Transcript podstawy prawa i postępowania

Podstawy prawa i postępowania
administracyjnego
Sławomir Maciejewski
Stosunek administracyjnoprawny
Podmioty orzekające to podmioty, które zalicza się w nauce
prawa administracyjnego do tzw. aparatu
administracyjnego
organy
administracji
rządowej,
jednostki
samorządu terytorialnego oraz inne podmioty,
które
wykonują
zadania
administracji
państwowej.
Stosunek administracyjnoprawny
Strona
osoba fizyczna i osoby prawne, państwowe i
samorządowe jednostki organizacyjne oraz
organizacje społeczne, pozostałe podmioty, o ile
ustawy szczegółowe przyznają im możliwość
udziału w postępowaniu administracyjnym.
Sposoby powstawania sytuacji administracyjno-prawnych
Powstają z mocy samego prawa:
– gdy w danym systemie faktycznym lub prawnym zaczyna obowiązywać norma prawna, która z
tym stanem wiąże określone skutki prawne np. wydanie z powodu zagrożenia choroby
„ptasiej grypy” zakazu przywozu na terytorium RP żywności z terenów zagrożonych tą
chorobą;
– gdy w danym systemie prawnym zmienia się sytuacja faktyczna, która z tym stanem wiąże
określone skutki prawne np. po uzyskaniu odpowiedniego wieku powstaje obowiązek szkolny.
W takim wypadku organ administracyjny interweniuje jedynie wówczas, gdy dojdzie do przekonania,
że jednostka nie stosuje normy – mimo iż okoliczności faktyczne uzasadniają jej stosowanie – lub
też interpretuje ją błędnie.
Powstają z mocy decyzji organu administracyjnego, np. obowiązek uwzględnienia pokontrolnego
zarządzenia wydanego przez organy NIK, obowiązek odbycia służby wojskowej, wszczęcia
postępowania administracyjnego.
Ten sposób formułowania praw i obowiązków jest najczęstszy, a jeżeli idzie o powstawanie praw –
niemal wyłączny. Jak widać z powyższych przykładów, chodzi tutaj o każdy rodzaj
zindywidualizowanej wypowiedzi organu administracyjnego.
Stosunek administracyjnoprawny
Nierównorzędność podmiotów
organy administracji publicznej nakładają
na określone jednostki obowiązki (np.
nakaz rozbiórki obiektu)
ustalają ich uprawnienia
Stosunek administracyjnoprawny
podmioty
pozostające
poza
aparatem
administracyjnym
żądają
określonych
rozstrzygnięć
(np.
zezwolenie
na
prowadzenie działalności administracyjnej)
decyzja należy
publicznej
do
organu
administracji
Stosunek administracyjnoprawny
Charakterystyka postępowania administracyjnego
w postępowaniu administracyjnym występują dwa podmioty:
-organ administracji publicznej oraz strona-obywatel lub jednostka
organizacyjna.
wszczęcie postępowania z urzędu lub na wniosek strony
gromadzenie materiału dowodowego spoczywa na organie
administracji publicznej art. 77 KPA. Strona nie decyduje o
zakresie zebranego materiału dowodowego
Stosunek administracyjnoprawny
regułą w postępowaniu administracyjnym jest
rozpatrywanie
sprawy
w
postępowaniu
gabinetowym, rozciągniętym w czasie. Rozprawa
ma miejsce jedynie w ściśle określonych przez
ustawę sytuacjach.
Stosunek administracyjnoprawny
FORMA ROZSTRZYGNIĘCIA
Decyzja
typowy przykład aktu administracyjnego
zewnętrznego
Stosunek administracyjnoprawny
kierowane do konkretnego adresata
w konkretnej sprawie-indywidualnie
oznaczonego adresata,
Stosunek administracyjnoprawny
decyzja rozstrzyga sprawę w całości lub w
części wywołując skutki prawne.






