Slide 1

KONSTYTUCJA
TRZECIEGO
MAJA


Slide 2

Wydarzenia, o których opowiemy miały miejsce w
XVIII wieku.


Slide 3

August II Mocny 1697-1706 i
1709-1733.
Po śmierci Jana III
Sobieskiego królem
wybrano księcia saskiego
Fryderyka Augusta,
zwanego w Polsce
Augustem II . Nosił on
przydomek Mocny, bo
rzeczywiście był bardzo
silny - łamał w ręku
podkowy i zwijał w rurkę
cynowe talerze.


Slide 4

Za jego panowania zaszło tylko
jedno ważne wydarzenie
pomyślne dla Polski: Turcja,
pokonana przez króla Jana III
Sobieskiego zwróciła Polsce
Podole wraz z Kamieńcem.
Poza tym w czasie rządów
Augusta II nastąpiło osłabienie
Polski i rozpoczął się jej
upadek.
August II dbał głównie o
podniesienie znaczenia swej
dziedzicznej Saksonii. Dążył
do wzmocnienia swojej
władzy w Polsce, lecz sprawy
Polski uważał za mniej ważne .

Herb króla Augusta II


Slide 5

Zagrożenie dla kraju


Slide 6

Tymczasem dwa sąsiadujące z Polską państwa wyrosły na mocarstwa.
Jednym z nich była Rosja unowocześniona przez cara Piotra I.
Na zachodzie powstało państwo Pruskie , które miało świetnie
wyszkoloną armię. Oba te sąsiadujące z Polską państwa coraz bardziej jej
zagrażały.
Na trzecią potęgę wyrosła Austria , która wzmocniła i rozszerzyła swoje
granice po zwycięstwach nad Turkami. (Na obrazie bitwa pod Narwą).


Slide 7

August II Mocny,
który był
jednocześnie
władcą Saksonii,
w porozumieniu
z Rosją wszczął
wojnę przeciwko
Szwecji. Polska
nie brała w niej
udziału , ale
wojska rosyjskie
i szwedzkie
walczyły z sobą
na jej ziemiach.


Slide 8

Szwedzki król Karol XII pokonał Rosjan i opanował większą część Polski. Szwedzi
bezkarnie niszczyli kraj. Zajęli min. Kraków i podpalili Wawel. W wojnie tej zwanej
wielką wojną północną zwyciężyła Rosja. W wyniku działań wojennych Polska
była wyludniona i zniszczona podobnie jak po potopie szwedzkim za króla Jana
Kazimierza. ( Widok Krakowa XVII – XVIII w.)


Slide 9

Gdy zmarł August II Mocny,
szlachta polska zebrana na
elekcji obrała królem
przebywającego we Francji
Stanisława Leszczyńskiego.
Tymczasem do Polski znów
wkroczyły wojska rosyjskie. Pod
ich osłoną zebrali się nieliczni
przeciwnicy Leszczyńskiego i
obrali królem Augusta III, syna
Augusta II. Na polskiej ziemi
znowu rozgorzała wojna w
wyniku której Stanisław
Leszczyński powrócił do Francji.
Portret Augusta III Sasa


Slide 10

Za czasów Augusta III w Polsce rosło rozprzężenie. Coraz większe
znaczenie zyskiwali magnaci, którzy dbali o dobro własne a nie ojczyzny.
Szlachta przeważnie wysługiwała się magnatom. Nie można było
wprowadzić potrzebnych nowych praw , bo sejmy były przeważnie
zrywane. Wystarczał sprzeciw jednego posła, a uchwala nie była
podejmowana . Taki sprzeciw po łacinie nazywano liberum veto.


Slide 11

Mawiano, że „Polska
nierządem stoi”, to znaczy, że
panuje w niej anarchia, że brak
silnej władzy. W czasie , kiedy
Polska była coraz słabsza i bliższa
upadku jej sąsiedzi a zwłaszcza
Prusy, stawali się coraz silniejsi.
Król pruski Fryderyk II, zabrał
przemocą Śląsk, który należał
wówczas do Austrii. Potem Fryderyk
wygrał siedmioletnią wojnę z
Austrią, Francją, Rosją
i innymi państwami.
Podczas tej wojny Fryderyk
niszczył polską gospodarkę,
fałszując polskie pieniądze i
bezkarnie porywając
z przygranicznych ziem młodych
mężczyzn, których zmuszał do
służby w pruskim wojsku.
(Portret króla Prus Fryderyka II).


Slide 12

Stanisław August Poniatowski ostatni król Polski.

