Transcript (konstytucja-3-maja-1791-roku-(1)

Uchwalona 3 maja 1791 roku ustawa
reguluje ustrój prawny Rzeczypospolitej
Obojga Narodów. Powszechnie przyjmuje
się, że Konstytucja 3 maja była pierwszą w
Europie i drugą na świecie (po konstytucji
amerykańskiej z 1787 r.) nowoczesną,
spisaną konstytucją.
Konstytucja ta miała wprowadzić system
monarchii parlamentarnej, wzmocnić pozycję
tronu i rządu. Częścią składową Konstytucji były
dwie uchwalone wcześniej ustawy: ustawa z III
1791 r. o sejmikach oraz ustawa z IV 1791 r. o
miastach królewskich. W konstytucji zniesiono
unię polsko-litewską, przy jednoczesnym
zachowaniu federacyjnego charakteru
Rzeczypospolitej. Wprowadzono zasadę
zwierzchności narodu oraz podziału władzy
zgodnie z zasadą Monteskiusza na
ustawodawczą (stanowienie prawa),
wykonawczą (wykonywanie prawa) i
sądowniczą.
Miejscem obrad był Zamek Królewski w
Warszawie strzeżony przez Gwardię
Królewską i oddziały wojskowe pod
dowództwem księcia Józefa
Poniatowskiego, który wraz z grupą
oficerów znalazł się w izbie sejmowej w
pobliżu tronu.
Oryginalny manuskrypt Konstytucji 3 Maja
Ustanowiona ustawą rządową przyjętą
tego dnia przez sejm. Została
zaprojektowana w celu zlikwidowania
obecnych od dawna wad systemu
politycznego Rzeczypospolitej Obojga
Narodów i złotej wolności.
Twórcami konstytucji byli:
Stanisław August
Poniatowski

 ostatni król Polski,
wprowadzony na tron
dzięki poparciu Katarzyny II,
 założył Szkołę Rycerską,
 założył pismo „Monitor”,
 był mecenasem sztuki.
Hugo Kołłątaj

 czołowy ideolog polskiego
oświecenia,
 ksiądz, pisarz i publicysta,
 rektor i reformator
Akademii Krakowskiej,
 działacz KEN i
Towarzystwa do Ksiąg
Elementarnych.
Ignacy Potocki

 czołowy działacz obozu reform
w czasie Sejmu Wielkiego,
 marszałek wielki litewski,
 działacz KEN,
 inicjator Towarzystwa
do Ksiąg Elementarnych.
Stanisław Staszic

 polski działacz oświeceniowy,
 ksiądz, pisarz, publicysta,
 działał na rzecz rozwoju
przemysłu,
 propagator i zwolennik reform.
Stanisław Małachowski

 polityk, marszałek Sejmu Czteroletniego,
 w jego mieszkaniu (Pałacu Czapskiego) redagowano
na tajnych zebraniach tekst konstytucji.
Ustrój polityczny

Sejm:
 stał się dwuizbowym organem władzy ustawodawczej,
natomiast przestał być instytucją trójstanową.
Król:
 miał stać na czele władzy wykonawczej.
Straż Praw:
 posiadała według konstytucji najwyższą władzę wykonawczą.
Sejmiki szlacheckie
Reforma sądów

 połączenie w obrębie sądownictwa szlacheckiego
sądów grodzkich, ziemskich i podkomorskich,
utworzenie w ich miejsce kolegialnych sądów
ziemiańskich,
 ustanowienie w 1792 r. sądów 2 instancji dwóch
Trybunałów: w Lublinie i Piotrkowie Trybunalskim,
 zreformowanie sądu sejmowego,
 zreorganizowanie sądu asesorskiego,
 zreformowanie sądów miejskich poprzez podział ich
na dwa piony: cywilny i karny.
Reformy skarbowe

 przeznaczenie na armię tzw. ofiary dziesiętnego
grosza,
 uchwalenie podatku dochodowego od stałego i
pewnego dochodu,
 przejęcie dóbr biskupstwa krakowskiego na rzecz
skarbu państwa,
 podwyższenie opłaty od dóbr królewskich,
dzierżawionych przez szlachtę.
Reforma wojska

 zwiększenie liczby wojska do 100 tys., liczbę tę ze
względów finansowych zmniejszono następnie na 65
tys.,
 zmiana sposobu zaciągu,
 zapewnienie wolności osobistej każdemu
żołnierzowi, który za pozwoleniem dziedzica
przesłużył w wojsku 12 lat,
 określenie czasu służby wojskowej (6 do 8 lat) oraz
wiek żołnierza (18-35 lat).
Stosunki wyznań

