Transcript Asgari Gelir Desteği Modeli

SOSYAL YARDIMLARDA DÖNÜŞÜM ARACI
OLARAK “ASGARİ GELİR DESTEĞİ” MODELİ
A. Fatih ORTAKAYA
Aile ve Sosyal Politikalar Uzmanı
Sosyal Yardımlar Genel Müdürlüğü
1
SUNUMUN MANTIKSAL ÇERÇEVESİ
Sunum kapsamında:
•
•
•
Sosyal yardımlar alanında dönüşüm ihtiyacı ve dönüşüm aracı olarak
Asgari Gelir Desteği (Hak temelli sosyal yardım),
Asgari Gelir Desteğinin ülkemizde uygulanabilirliği,
Asgari Gelir Desteği uygulamasının mali boyutu,
2
DÖNÜŞÜM ÇALIŞMALARI

•
•
•

•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•

Dünyadaki başarılı yoksullukla mücadele çalışmaları yerinde incelenmiştir:
Avusturya
İspanya
İrlanda
Uluslar arası konferanslara ve çalıştaylara katılım sağlanmıştır:
Belçika (Avrupa Birliği toplantıları)
Fransa (OECD Sosyal Komite)
Finlandiya
Malta
Suudi Arabistan
Makedonya
Bosna-Hersek
İsveç
Almanya
İngiltere
ABD
İstanbul’da Uluslar arası Yoksullukla Mücadele Stratejileri Sempozyumu
düzenlenmiştir.
3
SOSYAL YARDIM ALANINDA
DÖNÜŞÜM İHTİYACI-I
Sosyal Yardım alanında dönüşüm ihtiyacını ortaya çıkaran hususlar şunlardır:
•
•
•
•
•
Ülkemizde sosyal yardımlar farklı kurumlarca (SYGM, SGK, ÇHGM, VGM) farklı
kıstaslara göre yapılmakta ve bu durum parçalanmış bir yapı arz etmektedir.
Birçok kurum tarafından sosyal yardım yapılmasına ve önemli miktarda bir kamu
kaynağı aktarılmasına rağmen kamuoyunun algısı bu alanda yeterli çalışma
yapılmadığı yolundadır.
Sosyal yardımlar “hak temelinde” tanımlanmadığı için düzenli olarak yapılmamakta
ve bu nedenle yardım alan aileler geleceğe güvenle bakamamaktadır.
Sosyal yardımların verilmesine esas teşkil eden “muhtaçlık tespiti” objektif ölçütler
olmaksızın yapılmakta ve bu durum aynı özelliklere sahip kişilerin bir kısmının yardım
alamamasına neden olmaktadır.
Sosyal yardımlar hukuken “şarta bağlı olarak” tanımlanamadığı için “karşılıksız”
verilmekte ve bu durum istihdam piyasasını tehdit etmektedir.
4
SOSYAL YARDIM ALANINDA
DÖNÜŞÜM İHTİYACI-II
•
•
•
•
•
Sosyal yardımlar için bir üst sınır belirlenmediği için “asgari ücretin üzerinde” yardımlar
verilebilmekte ve bu durum “kayıtdışı istihdamı” teşvik etmektedir.
Sosyal yardım miktarı son 8 yılda 10 kattan fazla artırılmasına rağmen parasal yoksulluk
giderilememiştir.
Ülkemizde yürütülen sosyal yardım faaliyetlerinin “hane bazında” tutulacak “ortak veri
tabanında” izlenmesi, bahsi geçen veri tabanına bilgi giriş zorunluluğunun getirilmesi ve
bu yolla mükerrer yardımların engellenerek kamu kaynaklarının etkin kullanılması
gerekmektedir.
Sosyal yardımlara yeni bir bakış açısı ile yaklaşılarak “paradigma değişimine” gidilmesi
ve kamuoyunu meşgul eden yanlış bilgilendirmelerin engellenmesi gerekmektedir.
Sosyal yardımlar ekonomik ve sosyal gelişmeyi destekler bir yapıya kavuşturulmalı ve
ülkemizde sağlanan ekonomik refah artışından yoksul kesimlerin daha fazla pay alması
sağlanmalıdır.