Po śmierci Augusta III szlachta polska nie mogła obrać
króla według własnej woli, gdyż musiała się liczyć ze zdaniem
Rosji. Carowa rosyjska Katarzyna zażądała, żeby królem Polski
został Stanisław w August Poniatowski , którym wiedziała , ze
będzie jej uległy.
Szlachta zebrana na elekcji w roku 1764 nie sprzeciwiła
się, bo pod Warszawą stało rosyjskie wojsko. Nowy król koronował
się nie w Krakowie lecz w Warszawie.


Slide 13

Elekcja Stanisława Augusta
Poniatowskiego 1764


Slide 14

Stanisław August był człowiekiem
bardzo zdolnym i wykształconym
lecz o chwiejnym charakterze. Liczył
na poparcie i pomoc carowej
Katarzyny, ale musiał jednak
spełniać żądania rosyjskiego posła w
Warszawie. Wprowadzenie reform
i wzmocnienie państwa było w tej
sytuacji niemożliwe ponieważ
blokowała je Rosja.

Stanisław August Poniatowski w stroju
koronacyjnym, obraz Marcello Bacciarellego
z 1768 .


Slide 15

Konfederacja barska
Tego było już za wiele dla
dumnej szlachty polskiej .W 1768
roku w miejscowości Bar na
Podolu zebrała się znaczna liczba
szlachty , która postanowiła
walczyć z rosyjską przemocą i
utworzyła zbrojny związek czyli
konfederację.
Konfederaci prowadzili
wojnę partyzancką, bo byli zbyt
słabi by pokonać wojska rosyjskie
w otwartej bitwie. W walkach
tych szczególną sławę zyskał
jeden z przywódców konfederacji
barskiej Kazimierz Pułaski.

Portret Kazimierza Pułaskiego


Slide 16

Kazimierz Pułaski pod Częstochową
obraz Józefa Chełmońskiego


Slide 17

Tymczasem konfederaci, którzy
nie mogli odnieść zwycięstwa w walce z
wojskami rosyjskimi , postanowili porwać
króla i zmusić go , by opowiedział się
przeciwko Rosji. Porwanie króla nie
udało się natomiast wzbudziło
powszechne oburzenie na konfederację.
Król rozkazał wojsku polskiemu
współdziałać z wojskiem rosyjskim, a
obce państwa odmówiły konfederatom
pomocy. Trwająca cztery lata
konfederacja barska poniosła klęskę, a
Rosjanie zesłali wielu jej uczestników na
Sybir. Kazimierz Puławski wyjechał do
Ameryki, by walczyć o jej wolność i
został tam uznany za bohatera
narodowego.

(Konfederat barski)


Slide 18

Pierwszy rozbiór Polski
Trzej potężni sąsiedzi – Rosja, Prusy i Austria – od dawna dążyli do
rozszerzenia swoich granic i zajęcia ziem Polski. Władcy tych trzech państw
– carowa Katarzyna, król Fryderyk II i cesarzowa Maria Teresa – uznali, że
sytuacja im sprzyja, gdyż Polska, wyniszczona za panowania obu Sasów,
jest bardzo osłabiona.

carowa Katarzyna Wielka

król Fryderyk II Wielki

cesarzowa Maria Teresa


Slide 19

Traktat rozbiorowy
W 1772 roku monarchowie ci zawarli pomiędzy sobą traktat
rozbiorowy. Rosja zagarnęła część polskich ziem na wschodzie, Prusy wzięły
Pomorze Gdańskie, Austria zajęła duży obszar na południu Polski i nazwała go
Galicją. Wojska zaborców wkroczyły do Polski bez oporu.
Zaborcy zażądali, aby polski sejm rozbiorowy uznał rozbiór kraju.
Marszałek sejmu, Adam Poniński, przekupiony przez carową, zobowiązał się
doprowadzić do podpisania aktu rozbioru.
Obrad sejmu pilnowało polskie wojsko. Na próżno sprzeciwiali się
patriotyczni posłowie, którym przewodził Tadeusz Rejtan. Opanowany przez
zdrajców i zastraszony sejm zgodził się na rozbiór ojczyzny. Na ziemiach
oderwanych od Polski kazano mieszkańcom składać przysięgę na wierność
obcym władcom.


