Transcript Bolesław Chrobry

Średniowiecze – epoka w historii europejskiej,
obejmująca okres między starożytnością a
renesansem.
Granice czasowe średniowiecza wahają się między
V a XV wiekiem. Za początek epoki uznaje się
okres, w którym cesarstwo zachodnio-rzymskie
chyliło się ku upadkowi (476 rok). Natomiast za
koniec epoki przyjmuje się 3 daty:
-1450- Gutenberg wynalazł druk
-1453- rok upadku Konstantynopolu
-1492- rok odkrycia Ameryki przez Kolumba
 Uniwersalizm- jedność kultury średniowiecza, która




przejawiała się w religii, języku, ustroju, idei, metodzie naukowej
oraz we wzorcach osobowych.
Hagiografia- spisane żywoty świętych, propagowały wzór
świętego jako ideału do naśladowania.
Ikonografia - dziedzina badań historii sztuki, której zadaniem
jest opis i interpretacja elementów treściowych i symbolicznych
w dziełach sztuki.
Stygmat- znak, znamię, piętno; ślady przypominające rany na
ukrzyżowanym ciele Chrystusa, pojawiające się (wg wierzących w sposób nadprzyrodzony) na ciele stygmatyków.
Memento mori (pamiętaj o śmierci)- hasło przypominające o
przemijaniu
 Chansons de geste– poezja epicka, która pojawiła się u
początków literatury francuskiej. Mianem tym określamy
powstałe między XI a XIII wiekiem poematy rycerskie mówiące o
przygodach (czynach) historycznych i legendarnych bohaterów.
Początkowo funkcjonowały one w przekazach ustnych, ale od
około XII wieku zaczęto je zapisywać. Chansons de geste
tworzone były przez trubadurów.
 Feudalizm- ustrój oparty na hierarchii społeczeństwa. Władca
nadawał ziemię poddanym. Ten który ją otrzymał, stawał się
wasalem. Ziemia należała przede wszystkim do rycerzy, ale
uprawiali ją całkowicie zależni od nich chłopi.
 Kronika –faktograficzny opis wydarzeń w układzie
chronologicznym. Również utwór dziejopisarski o charakterze
literackim, typowy dla średniowiecza. Kronika nie zawiera
analizy tych wydarzeń, może jednak zawierać podsumowania
oraz komentarz autora.
 Krzyż- znak teocentrycznego światopoglądu,
religijności, wielkiego wpływu Kościoła na
politykę.
 Tiara- korona papieża, to znak władzy duchownejpodległości Europy Watykanowi.
 Korona- symbol władzy świeckiej; ustrojem
politycznym państw tego okresu jest monarchia,
na której czele stoi król lub cesarz
 Miecz- ma pierwszorzędne znaczenie dla stanu
rycerskiego; średniowiecze epoką wojen.
Święty Augustyn (filozofia dramatyczna):
 człowiek jest istotą rozdartą między tęsknotą za
niebem a ziemskimi pokusami
 Augustyn dokonuje połączenia myśli Platona z
założeniami chrześcijaństwa- głosi platoński dualizm
(każda rzecz ma postać duchową- ideę i postać
materialną- cień idei)
 myśl o życiu przyszłym i Bogu oraz miłość Boga
uważał za jedyny istotny cel życia
Święty Tomasz (filozofia harmonijna)- tomizm:
 wszechświat ma harmonijną strukturę, w której każdy
byt ma swoje miejsce w hierarchii- istnienie to drabina
bytów; człowiek znajduje się na szczeblu niższym niż
anioły, ale wyższym od reszty stworzeń.
 człowiek to swoisty mikrokosmos- odzwierciedlenie
dzieła Boskiego
 Tomasz łączy myśl Arystotelesa z doktryną
chrześcijańską
 dostrzega potęgę rozumu ludzkiego
 głosi, że człowiek jest istotą społeczną, a władza
monarchy pochodzi od Boga
Święty Franciszek ( filozofia miłości)franciszkanizm:
 filozofia wszechogarniającej miłości do świata i
wszelkiego stworzenia jako dzieła Boskiego
 przeciwny ascetyzmowi
 poczucie współistnienia ze światem natury
 idea ubóstwa jako wolności od pokus i lęków tego
świata
 teocentryczna- ośrodkiem myśli był Bóg
 pełna magii- ludzie wyjaśniali sobie w ten sposób
zagadki świata i wyroki Boskie; moc przypisywano
liczbom (7-sakramenty, błogosławieństwa; 3Trójca Święta; 4- żywioły, strony świata) i kolorom
(czerwień- krew Chrystusa; biel- niewinność)
 owładnięta obsesją śmierci- modny stał się
motyw dance macabre, czyli taniec śmierci, która
powołuje wszystkie stany
 anonimowa- nie było dążenia do sławy, liczyła się
tylko treść dlatego większość autorów pozostawała
anonimowa,
 dualistyczna- wartości i pojęcia dzielono na dwie
grupy; albo coś było dobre albo złe, potępione lub
zbawione itp.
 silnie zhierarchizowana- istnieje podział na
lenników i wasali, a także na szlachtę,
duchownych, mieszczan i chłopów.
