Transcript ** VE **Ç* SA*LI*I

İŞ VE İŞÇİ SAĞLIĞI
GENEL OLARAK SAĞLIK VE İŞÇİ SAĞLIĞI
•Son yıllara kadar işçi sağlığında amaç ise, iş kazası ve
meslek hastalığı geçirmemek, çalışırken yorgunluktan
korunmak, erken ihtiyarlamamaktı.
•Bugün sanayileşmiş ülkelerde bu amaç çok daha
ilerilere götürülmüş ve "yüksek nitelikte yaşam"
denilen bir hayat düzeyi sağlamaya kadar uzamıştır.
• Böylece insanların "sağlıklı" veya daha doğru
olarak "tam bir iyilik hali" içinde olmaları
amaçlanmıştır.
• Bu anlayışla sağlığa bakılınca, her insanın
sağlık durumunun birbirinden farklı olduğu
hemen anlaşılır.
• Tıbbın amacı da buradan gelir. Herkese en
yüksek sağlık kapasitesi sağlamak ve bu
kapasiteyi sürdürmek.
İŞÇİ SAĞLIĞI VE İŞ GÜVENLİĞİNİN
TANIMI
• "İşyerlerinde işin yürütülmesi sırasında,
çeşitli nedenlerden kaynaklanan sağlığa
zarar verebilecek koşullardan korunmak
amacıyla yapılan sistemli ve bilimsel
çalışmalardır" diyebiliriz.
İŞ SAĞLIĞININ AMACI
• Genel anlamda yapılması gereken iş
sağlığı ve iş güvenliği çalışmalarının
amaçlarını şöyle sıralayabiliriz.
• Kuşkusuz bu hususlar birbiriyle yakından
ilişkilidir.
1- Çalışanları korumak
• İş sağlığı ve iş güvenliği çalışmalarının ana
amacını oluşturur.
• Çalışanları işyerinin olumsuz etkilerinden
korumak, rahat ve güvenli bir ortamda
çalışmalarını sağlamak, başka bir ifadeyle
çalışanları iş kazaları ve meslek hastalıklarına
karşı koruyarak ruh ve beden bütünlüklerinin
sağlanması amaçlanmaktadır.
2-
Üretim güvenliğini sağlamak
• Bir işyerinde üretim güvenliğinin sağlanması
beraberinde verimin artması sonucunu
doğuracağından özellikle ekonomik açıdan
önemlidir.
• İşyerinde çalışan işçilerin korunmasıyla meslek
hastalıkları ve iş kazaları sonucu ortaya çıkan iş gücü
ve iş günü kayıpları azalacak, dolayısıyla üretim
korunacak ve daha sağlıklı ve güvenli çalışma
ortamının işçiye verdiği güvenle iş veriminde artma
olacaktır.
3- İşletme güvenliğini sağlamak
• İşyerinde alınacak tedbirlerle, iş kazalarından
veya güvensiz ve sağlıksız çalışma ortamından
dolayı doğabilecek makina arızaları ve devre
dışı kalmaları, patlama olayları, yangın gibi
işletmeyi tahlikeye düşürebilecek durumlar
ortadan kaldırılacağından işletme güvenliği
sağlanmış olur.
• İş sağlığının tanımlaması nasıl yapılırsa
yapılsın, asıl amaç çalışanların sağlık ve
güvenliğini WHO'nın tanımlamasında
belirtildiği gibi en yüksek seviyeye çıkarmak ve
bunu sürdürmektir.
• Bu amaç WHO ve Milletler arası ortak teknik
komite raporunda (OILO No 66 -1953) dört
madde halinde açıklanmıştır.
1 .İşçinin sağlığını bütün iş kollarında fizik,
mental ve sosyo-ekonomik bakımdan en
yüksek seviyeye çıkarmak ve sürdürmektir.
2.Çalışma koşulları sebebiyle işçinin sağlığının
bozulmasını önlemek.
3.İşçiyi işi ile ilgili tehlikelerden korumak.
4.İşçiyi,iş çevresine fizyolojik ve psiko -sosyal
bakımdan adapte etmek, işçiyi işine, işi işçiye
uydurmak.
• Bu açıklamaya göre iş sağlığı işçinin yalnız
çalışma koşulları ile ilgilenmez, aynı zamanda
işçinin tüm sağlığını gözönünde bulundurur.
• Böyle bir çalışma ise işçinin sağlığının ve
mutluluğunun yüksek seviyeye çıkarılması iş
yerinde verimin yükselmesini sağlar.
• Çünkü sağlık ve mutluluk, sosyal ve ekonomik
gelişmenin unsurlarından biridir.