ZASADY PRAWA ADMINISTRACYJNEGO
Zasady konstytucyjne
Zasada demokratycznego państwa prawa Art. 2 Konstytucji
RP
Zasada praworządności Art. 7 Konstytucji RP
Zasada równości wobec prawa Art. 32 Konstytucji RP
Zasada prawa do sprawiedliwego, jawnego i szybkiego
procesu Art. 45 Konstytucji RP
Zasada
dwuinstancyjności
(postępowania
administracyjnego) Art. 78 Konstytucji RP
Zasada sądowej kontroli administracji Art. 184 Konstytucji
RP
Zasady ogólne dotyczące działania podmiotów
Zasada praworządności- legalizmu
zasada działania na podstawie przepisów prawa materialnego i procesowego
Art. 6. Organy administracji publicznej działają na podstawie przepisów prawa

Zasada ta wynika z Konstytucji RP zgodnie z której art. 7 organy
administracji publicznej mają obowiązek działać na podstawie i w
granicach prawa.

W świetle Kpa nie obowiązuje zasada, że organ administracji
może podejmować każde działanie, które nie jest zabronione
przez przepisy prawa.
Zasady ogólne dotyczące działania podmiotów
Organ może działać tylko tam gdzie zezwala na to
prawo – wydana decyzja może zostać oparta jedynie na
aktach powszechnie obowiązujących określonych w
Konstytucji.
Organ administracji publicznej ma za zadanie czuwać
nad przestrzeganiem przepisów prawa na każdym
etapie postępowania
Zasady ogólne dotyczące działania podmiotów
Wyrok NSA 2001.01.24 II SA 55/00
Organy administracji państwowej działają na podstawie
przepisów prawa (art. 6 kpa).
Oznacza to:
działanie w oparciu o obowiązującą normę prawną
 prawidłowe ustalenie znaczenia tej normy
niewadliwe dokonanie subsumcji
prawidłowe ustalenie następstw prawnych.
Zasady ogólne dotyczące działania podmiotów

Wyrok NSA 1998.02.11 IV SA 729/96
Z art. 6 kpa wynika, że organy administracji publicznej
w ramach swojej działalności orzeczniczej mają spełniać
funkcję gwaranta i strażnika praworządności, co w
przypadku akceptacji poczynań stron stosunku prawnoadministracyjnego ma oznaczać, że poczynania te są
legalne i że w niczym nie naruszyły porządku
prawnego.
Zasady ogólne dotyczące działania podmiotów
Wyrok NSA z 2000.02.22 w Warszawie I SA 403/99
Przerzucenie ciężaru dowodu na stronę postępowania, z
powołaniem się na art. 6 kc, nie znajduje oparcia w
naczelnych zasadach postępowania administracyjnego, a
w
szczególności
zasadzie
praworządności
określonej w art. 6 kpa oraz zasadzie dochodzenia
prawdy obiektywnej określonej w art. 7 kpa. (...)
Zasady ogólne dotyczące działania podmiotów
 Wyrok NSA z 17 maja 1996 roku III S.A.
535/95
Działanie organu zostanie zakwalifikowane
jako niezgodne z prawem zarówno wówczas
gdy
zostało
podjęte
niezgodnie
z
obowiązującym prawem jak i wtedy gdy nie
było podstawy prawnej do działania.
Zasady ogólne dotyczące działania podmiotów
 Wyrok SN z 18 listopada 1993 roku III ARN
49/93
Obowiązek
organu
prowadzącego
rozpatrywania żądań obywateli w ramach
przewidzianej prawem procedury
Zasady ogólne dotyczące działania podmiotów

Wyrok wsa w Warszawie z 2005.04.20 I SA/Wa 291/04
Zarządzenia
nie
stanowią
źródła
powszechnie
obowiązującego prawa. Tym samym nie mogą stanowić
podstawy prawnej wydawania przez organ administracji
publicznej decyzji administracyjnych. Organy administracji
publicznej bowiem, zgodnie z art. 6 k.p.a., działają na
podstawie przepisów prawa, to jest prawa powszechnie
obowiązującego, a takim nie są zarządzenia.
Zasady ogólne dotyczące działania podmiotów
Wyrok NSA z 1998.07.17 III SA 396/97
Wyjaśnienia, instrukcje lub pisma resortowe, nie wydane na
podstawie delegacji ustawowej, nie mogą stanowić
podstawy
prawnej
rozstrzygnięć
organów
administracyjnych.
Zasady ogólne dotyczące działania podmiotów
Zasada czynnego udziału stron w postępowaniu
Organy administracji publicznej obowiązane są zapewnić
stronom czynny udział w każdym stadium postępowania, a
przed wydaniem decyzji umożliwić im wypowiedzenie się co
do zebranych dowodów i materiałów oraz zgłoszonych
żądań.