Slide 20

Tematem obrazu pt. Rejtan – upadek Polski autorstwa Jana Matejki jest scena, która rozegrała
się 21 kwietnia 1773 w trzecim, decydującym dniu obrad sejmu rozbiorowego na zamku w Warszawie,
Centralną postacią obrazu jest poseł ziemi nowogródzkiej, Tadeusz Rejtan, w geście rozpaczy próbujący
zapobiec haniebnemu wydarzeniu, jakim jest rozbiór Ojczyzny. Miał on wtedy powiedzieć: "Chyba po moim
trupie!"
Leżącemu na progu Rejtanowi Adam Łodzia Poniński uniesioną ręką pokazuje żołnierzy
rosyjskich w uchylonych drzwiach sali zamkowej. Hetman polny koronny Franciszek Ksawery Branicki
kryje twarz w dłoniach. Zmierzają do sali senatu w celu złożenia podpisu pod traktatem rozbiorowym.


Slide 21

Pierwszy rozbiór Polski wstrząsnął narodem. Polacy zdali sobie
sprawę, że ojczyźnie potrzebny jest silny rząd, potężne wojsko,
nowe prawa, a przed wszystkim oświata.
Po dramacie rozbioru w oświeconych warstwach narodu, wśród
znacznej części szlachty i mieszczaństwa, w pełni dojrzało
przeświadczenie, że ratunkiem dla suwerenności Państwa
Polskiego może być tylko jego zasadnicza reforma.

W tamtych czasach Warszawa była jednym z największych miast
Europy


Slide 22

Komisja Edukacji Narodowej
Sejm powołał Komisję Edukacji Narodowej i
oddał jej władzę nad wszystkimi szkołami w
Polsce. Komisja Edukacji Narodowej stała się jak
gdyby ministerstwem oświaty - pierwszym w

Europie. Założono wówczas w Polsce wiele
nowych szkół. Uczono w nich po polsku i
wprowadzono nowe, praktyczne przedmioty.
Najzdolniejsi uczniowie mogli studiować na

uniwersytetach w Krakowie i Wilnie. Król
utworzył w Warszawie szkołę rycerską, która
miała kształcić przyszłych oficerów. Jej
uczniowie znani byli później, jako wielcy
patrioci. Szkołę tę ukończył miedzy innymi
Tadeusz Kościuszko.


Slide 23

Stanisław August Poniatowski zasłużył się dla nauki i sztuki w Polsce – wspierał
artystów, literatów i uczonych. Najsłynniejszymi wśród poetów byli Ignacy Krasicki,
Franciszek Karpiński i Adam Naruszewicz, który był zarazem wybitnym historykiem. W

czwartki król zapraszał do siebie na obiady wybitnych ludzi. Podczas tych spotkań
prowadzono rozmowy i dyskusje o literaturze, muzyce i sztuce. Zasłynęli w tym okresie
malarze Marceli Bacciarelli, Jan Piotr Norblin i Canaletto.


Slide 24

W Warszawie działała wówczas jedna z największych w Europie biblioteka publiczna,
założona przez braci Andrzeja i Józefa Załuskich.

"Dom pod Królami", dawna Biblioteka Załuskich, Warszawa.


Slide 25

W Polsce powstało wiele
nowych pałaców i kościołów
budowanych przez
znakomitych architektów.
Stanisław August odnowił i
upiększył zamek Królewski w
Warszawie, wybudował pałac
w Łazienkach, gdzie stworzył

piękną podmiejską rezydencję.
Król założył też w
Warszawie pierwszy stały teatr.
Za panowania Stanisława

Augusta powstało w Polsce
wiele fabryk wytwarzających
wyroby przywożone przedtem
z zagranicy.

Pałac w Łazienkach


Slide 26

W Warszawie zebrał się sejm, zwany Sejmem Czteroletnim , gdyż obradował przez
cztery lata 6X 1788 – 29 v 1792 r . Obradom przewodniczył Marszałek Stanisław
Małachowski , a wśród posłów przeważali ludzie mądrzy , rozsądni i szczerzy patrioci .

Najważniejszą przyjętą ustawą przez sejm była konstytucja uchwalona 3 maja 1791
roku.


Slide 27

Konstytucja 3 Maja
Autorami Konstytucji byli Stanisław August Poniatowski, Ignacy Potocki i Hugo
Kołłątaj. Przygotowania uchwały rządowej trwały od dłuższego czasu , ale prowadzono je w
ścisłej tajemnicy. Ustawa Rządowa była drugą na świecie (po Stanach Zjednoczonych
Ameryki) konstytucją regulującą strukturę organizacyjną państwa oraz prawa i obowiązki
obywateli.