• Anlaşılacağı gibi İş Sağlığı ve İş Güvenliği çok
yönlü bir çalışmayı gerektirir.
• Çalışmalar sırasında da tıp, fizik, kimya,
mühendislik, matematik, iktisat, istatistik,
sosyoloji, psikoloji, ergonomi gibi bilimlerden
yararlanılır.
• Çalışma alanı ise, fabrikalar, atelyeler, madenler,
inşaatlar yani üretim faaliyeti bulunan tüm
işkollarını kapsar, doğal olarak da her işkolunda
bazı farklılıklar gösterir.
İş sağlığı programının başarılı olmasında
doğrudan etkili olan örgütler:
1-İş yeri sağlık örgütleri
a.İş hekimi
b.Hijyenist
c.Endüstri Hemşiresi
d.Psikolog
e.Sosyolog
2-İş yeri güvenliği ile ilgili denetim örgütleri
a.Resmi ve kuruluş dışı yapılan
b.Otokontrol
3-Ekonomik örgütler.
İş sağlığı programının başarılı olmasında
dolaylı olarak etkili olan hizmetler,
1.İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili uygun mevzuat.
2.İşçinin yeterli ve dengeli beslenmesi.
3.İşçi için uygun konut sağlanması.
4.İşçinin genel ve sağlık eğitiminin uygun şekilde
yürütülmesi.
• Anormal fizyolojik durumun tespiti, erken teşhis ve
tedavinin korunmada ki önemi bilinen bir gerçektir.
• Herhangi bir meslek hastalığının erken teşhisi
(periyodik muayeneler) ve kazalanmış bir işçinin
vaktinde ilk yardım görmesi ve rehabilite edilmesi
koruyucu hizmet olarak değerlendirilmektedir.
• Ayrıca işçinin iyi beslenmesi bir çok hastalıklara karşı
şahsın direncini attırabileceği gibi iş gücünü ve
üretim hızını da artıracaktır
Endüstrileşen ülkemizde bu konuları
öncelikle ele alıp incelememiz gerekir,
1.İşe giriş ve periyodik muayeneler ve koruyucu
amaçla yapılan klinik muayeneler.
2.Meslek hastalıklarından korunmada uygulanacak
genel ilkeler.
3. Koruyucu aşılar
4.Endüstride sağlık eğitimi.
5.Endüstride beslenme.
6 Endüstride ilk vardım ve acil tedavi.
İŞ YERİNDE UYGULANAN RESMİ-TIBBİ
MUAYENELER
• Yürürlükte olan mevzuat gereğince veya bazı
ülkelerde olduğu gibi hiç bir kanuni zorunluk
olmadan iş yerinde Sağlık Servislerinin koruyucu
amaçla yürüttüğü klinik ve laboratuvar
muayeneleridir.
• Bu muayenelerin hangi iş yerlerinde, hangi tıbbi
kuruluşlar tarafından yapılması gerektiği 1475 sayılı
İş Kanunu'nun ilgili maddelerinde belirtilmiştir.
İş yerinde uygulanan resmi tıbbi
muayeneler;
1.İşe giriş muayeneleri.
2.Periyodik muayeneler.
3.Özelliği olan işçilerle, özel işlerde çalışan
işçilerin muayenesi.
4.İstirahatları dolaysıyla istirahatten dönenlerin
muayenesi.
İşe giriş muayeneleri:
• İşçi herhangi bir işe girmek için müracaat ettiği
zaman yapılan muayeneler olup, 1475 sayılı İş
Kanunu'nun 79. maddesi ile tayin edilmiştir.
• Ağır ve tehlikeli işlerde çalışacak işçilerin işe
girişlerinde veya işin devamı süresince
bedence bu işlere elverişli ve dayanıklı
oldukları;
• İşyeri hekimi, işçi sağlığı dispanserleri,
bunların bulunmadığı yerlerde sırası ile en
yakın SSK, Sağlık Ocağı, Hükümet ve Belediye
doktorları tarafından verilmiş muayene
raporları olmadıkça bu gibilerin işe alınmaları
ve bu işte çalıştırılmaları yasaktır.
• İşyeri hekimi tarafından verilen rapora itiraz
halinde en yakın SSK Hastanesi Sıhhi
Kurulunca muayeneye tabi tutulur, verilen
rapor kesindir.
İşe giriş muayenelerinin amacı:
1. Uygun işe uygun işçi.
2. Endüstri toplumunu korumak.
3. İşçiyi kendi sağlığına zaralı olmayacak işe
yerleştirmek.
4. Yeni işçiye muayene sırasında sağlık
eğitimi yapmak.
İşe giriş muayenelerinin uygulama
yöntemi:
• Aday işçinin öz ve soy geçmişiyle, iş geçmişi tam
olarak kaydedilir.