 Styl romański- styl występujący w architekturze,
malarstwie i rzeźbie rozwijający się między XI a XII
stuleciem.
 Styl gotycki- styl występujący w architekturze,
malarstwie i rzeźbie rozwijający się od XII do
początku XVI wieku.
 romańskiej:
 gotyckiej:
 masywność
 lekkość i strzelistość
 prostota form
budowli
 skomplikowana bryła
budowli
 wysokie, ostrołukowe okna
wypełnione kolorowymi
witrażami
 sklepienia krzyżowożebrowe
 małe, wąskie okna
 sklepienie kolebkowe
 przykłady architektury:
 Kolegiata w Tumie pod
Łęczycą
 Kościół św. Andrzeja w
Krakowie
 Rotunda św. Prokopa w
Strzelinie
 przykłady architektury:
 Katedra w Reims (Francja)
 Zamek w Malborku
ARCHITEKTURA
ROMAŃSKA
ARCHITEKTURA GOTYCKA
 miała charakter dydaktyczny
 dzieliła się na religijną i świecką
 propagowała ideały chrześcijańskie i wzorce osobowe
 była pisana głównie po łacinie
 pisana ręcznie
 anonimowa
 wyróżniamy trzy nurty w literaturze
- nurt religijny,
- nurt rycersko- dworski,
- historiografia.
 Bogurodzica
 Legenda o św. Aleksym
 Pieśń o Rolandzie
 O zachowaniu się przy stole
 Legendy arturiańskie
Kroniki :
 Galla Anonima
 Wincentego Kadłubka
 najstarsza polska pieśń religijna,
 pełniła funkcje pierwszego polskiego hymnu,
 to modlitwa, prośba ludzi o kierowanie do Chrystusa
za pośrednictwem Matki Boskiej i Jana Chrzciciela,
 to wiersz zdaniowo-rymowy, najważniejsza jest
apostrofa do Maryi.
 Zabytek europejskiej literatury
 Symbol kultury rycerskiej
 Kształtuje i prezentuje wzorzec parenetyczny
epoki- rycerza średniowiecznego
 Na tle religijnej epoki, bogatej w literaturę sakralną
stanowi arcydzieło literatury świeckiej
W czasie swojej nocy poślubnej, Aleksy oznajmił swojej żonie, że
opuszcza Rzym i poświęcił się służbie Bożej. Zabrał ze sobą tyle
złota ile mógł unieść. W kraju ,do którego popłynął rozdał
wszystkie swoje kosztowności ubogim, a sam usiadł pod
kościołem jako żebrak. Gdy leżał na mrozie z obrazu zstąpiła
Matka Boska, która kazała klucznikom wpuścić Aleksego do
Kościoła. Po pewnym czasie ludzie zaczęli uznawać Aleksego za
świętego. Nie spodobało mu się to i uciekł. Powrócił do Włoch,
gdzie położył się u bram pałacu ojca. Przez 16 lat leżąc pod
schodami znosił upokorzenia wszystkich. Kiedy wiedział, że
śmierć jest blisko napisał list, w którym opisał dzieje swojego
życia. Gdy umarł we Włoszech zaczęły bić wszystkie dzwony.
Ludzie szli, aby zobaczyć świętego, wtedy rozpoznano, że to syn
Eufomiana.
Święty Aleksy jest przedstawicielem ascetyzmu.
Ascetyzm– dobrowolne, czasem radykalne wyrzekanie się i
ograniczanie przyjemności, wstrzemięźliwość, zazwyczaj z
pobudek religijnych. Oznacza dobrowolne ograniczanie
potrzeb cielesnych (jedzenie, sen) do absolutnego
minimum i poddawanie się surowej dyscyplinie
wewnętrznej w celu osiągnięcia czystości i doskonałości
duchowej.
Cechy idealnego ascety:
 Zgoda na poniżenie
 Cierpienie ciała
 Wyrzeka się majątku
 Nie szuka rozgłosu
 Bogobojny
 Władca
 Rycerz
 Święty
 Cechy idealnego władcy:
 Pobożny
 Sprawiedliwy
 Mądry
 Odważny
 Waleczny
 Przykłady idealnych władców:
 Karol Wielki
 Król Artur
 Bolesław Chrobry
Karol Wielki to postać historyczna, król władający potężną Francją.
Król władał potężną armią, której wszyscy się obawiali. Podbił Bawarię, a
Włochy, Francję i Niemcy połączył w jedno państwo. Bawarczyków
natomiast cenił sobie jako najlepszych wojowników. W walce wykazywał
się ogromną siłą i odwagą. Król nigdy nie cofnął się przed walką, zazwyczaj
był triumfatorem. Grabił podbite miasta, zgarniał cenne łupy oraz brał
zakładników. Jednak zawsze dokładnie rozważał decyzję o podjęciu walki,
był rozsądny. Nigdy nie działał pochopnie. Trzeba jednak dodać, że kiedy
wszczynał bitwy chodziło mu głównie o podbicie ludów pogańskich i
zmuszenie ich do przyjęcia chrześcijaństwa. Religia odgrywała ważną rolę
w życiu Karola. Był bardzo pobożny. Ponadto Bóg był mu przychylny: kiedy
król walczył z poganami, poprosił o późniejsze zajście słońca. Bóg wtedy
spełnił jego prośbę i przedłużył dzień.