Król Stanisław August Poniatowski

Ignacy Potocki

Hugo Kołłątaj


Slide 28

Konstytucja 3 Maja 1791 r. obraz Jana Matejki


Slide 29

Główne postanowienia Konstytucji 3 Maja
religia katolicka jako panująca przy zapewnieniu wolności i opieki prawnej innym
wyznaniom;
szlachta miała pozostać przy swoich własnych przywilejach,

zatwierdzono prawo o miastach królewskich;
chłopi zostali wzięci pod opiekę prawa,
tron królewski jest dziedziczony, zniesiono wolną elekcję
władzę w państwie podzielono na prawodawczą, wykonawczą i sądowniczą;
władzę prawodawczą miał sprawować sejm ( zawsze gotowy) złożony z izby
poselskiej i senatu;
uchwały miały zapadać większością głosów, zniesiono liberum veto;
zniesiono odrębność państwowo – prawną Litwy i Korony, łącząc je w jeden
organizm państwowy.
Wprowadzono również

w całym kraju język polski jako obowiązujący język

urzędowy.
Polska stawała się monarchią konstytucyjną.


Slide 30

Konstytucja zapewniała
istnienie władzy wykonawczej,
powierzając ją Królowi i Straży
Praw, czyli rządowi.
Oznaczało to położenie kresu
bezwładowi państwa,
zniesienie stanu, o którym w
XVIII wieku mówiono:
„Polska nierządem stoi”.
Konstytucja reformowała
również sądownictwo,
uniezależniając je od
pozostałych
władz.


Slide 31

Konstytucja rozwiązała również sprawę obronności kraju.
Według jej postępowania tworzono wojsko, będące częścią
potencjału Rzeczpospolitej, przeznaczoną do obrony
integralności państwa i suwerenności narodu. Nowoczesne
sformułowanie zasady i celu istnienia siły zbrojnej stało się
podstawą tradycji Wojska Polskiego.


Slide 32

Ogromna większość szlachty i mieszczaństwa z
entuzjazmem przyjęła ustanowienie Konstytucji 3 Maja.
Miano bowiem wtedy świadomość wielkich zmian, które
ona wprowadziła.
Słusznie odbierano ją
jako zasadniczy zwrot w dziejach
polskiej państwowości, jako sygnał
odradzania się Rzeczpospolitej
pod względem politycznym i
moralnym; jako zwycięstwo sił
patriotycznych nad siłami
egoizmu, prywaty i anarchii.


Slide 33

Była więc Ustawą Rządową , wyraźnym sygnałem zmian
na lepsze, prawdziwą jutrzenką nadziei. Jako akt suwerennej
woli narodu stanowiła dowód politycznej mądrości i powód
do uzasadnionej dumy.


Slide 34

Reformy Konstytucji 3 Maja jednak nie przetrwały, nie uratowały
suwerenności Polski. Zniszczone zostały rosyjskimi
wojskami carycy Katarzyny II i niestety, zdradą Polaków
skupionych wokół Targowicy.


Slide 35

W umysłach wielu Polaków na długie lata pozostała pamięć i tradycja
Konstytucji 3 Maja. Postrzegano ją jako wielkie dokonanie polskiej myśli
prawniczej i politycznej. Konstytucja stała się wartością kulturową,
swoistym katechizmem narodowym Polaków, którzy żyli 123 lata pod
zaborami.
Okazała się też trwałym składnikiem europejskiej tradycji konstytucyjnej.


Slide 36

Do dzieła Konstytucji, do patriotyzmu jej twórców
nawiązywały pokolenia Polaków, zarówno te, które walczyły o
wolność w XVIII, XIX i początkach XX stulecia, jak i te, które
budowały II Rzeczpospolitą. Dzień 3 maja został uznany Świętem
Konstytucji 3 Maja już w wolnej Polsce w 1919 roku.
Po II wojnie światowej władze komunistyczne zakazały obchodzenia
tego święta. Dopiero po zmianie ustroju, od kwietnia 1990 r. Święto
Konstytucji 3 Maja znowu należy do uroczyście obchodzonych
polskich świąt.


Slide 37

Dziś obchodzimy rocznicę ustanowienia Konstytucji 3 Maja
jako święto narodowe, widoczny znak naszej tożsamości. Dla
nas, podobnie jak dla pokoleń, które poprzedziły nas w
dziejach, pamięć o dziele Konstytucji stanowi istotny
element polskiego dziedzictwa, wyrażający stale wielkie
społeczne pragnienie, by żyć w państwie dobrze rządzonym,
mądrym, sprawiedliwym i suwerennym.


Slide 38

Prezentację opracowała
Izabela Pawlik-Jadach
nauczyciel biblioteki SP 40 Gdynia

Bibliografia:
S. Marciniak, Historia Polski dla Piotrka, Warszawa: Nowa Era 1997.
W. Motowidło, Konstytucja 3 Maja, WWW. zsrzecin. eu, 22.04.2014 r.