Zasady ogólne dotyczące działania podmiotów
Organy administracji publicznej mogą odstąpić od
zasady określonej w
tylko w przypadkach, gdy
załatwienie sprawy nie cierpi zwłoki ze względu na
niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia ludzkiego albo
ze względu na grożącą niepowetowaną szkodę
materialną.
Organ administracji publicznej obowiązany jest utrwalić
w aktach sprawy, w drodze adnotacji, przyczyny
odstąpienia od zasady.
Zasady ogólne dotyczące działania podmiotów
Przejawy zasady czynnego udziału stron w postępowaniu
administracyjnym:
o
o
o
o
o
o
o
obowiązek zawiadomienia strony o wszczęciu postępowania,
przyznanie prawa dostępu do akt sprawy- tzw. jawność
wewnętrzna,
prawo zgłaszania dowodów,
prawo strony do wypowiedzenia się przed wydaniem decyzji,
prawo do zaskarżania rozstrzygnięć zapadających przed
organem pierwszej instancji,
prawo do powiadomienia o miejscu i terminie przeprowadzenia
dowodu
prawo do wniesienia skargi do sądu administracyjnego/sądu
powszechnego.
Zasady ogólne dotyczące działania podmiotów
Zasada pogłębiania zaufania obywateli
do organów administracji publicznej
 Organy administracji publicznej obowiązane są prowadzić
postępowanie w taki sposób, aby pogłębiać zaufanie obywateli do
organów Państwa oraz świadomość i kulturę prawną obywateli.
Zasady ogólne dotyczące działania podmiotów
Zasada przekonywania
Organy administracji publicznej powinny wyjaśniać
stronom zasadność przesłanek, którymi kierują się przy
załatwieniu sprawy, aby w ten sposób w miarę możności
doprowadzić do wykonania przez strony decyzji bez
potrzeby stosowania środków przymusu.
o Obowiązek uzasadnienia decyzji
o Z uzasadnienia powinno wynikać, iż urzędnicy rzetelnie zajęli
się daną sprawą
o Informowanie: o stanie prawnym oraz o wszelkich
okolicznościach faktycznych mających znaczenie dla sprawy oraz
interpretacja tych informacji w sposób zmierzający do wykazania
racjonalności, słuszności i skuteczności rozstrzygnięcia
Zasady ogólne dotyczące działania podmiotów
Zasada szybkości postępowania
Organy administracji publicznej powinny działać w sprawie wnikliwie i szybko,
posługując się możliwie najprostszymi środkami prowadzącymi do jej
załatwienia.
Sprawy, które nie wymagają zbierania dowodów, informacji lub wyjaśnień,
powinny być załatwione niezwłocznie.
o Prawo do rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki (niezwłocznie), do
załatwienia sprawy w rozsądnym terminie uznawane jest za jedno z podstawowych praw
jednostki.
o Zmierzanie przez organ administracji publicznej do jak najszybszego zakończenia
postępowania.
Zasady dotyczące formy postępowania
Zasada dwuinstancyjności
Postępowanie administracyjne jest dwuinstancyjne.
o
Każda ze stron ma prawo zaskarżania orzeczeń i decyzji
wydanych w pierwszej instancji w celu sprawdzenia
prawidłowości zapadłego orzeczenia.
o
(Znaczenie) dwukrotne merytoryczne rozpatrzenie sprawyrozpatrzenie i ustosunkowanie się do wszystkich żądań strony.
o
Dwukrotne merytoryczne rozpatrzenie sprawy w aspekcie
materiału dowodowego.
Zasady dotyczące rozstrzygnięć zapadających w postępowaniu
administracyjnym
Zasada sądowej kontroli legalności decyzji administracyjnych
Decyzje mogą być zaskarżane do sądu administracyjnego z powodu ich
niezgodności z prawem, na zasadach i w trybie określonym w odrębnych
ustawach.
oArt. 184 Konstytucji RP NSA i inne sądy administracyjne sprawują kontrolę działalności organów
administracji publicznej.
oArt. 16 ust.2 Kpa możliwość zaskarżania decyzji administracyjnych w postępowaniu
sądowoadmnistracyjnym.
o Zasada prawa do sądu art. 45 Konstytucji RP
Terminy w kpa
1.Niezwłocznie – gdy strona łącznie z żądaniem wszczęcia postępowania
administracyjnego przedkłada cały materiał dowodowy wystarczający dla
wyjaśnienia i rozstrzygnięcia sprawy.