Konstytucja gwarantowała wolność wyznań,
przyznając pierwszeństwo religii katolickiej.
Szlachta

 zagwarantowanie dotychczasowych praw i swobód
szlacheckich, ale jedynie właścicielom ziemskim,
 utrzymanie zwierzchności dominialnej szlachty nad
chłopami,
 utrzymanie nietykalności osobistej i majątkowej szlachty,
 pozbawienie prawa udziału w sejmikach szlacheckich
szlachty gołoty oraz dzierżawców,
 utrzymanie równości wewnątrz stanu szlacheckiego,
 utrzymanie zasady, iż świeże szlachectwo nie daje w
pierwszym i drugim pokoleniu prawa piastowania
wyższych urzędów.
Mieszczanie

 właścicielom nieruchomości ziemskich przyznano
prawo nietykalności bez wyroku sądowego;
nabywania dóbr ziemskich; dostępu do palestry
piastowania wyższych urzędów administracyjnych i
sądowych we wszystkich sądach; osiągania niższych
rang oficerskich w wojsku,
 ułatwiono ponadto mieszczanom możliwość
nobilitacji do stanu szlacheckiego,
 mieszczanie z miast prywatnych, tak świeckich, jak i
duchownych, nie uzyskali żadnych praw.
Chłopi

 przyjęcie chłopów pod opiekę „prawa i rządu
krajowego”, co otwierało na przyszłość możliwość
ingerencji administracji państwowej w stosunku
pomiędzy panem a wsią,
 stworzenie zachęty dla właścicieli ziemskich do
zawierania umów z chłopami, mających określać
zakres obowiązków ciążących na poszczególnych
gospodarstwach chłopskich wobec dworu,
 zapewnienie wolności osobistej przybyszom z
zagranicy oraz zbiegom, którzy powrócą do kraju.
Co znosiła Konstytucja
3 Maja?









dualizm wewnętrzny Rzeczypospolitej,
liberum veto,
wolną elekcję,
zakaz nabywania dóbr ziemskich przez mieszczan i zakaz
piastowania przez mieszczan wyższych urzędów i
godności państwowych oraz wyższych szarż oficerskich,
prawa kardynalne,
konfederacje,
prawo oporu,
urząd starosty.
Grupa magnatów, która od początku była
przeciwna Konstytucji, do której należeli
Szczęsny Potocki, Ksawery Branicki i
Seweryn Rzewuski, poprosili carycę
Katarzynę o interwencję i przywrócenie im
przywilejów, które zostały zniesione na mocy
konstytucji. Z jej wsparciem utworzyli
konfederację targowicką i proklamowali oni
odrzucenie Konstytucji za rozsiewanie
„zarazków idei demokracji”.
Król Polski i reformatorzy mogli wystawić
tylko 37-tysięczną armię, którą w dużej
mierze stanowili niedoświadczeni rekruci.
Polska armia pod rozkazami bratanka króla
Józefa Poniatowskiego i Tadeusza Kościuszki
pokonała Rosjan w kilku bitwach. Śmiertelny
cios sprawie polskiej zadał jednak sam król:
kiedy w lipcu 1792 r. Warszawa była
zagrożona oblężeniem Rosjan, król przestał
wierzyć, że zwycięstwo nad Rosjanami mimo
ich przewagi liczebnej jest możliwe. Uznał, że
poddanie się jest jedyną alternatywą do
totalnej klęski i masakry rewolucjonistów.
24 lipca 1792 roku król Stanisław August
Poniatowski odstąpił od reformatorów i
przyłączył się do konfederacji targowickiej.
Polska armia uległa rozbiciu, a wielu
reformatorów, uważając ich sprawę za
przegraną, opuściło kraj, udając się na emigrację.
Jednak król nie uratował Rzeczypospolitej. Ku
zaskoczeniu targowiczan nastąpił w 1793 roku II
rozbiór Polski, Rosja zagarnęła ok. 250tys km2 , a
Prusy ok. 58 tys. Rzeczpospolita liczyła tylko ok.
212 tys. km 2 i stała się małym państewkiem
buforowym z marionetkowym królem i rosyjską
armią.
Konstytucja 3 maja znosiła formalnie odrębność ustrojową
Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego, powstała
Rzeczpospolita Polska. Stworzono wspólne organy władzy
centralnej w tym m. in. Komisje Wielkie Obojga Narodów.
20 października Sejm Czteroletni uchwalił przepisy wykonawcze
do konstytucji 3 maja pod nazwą Zaręczenia Wzajemnego
Obojga Narodów.
Mapa Polski w tym okresie:
Znaczenie Konstytucji

 próba uratowania I Rzeczypospolitej, wprowadzenie
ustroju monarchii konstytucyjnej,
 osłabienie roli magnaterii, zakończenie okresu
oligarchii magnackiej, nadanie praw mieszczanom
miast królewskich dało nadzieję na zwiększenie
znaczenia tego stanu, a w perspektywie na
wykształcenie się nowożytnej burżuazji, pierwsza
demokratyczna konstytucja w Europie.
Medale wybite z okazji
uchwalenia Konstytucji 3 Maja

Uchwalenie Konstytucji 3 Maja w setną rocznicę tego wydarzenia
uwiecznił na płótnie Jan Matejko. Namalowane przez artystę dzieło
przedstawia uroczysty pochód mieszkańców Warszawy, na którego czele
znajduje się marszałek i posłowie Sejmu Wielkiego. Przybywają oni z
Zamku Królewskiego- miejsca sejmowych obrad- do katedry św. Jana w
celu ponownego zaprzysiężenia konstytucji.
Przygotowały:
mgr Anna Szczepańska
mgr Anna Borkowska