5
www.sydgm.gov.tr
SOSYAL HARCAMALAR
GSYİH ORANI
(%)
AKTARILAN KAYNAK
(MİLYON TL)
15,162
1,37
1.4
16,000
1.2
14,000
12,000
1
10,000
0.8
8,000
6,000
4,000
0.5
0.6
1,376
0.4
0.2
2,000
0
0
2002
2010
2002
2010
6
www.sydgm.gov.tr
YOKSULLUK ORANLARI
GIDA YOKSULLUĞU
(%)
GIDA VE GIDA DIŞI YOKSULLUK
(%)
26.96
1.35
0.48
1
20
10
0.5
0
0
2002
2002
2009
2,15 DOLAR ALTINDA YAŞAYAN (%)
4
18.08
30
1.5
4,3 DOLAR ALTINDA YAŞAYAN (%)
30.3
3.04
3
2
0.21
1
0
2002
2009
2010
35
30
25
20
15
10
5
0
3.66
2002
2010
7
SOSYAL YARDIM VEREN KURULUŞLARIN
2010 ve 2011 YILLARI SOSYAL YARDIM HARCAMALARI
KURUM
SYGM
TKİ
TTK
SGK
ÖZÜRLÜ VE YAŞLI HİZMETLERİ GENEL
MÜDÜRLÜĞÜ
ÇOCUK HİZMETLERİ GENEL
MÜDÜRLÜĞÜ
KYK
VGM
SAĞLIK BAKANLIĞI
MEB
BELEDİYELER
TOPLAM SOSYAL YARDIM
SOSYAL HİZMET
SOSYAL YARDIM VE SOSYAL HİZMET
GSYİH(*)
TOPLAM SOSYAL YARDIM/GSYİH (Yüzde)
TOPLAM/GSYİH (Yüzde)
2010
2011
Gider (Bin
Kişi
Gider (Bin
Kişi Sayısı
TL)
Sayısı
TL)
2.416.963 2.032.537,00
2.622.412,73
557.798
681.554
20.650
16.230
1.363.670
2.562.228 1.337.989
2.795.434
279.580
35.298
236.605
86.162
9.498.246
211.991
1.567.245
347.756
2.214.805
94.805
42.754
140.738
441.625 304.112
788.706
39.446
92.350
36.649
4.951.215 8.928.943
5.164.328
188.637 234.188
266.187
433.734
433.734
12.889.920
15.160.777
2.272.160
2.563.773
15.162.080
17.724.550
1.103.750.000
1.281.450.000
1,17
1,18
1,37
1,38
8
DÜNYADA SOSYAL YARDIM HARCAMALARI (2009)
9
AVRUPA BİRLİĞİ’NDE YOKSULLUK RİSKİ
(Laeken Göstergeleri)
10
ASGARİ GELİR DESTEĞİ
•
Sosyal yardımlar alanında topyekun bir anlayış değişikliğine
geçilebilmesi için Avrupa Birliği ülkelerinde ve OECD ülkelerinde
uygulanan “Asgari Gelir Desteği”nin uygun bir araç olacağı
değerlendirilmektedir.
•
Asgari Gelir Desteği, geliri ve yaşam düzeyi önceden belirlenmiş
bir düzeyin altındaki bütün vatandaşlara, kamu kaynaklarından
düzenli olarak yapılan ve zaman zaman toplum yararına çalışma
veya bir eğitim programına devam etme şartına bağlı olarak
verilebilen ve amacı yoksul vatandaşları toplumca kabul edilebilir
asgari bir yaşam düzeyinin üzerine çıkarmayı ve kişilerin reel
gelirini
yükseltmeyi
sağlamak
olan
düzenli
nakit
transferleridir.
11
ASGARİ GELİR DESTEĞİNİN ÖZELLİKLERİ
•Normatif bir gelir düzeyi belirlenerek o eşik değer üzerinden hesaplanır.
•Sosyal yardımların hak temelinde ele alınmasını gerektirir.
•Bir hane için sabit bir değer olarak hesaplanabileceği gibi; hanede yaşayan kişi sayısına göre
artırarak da hesaplanabilir.
•Farklı ülke örneklerinde GSYİH’ının %0.5’i ile %2’sini geçmeyecek şekilde tespit edildiği
görülmektedir. Yine farklı ülke örneklerinde nüfusun %5’ile %20’sini kapsadığı görülmektedir.
•Refah devleti uygulamaları içinde marjinal kalan asgari gelir desteği uygulamaları tam istihdamdan
uzaklaşma, esnek istihdam modelinin yaygınlaşması ve geleneksel aile yapısında meydana gelen
bozulmalar nedeniyle tekrardan tüm dünyada (özellikle AB’de) yeniden yoksullukla mücadele ve
sosyal dışlanma ile mücadelede önemli bir araç haline gelmiştir.
•Asgari gelir desteğinin miktarı ve kime verileceği ya ciddi araştırmalar (ihtiyaç tespiti) ile tespit
ediliyor ya da gelire göre veriliyor.
•Genellikle resmi açlık sınırı ile yoksulluk sınırı arasında bir değer olarak kabul edilir.
•Nakit desteği kamu yararına çalışma, iş arama, sağlık kontrolünden geçme, mesleki eğitim veya
temel eğitim alma gibi şartlara bağlanabilir.
•Yoksulluk durumu devam ettiği müddetçe verilmeye devam edilir. Şarta bağlı olması durumunda
ise birey şartı yerine getirmediği takdirde kesilebilir.
