I INNE AKTY PRAWNE

  

Trzy najważniejsze funkcje

Prawna

- Konstytucja stanowi podstawę praw niższego rzędu; wyznacza granice, w których musi się poruszać przyszły ustawodawca (np. Sejm); daje obywatelom możliwość obrony ich praw, jeśli zostały zapisane w Konstytucji

Symboliczna

oburzeniem.

- Konstytucja stanowi symbol państwa i reprezentowanych przez nie wartości (podobnie jak godło, hymn, barwy narodowe); łamanie Konstytucji spotyka się z

Integracyjna

dobro wspólne.

- Konstytucja łączy obywateli, stanowi ich

Inne częściej wymieniane funkcje:

 Programowa - wytycza przed państwem cele i wskazuje perspektywy rozwoju politycznego  Stabilizacyjna - zapewnia niezmienność ustroju  Wychowawcza - upowszechnia pewne zasady i wartości;  Organizacyjna - określa system instytucji w państwie i ich wewnętrzną organizację.

SZCZEGÓLNA FORMA  tylko jeden akt prawny nosi nazwę Konstytucji  szczególny tryb powstawania i dokonywania zmian:  tryb uchwalania i zmiany Konstytucji jest odrębnie uregulowany;  Konstytucji nie można zmienić tak jak zwykłej ustawy — do uchwalenia lub zmiany Konstytucji z reguły potrzebna jest szczególna większość (lub referendum) i szczególne kworum

SZCZEGÓLNA MOC PRAWNA  zajmuje najwyższe miejsce w systemie prawa;  może normować każdą kwestię;  każdy inny akt prawny musi z nią być zgodny (nie może być sprzeczny);  każdy inny akt musi być z nią spójny (jego celem winno być realizowanie założeń zapisanych w Konstytucji).

SZCZEGÓLNA TREŚĆ  normuje tylko zagadnienia o charakterze podstawowym i politycznym;  obejmuje trzy zasadnicze tematy: ogólne zasady ustroju państwa, podstawowe prawa, wolności i obowiązki jednostki; określa ustrój organów państwa, zakres ich kompetencji i wzajemnych relacji, a także ustrój i uprawnienia samorządu terytorialnego .

      pisane (większość) — niepisane (Wielka Brytania: zespół praw i zwyczajów) jednolite (np. Konstytucja RP z 1997) — złożone (z kilku aktów, np. Izrael) stabilne (np. USA, 1786) — niestabilne (np. Francja, Polska) sztywne (np. Polska, 1997) — elastyczne (zwykła większość, np. Wlk.

Brytania) lakoniczne (USA, 1786) — obszerne (np. Polska, 1997) pełne (np. Polska 1997) — niepełne (np. Mała konstytucja RP, 1992)

AKT PRAWNY

Konstytucja

STANOWIENIE

Sejm Najważniejsze Umowy Międzynarodowe Ratyfikowane przez Prezydenta za zgoda Sejmu wyrażona w ustawie Rozporządzenia i dyrektywy Unii Europejskiej Komisja Europejska Ustawy Umowy międzynarodowe Rozporządzenia z mocą ustaw Rozporządzenia Sejm Zawierane przez władze wykonawczą Prezydent (w stanie wojennym) Władza wykonawcza: Prezydent Rada Ministrów, premier, ministrowie

OBOWIĄZYWANIE

Obowiązują wszystkich obywateli na całym terytorium państwa; tworzą prawo powszechne.

Akt prawny

Zarządzenia Uchwały Akty prawa miejscowego Decyzje administracyjne Umowy

Stanowienie

Władza wykonawcza Sejm, Rada Ministrów Wojewoda lub organy samorządy terytorialnego Organy administracji państwowej Osoby fizyczne lub prawne

Obowiązywanie

Instytucje i osoby podległe organowi wydającemu zarządzenie (prawo wewnętrzne) Nie tworzą prawa, ale mogą je wyjaśniać Dotyczą wszystkich na określonym terytorium Dotyczą obywateli lub instytucji, którzy o nie wnioskowali Wiążące tylko dla stron umowy

Znosiła podział na Koronę i Litwę, liberum veto, wolną elekcję; reformowała urzędy, przyznawała szersze prawa mieszczanom, obiecywała poprawę losu chłopów; władzą ustawodawczą był Sejm, na czele władzy wykonawczej stał król; zasadą miało się stać dziedziczenie tronu w ramach dynastii saskiej.

Nadana przez Napoleona wraz z Kodeksem Napoleona, wprowadzała sądy powszechne (te same niezależnie od stanu) oraz wolność osobistą chłopów; władzą wykonawczą miał być rząd w osobie króla; Polska nie miała własnej dyplomacji.

Nadana Polsce przez cara Aleksandra I (jako króla Polski); Polska zachowywała odrębne wojsko, Sejm, administrację i sądy; silna była pozycja króla, reprezentowanego w Polsce przez namiestnika, ale z drugiej strony — konstytucja gwarantowała wolność słowa i handlu oraz niezawisłość sądów; została zniesiona po powstaniu listopadowym, w 1832 roku.