• Boyu ve ağırlığı tespit edilir.
• İyi bir klinik muayene yapılır.
• Gerekli görülen laboratuvar muayeneleri yapılır.
Özellikle göğüs grafısi istenir, yapılacak işe göre
organ fonksiyonları incelenir.
• İşçiler çalıştırılabilecekleri işe göre gruplara
ayrılırlar.
Periyodik muayeneler
Yapılan işin özelliğine göre 3 ay, 6 ay, 1 yıl veya
daha kısa aralıklarla işçilerin muayeneden
geçirilmesidir.
• Periyodik muayenelerin amacı:
1. İşçilerin sağlığını korumak, işçinin sağlık
seviyesini en yüksek, düzeye çıkarmak,
herhangi bir meslek hastalığını erken teşhis
ederek erken tedavi etmek ve bu hastalığın
işle ilişkisini araştırmak.
2. Her muayenede işçiyi muhtemel bir hastalık
yönünden eğitmek, uyarmak, iş yerinde
görülmesi muhtemel hastalıkların belirtileri
hakkında bilgi vermek, işçiye koruyucu
tedbirleri öğretmek.
3. Meslek hastalıkları insidansını azaltarak,
ödenen tazminatı azaltmak iş gücü kaybını
önlemek.
4. Muayenelerde tespit edilen bulguları
muhafaza ederek araştırma ve hukuki amaçlar
için kullanmak.
Özelliği olan işçiler ile özel işlerde çalışan işçilerin
muayenesi:
• Özelliği olan işçiler deyimi ile çocuk, kadın, sakat ve
yaşlı işçiler(hassas sınıf) kastedilmektedir.
• 18 yaşına kadar çocukların herhangi bir işe
alınmalarından önce; işyeri hekimi, işçi sağlığı
dispanserleri, bunların bulunmadığı yerlerde
sırasıyla en yakın SSK, sağlık ocağı, hükümet ve
belediye tabiblerine muayene ettirilerek işin
niteliği ve şartlarına göre yapılarının dayanıklı
olduğunun raporda belirtilmesi gerekir.
• Ayrıca 18 yaşını dolduruncaya kadar en az 6
ayda bir aynı şekilde doktor muayenesinden
geçirilerek, bu işe devamlarında bir sakınca
olup olmadığının kontrol ettirilmesi gerekir
(1475-80).
• Gebe ve emzikli kadınların hangi dönemlerde
ne gibi işlerde çalıştırılabilecekleri ve çalışma
koşulları bir tüzükle tayin edilmiştir.
(11.8.1979 tarihli Resmi Gazete).
• Sakatların işe alınmaları ve yapılacak muayeneleri
bir yönetmenlikle düzenlenmiştir.
• Özel işler: belirli bir zararlı etkisi olduğu bilinen ve
mutlaka özel tedbir alınmasını gerektiren işlerdir.
Mesela; akümlatör fabrikalarında KURŞUN riski her
zaman vardır. Radyoaktif maddelerle çalışan işçiler
özel işlerde çalışıyorlar demektir.
• Bu gibi işçilerin işe giriş ve periyodik
muayenelerinde özel bir yöntem uygulanmalı,
muayene şekilleri özel yönetmeliklerle
belirtilmelidir.
•
•
•
•
Hastalıktan dolaysıyla istirahattan dönenlerin
muayeneleri:
İşyeri hekiminin yaptığı muayenelerin
önemlilerindendir.
Çünkü bu muayenelerle hekim, istirahatın sonunda
hastanın ne durumda olduğunu ve niçin istirahat
aldığını öğrenir.
Son haliyle işçinin işe başlayıp başlayamayacağını
kestirir.
Gerekiyorsa işinde veya çalışma saatinde değişiklik
yapabilir. Bu yolla işçinin sağlığı korunmuş olur.
İŞ KAZALARI
Tanımlama
•
5510 Sayılı Kanununun 13. maddesi;
a) Sigortalının işyerinde bulunduğu sırada,
b) İşveren tarafından yürütülmekte olan iş nedeniyle
sigortalı kendi adına ve hesabına bağımsız
çalışıyorsa yürütmekte olduğu iş nedeniyle,
c) Bir işverene bağlı olarak çalışan sigortalının, görevli
olarak işyeri dışında başka bir yere gönderilmesi
nedeniyle asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda,
d) Bu Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a)
bendi kapsamındaki emziren kadın sigortalının, iş
mevzuatı gereğince çocuğuna süt vermek için
ayrılan zamanlarda,
e) Sigortalıların, işverence sağlanan bir taşıtla işin
yapıldığı yere gidiş gelişi sırasında,
meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan
bedenen ya da ruhen özüre uğratan olaydır.