•Söz konusu destekten yararlanmak için genellikle yaş şartı getirilir. 18,25,30 gibi…
•Yaş gruplarına göre miktarı farklılaştırılarak; özellikle gençlerin iş arama çabalarının olumsuz
etkilenmemesi sağlanır.
•Cinsiyet, özür durumu, yerleşim yerine göre miktarı farklılaştırılarak teşvik unsuru (güdüleyici,
tetikleyici) olarak kullanılabilir.
•Genellikle uygulandığı tüm ülkelerde, belirli bir süre ikamet etme koşulu bulunmaktadır
12
ASGARİ GELİR DESTEĞİ
ÜLKEMİZDE UYGULANABİLİR Mİ?
Önceden belirlenen şartların yerine getirilmesi kaydıyla yoksulluk durumu devam ettiği
sürece muhtaç kişilere düzenli olarak nakdi ödeme yapılması hususu tartışmaya
açıldığında bazı argümanlar öne sürülmektedir. Bunlar:
Ülke nüfusumuz çok fazla, yoksul sayısı da aynı oranda fazla bu nedenle program
yürütülemez!
 Kaynak yetmez,
 Kişiler (haneler) takip edilemez.
2. Kişiler “yardıma bağımlı” hale gelir ve çalışmak istemezler!
3. Programdan faydalanacak kişilerin “yoksulluğu” tespit edilemez!
1.
13
UYGULANAMAZ DENİLENLER
2003 yılından bu yana sosyal yardım alanında radikal gelişmeler sağlanmış ve ülkemizde
uygulanamayacağı düşünülen bir çok program başarıyla hayata geçirilmiştir. Bu somut
programlar:
•14 milyon öğrenciye ücretsiz ders kitabı verilmesi,
•2,2 milyon çocuk için annelere düzenli nakit desteği verilmesi,
•Eşi Vefat Eden Kadınlara Düzenli Nakdi Yardım verilmesi,
•TOKİ ile işbirliği içinde yoksul hanelerin en temel gereksinimlerinden biri olan barınma
ihtiyaçlarının karşılanması için 20 yıl boyunca 100 TL taksit ödeyerek sahip olunabilen
“sosyal konutların” yapımına başlanması,
•Taşımalı eğitimde 598 bin öğrencinin öğle yemeği giderlerinin karşılanması,
•41 bin özürlü öğrencinin okullarına ücretsiz taşınması,
•Sosyal Yardım Bilgi Sistemi (SOYBİS) nin hayata geçirilmesi,
•Alo Sosyal Yardım Hattı (144)nın hayata geçirilmesi,
•2 milyonu aşkın haneye her yıl düzenli olarak yakacak yardımı yapılmaya başlanması,
•Sosyal yardım alanında merkezi veritabanı (Yoksulluk Envanteri) oluşturularak 4,4
milyon hanede yaşayan 18,3 milyon kişinin bütün sosyo-ekonomik verilerinin
kaydedilmesi,
•11,5 Milyon kişinin gelir testinin yapılarak Genel Sağlık Sigortasına geçilmesi
Sağlanan bu gelişmeler çerçevesinde Asgari Gelir Desteği ülkemiz için hayal değildir.
14
ASGARİ GELİR DESTEĞİ
ÜLKEMİZDE UYGULANABİLİR
Asgari Gelir Desteği Programının başarılı bir şekilde hayata geçirilmesi için olmazsa
olamaz nitelikte altı gereklilik bulunmaktadır:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Ülke şartlarına uygun bir hedefleme (yoksulu tespit etme) mekanizması,
Hane bazlı kayıt tutan ve TC Kimlik Numarası bazında işleyen bir veri tabanı,
Yeterli finansman kaynakları,
Sosyal yardım-istihdam ilişkisinin kurulması,
Düzenli ödemeleri gerçekleştirecek etkin bankacılık sistemi,
Hukuki alt yapıdır (Sosyal Yardım Temel Kanunu).
15
1. HEDEFLEME
(YOKSULU TESPİT ETME) MEKANİZMASI
•
•
•
•
•
•
•
AGD Programlarının uygulanabilmesi için ilk şart yoksul kişinin objektif kriterlere göre
tespit edilmesini sağlayacak bir mekanizma oluşturmaktır.
Hedefleme mekanizması oluşturulurken ülkelerin sosyo-ekonomik durumlarına göre
kişilerin geliri, harcamaları, serveti, sahip olduğu hane kolaylıkları vb. dikkate alınır.
Hedefleme mekanizması oluşturulurken kır-kent ayrımı ile bölgesel farklılıklar dikkate
alınmalıdır.
SYGM-TÜBİTAK işbirliğinde geliştirilen Puanlama Projesinde son aşamaya gelinmiştir.