Uchwalona przez Sejm po odzyskaniu niepodległości, z założenia tymczasowa; wprowadzała ustrój parlamentarno komitetowy i funkcję Naczelnika Państwa (miał wykonywać wolę Sejmu, nie miał kompetencji ustawodawczych ani prawa rozwiązywania parlamentu).

Fot. Józef Piłsudski – Naczelnik Państwa

Demokratyczna (suwerenność narodu, podział władz, gwarancje praw obywatelskich); ustrój wzorowany na ustroju Francji; wprowadzała ustrój parlamentarno gabinetowy, dwuizbowy parlament z silnym Sejmem i słabą pozycję prezydenta wybieranego przez Zgromadzenie Narodowe; zarzucano jej doprowadzenie do rozdrobnienia Sejmu i paraliżu władzy.

Po zamachu majowym (1926) Konstytucję znacznie zmieniono (tzw. nowela sierpniowa), wzmacniając pozycję prezydenta i zwiększając dyscyplinę prac Sejmu.

Opracowana przez sanację, aby wzmocnić władzę wykonawczą kosztem władzy parlamentu — Prezydent odpowiedzialny tylko przed Bogiem i historią, ma kompetencje prawodawcze, prawo rozwiązywania parlamentu i dokonywania zmian w rządzie; w praktyce rządy były autorytarne, a ordynacja wyborcza faworyzowała przedstawicieli ugrupowania rządzącego.

 Uchwalona przez komunistyczne władze; nawiązywała do Konstytucji marcowej, ale została zmieniona (m.in. likwidacja Senatu, kolektywna Rada Państwa o szerokich uprawnieniach).

Wzorowana na konstytucji radzieckiej z 1936 roku; bez trójpodziału władzy — najwyższą władzą jest Sejm; z prawa wyborczego wykreślono zasadę proporcjonalności; zamiast urzędu Prezydenta kolegialna Rada Państwa; nowa nazwa państwa — Polska Rzeczpospolita Ludowa (PRL); proklamowanie licznych praw socjalnych; w praktyce rządy były totalitarne.

Nowelizacja 1976 — wpisanie do Konstytucji socjalistycznego ustroju PRL, kierowniczej roli PZPR i przyjaźni ze Związkiem Radzieckim.

      1980 wprowadzenie Naczelnego Sądu Administracyjnego 1982 zapis o Trybunale Stanu i Trybunale Konstytucyjnym 1987 urząd Rzecznika Praw Obywatelskich kwiecień 1989 przywrócenie Senatu i urzędu Prezydenta (wybieranego przez Zgromadzenie Narodowe, ale o znacznych kompetencjach); w praktyce wzmocnieniu uległa również pozycja premiera i rządu grudzień 1989 zasada demokratycznego państwa prawnego, urzeczywistniającego zasady sprawiedliwości społecznej, zasada pluralizmu politycznego, swoboda działalności gospodarczej, powrót do nazwy RP (zamiast PRL) 1990 przywrócenie uprawnień samorządu lokalnego

Uregulowanie kompetencji władz, Sejmu, Prezydenta, rządu, samorządu w warunkach demokratyzacji, do czasu opracowania nowej konstytucji; nie zmieniała ustroju sądów i nie regulowała kwestii praw i wolności obywatelskich.

System parlamentarno gabinetowy (słabsza pozycja Prezydenta), zasada społecznej gospodarki rynkowej.

       

23 kwietnia 1992

- Przyjęcie ustawy o trybie przygotowania i uchwalenia Konstytucji RP;

Wrzesień 1994

- Pierwsze czytanie siedmiu zgłoszonych projektów Konstytucji

Styczeń 1995

- Przyjęcie jednolitego projektu Konstytucji i dalsze prace nad nim

2 kwietnia 1997

- Uchwalenie Konstytucji przez Zgromadzenie Narodowe

25 maja 1997

- Referendum ogólnokrajowe zatwierdzające Konstytucję

15 lipca 1997

- Orzeczenie Sądu Najwyższego o ważności referendum

16 lipca 1997

- Podpisanie Konstytucji przez Prezydenta Rzeczypospolitej Opublikowanie Konstytucji w Dzienniku Ustaw (1997 r., nr 78 poz. 483)

17 października 1997

- Wejście Konstytucji w życie

Pertraktacje (rozmowy negocjatorów) Parafowanie Podpisanie (przez premiera, ministra) Ratyfikacja (przez Prezydenta) Opublikowanie w Dzienniku Ustaw Wymiana not lub dokumentów ratyfikacyjnych redagowanie tekstu umowy zadowalającego strony potwierdzenie, że tekst umowy został uzgodniony zaakceptowanie umowy przez władzę wykonawczą zaakceptowanie umowy przez głowę państwa warunek wejścia umowy w życie na terytorium kraju warunek związania umową pozostałych stron umowy