2. W ciągu 1 miesiąca (30 dni) – gdy dla załatwienia sprawy wymagane
jest przeprowadzenie postępowania wyjaśniającego.
3. W ciągu 2 miesięcy (60 dni) – ustawodawca przewidział wydłużony
termin, w sytuacji gdy sprawa ma charakter szczególnie
Terminy w kpa
Czego nie wliczać do okresu załatwienia naszej sprawy:
1. Okresów zawieszenia postępowania
2. Okresów opóźnień z przyczyn niezależnych od organu, np.
kataklizmy
3. Okresów opóźnień zawinionych przez stronę, np.
niedostarczenie na czas stosownych dokumentów
4. Terminów przewidzianych w przepisach prawa dla
dokonania określonych czynności, np. przesłanie akt sprawy
organowi odwoławczemu
Rodzaje doręczeń w kpa
Decyzja administracyjna a zaświadczenie
DECYZJA ADMINISTRACYJNA – akt administracyjny wydany na
podstawie
powszechnie
obowiązującego
prawa
administracyjnego o charakterze władczym i zewnętrznym
rozstrzygający konkretną sprawę, konkretnie określonej osoby
fizycznej lub prawnej, przyznający uprawnienia lub nakładający
obowiązki, w postępowaniu unormowanym przez przepisy
proceduralne.
ZAŚWIADCZENIE – jest to urzędowe potwierdzenie faktów lub
stanu prawnego, stanowiące dowód tego co zostało w nim
stwierdzone.
Decyzja
•
•
•
•
•
•
•
Kształtuje nowe prawa lub obowiązki
stron postępowania administracyjnego.
Może być wydana tylko i wyłącznie na
podstawie wyraźnego upoważnienia
ustawowego.
W tej samej sprawie można wydać tylko
jedną decyzję.
Organ wydaje decyzję na żądanie strony
albo z urzędu.
Postępowanie administracyjne powinno
być zakończone wydaniem decyzji
najpóźniej w ciągu 2 miesięcy od dnia
wszczęcia postępowania.
Decyzja ma przymiot rei iudicatae –
rozstrzyga sprawę w sposób ostateczny.
Decyzję administracyjną można zaskarżyć
w administracyjnym toku instancji.
Zaświadczenie
•
•
•
•
•
•
•
Zaświadczenie nie zmienia sytuacji
prawnej osoby, dla której zostało
wystawione, potwierdza tylko aktualny
stan prawny oraz fakty urzędowe.
Do wydania zaświadczenia nie jest
niezbędna szczególna podstawa prawna.
W jednej sprawie można wydać wiele
zaświadczeń.
Organ wydaje zaświadczenie tylko na
żądanie osoby zainteresowanej.
Zaświadczenie powinno być wydane
bezzwłocznie, nie później niż w ciągu 7
dni.
Przeprowadzenie dowodu z zaświadczenia
nie wyklucza przeciwdowodu.
Od wydanego zaświadczenie nie
przysługują klasyczne środki odwoławcze.
ODWOŁANIE
od decyzji
Od decyzji wydanej w pierwszej instancji służy stronie odwołanie tylko do jednej
instancji. Właściwy do rozpatrzenia odwołania jest organ administracji publicznej
wyższego stopnia, chyba że ustawa przewiduje inny organ odwoławczy.
Od decyzji wydanej w pierwszej instancji przez ministra lub samorządowe
kolegium odwoławcze nie służy odwołanie, jednakże strona niezadowolona z
decyzji może zwrócić się do tego organu z wnioskiem o ponowne rozpatrzenie
sprawy; do wniosku tego stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące odwołań od
decyzji.
O wniesieniu odwołania organ administracji publicznej, który wydał decyzję,
zawiadomi strony.
Organ administracji publicznej, który wydał decyzję, obowiązany jest przesłać
odwołanie wraz z aktami sprawy organowi odwoławczemu w terminie siedmiu
dni od dnia, w którym otrzymał odwołanie, jeżeli w tym terminie nie wydał nowej
decyzji.