Puanlama Projesinde tüm bu kriterler dikkate alınmaktadır.
SOYBİS ile kişilerin gelir, varlık ve sağlık güvencesi verileri çekilebilmektedir.
Tüm ülkeye yayılmış SYD Vakıfları ve 24 yıllık tecrübe ile sosyal inceleme
yapılabilmektedir.
Yeni alınacak 3.400 Sosyal Yardım ve İnceleme Görevlisi ile daha profesyonel sosyal
inceleme yapılabilecektir.
SYGM tarafından SOYBİS, Bütünleşik, Puanlama Formülü ve Sosyal İnceleme
araçları kullanılarak başvuru sahibinin yoksulluğu tespit edilebilir ve durumundaki
değişiklikler periyodik olarak izlenebilir.
16
2. SOSYAL YARDIM VERİ TABANI
•
•
•
•
•
AGD Programlarının başarılı şekilde uygulanabilmesi için sağlıklı bir veri tabanı
oluşturulması gerekmektedir.
Söz konusu veri tabanının hane bazında tutulması ve TC Kimlik Numarası gibi ayırt edici
bir numara ile kayıt işleminin yapılması gerekmektedir.
Böylelikle kişilerin takip edilmesi sağlanarak birden fazla yardım alınması, sistemin
suiistimal edilmesi engellenmektedir.
Hane bazlı yaklaşım ile birlikte haneye giren toplam gelir görülmekte, söz konusu haneye
yapılan gelir toplamı izlenerek hane refahına olan etkisi azami kılınmaktadır.
Bütünleşik Sosyal Yardım Hizmetleri Projesi kapsamında oluşturulan veritabanında ise 4,4
milyon hane, bu hanelerde yaşayan toplam 18,3 milyon kişinin bütün sosyo-ekonomik
verilerinin kaydı bulunmaktadır.
SYGM, muhtaç kişileri hane bazlı olarak kaydedecek veri tabanı alt yapısını
oluşturmuştur. 15 Bin kullanıcıya hizmet sunabilecek donanım alımı yapılarak
uygulamaya açılmıştır.
17
3. YETERLİ FİNANSMAN KAYNAKLARI
•
•
•
•
•
•
•
AGD Programlarının en önemli bileşenlerinden biri de “yardım miktarının belirlenmesi” ve
“güçlü bir finansman modeli” ortaya koyulmasıdır.
AGD Programlarında yardım miktarı “siyasi-idari tasarruf” olarak genellikle “resmi açlık
sınırının üstünde” ancak “yoksulluk sınırının altında ” bir değer olarak belirlenir.
TÜİK’in 2009 yılı istatistiklerine göre bir kişi için açlık sınırı 127 TL; yoksulluk sınırı 365 TL’dir.
TÜİK’in 2010 yılı istatistiklerine göre günlük 4.3 Doların altında bir gelirle yaşayan toplam kişi
sayısı yaklaşık 2,7 milyondur.
Asgari Gelir Desteğinin uygulandığı bir Aile Yardımı oluşturulması durumunda:
“Hanede yaşayan kişilerin yoksulluk durumuna düşmesi ve gıda, giyim gibi zaruri
ihtiyaçlarını karşılayamaması durumunda nakdi Aile Yardımı yapılır. Bu maddede
sayılan haneye 4857 sayılı İş Kanununa göre belirlenen aylık net asgari ücretin yüzde
30’u oranında aylık aile yardımı yapılır. Bu oran hanede yaşayan ve çalışamayacak
durumda bulunan bağımlı her kişi için yüzde 10 oranında artırılır. Ancak bir haneye
aylık yapılacak aile yardımı toplamı net asgari ücretin yüzde 70’ini geçemez.”
Asgari ücretin 701,44 TL olduğu ve yoksul hane büyüklüğünün yaklaşık 5 olduğu
düşünülecek olursa; yaklaşık 540 Bin hane AGD’den yararlanacaktır. Ancak
programın kapsamı daha da genişletilir ve AGD’den faydalanması öngörülen hane
sayısı 1 Milyon olarak hesaplandığında
Bu programın maliyeti 491,01 TL X 1.000.000 hane X 12 ay = 5.892.096.000 TL
olacaktır.
18
4. SOSYAL YARDIM-İSTİHDAM
İLİŞKİSİNİN KURULMASI
•
•
•
•
AGD Programlarının kişilerin çalışma “müşevviklerinde” ve iş arama “isteklerinde”
azalmaya neden olmaması için istihdam ile sosyal yardımlar arasındaki ilişkinin kurulması
gerekmektedir.
Programdan yararlanan kişilerin İŞKUR’a kaydının yapılması, eğitim programına katılma
veya kamu yararına çalışma gibi şartlar konulması ve bunların etkin olarak izlenebilmesi
gerekmektedir.