Karol często podejmując decyzje na rozmaite tematy brał pod uwagę
głównie dobro jego narodu. Kochał swych baronów, obdarzał ich
zaufaniem i starał się ich chronić. Był bardzo wrażliwy. Kiedy któryś z jego
walecznych rycerzy poniósł śmierć, tak jak bratanek Roland, wzruszał się
bardzo. Nie mógł opanować smutku, załamywał się. Był jednak na tyle
silny, że wiedział iż jest nadal potrzebny i jego mężne serce potrafiło wiele
przetrwać.
Cechy rycerza średniowiecznego:
- dobry chrześcijanin,
- wierny, oddany Bogu, ojczyźnie, władcy i damie serca,
- honorowy,
- odważny, mężny (stanowczy, nieugięty, silny duchowo),
- sprawiedliwy,
- szlachetny,
- dbający o sławę,
- szukający przygód,
- mający szacunek dla kobiet, gotów do ochrony ich czci,
- nigdy nie zawodzi zaufania,
- zawsze dotrzymuje danego słowa (przysięgi),
- nie ucieka z pola bitwy,
- śpieszył z pomocą potrzebującym,
- pokonać go mogły tyko czary, które jednak starał się zwalczać modlitwą,
- był to ideał rycerza, niezwykle heroiczny, wyolbrzymiony, nie zawsze w
praktyce do zrealizowania.
Rycerze późniejszych epok, którzy spełniają wiele
cech kodeksu rycerskiego:






Zawisza Czarny
Jurand ze Spychowa
Zbyszko z Bogdańca
Jan Skrzetuski
Michał Wołodyjowski
Andrzej Kmicic
1. Bądź zawsze oddany Bogu, Ojczyźnie, Panu.
2. Nigdy nie bądź tchórzliwy.
3. Bądź ambitny i podążaj do celu.
4. Przegrane bitwy znoś z honorem.
5. Bądź wzorem dla innych.
6. Szanuj ludzi wokół siebie.
7. Dobro i prawość przed niesprawiedliwością broń.
8. Bądź hojny dla ludzi w potrzebie.
9. Bądź wierny swym zasadom i ideałom.
10. Nie krzywdź słabszych.
 Cechy świętego:
- pobożny,
- skromny,
- cnotliwy,
 wzorzec świętego:
- św. Aleksy,
- św. Antoni,
- św. Franciszek.
 Mieszczanami byli kupcy, przybysze ze wsi,
rzemieślnicy, ludzie bez zajęcia, żacy (studenci
akademii).
 Trubadurzy- poeci głoszący kult kobiety i miłości,
można ich było spotkać na dworach, roznosili
wiadomości za pomocą śpiewu.
 Mnisi- rozpowszechniali informacje, przepisywali
księgi, wędrowali od klasztoru do klasztoru,
pielgrzymowali lub zrzeszali się w wędrowne
zakony.
 966- chrzest Polski,
 1000- zjazd w Gnieźnie,
 1025- koronacja Bolesława Chrobrego,
 1079- śmierć św. Stanisława,
 1138- podział Polski na dzielnice,
 1226- sprowadzenie Krzyżaków do Polski,
 1231- najazd Mongołów i bitwa pod Legnicą,
 1320- koniec rozbicia dzielnicowego,
 1331- bitwa pod Płowcami,
 1370- koniec dynastii Piastów, śmierć Kazimierza







Wielkiego,
1384- Jadwiga królem Polski,
1385- unia polsko-litewska w Krewie,
1410- bitwa pod Grunwaldem,
1434- śmierć Władysława Jagiełły,
1444- śmierć Kazimierza Warneńczyka,
1455-1466- wojna trzynastoletnia,
1525- hołd pruski.
 Mieszko I- ożenił się z Dobrawą i przyjął chrzest, to
historyczny przedstawiciel dynastii Piastów,
 Bolesław Chrobry- umacniał chrześcijaństwo,
przyjaźnił się z Ottonem III, był dobrym monarchą i
zdolnym wodzem,
 Bolesław Śmiały- kazał zabić i poćwiartować biskupa
Stanisława, za co został wygnany,
 Bolesław Krzywousty- podzielił Polskę na dzielnice
między swoich synów,
 Gall Anonim- pierwszy polski kronikarz, żył i
tworzył na dworze Bolesława Krzywoustego,
 Wincenty Kadłubek- następny kronikarz, autor
Kroniki polskiej, część opisanych historii to
legendy i baśnie,
 Jan Długosz- najważniejszy kronikarz, napisał
Roczniki czyli kroniki sławnego Królestwa
Polskiego,
 Wit Stwosz- średniowieczny artysta, rzeźbiarz,
malarz i grafik, najważniejsze dzieło to ołtarz w
kościele Mariackim