Wstrzymanie wykonania decyzji
Przed upływem terminu do wniesienia odwołania decyzja nie ulega
wykonaniu, natomiast wniesienie odwołania w terminie wstrzymuje
wykonanie decyzji, jednakże powyższego nie stosuje się w przypadkach,
gdy:
1) decyzji został nadany rygor natychmiastowej wykonalności ,
2) decyzja podlega natychmiastowemu wykonaniu z mocy ustawy.
Ponadto decyzja podlega wykonaniu przed upływem terminu do
wniesienia odwołania, gdy jest zgodna z żądaniem wszystkich stron.
Decyzja organu odwoławczego
Organ odwoławczy wydaje decyzję, w której:
1) utrzymuje w mocy zaskarżoną decyzję albo
2) uchyla zaskarżoną decyzję w całości albo w części i w tym zakresie
orzeka co do istoty sprawy bądź uchylając tę decyzję – umarza postępowanie
pierwszej instancji, albo
3) umarza postępowanie odwoławcze.
Organ odwoławczy może uchylić zaskarżoną decyzję w całości i przekazać
sprawę do ponownego rozpatrzenia przez organ pierwszej instancji, gdy
rozstrzygnięcie sprawy wymaga uprzedniego przeprowadzenia postępowania
wyjaśniającego w całości lub w znacznej części. Przekazując sprawę organ ten
może wskazać, jakie okoliczności należy wziąć pod uwagę przy ponownym
rozpatrzeniu sprawy. Jednakże organ odwoławczy nie może wydać decyzji na
niekorzyść strony odwołującej się, chyba że zaskarżona decyzja rażąco
narusza prawo lub rażąco narusza interes społeczny
WZNOWIENIE POSTĘPOWANIA, NIEWAŻNOŚĆ DECYZJI
Instytucja wznowienia postępowania służy usuwania następstw szczególnie ciężkich
wadliwości postępowania administracyjnego, które mogą – choć nie zawsze muszą wpływać na
treść decyzji administracyjnej i jej skutki prawne. Zgodnie z art. 145 kpa w sprawie zakończonej
decyzją ostateczną wznawia się postępowanie, jeżeli:
1) dowody, na których podstawie ustalono istotne dla sprawy okoliczności faktyczne, okazały
się fałszywe,
2) decyzja wydana została w wyniku przestępstwa,
3) decyzja wydana została przez pracownika lub organ administracji publicznej, który podlega
wyłączeniu,
4) strona bez własnej winy nie brała udziału w postępowaniu,
5) wyjdą na jaw istotne dla sprawy nowe okoliczności faktyczne lub nowe dowody istniejące w
dniu wydania decyzji, nie znane organowi, który wydał decyzję,
6) decyzja wydana została bez uzyskania wymaganego prawem stanowiska innego organu,
7) zagadnienie wstępne zostało rozstrzygnięte przez właściwy organ lub sąd odmiennie od
oceny przyjętej przy wydaniu decyzji,
8) decyzja została wydana w oparciu o inną decyzję lub orzeczenie sądu, które zostało
następnie uchylone lub zmienione.
Niemożność uchylenia decyzji
Uchylenie decyzji nie może nastąpić, jeżeli od dnia
doręczenia lub ogłoszenia decyzji upłynęło dziesięć lat,
lub decyzja wywołała nieodwracalne skutki prawne.
Nie uchyla się decyzji także w przypadku, jeżeli w wyniku
wznowienia postępowania mogłaby zapaść wyłącznie decyzja
odpowiadająca w swej istocie decyzji dotychczasowej.
Nieważność decyzji
oznacza jej bezskuteczność prawną od momentu jej wydania, czyli nie
powoduje ona jakichkolwiek obowiązków, jak również nabytych
uprawnień. Zgodnie z art. 156 kpa organ administracji państwowej
stwierdza nieważność decyzji, która:
1) wydana została z naruszeniem przepisów o właściwości,
2) wydana została bez podstawy prawnej lub z rażącym naruszeniem
prawa,
3) dotyczy sprawy już poprzednio rozstrzygniętej inną decyzją
ostateczną,
4) została skierowana do osoby nie będącej stroną w sprawie,
5) była niewykonalna w dniu jej wydania i jej niewykonalność ma
charakter trwały,
6) w razie jej wykonania wywołałaby czyn zagrożony karą,
7) zawiera wadę powodującą jej nieważność z mocy prawa.