Ekonomik Koordinasyon Kurulu’nun 1 Nisan 2010 tarihli toplantısında sosyal yardım
başvurusu yapan çalışabilecek durumdaki kişilerin İŞKUR’a kaydının yapılması
zorunluluğu getirilmiştir.
İŞKUR-SYGM ve MEB-SYGM arasında elektronik ortamda bilgi alışverişini sağlayacak
web servisi aktif durumdadır. Sosyal yardım alan ve başvuru yapan kişiler SOYBİS ve
Bütünleşik Sosyal Yardım Hizmetleri Bilgi Sistemi üzerinden
İŞKUR veri tabanına
kaydedilmektedir. Nisan 2011- Nisan 2012 arasında 402 bin kişinin kaydı yapılmıştır. İŞKUR
16.388 kişi ile bireysel görüşme yapmış, 5.083 kişi işe yerleştirilmiş, 5.365 kişi kursa
alınmıştır.
SYGM ve ilgili kurumlar arasında bilgi alış verişini sağlayacak mekanizmalar
kurulmuş olup; sosyal yardım programının istihdam piyasasını tehdit etmesi
rahatlıkla önlenebilecektir.
19
5. ETKİN BANKACILIK VE ÖDEME
(DAĞITIM) MEKANİZMASI
•
•
•
•
•
AGD Programlarının uygulanabilmesi için ülke geneline yayılmış etkin bir bankacılık
sistemi olması gerekmektedir.
Söz konusu bankacılık sistemi kullanılarak işlevsel bir ödeme (dağıtım) mekanizması
oluşturulması gerekmektedir.
Ödeme mekanizmasında banka kartı, alışveriş kartı, kartsız ATM işlemleri vs
kullanılabilmelidir.
SYGM Şartlı Eğitim ve Sağlık Yardımları Programında ülke genelinde Ziraat Bankası ve
PTT ile çalışarak yıllardır düzenli ödemeler yapmaktadır.
Tüm yardımları kapsayacak şekilde ödemelerin banka kartı, kartsız ATM işlemleri ve
alışveriş kartları vasıtasıyla yapılabilmesi için Ziraat Bankası, Vakıflar Bankası, PTT ve özel
sektör firmaları ile çalışmalar yapılmıştır.
SYGM, ülkemizde bankacılık sektörünün yaygın teşkilat yapısı ve Şartlı Eğitim ve
Sağlık Yardımları Programından edindiği tecrübe ile etkin bir ödeme (dağıtım) sistemi
kurarak AGD Programını başarılı şekilde uygulayabilir.
20
6. TEMEL KANUN-I
Sosyal Yardımlar Temel Kanunu Taslağı’nın getirdiği yenilikler şunlardır:
1. Sosyal yardımlar “hak olarak” tanımlanmaktadır.
2. Muhtaçlık temelinde verilen yardımlar (SYGM yardımları, 2022, Evde Bakım Aylığı,
Ayni-nakdi yardımlar, ilk ve ortaöğretim Bursları, Muhtaç asker ailelerine yardım vs)
birleştirilerek yeniden tanımlanmakta ve
tek bir kurumun sorumluluğuna
verilmektedir.
3. Asgari Gelir Desteği modeline geçilerek düzenli sosyal yardım ödemeleri
başlatılmaktadır.
4. Yaşlıların evde bakımına yönelik düzenli yardım programı başlatılmaktadır.
5. İhtiyaç sahibi kişi veya hanelerin objektif olarak tespit edilebilmesi için Kurumca
belirlenecek bilimsel ölçütlere göre hazırlanan puanlama formülünün ülke genelinde
kullanılması zorunluluğu getirilmektedir.
6. Sosyal yardımların, çalışabilecek durumda bulunan kişiler veya belirlenecek şartları
yerine getirme olanağından yoksun bulunmayan kişiler için şarta bağlı olarak
verilebilmesine yönelik düzenleme yapılmaktadır.
21
TEMEL KANUN-II
Sosyal yardımların nakdi olarak verilmesi esası getirilmektedir.
Sosyal yardımların istihdam piyasasına olası menfi etkilerini bertaraf etmek
amacıyla, haneye yapılacak olan sosyal yardımlara üst sınır getirilmektedir.
9. Kişilerin muhtaçlığına karar vermede ihtiyaç duyulan mevduat bilgilerinin
bankalardan temin edilmesine yönelik düzenleme yapılmaktadır.
10. Kanun kapsamında yapılacak yardım türleri düzenli, süreli ve geçici yardımlar
olarak gruplandırılmaktadır.
11. Hane yaklaşımına geçilerek, haneye yapılan yardımların tek bir merkezden
(sistemden) takip edilmesine yasal dayanak hazırlanmaktadır.
7.
8.
