmaktadır.

Özellikle türev ürünlerin takasının takas kurumları tarafından yapılmasına ilişkin düzenlemeler ile birlikte düzenleyici ve denetleyici otoritelerin riskli ürünleri portföylerinde tutan finansal kuruluşları bu ürünlerden ne kadar riske maruz kaldıklarının tespiti konusunda çok büyük fayda sağlaması planlanmaktadır.

AYNA Komitesi Çalışma Grubu Toplantısı-21/11/2012 19

• •

LEI KODU - III Türkiye’de İçin LEI Yapısı

•

MERSIS

Yeni Türk Ticaret Kanunu ile devreye giren bilişim uygulamaları kapsamında Gümrük ve Ticaret Bakanlığı tarafından oluşturulan Merkezi Sicil Kayıt Sistemi (MERSİS) Projesi 1 Ocak 2013 tarihinde tüm Türkiye'de uygulamaya geçecek olup, ticaret sicil işlemlerinin elektronik ortamda gerçekleştirileceği MERSİS ile manuel olarak tutulan ticaret sicil bilgileri merkezi bir veri tabanına taşınacaktır. – Önceki adı Merkezi Tüzel Kişilik Bilgi Sistemi olan sistem, bu ismin projenin kapsamını tam olarak karşılamaması sebebiyle Merkezi Sicil Kayıt Sistemi olarak değiştirilmiştir.

• •

MERSIS

– Şahıs şirketleri için TC kimlik nosunu içeren, tüzel kişilerde vergi kimlik nosunu içeren 16

naneli bir numaradır.

– Örnek MERSIS: 1234567891234567

LEI Kodu

– ISO standardı ’’ISO 17442:2012’’ dir. 20 haneden oluşacak olan bu kodun ilk 18 hane alfa-nümerik, son 2 hanede kontrol hanesi olacaktır.

– Bu projede ticaret sicil kapsamındaki bütün işletmeler tekil, anahtar, benzersiz bir numarayla takip edilecektir.

Örnek LEI kod çalışması:

TRLEI 9999999999999 01 (13 hanesi TC Kimlik/Vergi no içerecek şekilde)

Sözkonusu kod uluslararası LEI standardına uyumlu olyıp, uyarlama ve Türk LEI’ların uluslararası veri tabanında paylaşılması gerekmektedir.

TR 1 2 3 4 5 6 7 8 9 1 2 3 4 5 6 7 0 1 (16 hanesi MERSİS tarafından üretilen 16 haneli kod)

AYNA Komitesi Çalışma Grubu Toplantısı-21/11/2012 20

Takasbank Numaralandırma Hizmetleri

AYNA Komitesi Çalışma Grubu Toplantısı-21/11/2012 21

•

Takasbank Uluslararası Numaralandırma Hizmetleri

Takasbank, SPK tarafından Türkiye’de ihraç edilen menkul kıymet ve diğer finansal araçlara ISIN (ISO 6166) ve CFI (ISO 10962) kodu tahsis etmek üzere görevlendirilmiş ulusal numaralandırma kuruluşudur.

• Takasbank, TSE adına Türkiye’yi temsilen ISO TC68/SC4 çalışmalarına katılmaktadır.

• Takasbank aynı zamanda, ISO TC68/SC 4 komitesi tarafından yürütülen menkul kıymet ve diğer finansal araçlara ilişkin standartları izlemek, standartların geliştirilmesine katkıda bulunmak ve ülkemizde de bu standartların uygulanmasını sağlamak amacıyla kurulan Türkiye Ulusal Piyasa Çalışma Grubu’nun (MTC43 Ayna Komitesi-Türkiye) başkanlığını yürütmektedir. • Takasbank, ANNA-Ulusal Numaralandırma Kuruluşları Birliği’nin üyesidir.

• Takasbank, 2001 yılında tüm dünyada tahsis edilen ISIN ve CFI kodlarının konsolide edildiği ASB-ANNA Service Bureau elektronik platformunun aktif kullanıcısı ve ASB Teknik Komite üyesidir.

AYNA Komitesi Çalışma Grubu Toplantısı-21/11/2012 22

ISIN KULLANIMI

• • • • İhraççı öncelikle yapacağı ihraç ile ilgili SPK kurul kaydına alınmalıdır.

Takasbank’a başvuru sürecinde ihraç yapılacak menkul kıymet ile ilgili doldurulması gereken dökümanlar ihraççıya gönderilir. Menkul kıymet türüne göre halka arz sirküleri,ana sözleşme ve ihraç ile ilgili bir dilekçe ile Takasbank’a başvurulur.

Yapılacak ödeme sonrasında ISIN kodu tahsisi yapılır ve ihraççıya ile ilgili kuruluşlara iletilir.

AYNA Komitesi Çalışma Grubu Toplantısı-21/11/2012 23

Takasbank ISIN Tahsisleri

250 200 150 100 • • 50 0

Menkul Kıymet Türü Hisse Senedi Devlet Tahvili ve Hazine Bonosu Yatırım Fonu Emeklilik Yatırım Fonu Borsa Yatırım Fonu VOBAŞ Sözleşmesi 2008

67 104 38 9 1 54

Özel Sektör Tahvilleri Finansman Bonosu

3 1

Banka Bonosu

2008 2009 2010 2011 Türkiye’de son yıllarda finansal araç çeşitliliğinin giderek artması ve sermaye piyasalarının artan performansıyla tahsis edilen ISIN sayısı 3 katına çıkmıştır.

Türev araçlara yönelik piyasaların gelişimi paralelinde ISIN ihraç tahsisi daha hızla artacaktır.

Varant Endeks VDMK VTMK Toplam 277

AYNA Komitesi Çalışma Grubu Toplantısı-21/11/2012 -

350

10 2 77 6 1

2009

52

2010

117 135 213 48 135 19 7 142 2 64 -

783

2 75 23 3

2011

205 134 160 21 140 20 1 7 5

803

1 85 23 1

2012/10

164 100 86 14 2 66 69 14 144 92 2 40 2

795

24

TEŞEKKÜRLER

Takasbank Şişli Merkez Mahallesi Merkez Caddesi No:6 34381 Şişli İstanbul +90 212 315 25 25 [email protected]

AYNA Komitesi Çalışma Grubu Toplantısı-21/11/2012 25