İş Kazalarının Nedenleri
•
İş kazalarının oluşumunda çeşitli faktörler rol
oynar. Her kazada bu çeşitli faktörler aranmalı ve
kazaya neden olma derecesi dikkatle
incelenmelidir.
• Bu nedenleri başlıca üç grupta toplamak
mümkündür.
1. Çevresel olaylar: Aydınlatma, ısı, nem, gürültü,
makinalar, kaygan zemin, vb.
2. insana bağlı olanlar: Yorgunluk, acemilik,
dikkatsizlik, ihmalkarlık, vb.
3. Eğitim yetersizliği.
• Bu değişik faktörlerin iş kazasına neden olmaması
için koruma önlemlerinin belirlenmesinde, her
kazanın sebebini analiz etmek, gereken önlemleri
almak, kazanın tekrarını ortadan kaldırmak
mümkündür.
• Ülkemizde, Sosyal Sigortalar istatistiklerine göre,
2006 yılında 79.027 iş kazası olmuştur.
• İş kazalarının başlıca nedenleri şunlardır;
• Bir veya birden fazla cismin sıkıştırması,
ezmesi, batması, kesmesi 26.981
• Düşen cisimlerin çarpıp devirmesi 15.791
• Düşmeler 8.660
• Makinalardan ileri gelenler
7.824
• Motorlu taşıt kazaları 2.704
Ancak, SSK istatistikleri kazaların hakiki
nedenini gösterememektedir.
• Referans haftası içinde çalışmış olup, iş kazası
geçirenlerin % 56.6’sı 10 kişiden az çalışanı olan
işyerlerinde çalışmaktadır.
• Son 12 ay içinde bir iş kazası geçirenlerin %
40.4’ünün geçirmiş olduğu kaza nedeniyle işten
uzak kalması gerekmemiştir.
İş Kazalarının Özellikleri (2006)
• Son 12 ay içinde istihdam edilenlerden % 2.9’u bir
iş kazası geçirmiştir. Bu oran erkeklerde % 3.6 iken,
kadınlarda % 1.3 olarak gerçekleşmiştir.
• Toplam iş kazası geçirenlerin % 86.8’ini erkekler
oluşturmaktadır.
• İş kazası geçirenlerin sektörel dağılımları
incelendiğinde; iş kazası geçirenlerin oranının en
yüksek olduğu sektörün % 10.1 ile madencilik ve
taş ocakçılığı olduğu görülmektedir.
Bunu % 7.7 ile elektrik, gaz ve su sektörü izlemektedir.
a) 2005 SSK istatistiklerine göre kazaların %26,4‘ü, 13 işçi çalıştıran küçük işyerlerinde meydana
gelmektedir.
• Elliden az işçi çalıştıran işyerlerinde meydana gelen
kazalar, bütün kazaların %62,7'dir. Bu durum,
küçük işyerlerine önem vermemenin gereğini
gösterir.
• Hatırlanması dereken Husus: Elliden az işçisi olan
işyerlerinde, hekim çalıştırma zorunluluğu olmadığı
gibi, işçi sağlığı ve iş güvenliği kurulları da yoktur.
b) İş kazalarının % 39'u kıdemleri 1 yıldan az olan
işçilerde görülmüştür. Bu durum, iş kazalarının
oluşumunda eğitim ve tecrübenin, alışkanlığın
eksik olmasının önemini gösterir.
c) İş kazaları en fazla işe başladıktan sonraki 1 saat
içinde meydana gelmektedir (%18,5). İşe uyum
sağlamadan ve dikkati yoğunlaştıramadan
çalışmaya başlamanın sonucudur.
d) İş kazalarının %2,5'i sürekli iş göremezlikle
sonuçlanmaktadır.
e) İş kazalarının % 2‘si ölümle sonuçlanmaktadır. Bu
ölümlerin %14'ü kazayı takiben hemen meydana
gelmektedir.
f) Kazalar işkollarına göre şöyle bir dağılım
göstermektedir (2006).
• Metalden eşya imali 11.039, kazaların % 14 ‘üdür.
• İnşaat işkolunda 7.143 iş kazası olmuştur. Bütün
kazaların % 9‘unu oluşturur.
• Kömür madenciliği 6.722 kazaların %8.5'idir.
• Nakil araçları imali işlerinde kaza sayısı 5.807'dir.
Kazaların %7.3‘tür.
• Dokuma sanayii 5.155 kazaların %6.5'dir.
g) Ölümlü iş kazaları 397 ile inşaat işkolunda başta
gelmekte bunu 165 ölüm ile nakliyat sektörü
izlemektedir.