22
AGD YOKSULLUKLA MÜCADELEDE TEK BAŞINA YETERLİ
“SİHİRLİ” BİR ARAÇ MIDIR?
•
•
•
•
•
AGD Programları yoksullukla mücadelede “gerekli” ancak “yeterli” değildir.
AGD Programları yoksullukla mücadelede tek başına uygulandıklarında kişileri
yoksulluktan kurtarmak bir yana “kronik yoksulluk” yaratma riski taşımaktadırlar.
Kısa vadeli yoksullukla mücadelede etkili ve kolay uygulanabilir bir araç olmakla birlikte;
orta ve uzun vadede kişilerde “az ile yetinme” ve “kendilerini yoksulluktan kurtarma
konusunda irade zafiyeti” ortaya çıkarabilirler.
Bu nedenle Asgari Gelir Desteğinin eğitim, iş kurma, barınma vb. sosyal yardım
programları ile desteklenmesi gerekmektedir.
Ayrıca “şartlılık ilkesi” getirilerek “aktif yurttaşlık” temelinde bahsi geçen program
şekillendirilmelidir.
SYGM tarafından hayata geçirilmesi düşünülen “Hak Temelli Aile Yardımları”
oluşturulacak sistemin temelini teşkil edecek olup; şartlılık ilkesi ve sosyal yardım
programları ile desteklenecektir.
23
2022 ve EVDE BAKIM AYLIĞINDAN
FAYDALANMA KOŞULLARI
Kişi Başına
Hanehalkı Geliri (TL)
423 TL
Evde Bakım Aylığı
(Raporunda Ağır Özürlü)
295 TL
Günlük 4,3 $ ve altı
(Aylık 120 TL)
Genel Sağlık Sigortası
(GSS – G0)
112 TL
2022 Sayılı Kanun
(65 Yaş+ veya %40 + Özürlü)
24
2022 SAYILI KANUN KAPSAMINDA MAAŞ ALAN KİŞİLER İLE EVDE
BAKIM AYLIĞI ALAN KİŞİLERİN ALDIĞI YARDIMLARDAKİ
MÜKERRERLEŞME ORANI
2022 ve Evde Bakım Aylığı
Yaşlı Aylığı (65+) (2022)
Özürlü Aylığı(Özür Oranı %40-%69) (2022)
18 Yaş Altı Özürlü Aylığı (2022)
Bakıma Muhtaç Yaşlı ve Özürlü Aylığı
(özür oranı %70+) (2022)
2022 Toplam
Evde Bakım Aylığı
Kişi Sayısı
758.775
227.300
55.711
190.534
1.232.320
342.143
Aylık Tutarı
Aynı Anda Evde
(TL)
Bakım Aylığı ve
Mükerrerleşme
(Ocak2022 Sayılı Kanuna
Oranı (%)
Haziran
Göre Maaş Alan
2012)
Kişi Sayısı
112,58
225,16
30.270
13,32
225,16
25.107
45,07
337,74
82.337
43,21
40,25
634,65
137.714
342.143
Her Bir Özürlü
İçin Alınabilecek
Aylık Yardım
Miktarı (TL)
859,81
859,85
972,39
• Evde Bakım Aylığı alan toplamda 342.143 kişinin 137.714'ü (%40'ı) aynı zamanda 2022 sayılı Kanun kapsamında özürlü
aylığı almaktadır.
• 2022 sayılı Kanun kapsamında Özürlü aylığı alan 473.545 kişinin 137.714’ü (%29’u) aynı zamanda Evde Bakım Aylığı
kapsamında ödeme almaktadır.
• Özür Durumu %70 ve üzeri olup 2022 sayılı Kanun kapsamında maaş alan 190.534 kişinin 82.337'si (%43'ü) aynı zamanda
evde bakım aylığı kapsamında ödeme almaktadır. Bu şekilde her bir özürlü için alınabilecek aylık ödeme miktarı yaklaşık
972 TL'dir.
• Özür Durumu %40-69 arası olup 2022 sayılı Kanun çerçevesinde maaş alan 227.300 kişinin 30.270'i (%13'ü) aynı zamanda
evde bakım aylığı kapsamında da ödeme almaktadır. Bu şekilde her bir özürlü için alınabilecek aylık ödeme miktarı
yaklaşık 860 TL'dir.
• 18 Yaş Altı Bakıma Muhtaç Durumda olup 2022 sayılı Kanun çerçevesinde maaş alan 55.711 kişinin 25.107'si (%45'i) aynı
zamanda evde bakım aylığı kapsamında da ödeme almaktadır. Bu şekilde her bir özürlü için alınabilecek aylık ödeme
miktarı yaklaşık 860 TL'dir.
• Evde Bakım Aylığı ve aynı anda 2022 sayılı Kanun kapsamında maaş alan 137.714 kişinin aylık ortalama alabileceği
25
yardım miktarı 927 TL'dir.
2022 SAYILI KANUN KAPSAMINDA MAAŞ ALAN KİŞİLER İLE EVDE
BAKIM AYLIĞI ALAN KİŞİLERİN ALDIĞI YARDIMLARDAKİ
MÜKERRERLEŞME ORANI
(2022 Sayılı Kanuna Göre
Özürlü Maaşı
%69,84)
335.831 Kişi
(%49,53)
Evde Bakım Aylığı
(%50,04)
137.714 Kişi
(%20)
204.429 Kişi
(%30,47)
Özürlü Yardımı Alan Toplam Kişi Sayısı 677.974
26
TEMEL KANUNDA ÖNGÖRÜLEN
YARDIM TÜRLERİ
Sosyal Yardım Kanunu’nun 6. Maddesinde yer alan Düzenli, Süreli ve Geçici
yardımlar:
 Düzenli Yardımlar: Aile (Asgari Gelir Desteği), yaşlılık ve özürlü yardımı
 Süreli Yardımlar: Eğitim, sağlık, barınma ve yakacak yardımı
 Geçici Yardımlar: Tek Seferlik, gelir getirici faaliyet yardımı ve sosyal kalkınma
desteğidir.
27
TEMEL KANUNDA ÖNGÖRÜLEN
YARDIM MİKTARLARI
YARDIM TİPİ
Aile Yardımı (Asgari Gelir Desteği) (%30)
Aile Yardımı (Her birey için %10 en fazla %70)
Yaşlılık Yardımı
Özürlü ve Yaşlı (Özür Durumu %40-%69)
Özürlü ve Yaşlı (Özür Durumu %70-%100)
18 Yaş Altı Özürlü (Özür Durumu %40-%69)
18 Yaş Altı Özürlü (Özür Durumu %70-%100)
18 Yaş Üstü Özürlü (Özür Durumu %40-%69)
18 Yaş Üstü Özürlü (Özür Durumu %70-%100)
Ağır Özürlü
Şartlı Eğitim İlköğretim Erkek
Şartlı Eğitim İlköğretim Kız
Şartlı Eğitim Ortaöğretim Erkek
Şartlı Eğitim Ortaöğretim Kız
Şartlı Sağlık - Gebelik kontrol
Şartlı Sağlık - Bebek kontrol
Barınma Yardımları (En Fazla Asgari Ücretin %50’si)
ASGARİ ÜCRET
ORANI
30%
10%
30%
70%
90%
40%
60%
40%
60%
100%
8%
10%
10%
12%
5%
5%
50%
28
SOSYAL YARDIM HESAPLAMA PROGRAMI
ÖRN:
5 Kişilik bir hane Aile Yardımı (AGD)
Yaşlılık Yardımı alan 1 Kişi
Orta Öğretime Devam Eden 2 Kız Öğrenci
0-6 Yaş arası 1 Çocuk
TOPLAM
Yardımların Tavanına Göre Yapılacak yardım miktarı
= 490,7
= 210,3
= 168,24
= 35,05
= 904,29
= 701,4
TL
TL
TL
TL
TL
TL
29
50 BİN HANE ÜZERİNDE ÖRNEK ÇALIŞMA:
YARDIM TİPLERİNE GÖRE YARDIM MİKTARLARININ
HESAPLANMASI
YARDIMLARIN TAVANINA DAHİL OLMAYAN (ÖZÜRLÜ - SAĞLIK - TEK SEFERLİK - GELİR GETİRİCİ) YARDIMLAR
HARİÇ OLMAK ÜZERE YARDIMLARDAKİ AZALMA MİKTARI - 50.260 HANE İÇİN
Yardımların Tavanı Göz Önünde
5 Kişilik Hane
Hak edilen Aylık Yardım Tutarı
Bulundurulduğunda Hakedilen
Net Asgari
5 Kişilik Hane İçin
Azalma
İçin
Aylık Yardım Miktarı (TL)
Ücret Oranı
Yoksulluk Sınırı
Oranı (%)
Açlık Sınırı
(%)
1.025 TL
Toplam Miktar Hane Başı Aylık
Hane Başı Aylık
363 TL
Toplam Miktar
(50 Bin Hane için)
Ortalama
Ortalama
33.065.037,47
33.065.037,47
657,88
33.065.037,47
100
26.935.596,15
535,93
18,54
90
25.837.185,03
514,07
21,86
80
24.433.395,29
486,14
26,11
Açlık Sınırı
Üzerinde
Açlık Sınırı
Üzerinde
Açlık Sınırı
Üzerinde
Yoksulluk Sınırı
Altında
Yoksulluk Sınırı
Altında
Yoksulluk Sınırı
Altında
BÜTÜN YARDIMLAR DAHİL OLMAK ÜZERE YARDIMLARDAKİ AZALMA MİKTARI - 50.260 HANE İÇİN
Hak edilen Aylık Yardım Tutarı
Net Asgari
Ücret Oranı
(%)
Toplam Miktar Hane Başı Aylık
(50 Bin Hane için)
Ortalama
52.575.321,04
52.575.321,04
52.575.321,04
1.046,07
Yardımların Tavanı Göz Önünde
Bulundurulduğunda Hakedilen
Aylık Yardım Miktarı (TL)
Toplam Miktar
5 Kişilik Hane
5 Kişilik Hane İçin
Azalma
İçin
Yoksulluk Sınırı
Oranı (%)
Açlık Sınırı
1.025 TL
Hane Başı Aylık
363 TL
Ortalama
100
46.445.879,73
924,11
11,66
Açlık Sınırı
Üzerinde
Yoksulluk Sınırı
Altında
90
45.347.468,61
902,26
13,75
Açlık Sınırı
Üzerinde
Yoksulluk Sınırı
Altında
80
43.943.678,87
874,33
16,42
Açlık Sınırı
Üzerinde
Yoksulluk Sınırı
Altında
30
KANUN TASLAĞINA GÖRE
GİDER PROJEKSİYONLARI
HARCAMA TÜRÜ
SOSYAL YARDIM HARCAMALARI
YAŞLI YARDIMI
ÖZÜRLÜ YARDIMI
AİLE YARDIMI
EĞİTİM YARDIMI
SAĞLIK YARDIMI
VAKIFLAR GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
BELEDİYELER
BARINMA YARDIMI
YAKACAK YARDIMI
TEK SEFERLİK YARDIM
SOSYAL KALKINMA DESTEĞİ
PERİYODİK TRANSFERLER
2010 Yılı
(Gerçekleşen)
1.059.709.361
2.970.959.443
135.244.515
1.528.481.515
5.028.451.141
40.708.000
413.774.000
265.842.430
578.448.000
47.952.000
103.169.655
538.449.000
2011 Yılı
(Gerçekleşen)
1.055.399.009
3.954.839.026
180.979.481
2.096.416.023
5.319.168.046
36.648.767
413.774.000
229.289.707
681.554.000
82.403.511
312.134.599
596.635.200
VAKIFLARIN CARİ HARCAMALARI VE
YATIRIMLAR
SOSYAL HİZMET HARCAMALARI
SHÇEK - (Muhtaç Aylığı, Aile-Toplum-Kadın, Özel
Kuruluşta Bakım, Genç, Yaşlı)
MEB ÖZEL EĞİTİM
TAZMİNAT NİTELİĞİ TAŞIYAN ÖDEMELER
(PRİMSİZ)
TOPLAM
2012 Yılı Tahmini
(Temel Kanun Tasarısı)
2.013.647.376
6.295.803.900
5.892.096.000
2.252.467.193
5.103.920.913
100.000.000
681.554.000
132.403.511
312.134.599
380.000.000
974.296.000
1.071.725.600
1.071.725.600
906.407.000
997.047.700
997.047.700
485.000.000
495.000.000
515.000.000
15.162.080.060
17.724.550.668
25.747.800.792
31
Asgari Gelir Desteği
Uygulaması
4,3 $ altında bir gelirle
yaşayan hane sayısı
540 Bin
AGD MALİYET PROJEKSİYONU
VE 2023 VİZYONU HEDEFLERİ
Gelir Açığı Tamamlanması
Planlanan hane sayısı
460 Bin
1 Milyon Hanedeki 5 Milyon
Kişi için 5,9 Milyar TL
Özürlü Yardımları Üst Limite
Dahil
%100  20,9 Milyar TL (%1,49)
%90  20,3 Milyar TL
%80  19,6 Milyar TL
Özürlü Yardımları Üst Limite
Dahil Değil
%100  22,8 Milyar TL (%1,62)
%90  22,5 Milyar TL
%80  22,3 Milyar TL
4,3 $ altında bir gelirle yaşayan kesimin
kalmayacağı öngörülmektedir.
Mevcut Sosyal Yardım
Uygulamaları
Yaklaşık 2,5 Milyon Hane
2,5 Milyon Hanedeki 12 Milyon
Kişi için 19 Milyar TL
GSYİH’ye oranı %1,35)
(2012 yıl sonu tahmini)
Mevcut sosyal yardım
uygulamaları ile 4,3 $
altında bir gelirle
yaşayan toplum
kesiminin %3’e
gerilemesi
öngörülmektedir.
32
www.sydgm.gov.tr
Dinlediğiniz için teşekkürler…
A. Fatih ORTAKAYA
Aile ve Sosyal Politikalar Uzmanı
AR-GE ve Tanıtım D. Bşk.
Sosyal Yardımlar Genel Müdürlüğü
e-posta: [email protected]
33